SOSYAL BİLGİLER 5 4.ÜNİTE Bilim, teknlji ve tplum TEK FASİKÜL
TEKNOLOJİ VE TOPLUM İnsanların geçmiş dönemlerde rtaya kyduğu buluşlar snraki dönemlerde teknljinin ilerlemesini klaylaştırmıştır. Yazı, kâğıt, matbaa, tekerlek, para, pusula ve ampul gibi temel buluşlar zamanla geliştirilmiştir. Özellikle yazı, kâğıt ve matbaanın yaygınlaşması sayesinde insanlar bilgi birikimlerini artırmışlar ve yeni buluşlar yapma imkânına sahip lmuşlardır. Her yeni buluş hayatımızı daha da klaylaştırmış, ssyal ve tplumsal ilişkilerimizi etkilemiştir. Teknljinin, sağlık alanında gelişmesi insanların hastalıklarının kısa sürede teşhis ve tedavi edilmesini sağladı. Aşıların yaygınlaşması salgın hastalıkların azalmasında etkili ldu. Diyaliz cihazı, gözlük ve prtezlerin geliştirilmesi de insanların yaşam kalitesinin artmasını sağladı. Mtrlu taşıtlar icat edilmeden önce insanların bir yerden başka bir yere gitmesi çk uzun zaman almaktaydı. Günümüzde tren, gemi, uçak, tmbil gibi ulaşım araçları sayesinde seyahatler ldukça kısa sürmektedir. Genel Ağ(internet) aracılığıyla bağlandığımız ssyal medya hesapları insanlar arasındaki iletişimi etkileyen önemli bir unsurdur. Teknlji sayesinde insanlar yaşadıkları yerden, uzakta yaşayan kişilerle iletişim kurmakta ve başka ülkelerdeki insanların yaşamları hakkında bilgi sahibi labilmektedir. Teknlji, insanların kendilerini ilgilendiren knular hakkında kısa sürede bilgi edinebilmesini sağlamaktadır. Bu nedenle insanlar hayatlarını etkileyen knular hakkında görüşlerini rahatça ifade edebilmekte, haklarını savunabilmektedir. İnsanlar yaşadıkları sıkıntıları ve dertleri yetkili mercilere teknlji sayesinde daha rahat iletebilmektedir. Teknljik gelişmeler sayesinde insanlar kamu hizmetlerinden daha rahat ve hızlı bir şekilde yararlanmaya başlamıştır. e-devlet, e-kul gibi uygulamalar vatandaşların işlerini klaylaştırmıştır. İnsanlar artık vergi dairelerine gitmeden vergisini ödeyebilmekte, veliler kula gitmeden öğrenci ntları hakkında bilgi sahibi labilmektedir. Önceden hastanede tedavi lmak için sabahın erken saatlerinde sıra almak için hastaneye gidilirdi. Günümüzde https://www.mhrs.gv.tr/vatandas/ Genel Ağ adresine bağlanarak veya ALO 182 yi arayarak tedavi için randevu alınabilmektedir. Bir diğer teknljik gelişme sayesinde devlet ile vatandaşa arasında iletişim kuran Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER), 2006 yılında hizmete giren bir halkla ilişkiler uygulamasıdır. Bu uygulama, çağın gereksinimleri de göz önünde bulundurulmak suretiyle sürekli geliştirilmekte ve vatandaşlarımıza hizmet vermektedir. CİMER sayesinde devlet ile vatandaş arasındaki iletişim kanallarının tümü (elektrnik, mektup, faks, telefn ve yüz yüze) açık tutulmakta, vatandaşların kendileri ve kamuyla ilgili talep, şikâyet, ihbar, görüş ve önerileri dikkate alınmaktadır. Ssyalleşme, kişinin tplumla bütünleşmesi ve içinde yaşadığı tpluma uyum sağlamasıdır. Teknlji, bilinçli kullanıldığı zaman hayatımızı klaylaştıran bir araçtır. Ancak bilinçsiz ve gereksiz kullanıldığı zaman en değerli zamanımızı çalan bir hırsız, sağlığımıza zarar veren bir virüs gibidir. İnternet bağımlılığı, kişiyi bilgisayar başına bağlıyr ve ssyalleşmesini engelliyr. Bu durumda kişi, kendini tplumdan syutluyr. Oyun bağımlılığı ise bireyi çğu zaman saldırgan ve vahşi yapıyr, internet bağımlılığında da lduğu gibi kişiyi assyal bir hale getiriyr. Bilgisayar ve internet kul çağındaki çcukların en fazla zaman harcadıkları aktivitelerin başında gelmektedir. Harcanan bu zamanın bir kısmı ödev hazırlama, bilgi edinme ve araştırma gibi faydalı ve sağlıklı bir amaca hizmet etmektedir. Ancak çcukların bilgisayar karşısında geçirdiği zamanın büyük çğunluğunu yun ynamak, shbet etmek, mesajlaşmak ve film/yun/müzik/prgram indirmek ile geçirdiği gözlenmektedir. Araştırmalar iş ya da ödev hazırlama süresi hariç bağımlı lmayan bir kullanıcının haftalık bilgisayar/internet kullanım süresinin rtalama 5 saat civarında lduğunu göstermektedir. İş ya da ödev hazırlama süresi hariç haftalık 8-10 saati aşan bilgisayar ve internet kullanımı, bağımlılık larak tarif edilmektedir. Bilgisayar ya da internet bağımlısı larak gösterilenlerin, haftalık 8-10 saatin üzerinde internete bağlı kaldıkları saptanmıştır. Snuç larak bilgisayar ve interneti aşırı kullanmak bazı psikljik rahatsızlıkların işareti ve habercisi labilir. Bu nedenle bilgisayar kullanımında da diğer alanlarda lduğu gibi anne-babaların bazı önlemler alıp çcuğu yönlendirmesi ve çcuğa bilgisayar başında ne kadar zaman geçirmesi gerektiğini öğretmeleri gerekmektedir. Zeki DOĞAN Ssyal Bilgiler Öğretmeni ssyalciniz.wrdpress.cm Sayfa 1
Teknljinin zararları, teknljiden yararlanma durumuna göre değişmektedir. Bilgisayar başında çk fazla zaman geçirirsek göz ve beden sağlığımız bzulabilir. Arkadaşlık ve aile içi iletişimizde lumsuzluklar rtaya çıkabilir. Evimizdeki elektrikli araçları dğru kullanmadığımızda hayatımız tehlikeye girebilir. Savaş uçakları, atm bmbası vb. buluş ve icatların lumsuz yanlarındandır. İkinci Dünya Savaşı'nda Japnya'ya atılan atm bmbası yüz binlerce insanın birkaç dakika içerisinde ölümüne yl açmıştır. Yapılan büyük yllar ve hava kirliliği rmanların yk lmasına neden lmaktadır. Ormanlarla birlikte pek çk canlı türü de yk lma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Teknljinin yl açtığı küresel ısınma ve iklim değişikliği nedeniyle birçk hayvan türünün nesli tükenmek üzeredir. Teknljinin neden lduğu kirlilik insan sağlığını da tehdit etmektedir. Hava, su ve tprağın kirlenmesi başta astım ve çeşitli kanser türleri lmak üzere pek çk hastalığın artmasına neden lmuştur. Bu durumun temel sebebi sanal rtamın fazla miktarda bilgi içermesi ve buradaki bilgilerin her geçen gün artmasıdır. Günümüzde birçğumuzun hayatında önemli bir yere sahip lan ve bazen lmasaydı ödevlerimizi nasıl yapardık diye düşündüren internet, artık herkesin ilk başvurduğu bilgi kaynağı lmaya başladı. Ancak dünyanın en büyük kütüphanesi sayılan bu sanal bilgi kaynağında, zamanla büyük bir bilgi kirliliği luştu. Çünkü herkes internette bilgi paylaşmaya başladı. Bu durum internetteki bilgilere ne kadar güvenmeliyiz? srusunu akla getirdi. İNTERNETTEKİ BİLGİLERİN DOĞRU OLDUĞUNU NASIL ANLARIZ İnternette yer alan bilgi sadece bir yerde değil, internetteki birçk yerde mevcuttur. Ayrıca internetteki bilgilerin kntrl edildikten snra yayınlanması imkânsız gibidir. Bu nedenle elde edilen bilginin değerlendirilmesi büyük ölçüde araştırıcının kendi srumluluğundadır ve bu kntrl tamamen kişinin kendisi tarafından yapılmalıdır. Hayatımızı hem lumlu hem de lumsuz yönde etkileyen buluş ve icatlar da vardır. Örneğin, cep telefnları iletişim alanında insanlara klaylık sağlar. Fakat uzun süre kullanıldığında yaydığı radyasyn nedeniyle insan sağlığına zarar verir. Kredi kartları hayatımızı klaylaştıran teknljik gelişmelerinden birisidir. Ancak gelirimizin çk üzerinde harcama yapmak, eknmik durumumuz, ruh sağlığımız ve aile hayatımızda çk büyük sıkıntılar rtaya çıkarabilir. Birçk teknljik buluşun üretildiği büyük tesisler lan fabrikalar, gerekli önlemler alınmadığında, canlı yaşamını tehdit eden büyük çevre felaketine yl açabilir. Dlayısıyla internette güvenilir bilgi aramak ve güvenilir bilgiye ulaşmak için aşağıdaki yllar izlenebilir. Nasıl bir bilgi istiyruz? Bilgi edindiğimiz web sitesinin amacı bilgi vermek midir? Web sitesindeki bilgiler tarafsız mı? Web sitesindeki bilgileri yazanlar, yazdıkları knularda yetkili insanlar mı? Verilen bilgiler güncel mi? Verilen bilgilerde yapılan alıntılar için kaynak gösteriliyr mu? Yazım kurallarına dikkat edilmiş mi? Site ahlak kurallarına dikkat ediyr mu? Yukarıda saydığımız maddeleri büyük bir yüzde karşılayan web sitesi bilgi dğruluğu testini de geçmiş sayılabilir. DOĞRU VE GÜVENİLİR BİLGİ Özellikle sn yüzyılda teknljinin gelişmesi ile birlikte bilgi kaynaklarımız değişikliğe uğramıştır. Eskiden insanlar ansiklpedi, kitap, gazete, dergi vb. basılı kaynakları kullanarak bilgiye ulaşmaktaydı. Günümüzde insanlar Genel Ağ bağlantılı akıllı telefnlar, bilgisayarlar ve tabletler yardımıyla sanal rtamda istedikleri bilgiye ulaşmaktadır. Sanal rtam, insanların önemli bir kısmı için bilginin ana kaynağı knumuna gelmiştir. Medya: İnsanlar arasında iletişimi sağlayan gazete, dergi, rady, televizyn ve Genel Ağ gibi kitle iletişim araçlarının tümü medya larak adlandırılır. Medyanın hayatımızdaki önemi her geçen gün daha da artmaktadır. Medya denilince önceleri insanların aklına yalnızca gazete, dergi gibi basılı kaynaklar ve televizyn gelirdi. İnsanlar gazete ve dergi kuyarak, televizyn izleyerek medyadan etkilenirdi. Ancak günümüzde bilgisayar ve akıllı telefnlar aracılığıyla Genel Ağ a bağlanan, sanal rtamı takip eden, ssyal medyayı kullanan insanlar da medyanın etkisine girebilmektedir. Zeki DOĞAN Ssyal Bilgiler Öğretmeni ssyalciniz.wrdpress.cm Sayfa 2
Medyanın insanlara verdiği mesaj yğunluğunun fazla lması nedeniyle insanlar, dğru ve güvenilir bilgiye ulaşmakta zrluk yaşamaktadır. Dünyada her geçen yıl mesafeli alışveriş miktarı artmaktadır. Günümüzde insanlar fiziki larak ürünlere dkunup satın almak yerine Genel Ağ üzerinden alışveriş sitelerine girerek istedikleri ürünü sipariş etme lanağına sahiptir. Sanal rtamda alışveriş yaparken kredi kartı, havale ve EFT gibi ödeme sistemleri kullanılır. Alışveriş yaptığımız sitelere ödeme esnasında aktardığımız kişisel bilgilerin kötü niyetli kişilerin eline geçmemesi gerekir. Az bilinen alışveriş sitelerinden ziyade herkesin sıklıkla kullandığı, bilinen sitelerden mesafeli alışveriş yapmak daha güvenlidir. Bu tür siteler kendi güvenlik sistemlerini luşturdukları için kişisel bilgilerimiz daha güvende lacaktır. İNTERNETTE İŞLEM YAPARKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ İnternet artık hayatımızın her alanında by gösteriyr. Ne kadar kaçınsak da kişisel bilgileri kullanmadan bazı işlemleri tamamlamak mümkün değil. Medya Okuryazarlığı: Medya mesajlarına ulaşmak ve nları dğru bir şekilde srgulayıp çözümleyebilmek medya kuryazarlığı becerisini gerektirmektedir. Medyada karşılaştığı yazılı ve yazılı lmayan mesajlara ulaşma, bu mesajları çözümleme, değerlendirme yeteneği kazanan bir kişinin iyi bir medya kuryazarı lduğu söylenebilir. Dlayısıyla medya kuryazarlığı bilincine ulaşmış birey, medyadaki dğru ve güvenilir bilgilere kısa sürede ulaşabilir. Eleştirel bakış açısıyla ulaştığı bilgileri değerlendirebilir. Mesafeli Alışveriş: Genel Ağ üzerinden alışveriş yapmak mesafeli alışveriş larak adlandırılır. Çünkü bankacılık işlemleri, vergi ve trafik cezası ödeme, alışveriş yapma, iş başvurusunda bulunma, ssyal ağlara kaydlma, kul ve ders kaydı, ders ntları ve bunun gibi birçk işlem artık internetten de yapılabiliyr. Dğal larak bazı kişisel bilgileri de bu aşamada kullanmak durumundayız. Online alışveriş: Kredi kartı, havale vb. ödeme sistemleri ile ödeme gerçekleştirerek internet üzerinden yapılan her türlü alışveriştir İşte internet üzerinden güvenli işlem yapmak için uyulması gereken birkaç kural! İyi bilinen, güvenilir sitelerden işlem yapın. Reklam bağlantılarından ve e-psta ile gelen bağlantılardan değil de dğrudan internet adresini yazarak alışveriş sitesine bağlanın. Her türlü sahte site tehdidine karşı dikkatli lun. Örneğin bankalardan geldiğini iddia eden şüpheli e-pstalar aldığınızda hemen bankanızın çağrı merkezini arayıp durumu bildirin. İnternet cafe gibi internetin rtak kullanıldığı alanlar yerine kendi kişisel bilgisayarınızı kullanın. Ödeme sayfasının güvenli (https li) site lduğunu mutlaka kntrl edin. Ödeme esnasında kişisel bilgilerinizi (Kullanıcı adı, hesap numarası veya şifre gibi) veya kredi kartı bilgilerinizi girerken sanal klavye kullanın. İnternetten yaptığınız ödemeleri mutlaka kredi kartı ekstrenizden kntrl edin. Alışverişlerinizde sanal kredi kartı kullanmaya çalışın ve bu kartın limitini kntrl edin. İnternet bankacılığı için kullandığınız parlanızı banka çalışanları dahil kimseyle paylaşmayın. GÜVENLİ İNTERNET KULLANIMI 1- İnternette geçirdiğiniz süreleri kntrl edin. Hayat sadece internetten ibaret değildir. Arkadaşlarınla beraber gerçek hayatta da eğlenebilirsiniz. 2- İnternette gezinmek için evinizi ve ailenizle birlikte turduğunuz dayı tercih edin. 3-Seçimlerinizi ailenizle ve öğretmenlerinizle beraber yapın. Onlara danışmaktan çekinmeyin. 4- İnternette karşılaştığınız herhangi bir bilgiyi başka kaynaklardan da srgulayın ve dğruluğunu araştırın. Ayrıca, bir ödev hazırladığınızda, bulduğunuz bilgileri ve kullandığınız resimlerin kaynağını mutlaka belirtmelisiniz. 5- Tanımadığınız kişilerle shbet etmeyin. Ssyal paylaşım sitelerinde kesinlikle tanımadığınız kişilerle arkadaş lmayın. 6- İnternet rtamında tanıştığın bir yabancıyla gerçek hayatta buluşmayın. Gerçekten tanışmak istediğin biri lursa yanında mutlaka aile bireylerinden bir yetişkin lmalı ve buluşmak için kalabalık yerleri tercih etmelisin. 7- İnternet rtamında kişisel ve özel bilgilerinizi vermeyin. Kullanılan şifreler hiçbir şekilde başkalarıyla paylaşılmamalı, klay elde edilebilecek yerlere Zeki DOĞAN Ssyal Bilgiler Öğretmeni ssyalciniz.wrdpress.cm Sayfa 3
yazılmamalı. Verdiğiniz ufak gibi görünen bilgiler bile kötü niyetli kişiler tarafından kullanılabilir. 8- Tanımadığınız kişilerden gelen mesajları açmayın. Çünkü bunlar genellikle uygunsuz, virüslü ya da gereksiz şeyler içermektedir. Bunlara karşı bilgisayarınızda mutlaka güncel bir anti-virüs ve güvenlik prgramı bulunmalıdır. 9- Size yapılmasını istemediğinizi başkalarına da yapmayınız. Kimseye hakaret, arg, küfürlü hitap etmemelisiniz. Yüzüne söylemek nasıl saygısız bir hareketse internet üzerinden yapmak da öyledir. 10- İnternet rtamında sizi rahatsız eden şeylerle karşılaştığınızda ailenize, öğretmenlerinize ya da ilgili kurumlara şikayet edebilirsiniz. Kimlik Hırsızlığı: Kimlik hırsızlığı, bir başkasına ait kişisel bilgilerin yetkisiz larak kullanılması (çalınması) suretiyle işlenen dlandırıcılık yöntemidir. Kimlik hırsızlığı mağduru lmamak için kişisel bilgilerinizi özenle kruyun, hesaplarınızı ve kredi raprunuzu takip edin ve kimliğinizin çalındığına dair işaretler görürseniz hemen önlem alın. Ssyal ağları güvenli kullanmak için dikkat etmemiz gerekenler Ssyal paylaşım sitelerinde kayıt esnasında ve snrasında kişisel bilgilerin tümü paylaşılmamalıdır. Gizlilik ayarlarına dikkat edilmeli, kişisel bilgileri herkesin görmesi engellenmelidir. Paylaşılan vide ve ftğrafların kötü amaçlı kullanılabileceği unutulmamalıdır. Kullanıcıların ilgisini çeken Kazandınız ve Bedava gibi mesajlara karşı dikkatli lunmalıdır. Ssyal ağlarda paylaşmamamız gereken kişisel bilgiler Dğum tarihinizin gün ve ay kısmı Dğum yeriniz Anne kızlık syadınız Ev, iş ve kul adresiniz Telefn ve T.C. kimlik numaranız NOT: Değerli öğretmen arkadaşlar Ntlarımız ftkpi ile çğaltılmaya uygundur Tek ricamız ticari amaçla kullanılmaması ve kaynak gösterilerek paylaşılması Yararlı lması dileğiyle Zeki DOĞAN HAYATIMIZI KOLAYLAŞTIRANLAR (BİLİM İNSANLARI) Günlük hayatta kullandığımız birçk araç gereç vardır. Bunlar buluşlar ve teknlji gelişmelerle hayatımıza girmiştir. İcat ya da buluş adını verdiğimiz bu araçlar hayatımızın her alanındadır. Takvim, teleskp, hesap makinesi, mikrskp, telefn, ampul, televizyn, bilgisayar vb. Mucit; yeni bir buluş rtaya kyan, icat eden kişiye mucit denir. Buluş(İcat), bir şeyin ilk kez rtaya knulmasına veya icat edilmesine denir. Buluşlar, insanğlunun ihtiyaçlarını karşılama ve karşılaştığı prblemleri çözme gayret ve merakından dğmuştur. Buluşlar ve icatlar insan yaşamını klaylaştırır ve değiştirir. Teknlji, bilimsel bilgilerden yararlanarak insanğlunun ihtiyaçlarına uygun alet ve araçların yapılması ya da üretilmesi için gerekli bilgi ve yetenektir. Bilim ve teknlji arasında sıkı bir ilişki vardır. Buluşlar, teknljik gelişmeler sayesinde zamanla gelişmiş ve işlevleri artmıştır. Buluşların rtaya çıkması için insanğlunun belli bir bilimsel ve teknljik birikime sahip lması gerekmiştir. Günümüzde buluşların çğu, daha önce yapılan çalışmaların, birikimlerin ve aletlerin geliştirilmesinin bir snucu larak rtaya çıkmıştır. Tarih byunca insanlar, uzak yerlerdeki insanlarla haberleşme ihtiyacı duymuşlardır. Başlangıçta haberleşmek için ateş, daha snraları yaya haberci, atlı psta, psta güvercini gibi zahmetli ldukça zaman alan yöntemler kullanılmıştır. 1844 yılında Samuel Mrse tarafından telgraf geliştirildi ve haberleşmede kullanıldı. Daha snra 1876 yılında Alexander Graham Bell tarafında telefn icat edildi. 20. yüzyıl teknljinin çk hızlı geliştiği bir yüzyıl ldu. Telefn, rady televizyn ve bilgisayar hayatımızdaki yerini aldı. Bilgisayarın icadıyla, bilginin kullanılması, iletilebilmesi ve bilgiye herkesin ulaşılabilmesi klaylaşmıştır. Bilgisayar teknljisindeki gelişmeyle hayatımıza internet girmiştir. Zeki DOĞAN Ssyal Bilgiler Öğretmeni ssyalciniz.wrdpress.cm Sayfa 4
Günlük hayatımızda pek çk teknljik buluşu kullanmaktayız. Bu buluşlar iletişimden sağlığa, eğitimden ulaşıma, beslenmeden eğlenceye kadar birçk alanda yaşantımızı klaylaştırmaya devam etmektedir. İnsanlar, yeryüzünde var ldukları ilk çağlardan itibaren çevresini incelemeye ve ndan yararlanmaya çalışmıştır. İnsanlık tarihinin en önemli buluşu ateştir. Ateşin bulunmasıyla birlikte, insanlar yemek pişirme, ısınma gibi pek çk alanda ateşi kullanmaya başlanmışlardır. İnsanların ilk önemli buluşlarından biri de tekerlektir. Tekerlek ilk larak çömlekçi çarkı larak kullanılmıştır. Tekerlekli arabaların yapılması insanların yaşamında büyük klaylıklar sağlamıştır. Elektrik de önemli buluşlardan bir diğeridir. İlk insanlar geceleri aydınlanmak için ateş yakmışlardır. Daha snra gece aydınlanmalarında mum ve gaz yağı kullanmıştır. Petrlün bulunması ile gaz lambası ve lüks gibi aydınlatma araçları bulunmuştur. Aydınlatma alanındaki en önemli buluş ise Edisn'un elektrikle çalışan ampulü bulması ile lmuştur. İnsanlar elektrik ve ampul sayesinde evlerini ve iş yerlerini geceleri de aydınlatmaya başladılar. Bu sayede işlerini gece de yapma lanağı elde ettiler. Sanayi alanında yapılan en büyük buluş, buhar makinesinin icadı lmuştur. Buhar gücünün makinelerde kullanılmasıyla sanayi çağı başlamıştır. Bu sayede geliştirilen gemi, tmbil, uçak yapımı ticaret ve ulaşımda büyük klaylıklar sağlamıştır. Bilim: Evreni ve evrende meydana gelen layları, deney ve gözleme dayanarak açıklamaya ve snuçlar çıkarmaya çalışan düzenli bilgiler bütündür. Bilim İnsanı: Bir sruna çözüm bulmak için harekete geçen ve gerçek bilgilere ulaşmaya çalışan kişidir. Bilim İnsanlarının Özellikleri İyi bir gözlemcidirler. Şüphecidirler. Olup biteni lduğu gibi kabul etmezler. Eleştiricidirler ve eleştiriye açıktırlar. Meraklı, srgulayıcı ve araştırmacıdırlar. Sabırlı ve kararlıdırlar. Bu nedenle çalışmalarını, snuca ulaşıncaya kadar sürdürürler. Planlıdırlar. Zamanı verimli kullanırlar. Tarafsız (bjekif) ve önyargısızdırlar. Geniş bir hayal gücüne sahiptirler. Gerçeklerden ödün vermeden savunurlar. Hata yapmaktan krkmazlar. Bilim insanı bilimsel bir çalışma yaparken şu basamakları izler: Öncelikle araştıracağı knuyu/prblemi belirler. Prblemle ilgili gözlem yapar. Prblemle ilgili tahminlerde/varsayımlarda bulunur. Bulduğu snuçlarla ilgili genelleme yapar, ilkeler bulur. Bulduğu bilgileri yeni deneylere uygulayıp dğruluğunu kanıtlar. Eğer kesin snuçlara ulaşırsa tüm dünyada kabul edilir ve kanunlaşır. Bilgisayar ve internetin icadı ile bilgi çağı başlamıştır. Bilgisayarlarda bilgiyi deplama, internet ile de kısa sürede bilgiyi paylaşma ve aynı zamanda bu bilgilere ulaşma lanakları da arttı. Evimizde kullandığımız teknljik aletler hayatımızı çk klaylaştırmaktadır. Örneğin fırında hazırladığımız bir yemek pişerken, aynı zamanda rtaya çıkan bulaşıkları bulaşık makinesinde yıkayabiliyruz. Günümüzde sağlık alanında da birçk buluş ve icatları görmekteyiz. İnsanların yakalandıkları hastalıkların tedavisi ya da teşhisi için sağlık çalışanları birçk teknljik aletleri kullanmaktadır. Örneğin, dktr bizi muayene ederken stetskp kullanır. Röntgen veya MR cihazı ya da tahlil makineleri yardımı ile hastalığımıza teşhis knulur. Bilim insanları hedeflerine uzun araştırmalar ve çalışmalar yaparak ulaşmışlardır. Bilim insanları, sahip ldukları bilgilerle yetinmezler, prblemin çözümüne yönelik değişik kaynaklardan bilgi tplarlar. Başka bilim adamlarının görüş ve bulgularından da yararlanırlar. Dğru yöntemleri bulmaya çalışarak zaman kaybını en aza indirmeye çalışırlar. Hiptez(Varsayım): Dğruluğu henüz deneylerle kanıtlanmış ancak kanıtlanacağı umulan düşüncedir. ssyalciniz.wrdpress.cm SsyalBilgilerOgretmenlerii Zeki DOĞAN Ssyal Bilgiler Öğretmeni ssyalciniz.wrdpress.cm Sayfa 5
BİLİM İNSANLARI THOMAS EDİSON: Bini aşkın buluş yapan; elektrik ampulünü, fngrafı ve film gösterme makinelerini geliştiren Amerikalı mucittir. LOUİS PASTEUR: Fransa da dğmuş bu bilim adamı fizik, kimya ve tıp alanındaki çalışmaları ile tanınmıştır. Pasteur'un tüm dünyada tanınmasını sağlayan buluşu ise kuduz aşısıdır. Kuduz aşısı diğer aşıların da önünü açmıştır. MADAM CURİE: Plnyalı ünlü kadın fizikçidir. Kanser hastalığını tedavi eden radyaktivite ışınlarını bulmuştur. Bilim dalında Nbel Ödülü'nü iki kere alan ilk bilim insanı lmuştur. MARCONİ: İtalya'da dğan bu bilim adamı ilk başarılı telsiz telgraf sistemini geliştirmiştir. Kısa dalga rady iletişimi üzerinde yaptığı çalışmalarla mdern rady yayımcılığının gelişmesini sağladığından, radynun babası larak tanınmıştır. ALBERT EİNSTEİN: Yüzyılımızın önemli isimlerinden birisidir. İzafiyet Terisi ile tanınmaktadır. Einstein, iyi bir fizikçi ve aynı zamanda yetenekli bir matematikçiydi. ISAAC NEWTON: İngiltere'de dğmuştur. Fizik, matematik, astrnmi alanlarında buluşlar yapan, büyük bir mucittir. Aynalı teleskpu geliştirmiştir. Yerçekimi kanunu keşfetmiştir. GALİLEO: Fizik, matematik ve astrnmi gibi knularda çığır açan çalışmalar yapmıştır. Teleskpu astrnmi alanında kullanan ilk bilim adamıdır. Dünyanın güneş çevresinde döndüğünü savunmuştur. PASCAL: Bir üçgenin iç açılarının tplamının iki dik açıya eşit lduğunu bulmuştur. Aritmetik işlemlerini mekanik larak yapan bir hesap makinesi icat etmiştir. ALEXANDER GRAHAM BELL: Telefnu icat etmiştir. LEONARDO DA VİNCİ: Ünlü İtalyan mimarı, mühendisi, mucidi, matematikçisi, anatmisti, müzisyeni, heykeltıraşı, yazarı ve ressamıdır. En tanınmış eseri Mna Lisa Tablsudur. SAMUEL MORSE: 1836'da mrse alfabesi çalışan ilk telgraf örneğini yaptı. ALEXANDER FLEMİNG: Öldürücü bakteriyel hastalıklarla savaşabilen ilk antibiytik larak tarihe geçen "penisilin i bulmuştur. TÜRK-İSLAM BİLİM ADAMLARINDAN BAZILARI FARABİ: Avrupa da Muallim-i Sani (İkinci öğretmen) larak bilinir. Felsefe ve mantık alanında yaptığı çalışmaları ile büyük ün kazanmış bir bilim adamıdır. İBN-İ SİNA: Avrupa da Avicenna larak bilinir. Felsefe, matematik, astrnmi, fizik, kimya, tıp ve müzik gibi bilgi ve beceri gerektiren çeşitli alanlarda çalışmalar yapmıştır. En ünlü eseri Tıp Kanunu" Latince'ye çevrilmiş ve Avrupa'da yıllarca kutulmuştur. PİRİ REİS: 1513 yılında ilk dünya haritasını çizdi. Derlediği denizcilik ntlarını bir denizcilik kitabı lan Kitab-ı Bahriye'de adlı eserinde bir araya getirdi. GÜNÜMÜZÜN ÜNLÜ TÜRK BİLİM ADAMLARI CAHİT ARF: Şu anda kullandığımız 10 liraların arkasında ftğrafı yer alan Cahit Arf, dünyaca ünlü bir matematikçimizdir. Kendi adıyla bilinen matematik kuramları (Arf teremi) ile dünya çapında tanınır. PROF. DR. GAZİ YAŞARGİL: Beyin ve sinir sistemleri üzerine yaptığı çalışmalarla tıp alanında çk önemli buluşlar gerçekleştiren Türk bilim adamıdır. Başarılarından dlayı Dünya Beyin Cerrahları Birliği tarafından "yüzyılın adamı" seçilmiştir. PROF. DR. MEHMET ÖZ: Kalp-damar cerrahıdır. Kalp ve damar hastalıkları üzerinde yaptığı çalışmalardan dlayı "yılın dktru" seçilmiştir. PROF.DR. AYDIN SAYILI: Türkiye de bilim tarihçiliğinin yerleşmesini sağlamış bilim adamıdır. Ordinaryüs Prfesör Dktr ünvanı taşır. Aydın Sayılı, dünyada bilim tarihi alanında bilinen ilk dktra derecesinin sahibidir. 5 Türk Lirası bankntlarının arka yüzünde prtresi bulunur. PROF. DR. OKTAY SİNANOĞLU: Kimya ve biylji alanında çalışmaları bulunan bilim insanımızdır. 50 yıldır çözülemeyen bir matematik kuramını bilim dünyasına kazandırarak 28 yaşında prfesör unvanını aldı. PROF. DR. AZİZ SANCAR Prf. Dr. Aziz Sancar, 1946 yılında Mardin de dğdu. TÜBİTAK bursuyla gittiği Amerika da biykimya eğitimi aldı. Amerika daki üniversitelerde çalışmaya devam etti. Aziz Sancar, DNA narım mekanizmaları knusunda yaptığı buluş sayesinde 2015 Nbel Kimya Ödülü ne layık görüldü. Zeki DOĞAN Ssyal Bilgiler Öğretmeni ssyalciniz.wrdpress.cm Sayfa 6
BİLGİ KAYNAKLARIMIZ Bilgi edinmek amacıyla kullandığımız yayınlara bilgi kaynakları denir. Gazete, dergi, kitap, ansiklpedi, internet gibi kaynaklardan bilgi edinebiliriz. Bilimsel kitaplar belli bir knu hakkında (uzay, tıp, mühendislik, eknmi, hukuk vb.) knunun uzmanı kişiler tarafından yazılmış bilgi kaynaklarıdır. Sözlükler: Bir sözcüğün yazılışını, kunuşunu, anlamını veya başka dillerdeki karşılığını öğrenmek için başvurulan kaynaklardır. Ansiklpediler: Çeşitli knularda belirli bir yönteme göre düzenlenmiş, alanıyla ilgili tüm bilgileri içeren ve genellikle birkaç ciltten luşan kitaplardır. Genel Ağ (İnternet)günümüzde bilgi edinmek amacıyla en sık kullandığımız bilgi kaynağıdır. Almanaklar: Yılda bir çıkan ve yılın laylarını anlatan kitaplardır. Atlaslar: Dünyanın, bir ülkenin veya bir bölgenin cğrafyası, eknmisi, tarih vb. knularda tplu bilgi vermek için bir araya getirilmiş haritalardır. Biygrafi: Kişilerin hayatını anlatan eserlerdir. Biygrafilerde, kişinin hayatı başka kişi ve kişiler tarafından yazıya geçirilir. Otbiygrafi: Kişinin kendi yaşam öyküsünü anlattığı eserlerdir. Krnljiler: Bilgiyi luş sırasına göre aktaran kaynaklardır. Krnljilerde bilgi genellikle tabllar halinde sunulur. Kaynak CD'ler: Günümüzde öğretici birçk kitap ve ansiklpediler CD'lere yerleştirilmiştir. Bunların dışında vide filmler, kasetler, mikrfilmler gibi bilgi kaynakları da vardır. Telif, kitap yazmak; resim, heykel ya da beste yapmak; bir sanat eseri meydana getirmek anlamına gelir. Telif hakkı, bir fikir veya sanat eserini meydana getiren kişinin, bu eserden dğan haklarının tümü demektir. Süreli Yayın: Düzenli aralıklarla yayımlanan gazete ve dergilere süreli yayın adı verilir. Süreli yayınlar günlük, haftalık, aylık veya yıllık larak yayımlanabilir. Dergiler en önemli süreli yayınlar arasında yer alır. Çcuklarla ilgili yayın yapan süreli yayınlardan bazıları Bilim Çcuk Dergisi, Meraklı Minik ve Eğlenceli Bilim gibi dergilerdir. KAYNAKÇA NEDİR, NASIL YAZILIR? Kaynakça, bir araştırmada ya da bir eserde yararlanılan kaynakların gösterildiği bölüme denir. Aşağıda kaynakça hazırlama kurallarına örnekler verilmiştir: Kaynakçada yararlanılan kitabın yazarının syadı ve adı, eserin adı, eseri yayımlayan yayınevi, eserin basıldığı yer ve eserin basıldığı yıl sırasıyla yazılır. Bu bilgiler yazılırken aralarına virgül (,) kyulur. Kaynakçada yararlanılan süreli yayınların adı, yayın sayısı, yayın yılı, yayınevi adı, basıldığı yer ve tarih yer almalıdır. Araştırma yaparken yararlandığımız Genel Ağ kaynaklarının bağlantı adresleri kaynakçada yer almalıdır. Kaynakça hazırlanırken yararlandığımız kaynaklar alfabetik sıraya göre dizilmelidir. Kaynakça bölümünde: Yazarın syadı ve adı, Kitabın(eserin) adı Basıldığı yayınevi Basıldığı yer ve yılı yazılır. Araştırma Yapma ve Kaynak Kullanma Yöntemi 1- Araştırma yapılacak knu belirlenir. 2- Hangi kaynaklardan araştırma yapılacağı belirlenir. 3- Kütüphanelerden ve internetten faydalanarak gerekli bilgiler tplanır. 4- Araştırma rapru düzenlenir. 5- Araştırma snunda yararlanılan kaynaklar belirtilir. Aksi takdirde telif hakkı dğar NOT: Değerli öğretmen arkadaşlar Ntlarımız ftkpi ile çğaltılmaya uygundur Tek ricamız ticari amaçla kullanılmaması ve kaynak gösterilerek paylaşılması Yararlı lması dileğiyle Zeki DOĞAN Zeki DOĞAN Ssyal Bilgiler Öğretmeni ssyalciniz.wrdpress.cm Sayfa 7