TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ KURUMU SINIRLI SORUMLU GARP LİNYİTLERİ İŞLETMESİ MÜESSESESİ 2011 YILI RAPORU
Bu rapor; 03.12.2010 tarih ve 6085 Sayılı Kanun ile 08.06.1984 tarih ve 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiştir.
1-Başkan Paşa KAYA Müessese Müdürü 21.05.2004 21.12.2011 2-Üye Ömer ÇATAL Müessese Müdür Yardımcısı 21.05.2004 Devam ediyor 3-Üye Hasan Hüseyin KARAAY Müessese Müdür Yardımcısı 21.05.2004 Devam ediyor 4-Üye Mustafa ÇOKUSLU * Müessese Müdür Yardımcısı 28.03.2008 Devam ediyor 5-Üye Ercan GEBEŞ Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürü 02.09.2009 15.07.2010 Müessesenin adı : Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi Merkezi : Kütahya / Tavşanlı İlgili Kuruluş : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Esas sermaye : 333,0 milyon TL Ödenmiş sermaye : 266,5 milyon TL Karar Organı (Yönetim Komitesi) Kara organındaki ünvanı Adı ve soyadı Kuruluştaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama tarihi Ayrılma tarihi Üye Ahmet GİTMEZ Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürü 16.07.2010 14.11.2011 * 22.12.2011 tarihinden itibaren Müessese Müdürlüğünü yürütmektedir.
Raporda yer alan kısaltmalar AR: Arama ruhsatı ARGE: Araştırma Geliştirme C/H: Cari Hesap ÇED: Çevresel Etki Değerlendirme Raporu DPT: Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ELİ: Ege Linyitleri İşletmesi EÜAŞ: Elektrik Üretim Anonim Şirketi GLİ: Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi ILİ: Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü İR: İşletme ruhsatı Kcal/Kg: Kilo kalori / Kilogram KHK: Kanun Hükmünde Kararname KİK: Kamu İhale Kanunu/Kurumu SYDV: Sosyal Yardımlaşma Dayanışma Vakfı TKİ: Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Ton/yev: Yevmiye başına üretilen ton olarak kömür miktarı Tübitak-MAM: Türkiye Bilimsel Araştırma Kurumu Marmara Araştırma Merkezi YPK: Yüksek Planlama Kurulu
İÇİNDEKİLER Sayfa no I. TOPLU BAKIŞ I II. İDARİ BÜNYE 1 A-Mevzuat 1 B-Teşkilat 2 C-Personel durumu 4 III. MALİ BÜNYE 14 A-Mali durum 15 B-Mali sonuçlar 21 IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI 24 A-Giderler 26 B-Tedarik işleri 30 C-Üretim ve maliyetler 39 D-Pazarlama 74 E-Sigorta işleri 87 F-İşletme sonuçları 88 G-Yatırımlar 93 V. BİLANÇO 102 Aktif 102 Pasif 112 VI. GELİR TABLOSU 119 VII. EKLER 127
I. TOPLU BAKIŞ Garp Linyitleri İşletmesi (GLİ) Müessesesi, batı Anadolu daki Değirmisaz, Tunçbilek ve Soma linyit ocaklarının işletilmesi amacıyla 1.1.1940 tarihinde Etibank a bağlı olarak kurulmuştur. Başlangıçta Balıkesir de bulunan müessese merkezi 7.7.1941 tarihinde Kütahya-Tavşanlı ya nakledilmiştir. Müessese, 15.9.1957 tarihinde 6974 Sayılı Kanunla Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) Kurumunun kurulması ile bu Genel Müdürlüğe bağlanmıştır. 1.6.1960 tarihinde, Kütahya il sınırları içinde bulunan Seyitömer linyit havzası da Müessesenin bir üretim bölgesi olarak işletmeye açılmış, 1966 senesinde rezervi tükenen Değirmisaz Linyitleri İşletmesi kapatılmış, Soma Linyitleri İşletmesi ise 1978 yılında kurulan Ege Linyitleri İşletmesi (ELİ) Müessesesine devredilmiştir. 1990 yılına kadar Tunçbilek ve Seyitömer olmak üzere iki bölgesi bulunan GLİ Müessesesi, TKİ Yönetim Kurulu nun 3.5.1990 tarih ve 3330/227 sayılı kararı ile 1.7.1990 tarihinde Seyitömer bölgesinin ayrı bir Müessese (SLİ) olarak hükmi şahsiyet kazanması nedeniyle, bu tarihten itibaren sadece Tunçbilek havzasında faaliyetlerini sürdürmüştür. GLİ Müessesesi, TKİ Yönetim Kurulu nun 28.8.1995 tarih ve 3501/314 sayılı kararı ile 1.9.1995 tarihinden itibaren TKİ Genel Müdürlüğü ne bağlı Bölge Müdürlüğü ne dönüştürülmüştür. 24.6.2003 tarih 20/171 sayılı ve 12.2.2004 tarih 2/131 sayılı Yönetim Kurulu kararları ile de 1.4.2004 tarihi itibarıyla tekrar Müessese statüsü verilmiş ve Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü nün de Müesseseye bağlanması kabul edilmiştir. Garp Linyitleri İşletmesi (GLİ) Müessesesi nin kuruluşu ve ana statüsü Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nin 12.3.2004 tarih ve 6006 sayılı nüshasında yayımlanmış ve Müessese 1.4.2004 tarihinden itibaren hükmi şahsiyet kazanarak, çalışmalarına başlamıştır. Müessesenin kuruluş amacı, devletin ve TKİ Genel Müdürlüğü nün genel enerji ve yakıt politikasına uygun olarak, linyit, turb, bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini değerlendirmek, ülkenin ihtiyacını karşılamak, yurt ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan, proje ve programlar tanzim ve takip etmek, uygulama stratejilerinin tespit ve gerçekleştirmesini sağlamak olarak belirlenmiştir. Müessese merkezi Kütahya iline 45 km uzaklıktaki Tavşanlı ilçesinde, Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü nün merkezi ise Konya iline 90 km uzaklıktaki Ilgın ilçesindedir. Müessese imtiyaz alanı içerisinde 4 adedi Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü sorumluluğunda olmak üzere, toplam 6 adet linyit sahası bulunmaktadır. Bunlardan 3 adedi için geçici tatil talebinde bulunulmuş olup, 3 sahada ise işletme faaliyetleri sürdürülmektedir. İR: 4364 ruhsat sayılı Kütahya-Domaniç-Tunçbilek sahasında açık ve yeraltı işletme yöntemleri ile İR: 71666 ruhsat sayılı Konya-Ilgın-Çavuşçugöl sahasında ise I
açık işletme yöntemleri ile linyit kömürü üretimi yapılmaktadır. İR: 727 ruhsat sayılı sahanın Gölyaka bölümünde işletilebilir kömür kalmamış, Kurugöl bölümündeki 9 milyon tonluk rezerv ise şimdilik ekonomik bulunmayarak projelendirilmemiştir. TKİ Genel Müdürlüğü nün uhdesindeki sahaların rezervi 2,5 milyar ton olup, bu rezervin yaklaşık % 28 i olan 693 milyon tonluk kısmı Müessesesinin sorumluluğundadır. Mevcut rezervin % 99 u yani 688 milyon tonu görünür rezerv kategorisindedir. Rezervi oluşturan kömürlerin ortalama kalorifik değeri 1.050-3.190 kcal/kg, kül değerleri % 11-41, kükürt içerikleri % 1-1,6, nem içerikleri % 15-50 arasında değişmektedir. Müessesenin son 5 yıllık işletme faaliyetlerine ilişkin veriler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. II
Son iki yıl Artış veya azalış Toplu bilgiler Ölçü 2007 2008 2009 2010 2011 farkı % Sermaye Bin TL 122.000 200.000 200.000 333.000 333.000 0 0 Ödenmiş sermaye Bin TL 123.735 200.000 200.000 266.500 266.500 0 0,0 Öz kaynaklar Bin TL 28.294 90.585 108.532 240.289 259.815 19.526 7,5 Yabancı kaynaklar Bin TL 262.166 225.352 185.791 90.182 129.809 39.627 30,5 Yab. kaynaklara sir.eden zarar (-) Bin TL - - - - - - - Finansman giderleri Bin TL 9.323 10.820 6.661 4.912 1.308 (3.604) (275,5) Maddi duran varl.(edinme değeri) Bin TL 152.500 164.628 181.369 201.080 233.954 32.874 14,1 Maddi duran varl. bir. amortismanı Bin TL 112.359 118.405 124.699 131.211 138.071 6.860 5,0 Yatırımlar için yapılan nakdi harc. Bin TL 9.243 11.873 17.201 26.058 32.163 6.105 19,0 Yatırımların gerçekl.me oranı(nakdi) % 46 47 80 52 39 (13) (33,3) Tüm alım tutarı: Bin TL 102.822 124.386 151.938 137.407 159.231 21.824 13,7 -Malzeme ve ticari kömür Bin TL 71.466 53.208 62.618 9.410 15,0 -Hizmet alımları Bin TL 80.472 84.199 96.613 12.414 12,8 Üretim miktarı (tuvönan) Bin Ton 5.982 7.086 6.642 6.557 6.842 285 4,2 Üretim miktarı (satılabilir) Bin Ton 3.404 3.897 3.753 3.773 4.058 285 7,0 Tüm üretim giderleri Bin TL 251.680 316.313 300.260 296.215 333.532 37.317 11,2 Ort. birim üretim maliyeti (satılabilir) TL/Ton 73,94 81,17 80,02 78,50 82,18 3,68 4,5 Genel işletme verimliliği Ton/yev 3 4 5 7 6 (1) (16,7) Satış miktarı Bin Ton 3.448 3.940 3.659 3.767 3.911 144 3,7 Net satış tutarı Bin TL 315.342 401.584 439.317 423.525 498.981 75.456 15,1 Stoklar: -İlk madde ve malzeme Bin TL 25.372 24.266 31.705 26.076 28.628 2.552 8,9 -Yarı mamuller Bin TL - - - - - -Mamuller Bin TL 3.052 2.962 9.667 2.383 10.046 7.663 76,3 -Ticari mallar Bin TL - - - - - - Diğer stoklar Bin TL 95 174 1.574 1.323 2.120 797 37,6 Memur (ortalama) Kişi 22 24 25 26 24 (2) (8,3) Sözleşmeli (ortalama) Kişi 380 367 360 372 357 (15) (4,2) İşçi (ortalama) Kişi 2.637 2.320 2.088 1.894 1.894 0 0,0 Personel için yapılan tüm giderler Bin TL 133.567 146.512 132.328 125.365 170.146 44.781 26,3 Cari yıla ilişkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL 711 863 969 1.029 1.149 120 10,4 -Memur başına aylık ortalama gider TL 2.672 2.997 3.232 3.298 3.976 678 17,1 -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL 10.834 11.456 12.012 12.796 15.010 2.214 14,8 -Sözleşmeli başına aylık ort. gider TL 2.520 2.601 2.780 2.866 2.975 109 3,7 -İşçiler için yapılan tüm giderler Bin TL 112.899 111.007 106.089 101.138 153.987 52.849 34,3 -İşçi başına aylık ortalama gider TL 3.905 3.987 4.234 4.450 4.745 295 6,2 Dönem kârına ilişkin kurumlar vergisibin TL - - - 1.871 13.544 11.673 86,2 Tahakkuk eden vergiler Bin TL 12.403 24.476 41.250 37.745 52.031 14.286 27,5 GSYİH' ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL 274.237 333.457 377.887 352.017 420.692 68.675 16,3 GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL 286.650 357.933 419.137 387.891 459.179 71.288 15,5 GSMH 'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL 286.645 357.933 419.137 387.891 459.179 71.288 15,5 Faaliyet kârlılığı (öz kaynaklar yönünden) % - 61 57 39 34 (5) (14,7) Mali kârlılık (öz kaynak yönünden) % - 43 19 13 (6) (46,2) Zararlılık % 40 49 - - - - - Faaliyet kârı veya zararı Bin TL 2.242 17.112 65.597 48.463 85.910 37.447 43,6 Dönem kârı veya zararı Bin TL 18.681 13.974 49.857 35.218 33.070 (2.148) (6,5) Bilanço kârı veya zararı Bin TL 95.441 109.415 59.558 (26.211) (6.685) 19.526 292,1 III
2010 yılında esas ve ödenmiş sermayesi önemli oranda artırılmış olan Garp Linyitleri İşletmesi (GLİ) Müessesesinin, 2011 yılında ödenmiş sermayesi artmamakla birlikte, dönem net karı nedeni ile öz kaynakları önceki döneme göre %7,5 daha artmıştır. 2011 yılında yabancı kaynaklarda daha yüksek oranda artış olmuş ve mali yeterlilik oranında düşme meydana gelmiş, ancak buna rağmen 2011 yılsonu itibarıyla mali yeterlilik oranı %200 gibi yüksek bir düzeyde gerçekleşmiştir. Müessese ocaklarında üretim yapılabilmesi için rezerv üzerindeki toprak örtüsünün kaldırılması işini ifade eden dekapaj miktarı, satış ve talep miktarına bağlı olarak artan üretime paralel bir şekilde, her yıl artmakta ve dekapaj itfa payları önemli maliyet unsuru olarak ortaya çıkmaktadır. 2011 yılında, 76,6 milyon m3 dekapaj programlanmış, yıl içinde 65,9 milyon m3 dekapaj gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen dekapaj miktarı program hedefinin altında olmakla birlikte geçen yıl yapılan dekapaj miktarının üstündedir. 2011 yılında; -Müessese merkezinde, açık ocaklardan 5,4 milyon ton, hizmet alımı suretiyle işlettirilen Büyükdüz klasik yer altı ocağından 984 bin ton, Ömerler mekanize yer altı ocağından 256 bin ton ve toplamda 6,7 milyon ton, -Ilgın Linyit İşletmesi Müdürlüğünde ise 161 bin ton, olmak üzere toplam 6,8 milyon ton tuvönan kömür üretilmiştir. Faaliyet döneminde Müessesece üretilen tüvenan kömürden toplam 4,1 milyon ton satılabilir kömür elde edilmiştir. Bu miktarda satılabilir kömür üretimi için, toplam 333,5 milyon TL tutarında üretim gideri yapılmıştır. Üretim giderlerinin %98,7 oranında 329,1 milyon TL si Müessese merkezinde bulunan Tunçbilek Linyitleri İşletmesine, %1,3 oranında 4,4 milyon TL si de Ilgın Linyitleri İşletmesine aittir. 2011 yılı satılabilir kömür miktarı 4,1 milyon ton, program hedefinin %7, geçen yıl gerçekleşmesinin %8 üzerinde bir gerçekleşmeyi ifade etmektedir. 2011 yılında satılabilir kömür ortalama birim üretim maliyeti 82,18 TL/ton olarak gerçekleşmiştir. Birim üretim maliyeti de program hedefinin %8 altında gerçekleşirken, geçen yıla göre %5 oranında artış göstermiştir. Özet olarak, müessesede önceki yıla göre üretim miktarı %8 oranında artarken, birim üretim maliyeti %5 oranında artmıştır. Müessese merkezinde üretilen satılabilir kömürün ortalama birim maliyeti 84,46 TL/ton iken, ILİ nin ürettiği satılabilir kömürün ortalama birim maliyeti 27,30 TL/ton olarak gerçekleşmiştir. Yukarıda ifade edildiği gibi, birim üretim maliyetlerinin %61 lik bölümünü dekapaj ve diğer hazırlık işleri amortisman ve itfa payları oluşturmaktadır. Müessesenin mevcut rezervinin işletilmesi konusundaki en büyük darboğazı, açık ocak işletme yöntemine ağırlık verilmesi nedeniyle, açık ocakla üretilecek cevher miktarının giderek azalması ve yeraltı ocak maliyetlerinin doğası gereği yüksek olması nedeniyle ileride yüksek maliyette çalışmak zorunda kalınacak olmasıdır. IV
Satılabilir kömür üretim miktarının olduğundan daha az gerçekleşmesine neden olan darboğazlardan birisi de Müessese merkezindeki kömür zenginleştirme tesislerinin verimlerinin düşük olmasıdır. Zira 1952 yılında kurulan ve geçmiş yıllarda yenileme yatırımı yapılan Tunçbilek Lavvarının verimi % 44, Ömerler lavvarının verimi ise % 55 olarak gerçekleşmiştir. Lavvarlardaki tesis verimlerinin düşüklüğü Müessese için önemli kaynak kaybına neden olduğundan verimlerinin arttırılması konusunda gerekli yenileme yatırımlarının yapılmasında zorunluluk bulunmaktadır. 2011 yılında toplam 3,9 milyon ton kömür satışı yapılarak, 499 milyon TL satış hasılatı elde edilmiştir. 2011 yılı kömür satışları, miktar olarak %4, tutar olarak %0,4 oranında, program hedefinin üzerinde gerçekleşmiştir. Geçen yıla göre ise satış miktarı %4, satış hasılatı %18 oranında artmıştır. 2011 yılındaki toplam satışların %97 si oranında 3,8 milyon tonu Tunçbilek Linyitleri İşletmesinin, %3 oranında 111 bin tonu ise Ilgın Linyitleri İşletmesinin satışıdır. 111 bin ton miktarındaki bu satışın 20 bin tonu SYD Vakıflarına teslim edilmek üzere satın alınmış ticari kömürden oluşmuştur. Ilgın İşletmesi 2011 yılında sadece 161 bin ton üretim yaptığı halde, bunun ancak 91 bin tonunu satabilmiş, 70 bin ton kömür stokta kalmıştır. Önceki yıllardan devreden stoklarla birlikte 2011 yıl sonu kömür stoku 248 bin tona yükselmiş olup, bu stoklar yanma ve değer kaybetme riski ile karşı karşıya bulunmaktadır. Yapılan incelemelerden, Ilgın İşletmesinin pazar kaybının, üretilen kömürün kalitesinin düşük olmasından ve çevredeki sanayi kuruluşlarının alternatif tedarik ve yakıt imkanlarına kavuşmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. İşletme tarafından yaptırılan testlerden, Ilgın kömürünün kurutulmaya uygun olduğu ve kurutma yöntemi ile nem oranı önemli ölçüde düşürülürken, kalorifik değerinin de önemli ölçüde yükseltildiği anlaşılmıştır. Yine İşletme Müdürlüğü tarafından yapılan pazar araştırması ve bire bir görüşmelerden, bir kurutma tesisi kurulması suretiyle kömürün kalitesinin istenen seviyelere yükseltilmesi halinde, yıllık 250-300 bin tonluk bir talebin söz konusu olabileceği anlaşılmaktadır. 2011 yılı kömür satışı 91 bin tona düşen, bu nedenle 2,9 milyon TL dönem zararı eden, yıl sonu itibarıyla mevcut olan 248 bin ton kömür stoku satış hacminin üç katına yaklaşan ve bu stokların yanma riski nedeni ile daha büyük zararlar ile karşı karşıya bulunan, Ilgın Linyitleri İşletmesinin pazarlama sorunlarının çözümü için, gerekli çalışmaların yapılması ve kurutma tesisi kurulmasına yönelik araştırma ve testlerin sonucuna göre, tesisin kurulup kurulmaması konusunda bir an önce karar verilmesi gerekmektedir. 2011 yılı satışlarının %41,6 sı, EÜAŞ ın Tunçbilek Termik Santralına yapılmıştır. EÜAŞ ile, Tunçbilek Termik Santrali 2010-2011 kömür alım protokolü, 1.4.2010 tarihinden geçerli olmak üzere değiştirilerek yeniden imzalanmış olup; söz konusu protokol değişikliğinden sonra, EÜAŞ a verilen kömürlerde faturalama işleminin günlük bazda verilen kömür yerine vardiya bazında verilen kömür üzerinden yapılmasına başlanmıştır. V
Bu uygulama külfetin daha çok Müessese üzerinde kalmasına neden olmaktadır. Zira bu protokol ile termik santral ünitelerine verilecek kömürlerin baz kalori ve alt kalori değerleri yükseltilirken, tavan kalori değeri yeterince yükseltilmediğinden, kömürün kalorifik değerleri ile ilgili olarak dar bir aralık oluşturulmuştur. Oluşturulan bu dar aralığın alt kalori sınırının altına düşüldüğünde ceza uygulanmakta ve sadece verilen kömürün baz kalori fiyatının %20 si ödenmektedir. Buna karşılık, tavan değerin üzerine çıkıldığında verilen kömürün fiyatına herhangi bir prim uygulanmamakta ve tavan kalori değeri esas alınarak ödeme yapılmaktadır. Ceza uygulamasına düşmemek için, ortalama olarak tavan kalori değerinin üzerinde kalori değeri olan kömür verilmesine rağmen, 1.4.2010 tarihinden inceleme tarihine kadar (Nisan 2012) geçen dönemde zaman zaman alt kalori değeri tutturulamamış ve ceza uygulaması ile karşılaşılmıştır. Başka bir ifade ile Müessese, söz konusu dönemdeki vardiyaların ortalamasında, tavan kalori değerinin üstüne çıktığı ve hiçbir fiyat artışı sağlayamadığı halde, alt kalori değerini sağlayamadığı birkaç vardiyada teslim edilen kömürün baz kalori fiyatının %80 i kadar ceza uygulaması ile karşılaşmıştır. Söz konusu protokollerde taban ve tavan kalori değerleri belirlenmesinin amacı, santrallere homojen kömür verilmesi ve santral ünitelerinin verimli çalışmasının sağlanmasıdır. Ancak, yukarda açıklandığı üzere öngörülen homojen kömürün verilebilmesi için, santral kömür besleme sisteminin gözden geçirilmesi ve santral kömür park sahasında kademeli döküm yapmak suretiyle oluşturulmuş en az on beş günlük kömür stoklarının regülasyon (paçallama) yapılarak ünitelerin beslenmesi gerekmektedir. Bu yapılmadan, sadece prim ve ceza uygulaması ile homojen kömür elde edilmesi mümkün görünmemektedir. TKİ ve EÜAŞ Genel Müdürlükleri arasında, her iki kurumun minimum maliyetle optimal işletmecilik yapabilmesine yönelik işbirliği yapılarak; ülkenin yenilenemeyen linyit kaynaklarının en iyi şekilde değerlendirilmesi, Termik santrallara ön görülen kalori aralığında homojen kömür verilmesi ve ceza uygulamalarının önlenebilmesi için gereken tedbirler alınmalıdır. Müessesenin ısınma amaçlı kömür satışlarında çevre ile ilgili mevzuattan kaynaklanan bazı sorunlar ile karşılaşması nedeni ile bayi satışları olumsuz etkilenmekte ve bayi satışlarının payı giderek düşmektedir. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü (IKHKK) Yönetmeliği 13.01.2005 tarih- 25699 sayılı R.G. de yayımlanarak 1.04.2005 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Yayımlanan Yönetmelik ve değişiklikleri, Isınmada kullanılacak yakma tesislerinin özelliklerini ve işletme esaslarını, yakma tesislerinde kullanılacak katı, sıvı ve gaz yakıtlarına ilişkin kalite kriterlerini ve uyulması gereken emisyon sınırlarını kapsamaktadır. Yönetmeliğin Yerli Kömürler başlıklı 23 üncü maddesinde: Yerli kömürlerin nasıl ve ne şekilde satılacağı, sorumluluklar ile sınır değerlerin aşıldığı veya aşılmadığı il ve ilçelerde kullanılacak yerli kömürlerin özellikleri belirtilmiş, 31. maddede ise, İl VI
Çevre ve Orman Müdürlüklerine 23 üncü maddedeki tespitlerin dışında, ek yaptırımda bulunma, tedbir alma, sonuç olarak da TKİ açısından, ısınma amaçlı kömür satışlarına sınırlandırmalar getirme yetkisi verilmiştir. Nitekim; ısıl değerler ve kömürün yakılması sonucunda açığa çıkan kükürt ve partikül madde miktarı söz konusu yönetmelik ile belirlenen sınırlar içinde kalmasına karşılık, bazı İl Çevre ve Orman Müdürlüklerince ve İl Mahalli Çevre Kurullarınca, belirlenen normlara uymadığı gerekçesiyle TKİ üretimi kömürün (yerli kömürün) satılmasına kısıtlamalar getirilmiştir. Pazarlama faaliyetleri kapsamında, çevre duyarlılığını ve AB müktesebatına uyumu sağlamak, ithal kömürle rekabet edilebilir duruma gelmek ve pazarlama imkanlarını arttırmak için; Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde ve mahalli çevre kurulu kararlarında öngörülen değerlerin sağlanması amacıyla, kömürün kalitesinin yükseltilmesi ve zenginleştirilmesi yönünde gerekli önlemlerin alınmasına devam edilmesi gerekmektedir. Müessesenin personel sayısı yıllar itibarıyla azalmakta olup, iş gücü açığı hizmet alımı suretiyle karşılanmaktadır. Müessesenin atölyelerindeki iş gücü açığı hizmet alımı suretiyle karşılanmaya çalışılsa da, birçoğu özel donanımlı ve özel imal ettirilmiş makine ve ekipmanın ancak, bu konuda eğitim verilmiş ve tecrübe kazanmış elemanlar tarafından bakım onarımları mümkün olduğundan, kalıcılıkları sağlanamayan ve tecrübesi bulunmayan yüklenici işçileri ile bu işlerin aksatılmadan yürütülmesi imkansız olduğundan, işçi adedinin öngörülen sayıda tutulmasında zorunluluk bulunmaktadır. Müessese merkezi faaliyet dönemini 35,9 milyon TL tutarında dönem kârı ile kapatırken, ILİ nin 2,9 milyon TL tutarında dönem zararı oluşmuştur. ILİ nin dönem zararının 1,2 milyon TL si, üretim ve satış miktarının yetersiz, buna karşılık faaliyet giderlerinin yüksek olmasından kaynaklanan faaliyet zararlarından oluşmuştur. Müessesenin faaliyet döneminde sağladığı faaliyet kârı önceki yıla göre %77 oranında artarken, kıdem tazminatı karşılıkları nedeni ile dönem kârı %6 oranında azalmıştır. Buna karşılık, gerek ödenmiş sermayenin gerekse öz kaynakların oldukça yüksek bir düzeyde bulunması ve yıl içinde de öz kaynakların %8 oranında artması nedeni ile; kullanılan ortalama ödenmiş sermaye ve öz kaynak birimi başına sağlanan kâr düşmüştür. 2010 yılında ortalama öz kaynak birimi başına sağlanan kâr %18,5 iken 2011 yılında %13,2 ye düşmüş, yine ortalama öz kaynak birimi başına sağlanan faaliyet kârı ise %38,7 den %34,4 e gerilemiştir. Öneriler: TKİ Kurumu Sınırlı Sorumlu Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi nin 2011 yılı çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Müessese merkezinde yürütülmekte olan Ömerler Mekanizasyon Projesi ikinci galeri açma işinde yüklenici firmanın termin programına göre geç kaldığı, VII
mevcut ilerleme hızı ile devam edilmesi durumunda işin süresi içinde tamamlanamayacağı, arzu edilmeyen bu durumun bütün üretim modellemesini olumsuz etkileyeceği dikkate alınarak, yüklenicinin sözleşme hükümlerine göre çalışmasının temini için tüm önlemlerin alınması (Sayfa:44-46), 2- Müessese eliyle işletilen Ömerler lavvarı ile müteahhitçe çalıştırılan Tunçbilek lavvarında daha az maliyetle daha fazla kömür kazanımına yönelik olarak; tesislere hem yeraltı hem de açık işletmelerden beslenen kömür kalitesinin iyileştirilmesi ve tesislerde randıman kayıplarına neden olan makine-ekipmanın yenilenmesi ve/veya yedeklenmesi suretiyle lavvar verimliliklerinin artırılması (Sayfa:53-55), 3- Müessese merkezinde Temiz Kömür Teknolojileri Projesi kapsamında yapımına Ekim-2009 tarihinde başlanan, Ocak 2011 tarihinde geçici kabulü yapılan ancak aradan 16 ay geçmesine rağmen faaliyete geçirilemeyen Kömür Gazlaştırma Tesisi nin bütün üniteleri ile kısa sürede çalışır duruma getirilmesinin sağlanması (Sayfa: 56, 57), 4- Ilgın Linyitleri İşletmesi nde 2007 yılında kuruluşu tamamlanarak hümik asit üretmek üzere faaliyete geçirilen Hümas tesisinin, pazarlama güçlükleri nedeniyle belli zamanlarda faaliyetinin durdurulduğu, 2011 yılı Temmuz ayından itibaren stok fazlası nedeniyle üretime ara verildiği, tekrar üretime geçilebilmesi için stoklarda bulunan sıvı asidin satılması gerektiği göz önünde bulundurularak tesisin sürekli çalıştırılmasını teminen hümas ile ilgili bilgilendirme, tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine hız verilmesi (Sayfa: 57-59), 5- Müessese merkezinde, yıllarca açık işletme modeli benimsenerek üretim yapılması nedeniyle, faaliyet dönemi sonu itibarıyla mevcut işletilebilir rezerv varlığı olan 268 milyon ton rezervin, açık işletme yöntemleriyle üretilebilecek kısmının 36 milyon tona düştüğü, mevcut üretim yöntemi sürdürüldüğünde, söz konusu rezervin en fazla 6-7 yıl içinde tükeneceği göz önünde bulundurularak, ileride üretim darboğazına düşülmemesi ve yeraltı/yer üstü orantısızlığının dengelenmesi amacıyla yeraltı işletme yöntemlerine ağırlık verilerek; Tunçbilek 42 pano, Ömerler ve Derin Sahalar cevherlerinin ekonomiye kazandırılması için başlatılan çalışmaların en kısa sürede tamamlanması (Sayfa: 63, 64), 6- TKİ ve EÜAŞ Genel Müdürlükleri arasında, her iki kurumun minimum maliyetle optimal işletmecilik yapabilmesine yönelik işbirliği ile; ülkenin yenilenemeyen linyit kaynakları en iyi şekilde değerlendirilirken, termik santrallara ön görülen kalori aralığında homojen kömür verilmesi ve alt - üst kalori değerlerinden oluşan aralığın genişletilmesi suretiyle ceza uygulamalarının asgariye indirilmesini teminen TKİ Genel Müdürlüğü nezdinde girişimde bulunulması (Sayfa: 79,80 ), 7- Pazarlama faaliyetleri kapsamında, çevre duyarlılığı ve AB müktesebatına uyum sağlamak ve ithal kömürle rekabet edilebilir duruma gelerek Pazar payını arttırabilmek için; Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde ve mahalli çevre kurulu kararlarında öngörülen değerlerin sağlanması gerektiğinden, VIII
bu hususu teminen kömürün kalitesinin yükseltilmesi ve zenginleştirilmesi yönündeki çabaların artırılması (Sayfa: 81-83), 8- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (Ek:15) listesi verilen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Sınırlı Sorumlu Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi nin 2011 yılı bilançosu ve 33.070.043,65 Türk Lirası dönem kârı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. IX
II. İDARİ BÜNYE A- Mevzuat: Devlet adına linyit işletmeciliği yapmak üzere 01.01.1940 tarihinde Etibank a bağlı olarak kurulan Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi 1957 yılına kadar Etibank bünyesinde faaliyet göstermiş, daha sonra 22.05.1957 tarih ve 6974 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğüne bağlanmıştır. Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi bünyesinde faaliyet gösteren Soma Bölgesi; TKİ Yönetim Kurulu nun 29.06.1978 tarih ve 2475/953 sayılı kararı ile kurulan Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesine, Seyitömer Bölgesi; TKİ Yönetim Kurulu nun 25.01.1990 tarih ve 3322 sayılı kararı ile kurulan Seyitömer Linyitleri işletmesi Müessesesine dönüştürülmüştür. Garp Linyitleri İşletmesi, faaliyetlerini zaman içinde Bölge Müdürlüğü, İşletme Müdürlüğü, Müessese Müdürlüğü olarak devam ettirmiştir. TKİ İşletme Müdürlüklerinin yeniden düzenlenmesi çalışmaları kapsamında, TKİ Yönetim Kurulu nun 12.02.2004 tarih ve 131 sayılı kararıyla Garp Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü, 01.04.2004 tarihi itibariyle müessese müdürlüğü ne dönüştürürken, Ilgın Linyitleri İşletmesi, Garp Linyitleri Müessese Müdürlüğüne bağlanmıştır. Müessese nin statüsü 12.02.2004 tarih 141 sayılı Yönetim Kurulu Kararıyla kabul edilmiş, Müessese nin kuruluşu ve ana statüsü Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nin 12.03.2004 tarih ve 6006 sayılı nüshasında yayınlanmış ve Müessese 01.04.2004 tarihinden itibaren hükmi şahsiyet kazanarak çalışmalarına başlamış ve halen bu statüsü ile çalışmalarını sürdürmektedir. Müessese nin amacı; Devletin genel sanayi ve enerji politikasına uygun olarak linyit, turb, bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini değerlendirmek, ülkenin ihtiyacını karşılamak, yurt ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan proje ve programlar tanzim ve takip etmek, uygulama stratejilerinin tespit ve gerçekleştirilmesini sağlamak şeklinde belirlenmiştir. Müessese, kuruluş amacına uygun olarak; belirtilen madenlerin aranması, işletilmesi ve işlettirilmesi, ihtiyaç duyulan sanayi ve ticari tesislerin kurulması, kiralanması veya kiraya verilmesi şeklinde faaliyet konularına da sahip bulunmaktadır. Müessese; 3346 sayılı Kanun gereğince TBMM nin, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ve 233 sayılı KHK gereğince Sayıştay ın mali, idari, hukuki ve teknik yönden sürekli denetimine tabi olup 233 sayılı KHK de saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine göre faaliyette bulunmaktadır. 1
B-Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: Garp Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü TKİ Yönetim Kurulunun 12.02.2004 tarih ve 141 sayılı kararı ile Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi Müdürlüğüne dönüştürülmüş olup, Ilgın Linyitleri İşletme Müdürlüğü de bu Müessese Müdürlüğüne bağlanmıştır. Müessesenin merkezi Kütahya-Tavşanlı da olup, teşkilat yapısı; yönetim komitesi, müessese müdürü, üç müessese müdür yardımcısı ve bunlara bağlı şube müdürlükleri ile alt birimlerden oluşmaktadır. Müesseseye bağlı bulunan Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğünün, işletme merkezi Konya Ilgın da bulunmaktadır. Teşkilat yapısı; işletme müdürü, iki işletme müdür yardımcısı ve bunlara bağlı şube müdürlükleri ile alt birimlerden oluşmakta, işletme müdürü aynı zamanda Müessese Yönetim Komitesi Üyeliği görevini de yapmaktadır. Müessese nin TKİ Yönetim Kurulu nun 07.08.2007 tarih ve 396 sayılı kararı ile kabul edilen Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönetmeliğinde, zaman içerisinde yapılan güncellemeler, TKİ Yönetim Kurulu nun 24.04.2008 tarih ve 188 sayılı kararı ile yürürlüğe konmuştur. Denetim döneminde; TKİ Yönetim Kurulu nun 13.08.2010 tarih ve 292 sayılı Kararıyla; Genel Müdürlükte İş Sağlığı ve Güvenliği Daire Başkanlığı, müessese ve işletme müdürlüklerinde iş sağlığı ve güvenliği şube müdürlüğü, iş sağlığı ve güvenliği başmühendisliği kurulmuştur. İş Sağlığı ve Güvenliği Daire Başkanlığı nın kadrosu 11.02.2011 tarihli 27843 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 01.02.2011 tarih ve 2011/1390 sayılı Bakanlar kurulu kararıyla, İş Güvenliği ve Sağlığı Dairesi Başkanlığı olarak ihdas edildiğinden, bu karara paralel olarak TKİ Yönetim Kurulu nun 03.03.2011 tarih ve 123 sayılı Kararıyla; söz konusu daire başkanlığının adının İş Güvenliği ve Sağlığı Dairesi Başkanlığı, müessese ve işletme müdürlüklerinde bulunan birimlerin ise iş güvenliği ve sağlığı şube müdürlüğü ile iş güvenliği ve sağlığı başmühendisliği şeklinde değiştirilmesine karar verilmiştir. TKİ Yönetim Kurulu nun 27.04.2011 tarih ve 190 sayılı Kararıyla, Müessese ve İşletme Müdürlüklerinde doğrudan Müessese ve İşletme Müdürüne bağlı bulunan Özel Güvenlik Teşkilatı, Müessese Merkezinde İdari ve Sosyal Şube Müdürlüğüne, Ilgın Linyitleri İşletmesinde İdari ve Mali İşler Şube Müdürlüğüne bağlanmıştır. Teşkilat şeması rapor ekinde (Ek: 1 olarak) yer almaktadır. 2- Karar organı: 233 sayılı KHK ve Kurum Ana Statüsüne göre Müessesenin karar organı olan Yönetim Komitesi; bir başkan ve dört üyeden oluşmaktadır. Müessese Müdürü Yönetim Komitesinin Başkanı olup; Yönetim Komitesi üyeleri Teşebbüs Genel Müdürlüğünün teklifi üzerine TKİ Yönetim Kurulunca atanmakta ve bu üyeliklere 2
atanacakların Teşebbüs Yönetim Kurulu Üyelerinin nitelik ve şartlarına sahip olmaları gerekmektedir. Yönetim komitesi, teşebbüsçe tespit edilen esaslara, işletme bütçesi ve programlara uygun olarak, verimlilik ve karlılık ilkeleri doğrultusunda Müessesenin yönetimini sağlayacak kararları almakla görevli ve yetkilidir. Müessese Yönetim Komitesi Başkanı; TKİ Yönetim Kurulu nun 20.12.2011 tarih ve 487 sayılı, Kararıyla Genel Müdürlük Müşavirliğine atanmıştır. Rapor tarihi (.../2012) itibariyle Müessese Müdürlüğü ve Yönetim Komitesi Başkanlığına atama yapılmamıştır. Müessese Müdür Yardımcısı Yönetim Komitesi Üyeleri görevlerine 2011 yılında da devam etmişlerdir. Ilgın Linyitleri İşletme Müdürü olan Yönetim Komitesi Üyesi 14.11.2011 tarihi itibariyle görevinden istifa etmiş, yerine atama yapılmamıştır. Mevcut Yönetim Komitesine raporun giriş kısmında yer verilmiştir. 2011 yılında Yönetim Komitesi 26 toplantı yaparak, idari ve teknik konularda toplam 45 karar almıştır. 3- Yürütme organı: Müessesenin yetkili ve sorumlu yürütme organı Müessese Müdürlüğü olup; Müessese Müdürü, Müessese Müdür Yardımcıları ve Şube Müdürlüklerinden oluşmaktadır. Ayrıca Müesseseye bağlı olan Ilgın Linyitleri İşletme Müdürlüğünün İşletme Müdürü ve Yardımcıları da yürütme organı içinde değerlendirilmektedir. Yürütme organı TKİ Genel Müdürlüğünce atanmaktadır. Müessese müdürü TKİ Yönetim Kurulu nun 20.12.2011 tarih ve 487 sayılı kararıyla Genel Müdürlük Müşavirliğine atanmış aynı kararla Müessese Müdür Yardımcısına Müessese Müdürlüğünü yürütme görevi verilmiştir. Denetim tarihi itibariyle (Ağustos/2012) Müessese Müdürlüğüne atama yapılmamıştır. Müessese müdür yardımcıları görevlerine 2011 yılında da devam etmişlerdir. Ilgın Linyit İşletmesi Müdürü 14.11.2011 tarihi itibariyle görevinden istifa ettiğinden TKİ Yönetim Kurulu nun 20.12.2011 tarih 488 sayılı kararıyla aynı işletme İstihsal Şube Müdürüne İşletme Şube Müdürlüğünü yürütme görevi verilmiştir. Denetim tarihi (Ağustos/2012) Ilgın Linyitleri İşletme Müdürlüğüne atama yapılmamıştır. 4- Servisler: Müessese Müdürlüğünün bazı birimleri hakkında aşağıda bilgi verilmiştir. 3
a)hukuk servisi: Cari yılda Müessesenin hukuk işleri; TKİ Hukuk Müşavirliği Yönergesi ve GLİ Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde yürütülmüştür. Hukuk Müşavirliği; Müessesedeki hizmetlerin ifasında lüzumlu görülen hukuki konularda müşavirlik yapmak, kurumun leyh ve aleyhine açılan davalar ile icra takiplerine, vergi itirazlarına, hak ve imtiyazlara, resim ve harçlara dair bütün hukuki işlerin takibini yapmak ve sonuçlandırmakla yükümlüdür. Müessesede 3 avukat görev yapmakta olup, Müessesenin Hukuk Müşavirliği kadrosu boş bulunmaktadır. Müessese hukuk servisince 2011 faaliyet döneminde, önceki dönemden devreden 269 dava ve icra takibine ilaveten, yıl içinde açılan 53 dava ve icra takibi ile birlikte 322 dava ve icra dosyası takip edilmiş, bunlardan 73 ü cari yılda sonuçlandırılmıştır. 2012 yılına devreden 249 dava ve icra takibinin toplam değeri 2.188 bin TL dir. Söz konusu davaların önemli bir bölümünü, kamulaştırma uygulamalarında ortaya çıkan sorunların çözümüne ilişkin bedel tespiti ve tescil davaları ile alacak, tazminat ve emlak vergisi davaları oluşturmaktadır. b)teftiş ve kontrol: Müessesenin teftiş işleri; TKİ Teftiş Kurulu Yönetmeliği ne göre Genel Müdürlük Teftiş Kurulu Başkanlığı nca yürütülmektedir. Müessesenin 2011 yılı olağan teftiş programı yıl içinde gerçekleştirilmiş, 2010 yılı faaliyetlerine ilişkin olarak Müessese Müdürlüğü için 10.11.2011 tarih ve 263/126/39 sayılı Genel Rapor ile çeşitli konularda 6 inceleme raporu, Ilgın Linyitleri İşletme Müdürlüğü için 29.04.2011 tarih ve 39/35 sayılı cevaplı rapor ile çeşitli konularda 2 inceleme raporu düzenlenmiştir. C- Personel durumu I- Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler Müessesenin 2011 yılı program kadroları ile ortalama ve yılsonu itibariyle çalışan personelin sayıları karşılaştırmalı olarak bir önceki yıl sonuçları ile aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 4
Personel A - Memurlar: 1-Genel idare hizmetleri 2010 2011 Çalışan personel Program Çalışan personel Ortalama Yılsonu kadro Ortalama Yılsonu Kişi kişi sayı kişi kişi 26 25 31 24 22 Toplam(A) 26 25 31 24 22 B - Sözleşmeliler: 1-399 Sayılı KHK'ye göre çal. 372 366 452 357 350 Toplam (B) 372 366 452 357 350 C - İşçiler: 1-Sürekli işçiler: Gündelikçiler(saat üc.) 1.894 1.825 2.332 1.894 1.815 Toplam (C) 1.894 1.825 2.332 1.894 1.815 Genel top.(a+b+c) 2.292 2.216 2.815 2.292 2.187 Yüklenici işçileri 2.220 2.319 28.12.2010 tarih ve 468 sayılı Yönetim Kurulu kararı ile Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu merkez ve taşra teşkilatı 2011 yılı personel kadrolarının dağılımı yapılmıştır. Müessesenin 2011 yılı personel program kadrosu 28.12.2010 tarih ve 486 sayılı Yönetim Kurulu kararıyla yürürlüğe giren 2011 yılı İşletme Bütçesi ile kabul edilmiştir. Müessesede memur, sözleşmeli ve işçi personel istihdam edilmektedir. 2011 yılında 31 memur, 452 sözleşmeli, 2.332 işçi olmak üzere toplam 2.815 program kadrosuna karşılık, 2011 yılı sonu itibariyle 22 memur, 350 sözleşmeli, 1.815 işçi olmak üzere toplam 2.187 personel bulunmaktadır. 2010 yılı sonu itibariyle müessesede memur, sözleşmeli ve işçi olarak toplam 2216 personel istihdam edilirken, 2011 yılı sonu itibariyle bir önceki yıla göre % 1,3 oranında azalışla 2.187 personel istihdam edilmiştir. 2011 yılı sonu itibariyle memur, sözleşmeli ve işçi personelin hareketleri ile personelin teşkilat içerisindeki dağılımını gösterir çizelgeler (Ek:2,3,4) de rapor ekinde yer almaktadır. Müessesede memur statüsünde çalışan personel, özlük hakları açısından 657 sayılı Kanun ve 399 sayılı KHK ye tabi olup, sağlık işlemleri 15.01.2010 tarihinden itibaren Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı nca karşılanmaktadır. Kurumun memur personel kadroları, 399 sayılı KHK ve bu KHK de değişiklik yapılmasına dair 3771 sayılı Kanun gereği Bakanlar Kurulunca hazırlanan kararname eki I ve II sayılı cetvellerde belirtilmiştir. 5
Genel Müdürlük kadro ihdas ve iptalleri son olarak 11.02.2011 tarihli 27843 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 01.02.2011 tarih ve 2011/390 sayılı, 27.09.2011 tarihli 28067 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 22.08.2011 tarih ve 2011/2180 sayılı Bakanlar Kurulu kararlarıyla kabul edilmiştir. Kadro ihdas-iptal işlemlerine paralel olarak müessese müdürlüğü kadrolarında yapılan düzenleme sonunda müessese merkezi ve Ilgın Linyit İşletmeleri Müdürlüğü nde çeşitli unvanlarda toplam 129 kadro ihdas edilirken, 157 kadro da iptal edilmiştir. 2010 yılı sonu itibariyle 25 olan memur personel sayısında 2011 yılı faaliyet döneminde; kurum içi nakil yoluyla 1 artış olurken, 1 i istifa, 2 si kurum içi nakil, 1 i başka kuruluşa nakil yoluyla 4 azalış olmuş, yıl sonu itibariyle memur personel sayısı 22 olmuştur. Sözleşmeli personelin özlük hakları, 399 sayılı KHK ve bu KHK de hüküm bulunmayan hallerde Devlet Personel Başkanlığının görüşü alınmak kaydı ile 657 sayılı Kanuna tabi olup, sağlık işlemleri ise memur personelin tabi olduğu mevzuata göre izlenmektedir. 2010 yılı sonu itibariyle 366 olan sözleşmeli personel sayısında, cari yılda 13 ü açıktan tayin, 1 i kurum dışından nakil, 2 si askerlik dönüşü, 9 u kurum içi nakil olmak üzere toplam 25 personel artışı olmuş buna karşılık; 18 i emeklilik, 1 i kurum dışı nakil, 20 si kurum içi nakil, 1 i askerlik nedeniyle ayrılış, 1 i istifa olmak üzere toplam 41 sözleşmeli personel ayrılmış, yılsonu itibariyle sözleşmeli personel sayısı 350 olarak gerçekleşmiştir. İşçi personelin özlük hakları, 1475 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi, 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, bunların ek ve tadilleriyle, işçilerin üyesi bulunduğu sendikayla imzalanan toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre yürütülmektedir. 2010 yılı sonu itibariyle 1815 olan işçi sayısında, cari yılda 193 açıktan atama, 3 ü askerlik dönüşü, 1 i naklen tayin 2 si sair nedenler olmak üzere toplam 199 artış olurken, 187 si emeklilik, 3 ü ölüm, 6 sı kendi isteğiyle ayrılma, 4 ü askere alınma, 5 i kurum içi nakil, 4 ü sair nedenler olmak üzere toplam 209 azalış olmuş, yılsonu itibariyle işçi personel sayısı 1815 olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı sonu itibariyle Müessesede çalışan işçilerin 1740 ı Müessese merkezinde 75 i Ilgın Linyitleri İşletmesinde çalışmaktadır. 2011 yılı sonu itibariyle Müessese merkezinde çalışan işçilerin %27 oranında 469 u yeraltı işletmelerinde çalışmaktadır. 2011 yılı sonu itibariyle Müessese Müdürlüğünde çalışmakta bulunan 1815 işçi personelin % 49 unu oluşturan 886 sının emekliliği dolmuş olup, her an emekli olabilecek durumdadır. Müessesede 2011 yılı sonu itibariyle 73 özürlü, 39 eski hükümlü, 14 terör mağduru, 5 i de 3413 sayılı SHÇEK Kanunu kapsamında olmak üzere toplam 131 özel statülü personel istihdam edilmektedir. 6
TKİ Yönetim Kurulu Kararıyla 1 mühendis 3046 sayılı Kanunun 44 ncü maddesi uyarınca ilgili bakanlıkta görevli bulunmaktadır. TKİ Genel Müdürlük onayı ile 1 kimya teknikeri Genel Müdürlük Pazarlama ve Satış Daire Başkanlığında, 1 yevmiyeli eleman da Dodurga Kontrol Müdürlüğünde görevlendirilmiştir. Müessese Müdürlüğünde; 5 Başuzman görev yapmaktadır. Önceki yıllarda aktif görevlerde bulunan Başuzmanların uzmanlık alanlarına göre değerlendirilmelerinde yarar görülmektedir. 2011 yılında personel ile ilgili işlemler aşağıda açıklanmıştır. 23.10.2010 tarihli 27738 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının, 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programını düzenleyen 12.10.2010 tarih ve 2010/967 sayılı Kararnameyle açıktan ve naklen atamalar ile ilave atamaların usul ve esasları düzenlenmiştir. Müessese Müdürlüğünde 2011 yılında yapılan açıktan ve naklen atamalar ile ilave atamalar bu kapsamda gerçekleştirilmiştir. Diğer Müesseselerde de olduğu gibi Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesinin de dozer operatörü, ekskavatör operatörü, yükleyici operatörü, ağır kamyon şoförü, tamirbakım atölyesi usta ve teknisyenleri, maden teknikeri, topograf, kantarcı vb. kalifiye işçi ihtiyacı devam etmektedir. Yönetim Kurulu nun 30.06.2010 tarih ve 236 sayılı kararıyla Hazine Müsteşarlığına sunulan TKİ Kurumu Tamir-Bakım personeli İhtiyaç Analiz ve Tespit Raporu Hazine Müsteşarlığının 30.09.2010 tarih ve 45899 sayılı yazılarıyla; uygun görülerek 2010 Yılı Genel Yatırım ve Finansman Kararnamesi çerçevesinde, kurumun müessese ve işletmelerinde bulunan makina parkının gerektirdiği tamir-bakım ihtiyacının giderilmesi için 197 işçi personel ile Garp Linyitleri Müessesesi Ömerler yeraltı mekanizasyon projesinde çalıştırılmak üzere muhtelif unvanlarda 179 işçi personelin açıktan atanmasına izin verilmiştir. Hazine Müsteşarlığının söz konusu yazılarıyla; Garp Linyitleri Müessesesine Ömerler Yeraltı Mekanizasyon Projesi dahil toplam 190 atama yetkisi verilmiş, yetki kapsamında 2010 yılında başlanan işlemler yıl içinde sonuçlandırılamadığından atama işlemlerine 2011 yılında devam edilmiş, Şubat-2011 de yapılan sınavlar sonucunda 190 yevmiyeli eleman göreve başlatılmıştır. Yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programları çerçevesinde yapılan açıktan atamalar ayrılan personel sayısının altında kaldığından veya ayrılan personel sayısını karşılamadığından TKİ Müessese ve İşletmelerinde sürekli eleman açığı ortaya çıkmaktadır. Kurum hizmetlerinin aksatılmadan sürdürülebilmesi için, TKİ işletmelerinde ortaya çıkan eleman açığı; Kurumca gerçekleştirilen birtakım hizmetlerin ihale yoluyla yaptırılmasını veya doğrudan işçilik hizmeti satın alınmasıyla karşılanmasını zorunlu kılmaktadır. 7
2011 yılında üçüncü kişilere; dekapaj ve kömür üretimi, kömür nakli, personel taşıma, temizlik, kalorifer hizmeti, kaynak işleri, kömür torbalama-yükleme-boşaltma işleri ile tamir-bakım atölyelerinde işçilik hizmetleri yaptırılmıştır. Hizmetin aksatılmaması için müteahhit eliyle yaptırılan hizmet alımlarında bir önceki yılsonu 2.220 kişi olan bu kapsamdaki yüklenici işçi sayısı 2011 yılı sonu itibariyle 2.319 kişi olmuştur. Bu yolla yapılan hizmet alımlarının İş Kanunu açısından asıl işveren alt işveren ilişkisinde bazı hukuki problemler doğurduğu, bu şekilde işçi çalıştırmanın muvazaa kabul edilerek, yargı kararlarında hukuki ihtilafların İş Kanununun geneli açısından yorumlandığı, dolayısiyle de davaların Kurum aleyhine sonuçlandığı görülmektedir. Önceki yıllar denetim raporlarında; 4857 sayılı İş Kanunun 2/6 maddesi kapsamında TKİ ile yükleniciler arasında asıl (üst)-alt işveren ilişkisi kurulduğundan, yüklenicilerin çalıştırdığı işçilere ödemesi gereken kıdem ve ihbar tazminatları ile yıllık izin ücretlerinin uygulamasında TKİ nin de alt işverenle birlikte sorumlu tutulması na ilişkin Yargıtay Kararları dikkate alınarak, yüklenicilerin iş bitiminde işçilere ödemelerin eksiksiz yapıldığını gösterir belgeyi ibraz edecekleri hususunun sözleşme ve şartnamelere konulmasının uygun olacağı ifade edilerek, Hizmet alımlarıyla ilgili sözleşmelerin; 4857 sayılı İş Yasasının 2 nci maddesinin 6 ncı fıkrası hükmüne uygunluğunun sağlanması ve hizmet alımları ile ilgili olarak yeterli iç mevzuatın hazırlanmasını teminen Genel Müdürlük nezdinde girişimlerde bulunulması, hizmet alımı suretiyle yaptırılan işlerde ayrıca Kurum personeli çalıştırılmaması önerilmiştir. Kurum aleyhine verilen yargı kararlarının sürekli artması konunun idari tedbirlerle çözümünün mümkün olamayacağını, aynı durumun başka Kamu Kuruluşlarında da yaşanması nedeniyle kalıcı ve köklü çözümün yasal bir düzenleme ile sağlanabileceğini göstermektedir. Denetim döneminde memur ve sözleşmeli personel için TKİ Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği Uyarınca 19.07.2011 tarihinde yapılan unvan değişikliği sınavında başarılı olan Müessese merkezinde 2, Ilgın Linyitleri İşletmesinde 1 elemanın unvanlarında değişiklik yapılmıştır. TKİ Yönetim Kurulu nun muhtelif kararlarıyla da; işçi personeli ücret gruplarında yeknesaklığı sağlamak üzere 13. dönem Toplu İş Sözleşmesi uyarınca Garp Linyitleri Müessesesinde 35 yevmiyeli personelin unvan değişikliği yapılmıştır. 2- Personele yapılan harcamalar: 2011 yılında Personel için yapılan harcamalar 2010 yılına ilişkin veriler ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 8
2010 2011 Harcanan Harcanan Personele yapılan harcamalar Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL Ödeneğin son durumu Bin TL Esas ücretler Bin TL Ek ödemeler Bin TL Sosyal giderler Bin TL Cari yıl toplamı Bin TL Geçmiş yılla ilgili ödeme ve geri alışlar Bin TL Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL A-Memurlar 1.067 3.298 1.418 342 625 178 1.145 4 1.149 3.976 B-Sözleşmeli personel 13.266 2.866 15.601 10.182 1.440 2.704 14.326 684 15.010 2.975 C-İşçiler 111.032 4.450 143.592 49.437 22.290 34.198 105.925 13.457 119.382 4.660 Genel toplam (A+B+C) 125.365 160.511 59.961 24.355 37.080 121.396 14.145 135.541 Geçen yıl toplamı 133.986 58.703 23.363 32.897 114.963 10.402 125.365 Fark 26.525 1.258 992 4.183 6.433 3.743 10.176 9
2010 yılında 125,3 milyon TL olan personel gideri, 2011 yılında toplam 135,5 milyon TL olmuştur. Bu tutarın 121,3 milyon TL si cari yıla, 14,1 milyon TL si de geçmiş yılla ilgili bulunmaktadır. 2011 yılında yapılan toplam personel harcamalarının % 1 oranında 1,1 milyon TL si memur personele, % 11 oranında 15 milyon TL si sözleşmeli personele, % 88 oranında 119,3 milyon TL si işçi personele yapılmıştır. 2011 yılında cari yılla ilgili personel harcamalarının % 49 oranında 59,9 milyon TL si esas ücretler, % 20 oranında 24,3 milyon TL si ek ödemeler, % 31 oranında 37 milyon TL si sosyal giderlerden oluşmaktadır. Cari yılda kişi başına ayda düşen tutar; memurlarda 3,976 TL, sözleşmelilerde 2.975 TL, İşçilerde 4.660 TL olmuştur. TKİ de memur personele 657 sayılı Devlet memurları Kanununa göre aylık, tazminat ve ek ödemeler ödenmektedir. 2011 yılının ilk altı ayı için; 2011 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, 05.01.2011 tarihli 27806 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 03.01.2011 tarih ve 2011/1241 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla, 2011 yılının ikinci altı ayı için; 05.07.2011 tarihli 27985 (2. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 03.07.2011 tarih ve 2011/2022 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen oranda aylık, ek gösterge ve tazminatlar uygulanmıştır. 399 sayılı KHK nin eki (I) sayılı cetvelde yer alan personele ödenmekte olan ek tazminat oranı 25.02.2011 tarih ve 27857 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 6111 sayılı Kanunla %100 den %200 e yükseltilmiştir. 399 sayılı KHK nin eki (II) sayılı cetvelde yer alan sözleşmeli personele 2010 yılı için Yüksek Planlama Kurulu nun 21.10.2011 tarih ve 2011/T-20 sayılı Kararı ile belirlenen ücret ödenmiştir. İşçi personele Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Türkiye Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan 01.01.2011-31.12.2012 tarihlerini kapsayan 13. dönem Toplu İş Sözleşmesi uygulanmıştır. 13. dönem Toplu İş Sözleşmesinde; ücret gruplarına göre yevmiyelerde 3,33-5,00 TL/gün arasında bir iyileştirme yapıldıktan sonra, 2011 yılı birinci altı ayı için; 01.01.2011 tarihinde işyerlerinde çalışmakta olan işçilere 31.12.2010 tarihi itibariyle almakta oldukları günlük brüt çıplak ücretlerine 01.01.2011 tarihinden geçerli olmak üzere, %4, 2011 yılı ikinci altı ayı için; 01.07.2011 tarihinde iş yerinde çalışmakta olan işçilere 30.06.2011 tarihi itibariyle almakta oldukları günlük brüt çıplak ücretlerine 01.07.2011 tarihinden geçerli olmak üzere %4 zam yapılmıştır. 13 üncü Dönem Toplu İş Sözleşmesi ile ayrıca çeşitli sosyal haklarda da iyileştirmeler sağlanmıştır. 10
2011 yılı Genel Yatırım ve Finansman Programı çerçevesinde Hazine Müsteşarlığı nın 31.12.2010 tarih ve 61877 sayılı yazıları ile TKİ Genel Müdürlüğüne 2011 yılı için 20.453 saat fazla mesai izni uygun görülmüştür. TKİ Yönetim Kurulunun 22.02.2011 tarih ve 83 sayılı kararıyla Genel Müdürlük ve Müessese Müdürlüklerinde kuruma tanınan 20.453 saat fazla çalışma izninin, 2400 saatinin sözleşmeli personele, 18.053 saatinin işçi personele kullandırılması kararlaştırılmıştır. Bu kapsamda Garp Linyitleri İşletmesi Müessese Müdürlüğünde 2011 yılında işçi personele toplam 845 saat fazla mesai yaptırılmıştır. 3-Sosyal konular ve giderleri: Müessese personeli için 2010 yılında yapılan sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 11
Memurlar Sözleşmeliler İşçiler Toplam Sosyal giderler 2010 Bin TL 2011 Bin TL 2010 Bin TL 2011 Bin TL 2010 Bin TL 2011 Bin TL 2010 Bin TL 2011 Bin TL Fark Bin TL A-Cari yılla ilgili: 1-Aile ve çocuk yardımı 29 27-423 - - 29 450 421 2-Evlenme, doğum ve ölüm yardımı 6 4 - - 2 3 8 7 (1) 3-Sosyal yardım - - - - 2.126 3.428 2.126 3.428 1.302 4-Barındırma giderleri - - - - 111 156 111 156 45 5-Yedirme yardımı - - - - 3.622 4.604 3.622 4.604 982 6-Giydirme yardımı - - - - 402 563 402 563 161 7-Taşıma giderleri 2 2 28 34 1.961 2.248 1.991 2.284 293 8-TC Emekli Sandığı kurum karşılığı ve ek karşılığı 95 93 1.381 1.461 - - 1.476 1.554 78 9-Emekli ikramiyesi işten ayrılma tazminatı 1 2 5 23 216 257 222 282 60 10-Sosyal Sigortalar primi işveren payı - - - - 17.812 18.457 17.812 18.457 645 11-İşsizlik sigortası işveren payı - - - - 1.481 1.532 1.481 1.532 51 12-Sağlık giderleri 2-36 - 81 44 119 44 (75) 13-Genel sağlık sigortası primi 44 44 642 681 - - 686 725 39 14-Eğitim giderleri 4 3 51 40 42 53 97 96 (1) 15-Spor giderleri - - - - 300 500 300 500 200 16-Dinlenme kamplarına yapılan harcamalar - - - - - - - - - 17-Personel dernek ve vakıflarına yardımlar - - - - - - - - - 18-Ayni ve nakdi başkaca sosyal giderler - 3-42 2.415 2.353 2.415 2.398 (17) Toplam (A) 183 178 2.143 2.704 30.571 34.198 32.897 37.080 4.183 B-Geçmiş yıllarla ilgili: 1-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı 37 4 458 679 9.702 13.422 10.197 14.105 3.908 2-Diğer ödemeler 1-12 5 192 35 205 40 (165) Toplam (B) 38 4 470 684 9.894 13.457 10.402 14.145 3.743 Genel toplam (A+B) 221 182 2.613 3.388 40.465 47.655 43.299 51.225 7.926 12
2011 yılında sosyal giderler toplam 51,2 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Sosyal giderlerde bir önceki yıla göre % 18 oranında artış olmuştur. 2011 yılında toplam sosyal giderlerin % 72 oranında 37 milyon TL si cari yılla, % 28 oranında 14,1 milyon TL si geçmiş yılla ilgili bulunmaktadır. Cari yılda yapılan sosyal giderlerin % 8 i memur ve sözleşmeli personele, % 92 si işçi personele ait bulunmaktadır. Cari yılda memur ve sözleşmeli personele yapılan sosyal giderler; aile ve çocuk yardımı, T.C. Emekli Sandığına ödenen kurum karşılığı ve ek karşılıklar ve sağlık giderleri ile emekli ikramiyesinin cari yılla ilgili olan kısmıdır. Cari yılda işçi personele yapılan sosyal giderler; SSK primi işveren payı ile işsizlik sigortası primi işveren payı ve Türkiye Maden İşçileri Sendikası ile imzalanan Toplu İş Sözleşmesi gereği yapılan ödemelerden oluşmaktadır. İşçi personele Toplu İş Sözleşmesinin 55 inci maddesinde belirlenen yemek bedeli, evlenme, doğum, ölüm, hastalık yardımı, taşıt yardımı, ayni ve nakdi sosyal giderler olarak verilen kömür yardımı ödenmiştir. Geçmiş yılla ilgili sosyal giderler; emekli ikramiyesi ve işten ayrılma tazminatının geçmiş yıllarla ilgili bölümünden oluşmaktadır. Müessesenin, müessese merkezi ve Ilgın Linyitleri İşletmesinde toplam 344 lojmanı olup, bunlardan 274 ü dolu 70 i boş bulunmaktadır. 6 lojman Kurum dışı tahsis edilmiştir. 4 lojman yıkılmıştır. 13