30 MALİ BORÇLAR *** 3.. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR En çok bir yıl içinde ödenmesi gereken ve ödenmeleri dönen varlıklarla gerçekleştirilecek olan borçlardır. 30 Mali Borçlar 14 32 Ticari Borçlar 33 Diğer Borçlar 34 Alınan Avanslar 35 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri 36 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 37 Borç ve Gider Karşılıkları 38 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları 39 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 30 MALİ BORÇLAR Kredi kurumlarından ve sermaye piyasası araçlarından sağlanan fonlar ile uzun vadeli mali borçların kısa vadeliye dönüşen taksit ve faizlerini kapsayan hesap grubudur. 300 BANKA KREDİLERİ 301 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR 302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETLERİ ( ) 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER 306 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER 308 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI ( ) 309 DİĞER MALİ BORÇLAR MEHMET ELMAS 85
14 30 MALİ BORÇLAR *** 300 BANKA KREDİLERİ Nakit Krediler Nakit Olmayan Krediler 1. İskonto Teminat mektupları 2. İştira 3. Avans Nazım Hesaplarda izlenir. 4. Borçlu Cari Hesap a) Açık Kredi Ödenen komisyonlar +80 b) Kefalet Karşılığı Finansman Giderleri Hesac) Maddi Tazminat Karşılığı bı nın borcuna kaydedilir. ÖRNEKLER : 1. (A) işletmesi iş bankasından 40.000 TL limitli açık kredi sağlamış ve ilk olar 15.000 TL çekmiştir. a) Bankaya olan kredi borcunun 8.000 TLʼsi 300 TL faiziyle 8.300 TL olarak ödenmiştir. b) Bankaya olan kredi borcunun 7.000 TLʼsi için çek ciro edilerek kredi hesabından düşülmüştür. 86 MEHMET ELMAS
30 MALİ BORÇLAR *** 2. İşletme 8.000 TL nominal değerli alacak senetlerini bankaya teminat olarak göstermiş ve adına açılan % 25 marjlı kredi hesabından 6.000 TL çekmiştir. a) Senetlerin teminat olarak gösterilmesi 14 b) Çekilen net kredinin kaydı 3. İşletmenin daha önce bankaya teminat olarak vermiş olduğu 4.000 TL nominal değerli alacak senetleri borçlusu tarafından vadesinde kredi hesabına yatırılmıştır. 4. (A) İşletmesi 01 Ekim 2015 tarihinde (A) bankasından 9 ay vadeli % 30 faizli 80.000 TL kredi çekmiştir. Ana para ve faizler vade sonu ödemelidir. a) 01 Ekim 2015 kaydı b) 31 Aralık 2015 kaydı c) Vade sonunda yapılacak kayıt MEHMET ELMAS 87
14 30 MALİ BORÇLAR *** 5. İşletm 01 Ağustos 2015 tarihinde x bankasından 3 yıl vadeli 60.000 TL kredi çekmiştir. a) 01 Ağustos 2015 kaydı b) 31 Aralık 2015 tarihinde 20.000 TLʼlik kredi borcu kısa vadeliye dönüşmüştür. 6. (Z) Anonim şirketi 01 Aralık 2015 tarihinde 30.000 TL nominal değerli 6 ay vadeli finansman bonolarını 27.000 TLʼye banka aracılığıyla satmıştır. a) 01 Aralık 2015 kaydı b) 31 Aralık 2015 kaydı 7. (Z) Anonim Şirketi nominal değerleri toplamı 24.000 TL olan 4 yıl vadeli tahvilleri 01 Kasım 2015 tarihinde 20.000 TLʼye satmıştır. 8. (Y) Anonim Şirketi 01 Eylül 2015 tarihinde nominal değerleri toplamı 60.000 TL olan 5 yıl vadeli tahvilleri banka aracılığıyla satmıştır. a) 01 Eylül 2015 kaydı 88 MEHMET ELMAS
30 MALİ BORÇLAR *** b) 31 Aralık 2015 tarihinde kısa vadeliye dönüşen 12.000 TLʼnin kaydı 14 9. (B) Anonim Şirketi nominal değeri 4.000 TL olan kâr /zarar ortaklık belgesini 4.200 TLʼye banka aracılığıyla satmıştır. 10. İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere 270 TLʼsini KDV 1.770 liralık bilgisayar satın alınmış ve ödemesi işletmeye ait kredi kartı ile gerçekleştirilmiştir. 303. UZUN VA DE Lİ KRE Dİ LE RİN ANA PA RA TAK SİT LE Rİ VE FA İZ LE Rİ Va de le ri ne bir yıl dan faz la sü re bu lun mak la bir lik te uzun va de li kre di le rin, bi lan ço ta ri hin den iti ba ren bir yıl için de öde ne cek ana pa ra tak sit le ri ile va de si bir yı lın al tı na dü şen le ri ve bun la rın ta hak kuk et ti ği hal de he nüz öden me yen fa iz le - ri ni kap sar. ÖRNEK : İş let me TNR Ban kʼ tan 3 yıl va de li 45.000 TL tu ta rın da kre di al mış tır. Alı nan uzun va de li kre di nin bir yıl dan kı sa va de de öde ne cek tak sit tuta rı 15.000 TL; fa izi ise 7.500 TL'dir. ÇÖZÜM: MEHMET ELMAS 89
14 30 MALİ BORÇLAR *** 304. TAH VİL ANA PA RA BORÇ TAK SİT VE FA İZ LE Rİ Bi lan ço ta ri hin den iti ba ren bir yıl için de öde ne cek tah vil ana pa ra borç taksit le ri ile tah vil le rin ta hak kuk edip de he nüz öden me yen fa iz le ri nin iz len di ği he - sap tır. 305. ÇI KA RIL MIŞ BO NO LAR VE SE NET LER Te da vül de ki fi nans man bo no la rı ve ban ka bo no la rı gi bi kı sa va de li pa ra ve ser ma ye pi ya sa sı araç la rı kar şı lı ğın da sağ la nan fon lar bu he sap ta iz le nir. Bu he sap ta ta nım la nan men kul kıy met ler ih raç edil di ğin de no mi nal be del üze rin den bu he sa ba ala cak; öde me le ri ha lin de borç kay de di lir. 306. ÇI KA RIL MIŞ Dİ ĞER MEN KUL KIY MET LER Çı ka rıl mış bo no lar ve se net ler kap sa mı na alın ma yan di ğer men kul kıy met - le rin iz len di ği he sap tır. 308. MEN KUL KIY MET LER İH RAÇ FARK LA RI (-) No mi nal de ğe ri nin al tın da ih raç edi len bo no, se net vs. di ğer men kul kıy - met le rin no mi nal de ğe ri ile sa tış fi ya tı ara sın da ki far kın ge le cek dö ne me ait olan kıs mı bu he sap ta iz le nir. 90 MEHMET ELMAS
30 MALİ BORÇLAR *** No mi nal de ğe rin al tın da ih raç edi len tah vil, se net vs. di ğer men kul kıy met - le rin no mi nal de ğe ri ile sa tış fi ya tı ara sın da ki fark lar dan ge le cek dö ne me ait olanlar ve 408 MEN KUL KIY MET LER İH RAÇ FARK LA RI He sa bın dan bu he sa ba ak ta rı lan lar bu he sa bın bor cu na, men kul kıy me tin va de si ne pa ra lel ola rak it fa edil me si kay dıy la he sap la nan it fa tu tar la rı 66 Fi nans man Gi der le ri gru bun da ki he sap lar kar şı lı ğın da bu he sa ba ala cak kay de di lir. 14 309. Dİ ĞER MA Lİ BORÇ LAR: Ma li borç lar he sap gru bun da yer alan he sap la rın hiç bi ri nin kap sa mı na alınma yan ma li borç la rın iz len di ği he sap tır. UYGULAMA soruları 1. İş let me 30.09.2012 ta ri hin de 6 ay va de li % 50 fa iz oran lı 500.000 TL'lik fi nans man bo no su nu, no mi nal be del le sat mış tır. Sa tış tu ta rı ban ka da - ki he sa ba ya tı rıl mış tır. Bo no lar va de ta ri hin de öden miş tir. a) Bo no la rın sa tış kay dı; MEHMET ELMAS 91
14 30 MALİ BORÇLAR *** b) 31.12.2012 ta rih li kay dı; c) Öde me ta ri hin de ki kay dı ya pı nız. 2. İş let me 3 ay va de li 490.000 TL no mi nal be del li fi nans man bo no su nu 01.12.2012 ta ri hin de 400.000 TL'ye ban ka ara cı lı ğı ile sat mış tır. 3. İşletme 6 ay vadeli 100.000 TL nominal değerli finansman bonolarını 01.11.2002 tarihinde banka aracılığıyla 82.000 TLʼye satmıştır. 92 MEHMET ELMAS
30 MALİ BORÇLAR *** 4. Bir iş let me, 01.11.2003 ta ri hin de no mi nal de ğe ri 500.000 TL olan 3 ay va de li fi nans man bo no la rı nın ta ma mı nı 395.000 TL'ye sat mış tır. 14 5. İş let me çı kar dı ğı 50 000 TL no mi nal de ğer li fi nans man bo no su nu 42 000 TL pe şin de ğe riy le sat mış tır. 6. İş let me, 01.11.2007 ta ri hin de al dı ğı 90 gün va de li ve % 24 fa iz li 200.000 TL tu ta rın da ki kre di yi va de so nun da fa izi ile bir lik te öde ye cek tir. (Bir yıl 360 gün ola rak alı na cak tır.) MEHMET ELMAS 93
14 30 MALİ BORÇLAR *** 7. İşletme 15.08.2010 ta ri hin de ban ka dan sağ la dı ğı 800.000 TL li mit li, yıllık %15 fa iz li se net kar şı lı ğı kre di için 920.000 TL tu ta rın da ki alacak senedini te mi nat ola rak ver miş ve kre di tu ta rı iş let me nin ban ka da ki he - sa bı na ak ta rıl mış tır. 8. Bir iş let me, ay nı ban ka şu be sin de bu lu nan kre di he sa bın dan mev du at he sa bı na ver di ği vir man ta li ma tı nı ne şe kil de kay det me li dir? 9. Bir iş let me, 01.08.1999 ta ri hin de, 1 yıl va de li, % 40 fa iz li ve öde me si fa - izi ile bir lik te kre di dö ne mi so nun da ya pıl mak üze re 90.000 TL tu ta rın - da kre di al mış tır. 94 MEHMET ELMAS
32 TİCARİ BORÇLAR *** İşletmenin ana faaliyet konusu ile ilgili olarak mal ve hizmet alımından doğan senetsiz ve senetli borçlarının izlendiği hesap grubudur. 15 320 SATICILAR 321 BORÇ SENETLERİ 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 320 Satıcılar Hesabı İşletmenin ana faaliyet konusu ile gili mal veya hizmetlerin kredili (veresiye) alımından doğan senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Hesap alacak kalanı verir. Bu kalan satıcılara olan senetsiz ticari borçların toplamını gösterir. Satıcılar hesabına VUKʼa göre uygulanacak değerleme ölçüsü Mukayyet Değer ölçüsüdür. Mukayyet değer; bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeridir. 320-Satıcılar Hesabı ( ) Satcılara olan senetsiz borçların azalmasına yol açan izlemler (+) Satcılara olan senetsiz borçların artmasına yol açan izlemler UYGULAMA (A) işletmesi satıcı Bay Zʼden tamamı veresiye olmak üzere % 18 KDV dahil 2950 liralık mal satın almıştır. a) Satıcıya olan senetsiz borcun 200 TLʼsi nakit olarak ödenmiştir. MEHMET ELMAS 95
15 32 TİCARİ BORÇLAR *** b) Satıcıya olan senetsiz borcun 300 TLʼsi çek ciro edilmiştir. c) Satıcıya olan senetsiz borcun 150 TLʼsi için bankaya ödeme emri verilmiştir. d) Satıcıya olan 100 lira senetsiz borç için senet ciro edilmiştir. e) Satıcıya olan 250 lira borç için aynı tutarda bir çek keşide edilmiştir. f) Satıcıya olan 400 liralık senetsiz borç için 30 günlük ve gecikme faizinide içeren 480 liralık bir senet imzalanıp verilmiştir. g) Satıcı firma dönemsonu itibariyle işletmeye 150 + 27 KDV lira iskonto yapmıştır. h) İşletme, satıcıya kalan borcunu zamanında ödeyemediğinden 80 lira gecikme faizi uygulanmıştır. 96 MEHMET ELMAS
ÖRNEK : 32 TİCARİ BORÇLAR *** 15 İşletmenin dönem içinde satıcı (A)ʼya yaptığı 15.000 TL ödeme, 51.000 TL ödenmiş gibi kaydedilmiştir. Düzeltme kaydını yapınız. ÖRNEK : Dönem içinde Satıcı Zʼye yapılan 750 TL nakit ödeme satıcı (X)ʼe ödenmiş gibi kaydedilmiştir. Düzeltme kaydını yapınız. 321. BORÇ SE NET LE Rİ İş let me nin fa ali yet ko nu su ile il gi li her tür lü mal ve hiz met alım la rın dan kaynak la nan se ne de bağ lan mış ti ca ri borç la rı nın iz len di ği he sap tır. Or tak lar, ana ku ru luş, iş ti rak ler ve bağ lı or tak lık la ra olan se net li ti ca ri borç la rın bi lan ço dipnot la rın da gös te ril me si ge re kir. MEHMET ELMAS 97
15 32 TİCARİ BORÇLAR *** ÖRNEKLER : 1. 9000 Eu ro tu tar lı bir se net 1 Eu ro 1,65 TL iken sa tı cı fir ma ya ve ri li yor. Dö nem so nun da 1 Eu ro 1.60 TL'dir. 2. İş let me 17.000 TL tu tar lı ma lı KDV ha riç kre di li sa tın al mış tır. (KDV % 18) 322. BORÇ SE NET LE Rİ RE ES KON TU (-) Bi lan ço gü nün de, se net li borç la rın ta sar ruf de ğe ri ile de ğer len di ril me si ni sağ la mak üze re borç se net le ri için ay rı lan re es kont tu tar la rı nın iz len me sin de kulla nı lır. He sap la nan re es kont tu tar la rı bu he sa ba borç 642 Re es kont Fa iz Ge lir edi - lir. İz le yen dö nem 652 Re es kont Fa iz Gi der le ri he sa bı na ak ta rı la rak ka pa tı lır. 98 MEHMET ELMAS
ÖRNEK : 32 TİCARİ BORÇLAR *** 15 Dö nem so nu iş lem le rin de va de si ne 90 gün ka lan 17.800 TL borç se net - le ri nin 31.12.2012 ta ri hin de ta sar ruf de ğe ri 15.000 TL'dir. a) 31.12.2012 kay dı nı, b) 01.01.2013 kay dı nı ya pı nız. 326. ALI NAN DE PO Zİ TO VE TE Mİ NAT LAR Üçün cü ki şi le rin bel li bir işi yap ma la rı nı, al dık la rı bir de ğe ri ge ri ver me le ri ni sağ la mak ama cıy la ve bel li söz leş me ler ne de niy le ger çek le şe rek bir ala ca ğın kar şı lı ğı ola rak alı nan de po zi to ve te mi nat ni te li ğin de ki de ğer le rin iz len di ği he - sap tır. 329. Dİ ĞER Tİ CA Rİ BORÇ LAR Ti ca ri borç lar he sap gru bun da yer alan borç la rın hiç bi ri nin kap sa mı na alınma yan ti ca ri borç la rın iz len di ği he sap tır. MEHMET ELMAS 99
15 32 TİCARİ BORÇLAR *** UYGULAMA soruları 1. İş let me, 10.000 TL tu ta rın da ki borç se ne di için 974 TL tu ta rın da re es - kont he sap lan mış tır. 2. M iş let me si, H iş let me si ne baş vu ra rak borç lu su ol du ğu 5.600 TL'lik se net kar şı lı ğın da 2.900 TL'lik bir çek ile ile ri va de li 3.600 TL'lik se ne di ci ro et me - yi öner miş tir. Öne ri ka bul edil miş ve de ğiş tir me iş le mi ta mam lan mış tır. 3. Sa tı cı lar he sa bın da yer alan 30 000 Eu ro tu ta rın da ki borç 79.200 TL tu tar - la iz len mek te dir. 31.12.1999 ta ri hin de 1 Eu ro=2,86 TL ol du ğu na gö re yapılacak kayıt nedir? 100 MEHMET ELMAS
32 TİCARİ BORÇLAR *** 4. İş let me nin sa tı cı la ra olan bor cu na kar şı lık ola rak dü zen le di ği çek, sa tı - cı ta ra fın dan ban ka dan tah sil edil di ğin de iş let me nin yap ma sı ge re ken ka yıt, 15 5. Bir iş let me sa tı cı la ra olan 100 000 TL bor cu na kar şı lık se net ci ro et miş - tir.. 6. İş let me nin alı cı lar dan al dı ğı bir çe ki, sa tı cı la ra ci ro et me si ha lin de yapma sı ge re ken ka yıt MEHMET ELMAS 101
15 32 TİCARİ BORÇLAR *** 102 MEHMET ELMAS
331 ORTAKLARA BORÇLAR 332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR 33 DİĞER BORÇLAR ** 16 333 BAĞLI ORTAKLARA BORÇLAR 335 PERSONELE BORÇLAR 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR 337 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU ( ) 33 - Dİ ĞER BORÇ LAR: Bu he sap gru bu her han gi bir ti ca ri ne de ne da yan ma dan mey da na gel miş ve en çok bir yıl için de öden me si dü şü nü len borç la rın kay de dil di ği he sap la rı kapsar. 331. OR TAK LA RA BORÇ LAR İş let me nin, esas fa ali yet ko nu su dı şın da ki iş lem le ri do la yı sıy la iş let me sa hi - plerine borç lu bu lun du ğu tu tar la rın iz len di ği he sap tır. 332. İŞ Tİ RAK LE RE BORÇ LAR İş let me nin, esas fa ali yet ko nu su dı şın da ki iş lem le ri do la yı sıy la iş ti rak le ri ne olan borç la rı nın iz len di ği he sap tır. 333. BAĞ LI OR TAK LIK LA RA BORÇ LAR İş let me nin; ser ma ye ta ah hü dün den borç la rı ha riç ol mak üze re fa ali yet ko nu - su dı şın da ki iş lem le ri do la yı sıy la bağ lı or tak lık la ra olan borç la rı nın iz len di ği he - sap tır. MEHMET ELMAS 103
16 33 DİĞER BORÇLAR ** 335. PER SO NE LE BORÇ LAR: İş let me nin per so ne li ne olan borç la rı bu he sap ta iz le nir. Üc ret ta hak ku k kaydında ala cak lı ola rak ça lı şır. Üc re ti öden di ğin de ise, borç lan dı rı la rak ka pa tı lır. 336. Dİ ĞER ÇE ŞİT Lİ BORÇ LAR Ti ca ri ol ma yıp di ğer borç gru bu he sap la rın dan hiç bi ri nin kap sa mı na alı na - ma yan çe şit li borç la rın iz len di ği he sap tır. Di ğer iş let me ler den alı nan ha tır çek le - ri ve ya ha tır se net le ri bu he sa bın ala ca ğın da iz le nir. 337. Dİ ĞER BORÇ SE NET LE Rİ RE ES KON TU (-) Bi lan ço gü nün de, di ğer borç lar gru bun da ki se net li borç la rın de ğer le me si ni sağ la mak ama cı ile borç se net le ri için ay rı lan re es kont tu tar la rı nın iz len di ği he - sap tır. He sap la nan re es kont tu tar la rı bu he sa ba borç, 642. Fa iz Ge lir le ri He sa - bı na ge lir kay de di lir. İz le yen dö nem de bu he sap 657. Re es kont Fa iz Gi der le ri He sa bı na ak ta rı la rak ka pa tı lır. 104 MEHMET ELMAS
33 DİĞER BORÇLAR ** 16 MEHMET ELMAS 105
16 33 DİĞER BORÇLAR ** 106 MEHMET ELMAS
340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 34 ALINAN AVANSLAR* 17 349 ALINAN DİĞER AVANSLAR 34. ALI NAN AVANS LAR Ge rek sa tış söz leş me le ri do la yı sıy la ge rek se di ğer ne den ler le, iş let me ta ra - fın dan üçün cü ki şi ler den alı nan avans la rın iz len di ği he sap tır. 340. ALI NAN Sİ PA RİŞ AVANS LA RI İş let me nin sa tış ama cıy la ge le cek te ya pa ca ğı mal ve hiz met tes lim le ri ile ilgi li ola rak pe şin tah sil et ti ği tu tar la rın iz len di ği he sap tır. ÖRNEK : İş let me 03.12.2012 ta ri hin de 436.000 TL tu tar lı mal için sa tış söz leş me - si yap mış ve 36.000 TL avans tu ta rı nı pe şin al mış tır. 16.12.2012 ta ri hin - de mal lar tes lim edil miş ka lan tu tar için müş te ri nin ke şi de et ti ği çe ki al mış tır. (KDV %18) MEHMET ELMAS 107
17 34 ALINAN AVANSLAR * 349. ALI NAN Dİ ĞER AVANS LAR Özel bö lü mün de ta nım la nan avans lar dı şın da, iş let me nin al dı ğı her tür lü kı - sa va de li avans la rın iz len di ği he sap tır. ÖRNEK : F İş let me si, K İş let me si'nden 10 000 TL tu ta rın da bir ha tır se ne di al mış - tır. ÖRNEK : A iş let me si, acil na kit ih ti ya cı nı kar şı la mak ama cıy la B iş let me si nin ci - ro et ti ği ha tır çe ki ni al mış tır. 108 MEHMET ELMAS
35 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ 35. YIL LA RA YAY GIN İN ŞA AT VE ONA RIM HA KE DİŞ LE Rİ Bu grup, yıl la ra yay gın ta ah hüt iş le ri ya pan iş let me le rin üst len dik le ri iş ler - den, ger çek leş tir dik le ri kı sım kar şı lı ğın da al dık la rı ha ke diş le rin iz len di ği he sap la - rı kap sar. 18 350. YIL LA RA YAY GIN İN ŞA AT VE ONA RIM HA KE DİŞ BE DEL LE Rİ İş let me nin üst len di ği yıl la ra yay gın in şa at ve ona rım iş le rin den, ta mam la - dık la rı kı sım lar için dü zen le nen ha ke diş be del le ri nin iz len di ği he sap lar dır. Bu he - sap lar 170-178 he sap la ra pa ra lel ola rak dü zen le nir. Yıl la ra yay gın in şa at ve ona rım iş le ri ile il gi li ola rak dü zen le nen ve iş ve ren ta ra fın dan onay la nan ha ke diş be del le ri bu he sap la ra ala cak ola rak ya zı lır. İşin ge çi ci ka bu lü ya pıl dı ğın da, bu he sap lar da ki ha ke diş be del le ri, il gi li sa tış he sap - la rı nın ala ca ğı kar şı lı ğın da bu he sap la ra borç kay de di lir. MEHMET ELMAS 109