Derleyen: HÜSEYIN KÖSE Mart 1970 de Antep te doğdu. 1993 te Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü nden mezun oldu. 2003 yılında İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi nde Pierre Bourdieu üzerine hazırladığı teziyle doktorasını verdi. İletişimin kültürel boyutları, tüketim kültürü, medya ve sinema sosyolojisi alanlarında çalışmaları bulunan Köse nin yayımlanmış kitaplarından bazıları şunlar: Bourdieu Medyaya Karşı, Papirüs Yayınevi, 2004; Medyatik Parodigma, Yirmidört Yayınevi, 2006; Alternatif Medya, Yirmidört Yayınevi, 2007; İletişimin Issızlaşması (Der.), Yirmidört Yayınevi, 2007; Medya ve Tüketim Sosyolojisi, Ayraç Yayınevi, 2010; Medya Mahrem: Medyada Mahremiyet Olgusu ve Transparan Bir Yaşamdan Parçalar (Der.), Ayrıntı Yayınları, 2011; Flanör Düşünce: Arkaik Dönemde ve Dijital Medya Çağında Aylaklık (Der.), Ayrıntı Yayınları, 2012; Eric Dacheux, Kamusal Alan (Çeviri), Ayrıntı Yayınları, 2012; Kara Perde: İran Yönetmen Sineması Üzerine Okumalar (Der.), Ayrıntı Yayınları, 2014. Şovenist İnşa: Medya Gösterisinin Ahlaki Kapsama Alanı Üzerine Eleştirel Metinler, Ayrıntı Yayınları, 2014. Bunların dışında, yazarın Ayrıntı Yayınları tarafından yayın programına alınmış iki çalışması daha bulunmaktadır: İletişim Bilimlerinin Unutulmuş Kökenleri (Çeviri); Şair ve Taifesi (Deneme).
Ayrıntı: 894 ScholaAyrıntı Dizisi: 30 Skolastik Fantazya Hayalden Endüstriye Popüler Kültür Odağında Masal Çözümlemeleri Derleyen: Hüseyin Köse Yayıma Hazırlayan Mehmet Celep Hüseyin Köse, 2015 Bu kitabın tüm yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Fotoğrafı Miguel Navarro / Stone / Getty Images Turkey Kapak Tasarımı Gökçe Alper Dizgi Kâni Kumanovalı Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) 612 31 85-576 00 66 Sertifika No.: 12156 Birinci Basım: İstanbul, Haziran 2015 Baskı Adedi: 1000 ISBN 978-605-314-002-3 Sertifika No.: 10704 AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Skolastik Fantazya Hayalden Endüstriye Popüler Kültür Odağında Masal Çözümlemeleri Derleyen: Hüseyin Köse
ScholaAyrıntı Dizisi Romantik Muamma Besim F. Dellaloğlu Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi Editör: Mehmet Kanar Medya Mahrem Editör: Hüseyin Köse Tıbbileştirilen Yaşam Bireyselleştirilen Sağlık Dr. Deniz Sezgin Uç(ur)amayan Balon Derleyen: Hayri Kozanoğlu Nefret Söylemi Derleyen: Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu Marx ve Weber de Doğu Toplumları Lütfi Sunar Benjaminia: Dil, Tarih ve Coğrafya Besim F. Dellaloğlu Ortak Benlik/Nörofelsefi Temellendirme Tahir M. Ceylan Kamusal Alan Der. Éric Dacheux İletişim Bilimlerinin Serüveni Michel Bourse-Halime Yücel Varlık Tutulması Ahmet Bozkurt Nesne Benliği/Psikofelsefi Bütünleştirme Tahir M. Ceylan İmgeden Yoruma Halime Yücel Bauman Sosyolojisi Der. Zülküf Kara Metodolojik Bireyciliğin Eleştirisi Sosyal Bilimlerin Nesnesine Dair Realist Bir Girişim Vefa Saygın Öğütle Hannah Arendt te Radikal Kötülük Problemi Berrak Coşkun Azınlıklar, Ötekiler ve Medya Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu & Dr. Savaş Çoban Gezi ve Sosyoloji Der.: Vefa Saygın Öğütle & Emrah Göker Orpheus un Bakışı Ahmet Bozkurt Yoksulluk ve Kadın Abdullah Topçuoğlu & Gamze Aksan & Duygu Alptekin Yeni Medya Çalışmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri Der: Mutlu Binark Keçi Medeniyeti Neolitik Dönemden Günümüze Uzanan Doğa Kültürü Cemal Ün Şovenist İnşa Medya Gösterisinin Ahlaki Kapsam Alanı Üzerine Eleştirel Metinler Hüseyin Köse Türkiye de Kapitalist Yöneticiler Sınıfı Kültür, Sınıf ve Sosyal Sınırlar Özgür Budak Neoliberal Muhafazakâr Medya Derleyen: U. Uraz Aydın İnternet ve Sokak Sosyal Medya Dijital Aktivizm ve Eylem Derleyenler: Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu Dr. Savaş Çoban Özyönetim Düşüncesi Rousseau dan Marx a Özgürlük Arayışı Caner Sancaktar
İletişim Bilimlerinin Değerli Hocası Ünsal Oskay a...
İçindekiler Önsöz...11 Başkalık Hayaleti Çirkin Ördek Yavrusu: Öznelik ve Narsisizm Zeynep Direk...29 Bremen Mızıkacıları ya da Iskartaya Çıkarılmış Hayatlar Üzerine Delal İpek...40 Behrengi nin Küçük Kara Balık ı Ekseninde Kendi Mitini Yaratmak Nazmiye Kete Tepe...54 Babadaki Eksiklik ya da Bir İdealin Boşluğu Olarak Pinokyo Şeyma Bilginer Erdoğan...82 7
Nefretengiz Güzellik Simurg un Kanatlarını Takmak mı? Sarayın Merdivenlerine Camdan Ayakkabılar Bırakmak mı? Melek Özlem Sezer... 107 Uyuyan Güzel ya da Uyutulan Kadınlar Üstüne Hande Öğüt... 112 Külkedisi ve Uyuyan Güzel Odağında Birbirinin İçinde(n) Geçen Zamanlara Yolculuk Sıdıka Yılmaz... 133 Pencere Kenarındaki Çocuk: Rapunzel Menekşe Toprak... 157 Şahane Mazlumluğun Yüceltilmesi ya da Bahtın Kırılgan Dönüşü Bağlamında Külkedisi Fahrünnisa Bakırcı... 165 Yoldan Çıkma nın Erdemleri Kırmızı Başlıklı Kız ya da Pelerin Altı Arzuları Yasemin Kılınçarslan... 179 Hansel ve Gretel: Ev İçi Tekinsizlik Ayinleri Özgür İpek... 195 Deli Dumrul Karakterine İlişkin Bir Konumlandırma Denemesi Deniz Akın... 208 Değer Salgınına Büyük Çelme: Küçük Prens Ayşe Bilginer... 231 Ağustosböceği ile Karınca ya da Çalışmayla Köreltilmiş Emeğin Çarpık Hayaleti Tahsin Emre Fırat... 257 8
Kutsama Olarak Ahlak Varoluşçu Düşünce Ekseninden Mesnevi yi Okumak Mehmet Naci Önal... 279 Tek Başına Bir Toplum ya da Çoğul Bir Kahraman Olarak Keloğlan Asiye Ata... 303 Florian Masalları ya da Yalınkat Aklın Didaktizmi Hüseyin Köse & Bahar Balcı... 330 Erdemli Yaşamın Antik Tesellisi: Ezop Masalları Gülhanım Küçükalkan... 345 Muhteris Ayartılar Toplu Yanılsamaların Gücü ya da Hans Christian Andersen in Kral Çıplak İsimli Masalında Bazı Eleştirel Motifler Üzerine Hüseyin Köse... 367 Çareleri Tüketmek ya da Bir Anti-Masal Örneği Olarak Kibritçi Kız Yurdagül Bezirgân Arar... 389 Eğitsel Bir Kalıtım Aracı Olarak Ağustosböceği ile Karınca Zeynep Baki... 417 Kibritçi Kız ya da Bir Yanılsama Olarak Başkaları Zeynep Zelal Dağ... 434 Arkası Yarın Türsel Yapılaşmasının İlk(s)el Bir Örneği Olarak Binbir Gece Masalları Beyler Yetkiner... 454 Yazarlar... 473 9
Önsöz S öz ün büyülü sepyasına denk düşen bir anıştırmayla söylersek: Önce mesel vardı Söz, meseldi her şeyden önce; masalsı bir tılsımla kaplıydı her yer. Masal, yani mesel, yani aşırı temkinliliğin dili olan fabula, büyülü Söz ü zamanın terkisinden alıp gerçeğin buzdan dimağına verdiğinde, ölümcül gerçekliği gölgeleyen gecelere hayal gücünün ışıklı dirilişi eşlik etmeye başladı (Hâlâ da etmekte büyük ölçüde ) Masalı, bir temkin, bir hayal disiplini olarak kavrayan düşünce, kültürel iklimin bu en kapalı, ama aynı zamanda en kapsamlı; en yalın, ama aynı zamanda en sıkı ve en cümbüşlü anlatısına fazladan bir değer biçmeden yapamazdı. Dahası folklorun toplumsal sağduyuya yaptığı katkıyı masallar, meseller, fabllar, kıssalar, hisseler üzerinden kavrama girişimine öncülük eden de yine aynı lütufkâr düşüncedir. Şurası açıktır ki masallara verili bir tarihsel dönemin bilinçdışı duygulanımlarının 11
Skolastik Fantazya dolaysız verileri olarak bakmak da yanlıştır. Aksine her masal, gerek içeriği ve biçimi, gerekse ihtiva ettiği edebi ve kavramsal niteliği bakımından, bir ölçüde çağın hissiyat evreninin sözlü ya da yazılı kayıtlarını tuttuğu kadar, dönemin egemen düşünce ve bakışının bilinçli kavrayış düzleminden dile getirilmiş kültürel yansımaları da olabilir. Her sanat yapıtı gibi, masal da söyleyeni ya da yazanı belli olsun ya da olmasın, az çok kendi tarihsel döneminin toplumsal ve kültürel birikiminin izlerini taşır. Dahası yaratıcı bir çabanın ürünü olan masal, Adorno ve arkadaşlarının sanata ilişkin veciz tanımlamalarında belirttikleri gibi; sınırları verili olan tarafından çizilmiş aktüel dünyanın negatif bilgisini de sunabilir. Bu açıdan bakıldığında her masal, kusurlu bir yaşamsal düzenin ütopik tasarımı, reel dünyada gerçek olay ve ilişkilerin biçimlenişine aracılık eden gizli bir telkin yöntemi olarak da görülebilir. O halde masal, hayal edilmiş olanın sınırlarını uçsuz bucaksız bir ufka doğru genişletirken, maddi gerçekliği dayanılmaz katılığından da kurtarır; bir yönüyle de teselli edici bir tür kültürel/fantastik müsekkindir. Uyuşturmayı, teselli etmeyi amaçladığı ölçüde acıtır; uyuşturduğu yer zaten acının otağıdır Ne gariptir ki güçlü bir müsekkin olduğu kuşku götürmez bir anlatı olan masal, dile getirdiği sıra dışı düşsel evrenlerin tüm imge ve simgelerini, betimlediği serüvenlerin tüm serim ve düğümlerini dışarıda bıraktığı zannedilen sosyal gerçekliğe demirler yeniden Yaptığı bin bir koşullandırmayla, en yürek burkucu trajedilere, en olmadık dramlara gerçek bir mutluluğun geçici hazzının damgasını vurması boşuna değildir bu yüzden. Her daim iyiliğin ve iyi karakterlerin kazandığı mutlu biten sonları, yol üstüne döşeli engellere galebe çalan kahramanlık hünerleri, devleri dize getiren yiğitlikleri, akla durgunluk veren erginleşme ayinleri bile adeta popüler bir roman ya da hikâyenin dramatik örgüsünün taklidi gibidir. Tıpkı popüler kültürün basit örgülü, hızlı kurgulu kolay hazmedilir filmleri, televizyon dizileri, çizgi filmleri, soap opera ları, bestseller romanları ve daha başka sayısız fantastik yaratı örnekleri gibi, masallar da, her şeyden önce, tüketilmek için üretilir. Popüler kültürel içeriklerin en yıkıcı etkisi, nasıl ki bilincin, eğitimin, zihinsel gelişimin, aydınlanmanın kişisel düzeyinin karamsarlık verici yadsınmasında karşılığını bulmaktaysa; anonim inanışlar ve kültürel biçimlerin, başka bir deyişle, halkın dolaysız bilincinin ürünü sayılan folklorun en çarpıcı yemişlerinden olan masallar da, kültü- 12
13 Önsöz rel vasatın standart kalıplarını, çoğunluğun nezdinde meşru kılınmış hayat tarzı ve düşünme biçimlerini esinler. Dolayısıyla masala atfedilecek asıl ideolojik işlev de buradan alır kaynağını; toplumda dışlanmadan yaşayıp gitmenin, meşru ve makul bir kimliğe sahip olmanın yegâne imkânı bu çağrıya olumlu yanıt vermekten geçer. Kolektif bilincin eğitici ve çoğu kez de ıslah ve terbiye edici, kişiyi kurulu toplumsal düzenin kutsanmış armonisine davet eden gizli telkinlerin belki de en cömert biçimde sergilendiği mecralar olan masallar, öyleyse, çok boyutlu, büyük ölçüde eleştirel yönelimli ve derinlikli bir analizi hak etmektedir. Şayet masalsı ve fantastik olan, sosyal gerçekliğin hayal iklimindeki tasviri olarak tanımlanabilirse, hayale duyulan ihtiyacın yarattığı bu baskın cazibeye kapılıp gitmeden önce, söz konusu ihtiyacı ortaya çıkaran koşulları doğru biçimde kavramaya çalışmak gerekir. Masal, hep söylenegeldiği gibi, gerçekdışı olay ve karakterlerin inanılması zor serüvenlerinin hikâye edildiği fantastik metinler değildir yalnızca. İçlerinde sömürünün, haksızlıkların, eşitsizliklerin, itaat ve boyun eğişlerin, isyan ve başkaldırıların, emeğin kutsallığının, sınıfsal düzen ayrımlarının kutsanışının, dayanışma ve mücadelenin gerekliliğinin, özgürlük arayışının, sevginin edilgenleştirici işlevlerinin, yoldan çıkmanın, yola getirmenin, yenginin ve bozgunun, sevginin ve nefretin vb daha pek çok insanlık hallerinin yuvalandığı realist metinlerdir. Masal türü her ne kadar Cemil Meriç in deyimiyle, aylaklığın toprağı Hint diyarının hayali erginleştiren ikliminden doğma olsa da, bu atalet verici iklimin tarihsel olarak gerçekliğe direnen çizgilerine ilişkin de kimi manidar hakikatler sunduğu da aşikârdır. Öte yandan, hep bir dilemek eyleminden yola çıkan masal, sanıldığının aksine, gerçekliğin düşmanı bir tür de değildir; çünkü bizatihi hayatın kendisi görkemi dilemenin, mutluluğu başarmanın, ölümlü beden için acı duymayı istememeyi mümkün kılma arzusunun tam da göbeğindedir ve bilindiği gibi, acı tatlı yaşayıp giderken dilemenin de istemenin de sonu yoktur. Sadece bu hakikatin akılda tutulması bile, masala salt bir fantezi aracı olarak bakmamamız için yeterli bir nedendir. İnsanlığın asırlık söylencesi, şu iflah olmaz gerçeklikten kaçış eğilimine gelince; dünyaya saldırmanın dayanılmaz şehveti isteğin daha da bilenmesiyle sonuçlanır her seferinde. İşte tam da isteğin sonu gelmez karmaşalara uyandığı bu noktada, gerçeklik hissinin körelmesi denilen şey çıkagelir; peşinden mitoslar, eposlar, sagalar, menkıbeler, masallar, meseller
Skolastik Fantazya ve diğerleri Kendine saldırmaksa, gerçek yaşamda da fantezide de hemen her zaman hikâyedeki bir kahramanlığı başlatır. Hikâye; o hep vardır, hemen herkesin hayatında korur en ayrıcalıklı yerini, en akıl almaz olana ilişkin duyulan inanma ihtiyacı istidadını Derinlikten ziyade yüzeyselliğin hükümranlığını koruduğu, sığlığın topluca deneyimlendiği bir yaşamda, kültürün yeni biçimi ya da biçimleri, derin hoşnutsuzlukların dilini konuşmak zorundadır. Nasıl ki sağduyu, bilimin, felsefenin, sanatın ve edebiyatın birikimlerinden ari kılınmış kişi dışı bir ses ya da bir kendilik duyumsaması yahut bir tür doğal bilgelik ise, anonim ya da değil, kültürel birikimin en kadim biçimlerinden olan masallar da sonsuz ufukların birbiriyle en kaba gerçekliğin eşiğinde bitişmesini anlatır. Bu gerçeklik, hiç kuşkusuz gündelik olanın gerçekliğidir. Zira gündelik yaşam gerçekliğinin etkisinden azade değildir imgesel, sanatsal ve fantastik olanın evreni Masalların efsunlu diliyle söylersek, bir varmış bir yokmuş terennümünün tüm somutluk ve uçuculuğu bile, her halükârda anlamlı, maddi bir ölçütü gereksinir dünyevi gerçekliğin çeperlerine temas etmek için. Skolastik Fantazya, arkaik dönemlerin olağanüstü masallarına ilişkin çağdaş popüler kültür odağından yapılmış eleştirel bir fiil çekimi; virütik etkisiyle verili olana tutsaklığın bastırılmış acısını bin bir türlü oyalamayla savuşturan popüler kültür olgusunun iğdiş edici değerler alanına yönelik yapısökümcü bir girişim. Daha da somutlaştırarak söylersek; olağanüstü masallardaki kimi baskın değer ve ideolojilerin, gizli telkin ve koşullandırmaların yorumlayıcı çözümlemelerle açığa çıkarıldığı, büyü bozucu bir girişim de denebilir buna. Zira içinde yaşamaya mahkûm edildiğimiz dünyada bir şeyler için kaygılanmak, endişe verici belirsizlikleri kısmi düzeyde de olsa kesinleştirmeye çalışmak, sorunlarla baş etmenin bir şekilde yolunu ve yordamını bulmak, problem çözme yetisi kazandıran muhakeme alıştırmalarından medet ummak vb tüm bu tutum ve davranışlar açıkçası masalların özgürleştirici vaatleri arasında yer almaz. Ne ki satır aralarındaki mecaz katmanları yoklandığında, hayal gücünü daha da erginleştiren bu iklimin, gerçek dünyanın sorunlarına dair kimi ipuçları sunduğu görülür belli belirsiz. Söz konusu mecazlar, belli klişeleşmiş olaylar, durumlar, epizotlar ve tiplemeler üzerinden zamane okuruna yönelik ciddi koşullandırmalar içerir. Gizli telkinler yoluyla alışkanlıklar esinler, olmadık düşünme ve davranış tarzları aşılar. Olağanüstü masalla- 14
15 Önsöz rın hedeflediği popülerlik arzusuna karşılık, gizlice dayattığı tutumlar o denli örtük ve kırılgandır ki okura güç ve iktidar pratiklerini ayrıştıracak bir zihin açıklığı sunmaz, sunamaz. Çünkü herhangi bir masal kahramanının kendi yolunu kendisi döşemeye vehmetmiş birine sunacağı tek şey, ana-akım kültürel yaşantının güvenli kuytularından sapmanın yol açacağı tehlikelerin gazabına er ya da geç yenik düşmesinin kaçınılmazlığıdır. Bu nedenle Kırmızı Başlıklı Kız, sonunda ormanda pusu kurmuş hain kurtların avı olur; bu nedenle Çirkin Ördek Yavrusu birörnek sürülerden kurulu simgesel bir şiddet sarmalında kendi başkalığının cehenneminde yaşamaya mahkûm bırakılır. Şarlatanlar, bu nedenle, aklı başında koskoca kralı herkesin gözü önünde çıplak olduğu halde böyle olmadığına inandıracak kanıtları kolayca devşirmeyi başarabilir. Son olarak, yine bu nedenle, kara kışın soğuğundaki küçük Kibritçi Kız ın etrafını sarmış olan içleri sımsıcak evlerin harmanı içinden başını uzatarak bu ölümcül kayıtsızlığa kafa tutacak bir tek insan bile çıkmaz vb. Geleceğin insanı bu frenleyici, ket vurucu yazgıyla kolayca dizginlenebilsin diye, kapısı ancak geçmiş zamanlara açılan ziyaretçi odalarıdır yalnız; masalların diliyle gerektiği gibi çocuk yaşta değil de, daha ileriki yaşlarında karşılaşmak zorunda kalmış olanları bekleyen acı yargı Hayale gecikmiş bu kimseler türlü türlü aynalar ve zarif tuzaklarla dolu bu misafir odalarına duygusal inançlarından arınmış olarak buyur edilirler; salt akıllarıyla girip çıkarlar oraya. Dahası derin bir kuşkuyla bakarlar bu tılsımlı dünyanın lütufkâr ve cömert ikramlarına Ağaçların gölge yapmasının, atların uçar gibi koşmasının, ağızdan çıkan sıcak nefesin soğuk havada buhara dönüşmesinin rasyonel bir muhakemenin soğukkanlı temrinlerinde vücut bulduğu bir evrede, artık ne büyüye ve kerametlere ne de mucizelere yer vardır. Hayat, kıyılarına varana dek metafizik mırıltılarla dolu olsa bile, dünyayı hazır kalıpların içinden okumakla maruf bu dile yönelik duyacağı kuşku şayet insan belirlenmiş bir kader anlatısının oyuncağı değilse, eleştirel aklın dikkate alacağı tek hakikattir. Artık, tüketim arzusuyla biçimlenmiş modern sonrası hayatlar için dile benden ne dilersen temrinlerindeki eli açıklığın doyumsuz iştahlara sunacağı duygusal ya da zihinsel bir tatmin biçimi yoktur. O halde, böylesi bir açgözlülüğün şimdide yitirilmiş umutlar, özlemler, huzur ve mutluluk anları için telafi edici bir anlamı olmalıdır. Nitekim vardır da böylesi telafi edici, onarıcı bir karşılığı masalların. Yoksul
Skolastik Fantazya ve biçare çiftçi, bir sabah toprağını sürerken mucizevi biçimde hayallerinin hazinesine eriştiğinde; rahatı yerinde ama mutsuz prenses, yaşamsal idealindeki derin boşluğu hissedip düşlerinin beyaz atlı prensine kavuştuğunda; iş dünyasının gündelik rutinlerinin öğütücü girdabında kırk büklüm olmuş işçi, bir gün hiç umulmadık bir baht dönüşü yle ansızın rahata erdiğinde; hiç çocuğu olmayan kudretli bir hükümdar geceler boyu kendi bedensel işleyişindeki bir zayıflıktan doğmuş hasretin alevleriyle yanıp tutuştuğunda; kısacası dünyevi ve maşeri arzuların önündeki müşkülat bir şekilde giderildiğinde, aslında dünyanın herhangi bir köşesinde hemen hemen bu insanlarla benzer yaşam koşullarına sahip birileri sevinmekte ya da üzülmektedir Reel yaşamın içerdiği maddi zorlukların yine aynı fantastik dünyanın sunduğu sihirli araçlarla aşılma umudunun çekiciliğine gelince; yaşanması kaçınılmaz olan acıların çarpık biçimde bastırılmasından başka bir şeye yaramaz bu. Gelgelelim, masallar da baskılanmış dürtü ve isteklerin dışavurumundan başka bir şey değildir zaten. Nitekim masallar ve mitosları bastırılmış cinsel isteklerin ürünü sayan Freud a kulak verecek olursak, uygarlığın ilerleyişini borçlu olduğumuz şey de bu baskılamadır özünde; daha doğrusu, bastırılmış dürtüler kültürün ve uygarlığın gelişimi için ödenmesi gereken bedeli açığa vurur. Masalın kendine özgü mantığında da uygarlık ve kültür kalıntısı bu dürtülerin açık tezahürlerine rastlanır sık sık; haz, esrime, mucizeler, özlemler, olağanüstülükler, imkânsız beklentiler, korkular, düşler, batıl inançlar vs. Tüm bu şeyler masalın sembol dilinin kendine özgü imkânları içinde yeniden ve yeniden sınanır. Böylece toplumsal dünyanın ampirik sınırlarının dışına çıkılmış olunur simgesel düzeyde de olsa; sürreal ve akıldışı, son derece absürd durumlar reel dünyanın fizik yasalarına galebe çalar. Dahası zaman ve mekâna özgü bildik ilkeleri geçersiz kılan bu gerçekdışı yapı, gündelik yaşamın en somut sıkıntılarına türlü mecazların diliyle yaklaşmaktan da geri durmaz. Bu yönüyle masal, paradoksal biçimde gerçeği yansıtır; çünkü zaman zaman sıkıcı da olabilen reel gündelik hayatı gizemle donatır, büyüyle yönetir, onu farklı biçimlerde anlamlandırarak böylece kurulu düzeni yeniden üretir. Kurmaya çalıştığı öğreti, hemen her koşulda var olanın acısını bastıran bir arzu dilinde karşılığını bulur; gerçek yaşamdaki sorunlar, mutsuzluklar ve bir türlü gerçekleşmeyen hayaller, söz konusu arzu dili aracılığıyla görünmez, hissedilmez kılınır. Yitirilmiş mutluluğa 16