Atasözleri* TL,SÖZ /DL,SÖZ Ayrlrsafi elinnen, kolfi ketpes büyirinnen. Ayaz suvtar, bult yltar, tuvgan yerin tentek mutar. Er eldin koy soyuv ba$ka. Atn barda yer tan, atan barda el tan. Ayrlgan el tozar, tili birikken el ozar. Azav, Krm yanm, halkm ya$agan elim. Betir elge yav kelmes. Yeken yerine, edem eline. Yeri baydn, eli bay. Yerinnen ayrlgan yeti bavl elge kor bolar. Yi)it elden, et trnaktan ayrlmas. Keski tanm kzarsa, kelinim uvl tapkanday, ertengi tanm kzarsa, elimge yav $apkanday. Kindigin kayda bolsa, sonda tartar. Elli yldan el yanrar. Elin satkan, yark kün körmes. Elde bolsa, ayada bolar. El kaznas, halk kaznas. Er, tuvgan elinde yürer; iyt, toygan yerinde yürer. Er yi)it eli ü$in tuvad. Er eldin insi. El üpirse, davl bolar. Yat elde soltan bolgan$a, öz elinde ultan bol. Az söylesem akmak der, köp söylesem tak-tak der. Az sözdifi özi yah$i, köp sözdin az yah$i Ayta ayta mennen keter, tnlamasan sermen keter, akrs aytkan sözim berisi de bos keter. Az söylegen, taza söyler. Aynlrsan ilinden, elin gitmez böründen. Ayaz soutur, bulut ltr, kötü doduu yeri unutur. Her yurdun koyun yüzü"ü ba"kadr. Atn varken yer tan, atan varken yurt tan. Bölünen millet yok olur, dili bir olan millet geli"ir. Çileli canm Krm, halkmn ya"ad yurdum. Bat ur ile dü"man gelmez. Yeken 1 yerine, insan memleketine. Yeri zengin olann, ili zengindir. Yerinden ayrlan, yedi bal yurda muhtaç olur. Yiit ilden, et trnaktan ayrlmaz. "Ak"am tanm kzarsa, gelinim oul bulmu" gibi Sabah tanm kzarsa, yurduma dü"man saldrm" gibi (olur.)" Göbek ban neredeyse, oraya çeker. Elli ylda halk yenilenir. Yurdunu satan, aydnlk gün görmez. Elde olursa, avuçta olur. îl hazinesi, halk hazinesidir. Er vatannda ya"ar, it doyduu yerde ya"ar. Er yiit, halk için doar. Er, ilin gücüdür. Halk üfürürse, "iddetli rüzgâr olur. Yâd elde sultan oluncaya kadar, kendi ilinde ayakkab taban ol. Az konu"sam ahmak der, çok konu"sam tak tak der. Az sözün özü güzel, çok sözün az güzel. Söyleye söyleye benden gider, dinlemezsen senden gider, ksacas söylediim sözün tamam da bo"a gider. Az söyleyen, temiz söyler. * Tair Akmanbetov'un, Mânali Söz Maldan Artq, Mohaçkala-1991 eserinden alnm$hr. 1 Yeken: Uzun, ince yaprakl, sulu yerde yeti$en bitki.
Aydap bolmagan at öltirer, söylep bolmagan söz keltirer. Aytkan söz, atkan ok. Aytkan sözim kümis, aytlmagan altn. Aytlgan söz eldiki, aytlmagan söz seniki. Avz erkin, söz tegin. Avz $überek bolsa, köpte tozgan bolar edi. Kurt berip kuvantp, kur söz ben yubantp. Körklige söz iyerer, körksizge börk iyerer. Karavsz söz, kaygl köz. Kübe yarp ok tiyer, yürek yarp söz tiyer. Meneli söz maldan artk, mltk avz yarnn yav. Msalsz söz, tuzsz as. Oynap aytsafi da, oylap ayt. Oylamay söylegen, avrmay öler. Otka bargan pi$edin, otz avz sözi bar. Otz eki tisten $kkan söz, otz eki termege yaylar. Özi ki$key, közi üyken, söylegende sözi üyken. Ötirik sözdin örkeni yok. Oy tüpsiz, til süyeksiz. Söz az yerde is köp bolar. Söyley, söyley, $e$en bolar; köre köre körimli bolar. Söz kuvgan bele)e yolgar. Sözin sav bolsa, könilin tav bolar. Söz sözden $gar, söyleme)e kaydan $gar. Eski söz kevkar tas, el avznda tozbas. Yah$i söz yland irmen $garar, yaman söz edemdi dinnen $garar. Yaman söz kan köterer. Yah$i söz-yan az), yaman söz-bas kaz). Yafulmas yak bolmas, sürinmes tuyak bolmas. Yavlg bayrak, tili kayrak. Yapalak u$ar yasl tav, yanslardn bas sav. Çevirip getiremeyen, at öldürür, konu"amayanda söz söylemeye çal"r. Söylenilen söz, atlan oktur. Söylediim söz gümü", söylemediim altndr. Söylenilen söz milletinki, söylenilmeyen söz seninkidir. Az serbest (olursa), söz bo" (olur). Az kuma" olsa, çoktan eskimi"ti. Kurt 1 vererek sevindirip, kuru sözle rahatlatp. Güzele söz bulunur, çirkine börk bulunur. Kötü söz, kaygl göz. Zrh delip, ok batar, yürek delip, söz batar. Manâl söz, maldan deerli, geveze az cann dü"mandr. Misalsiz söz, tuzsuz a" (gibidir). Oynayarak söylesen de dü"ünerek söyle. Dü"ünmeden söyleyen, hastalanmadan ölür. Ate" için giden kadnn, otuz az sözü olur. Otuz iki di"ten çkan söz, otuz iki çadra yaylr. Kendi küçük, gözü büyük, söyleyince sözü büyük. Yalan sözün snr yoktur. Fikir sonsuz, dil kemiksizdir. Söz az olan yerde, i" çok olur. Söyleye söyleye hatip olunur, göre göre görgülü olunur. Söz pe"ine dü"en, belaya urar. Sözün salam olursa, gönlün da (gibi) olur. Söz sözden çkar, söylemek için nereden çkar. Eski söz, gevher ta"dr,milletin aznda eskimez. Güzel söz, ylan deliinden çkarr, kötü söz adam dinden çkarr. Kötü söz, kan çkarr. Güzel söz, can az, kötü söz ba" kazdr. Yanlmaz çene, sürünmez ayak olmaz. Ba"örtüsü bayrak (gibi) dili bilei ta" (gibi). Bayku" uçan ye"il da, iyilerin ba" sa. *Kurt: Kurutulmu$, sert peynir.
Söyley bilmes yamannn, öz basma tili yav. Ayrlgand ayuv yer, bölingendi böri yer. Ahret azabnnan dunya nams kü$li. Att kam$ öltirer, eldi nams öltirer. Avl iyti ala bolsa, böri kelse biriger. Ay, yalgzdn yolda$. Bölingen koyd böri a$ar. Bes kam$ kayda bolsa, bereket sonda bolar. Biyik tavdn tayag, bavrndag uvak tas. Birlik bolsa bereket bolar. Bir koy teriden ton $kpas. Bir kanat pan kus u$pas. Konu"may bilmeyen kötünün dili, kendi ba"na dü"mandr. Ayrlan ay yer, bölüneni kurt yer. Ahiret azabndan, dünya "erefi güçlüdür. At kamç öldürür, milleti insaf öldürür. Köyün itleri dü"man olsa da, kurt gelince bir olurlar. Ay,yalnzn yolda"dr. Bölünen koyunu, kurt yer. Be" kamç nerede olursa, bereket orda olur. Büyük dan daya, banndaki ufak ta"(dr). Birlik olursa, bereket olur. Bir koyun derisinden, ceket çkmaz. Bir kanat ile ku" uçmaz. YAH8LK, YAMANLIK Avzn kanga tolsa da, du$pannn kasnda tükirme. Arak yand,dos tanld. Er uy de bir dosn bolsn. Azbar-azbar mal bolgan$a, avl-avl dos bolsn. Altn tapsan kuvanma, dos tapsafi kuvan. Aldng arba kaydan yürse, song arba sorman yürer. Akln yol bolsa,yr tnla. Akl az azapl bolar. Basta akl bolmasa, eki ayakka kü$ keler. Bergen yerge barayk, beren-zeren eteyik. Balk-balk de)ende, $olp alp yuvrgan. Birimdi eki etpeydi, sirkemdi biyt etpeydi. Basna avr is tüsse,$nt dos $bn yann ayamas. Baksa ba$lk - bir aylk, ten dostan ayrldk. Dosun-dosm deme, dosnnm sennen de oyken dosbar. Doskabergen-bor$ka. Dostan ayagan mal bolmas. Dos smn dos biler. Doskanamart etken e$ onmas. /YLK, KÖTÜLÜK Azn kanla dolsa da, dü"mann yannda tükürme. çki (rak) hayat, güzel tantr. Her evde bir dostun olsun. Al al mal, alacana, köy köy dost olsun. Altn bulursan sevinme, dost bulursan sevin. Öndeki araba nereden giderse, sonraki araba oradan gider. Akln yok ise, "ark dinle. Akl az (olan) azapl olur. Ba"ta akl olmazsa, iki ayaa güç gelir. Veren yere varalm, tok gönüllülük edelim. Balk balk denince, gümü" para alp yakla"hrm". Birimi iki etmez, sirkemi bit etmez. Ba"na kötü i" gelirse, gerçek dost sinein canna bile acmaz. Bahçg hayhk UrayhK e$tm dosüm ayr Dostum dostum dostunun senden hüyük dostu var. Dosta verilen, borca(dr). Dosttan kskanlan, mal olmaz. Dost srrn, dost bilir. Dosta namertlik eden hiç onmaz.
Dosn senimli bolsa, yav tiymes, kösev uzm bolsa, kol küymes. Du$pand tas pan urma, as pan ur. Dos ba$ka karar, du$pan ayakka karar. Dos akrm üyreter, du$pan külip üyreter. Dosn ansa özindi öldi dep bil. Dosm asm du$panday a$a. Dos egiz, yav segiz. Doslk yibi tüyinsiz bolar. Dos bergennifi tsma karama. Dosna atnd berme, bersefi terlettin deme. Du$pan dosn bolsa, belinde baltan bolsn. Dos karana kün smalar. Yelkeden as bolmas, yiyennen dos bolmas. ytke inanma, suvga tayanma. Uyasmda ne korse, u$kanda som eter. 8aydan ba$ka asm yok, sennen ba$ka dosm yok. Eske tüsse, erge $gar. Eski zat yamrmas, eski yav yas bolmas. Eki yaman dos bolar, eki kün ketpey ursar. Eki tentek bas kossa, esen bolsa iygi ed. Elkdrp, eteksdrp. Yamanga yolda$ e$ birev de bolmas. Yamanlk pan yol alma$sn. Yamand körmey, yah$dnbaasnbilmessifi. Yah$dm ya) köp bolar, yamanrun kas köp bolar. Yaman aytar yendim dep, yah$i aytar koydm dep. Atadn yah$i ul maktanar, yattan tuvgan taptm dep, atadn yaman ul maktanar, aylanamd aylanp iytley kaptm dep. At yaman, ayda azar, hatmi yaman künde azar. yti yaman in kazar. Adaskanga yol berip, yglganga kol berip. Yah$d yatm demeniz, yamand özim demeniz. "Dostun güvenilir olursa, dü"man bula"maz.ma"a uzun olursa, el yanmaz." Dü"man ta" ile vurma, a" ile vur. Dost ba"a, dü"man ayaa bakar. Dost azarlayarak, dü"man gülerek öretir. Dostun hastalanrsa, kendini öldü bil. Dostun a"n, dü"man gibi ye. Dost ekiz, dü"man sekizidir). Dostluk ipi, düümsüz olur. Dostun verdii hediyenin d"na bakma. Dostuna atn verme, verirsen terlettin deme. Dü"mann, dostun olursa, belinde baltan olsun. Dost kara günde bilinir. Enseden a" olmaz, yeenden dost olmaz. îte güvenme, suya dayanma. Yuvasnda ne görürse, uçunca onu yapar. Çaydan ba"ka a"m yok, senden ba"ka dostum yok. Akla dü"erse, ere çkar. Eski "ey yenilenmez, eski dü"man dost olmaz. ki kötü dost olur, iki gün geçmeden vuru"ur. ki kötü birle"ince, dünyada sa kalrsa iyidir. l (ülke) dola"arak, etek syrarak. Kötüye hiç kimse yolda" olmaz. Kötülükle yol alamazsn. Kötüyü görmeden, iyinin deerini bilmezsin. yinin dostu çok olur, kötünün dü"man çok olur. Kötü, yendim diye konu"ur, iyi, braktm diye konu"ur. Atann iyi olu, ba"kasndan domu" gibi, kazandm diye övünür, atann kötü olu etrafm dola"p it gibi kaptm diye övünür. At kötü olan her ay, hanm kötü olan her gün hastalanr. ti kötü olan in kazar. ;a"kna yol gösterip, yklana el verip. yiyi, yabancm; kötüyü, özüm demeyin.
Yah$i man bas kos, bas kos ta, mal kos, mal kos ta, bek srlas, bir mindi iygi yr eter. Yaman man bas kosp bir srnd aytsan, ahrs bir künde du$panga aytp köp eter. Yaman aytpay, yah$i yok. Yamannm yan aya vl. Yaman arba yol buzar, yaman edem üy buzar. Yaman tokl saklasan, avzn-burnn may bolar, yaman edem saklasan, avzfi-burnn kan bolar. Yah$i man söylesen, balga seker katkanday, yaman man söylesen, iytke süyek atkanday. Yah$ikörgeninaytar,yamanbergeninaytar. Yah$ga aytsa, tnlar, yamanga aytsa, söz kaytarar. Yamannan yah$i tuvar, betin som man yuvar. Yavd ayagan yaral bolar. Yaman tonnfi biyti a$uv, yaman kisidin sözi a$uv. Yansdn yah$ili)i tiyer er yerde, yamannfî yamanlg tiyer er yerde. Yah$iliktin bas, yamanlktn kas. Yamannm közi yasl bolar., yi ile bir ol, bir ol da ortak ol, ortak ol da srda" ol, bir kusuru iyi "ark eder. Kötü ile bir olup, srrn söylersen, sonraki bir günde dü"mana söyleyip a"alar< Kötü söylemeden, iyi olmaz. Kötünün can kymetlidir. Kötü araba yol, kötü adam ev bozar. " Kötü tokluyu bakarsan, azn burnun ya olur, kötü adam bakarsan, azn burnun kan olur. yilikle söylersen, bala "eker katm" gibi, kötülükle söylersen, ite kemik atm" gibi (olur). yi, gördüünü, kötü, verdiini anlatr. yiye söyleyince dinler, kötüye söyleyince kar"lk verir Kötüden iyi doar, yüzünü onunla ykar. Dü"mana acyan,yaral olur. * Kötü giysinin biti kötü, kötü ki"inin sözü kötü(dür). Her yerde, iyinin iyilii, kötünün kötülüü dokunur. yiliin ba", kötülüün du"man(dr) Kotunun gozu ya"l olur.. ÖNERI HÜNER Elim isi men, tentek tili men. Elimnin baylg - oylan, kül$idin baylg kollar. Elim boluv avr tuvl, edem boluv avr. Elim bilimge sener, bilimsiz nege sener. Elimnin tili adaspannan ötkir. Elimge eldin $rag. Elimge aytsan biler, bilimsizge aytsan küler. Ask oynagan azar, top oynagan tozar, okp, yazp bolgan berinnen de ozar. Artk bilim bur$av bermes. A$uv kelse, akl keter, bilim kelse, yark keler. Ana süti men kirmegen akl, tana süti men kirmes. Akl akldan yüyrik. Akl yasta tuvl, basta. Akl Arapa tavdanbiyik. Âlim i"i ile, yaramaz dili île. Âlimin zenginlii fikirleri, külcünün zenginlii elleridir. Âlim olmak önemli deil, adam olmak önemli(dir). Âlim bilime güvenir, bilimsiz neye güvenir. Âlimin dili, klçtan keskindir. Alim, halkn "dr. Alime söylesen bilir, âlim olmayana söylesen güler. A"k oynayan zayflar, top oynayan hastalanr, okuyup yazabilen hepsinden de ileri gider. Fazla bilim, burçak vermez. Sinir gelince akü gider, bilim gelince aydnlk gelir. Ana sütü ile girmeyen akl, dana sütü ile girmez. Akl akldan üstündür.. Akl ya"ta deil, ba"tadr. Akl, Arap Dandan büyüktür.
Akrdosm akn kitap. Aklszdn zavk artk. Aklm yok basta yr tnla. Bas baskadm akl ba$ka. Bilimli isler, bilimsiz barmagm tisler. Bilgenge ayaday, bilmegenge kayaday. Bile)i yuvan birdi y)ar, bilimli mmd y)ar. Bir tam$ bilim ü$in, mm tam$ ter tögiler. lim yemi$ terek ti, ilmî barda, böri bar, tevesilmes kazna bar, abr-sylar onda bar. Koy bakkan töl alar, kitap okgan bilim alar. Kitabtin yara$k örne)i akl. Kitab akl tabakta, kustn kü$i kanatta. Kartka rassan akln al, yaska rassan, kü$in al. Nesip kayda barasm, til birikknnen yerge baraman, bilim kayda barasm, elim bar yerge baraman. Özinin aklszl)n bilmegen, baskadm aklm küller. Öz akln akl, ki$i akl bakl. Özin bilmegendi, bilgenlerden üyren. Savlkka iytten üyren. Song akl, akl. Körgen körgenin eter, körmegen ökinip keter. Kolmnan kelmegen yalgayman dep üzer. Köpti körgen köpti aytar, etip bolgan bal a$ar. Sözi tarday, oy tavday. Sözi kska, oy uzn. Suvda yol tabar, kumda suv tabar. Önerli sözinnen biliner, önersiz yüzinnen biliner. Önerli özinnen körer, ki$iden körmes. Önerli iyne men kuy kazar. Önerli elge ortak. Önerlidin öneri örge atlar. Önerdin en aram urlk. On barmag, on altn. Özi ü$in uyklap, halk ü$in tüs körip. Gerçek dostun gerçei kitaptr. Aklszn zevki fazladr. Ba"ta akln yoksa, "ark dinle. Ba" ba"ka olann, akl ba"ka(dr). Bilimli i"ler, bilimsiz parman di"ler. Bilene aya gibi, bilmeyene kaya gibi. Bilei güçlü olan biri ykar, bilimli bini ykar. Bir damla bilim için, bin damla ter dökülür. lim, yemi" aacdr, ilim var olanda börü (kurt) var, bitmez, tükenmez hazine var, "a"lacak hediyeler var. Koyun bakan döl alr, kitap okuyan bilim alr. Kitabn güzel naks, akldr. Kitap akl varakta, ku"un gücü kanatta. Ya"lya rastlarsan akln al, gence rastlarsan gücünü al. "Nasip nereye gidersin? Güzellik olan yere giderim. Bilim nereye gidersin? Âlim olan yere giderim." Kendi aklszln bilmeyen, ba"kasnn akln küller. Kendi akln tam akl, ba"kasnn akl eksik akl. Kendi bilmediini, bilenlerden ören. Sal itten ören. Son akl, akldr. Gören gördüünü eder, görmeyen üzülüp gider. Elinden gelmeyen, uzatrm deyip koparr. Çok gören, çok konu"ur, bal tutan bal yer. Sözü dan gibi, dü"üncesi da gibi. Sözü ksa, dü"üncesi uzun. Suda yol bulur, kumda su bulur. Hünerli sözünden bilinir, hünersiz yüzünden bilinir. Hünerli, özünden görür, ki"iden görmez. Hünerli ine ile kuyu kazar. Hünerli, ülkeye ortaktr. Hünerlinin hüneri yüksee çkar. Hünerin en kötüsü, hrszlktr. On parma, on altn.. Kendi için uyuyup, halk için dü" görmek.
Önerli eski sözden kur kalmas. Önerlidift kuysm kum basmas. Önerli özi de üyrener, baskad da üyreter. Birle$ip iste yürgenler, biyik tavd sürgenler. Hünerli, eski sözden nasipsiz kalmaz, EV Hünerlinin kuyusunu kum basmaz. Hünerli, kendisi de örenir, ba"kasna da öretir. Birlikte çal"anlar, büyük bir da sürmü"ler. Bilmestin bile)i avrtpas, erin$ek uykdan kalmas. Bilmezin, bilei armaz, ü"engeç uykudan kalmaz. slegenin eline, bilgenin özifie. sleme gentisl emes. slegen kazanar, izlegen tabar. sine köre-tamag, asma köre-tabag. $lese kulday tursa biydey. si yok karuvsz bolar. slegen yal bilmes, yal kamrda bolar. sin kalsa ertenge, tayak yeter yelkene. s süyer koltgma kolin sukpas. îslegen isin bitirer, eringen künin ozgarar. s de)ende ka$ar, as de)ende a$ar. Yglgandyerköterer. Çal"tn iline, bildiin özüne... Çal"mayan,di"lemez. Çal"an kazanr, arayan bulur. "ine göre dama, a"nagöre taba, Çal"rsa kul gibi, durursa bey gibi. "i olmayan, güçsüz olur. Çal"an dinlenme bilmez, dinlenme hamurda olur. "in kalrsa yarna, dayak yeti"ir ensene "i seven, koltuuna elini sokmaz. Çal"an i"ini bitirir, erinen gününü geçirir. " deyince kaçar, a" deyince yer. Yklan yer kaldrr. Yemi$ terekti karav kerek, is$i edemdi sylav kerek. Kazanma ne salsan, $ömi$ifie sol $gar. Kalgan iske kar yavar. Ke$ turganközinuykalar. Kyn süymes kulmga karana tuman. Kayda üyre meni süyre, kayda et-meni yet. Meyve aacn bakmak gerek, i"çi adama hürmet gerek. Kazanna ne koyarsan, kepçene o çkar. Kalan f$e tor yaar.. Gef uyanan gözünü ovalar. Zor» sevmeyen kuluna, youn duman. Neredeyse çorba, beni sürükle; neredeyse et, beni yeti"tir. KAZA, BELE, ÖKSZ Avruv kadrin sav bilmes, a$ kadirin tok bilmes. Avruv ba$ka temir tayak. Avruv attan y)ar. Avrgan ölmes, acal yetken öler. Avruv ayak astnda. Avrmagan ba$ka yavlkbaylama. Avruvfi tmav bolsn, ksn tman bolsn. Avruvm yasrgan öler. Avrgan allasn eskerer I KAZA, BELA, ÖKSÜZ Hastann halini sa, açn halini tok bilmez. Hasta ba"a, demir dayak. Hasta, attan güre"ir. Hastalanan ölmez, eceli yeti"en ölür. Hasta ayak altndadr. Armayan ba"a yalk balama. Hastaln nezle olsun, k"n çok olsun. Hastaln gizleyen ölür. Hastalanan Allah'n hatrlar.
Avrgan yerde yann bolar. Ar k oydan öler, semiz maydan öler. At aras tuvlak bolar, er aras avrak bolar. Arba man kirgen avruv iyne men $gar. Ayagm yl saklagan avrmas. Adrospan yüz avruvga em bolar. Az asap, köp $aynagan avrmas. Aylangan maraz almay koymas. As yürmese $ek tastay kat bolar. As-suv tamaktan yürmese, öler küni yuvk bolar. Ayak osallg tayakka tayangan. Ayavl közge$öpkirer. Avmvnd algan dosm bolsun. Bor$l ölmes, $erli öler. Bassavlgm,baylgm.. Basm sav bolsa, börk tablar. Bele kaza kayda bar, barsan ayak astnda. Bas a$k bolsa da, ayak yl bolsn. Bas sav bolsa, mal tablar. yt öleyekte kutrar. $in avrsa, tamagiîd ty, közin avrsa, kolnd ty. Kan $kkan man yan $kpas. Krk yl krgn bolsa da, acal yetken öler. Keltaydarm sav bolsa, kelinim üy artnda. Kotr koldan yugar. Kotrga sbm konar. K$uv tiymese, edem ka$nmas. Marazldm elin marazl biler. Ölen-$öp marazga emdir. Savlk yok bolsa, baylk nege kerek. Sav bolsa basm, tag da $gar bu $a$m. Yetimge de kün tuvar, al $mldk kurlar. Aryan yerde, cann olur. Ark dü"ünceden ölür, semiz yadan Ölür. At arasnda huysuz olur, er arasnda korkak olur. Araba ile giren hastalk, ine ile çkar. Ayan scak tutan hastalanmaz. Adrospan otu yüz hastaya ilaç olur. Az yiyip, çok çineyen hastalanmaz. Çok gezen, hastalk bulmadan kalmaz. A" gitmezse, ta" gibi sert olur. Yemek, boazdan geçmezse, ölecek gün yakn olur. Ayak zayfl, dayaa dayaynca... Saknlan göze çöp girer. Hastaln gideren dostun olsun. Borçlu ölmez, "erli ölür. Ba" salm, zenginliim. Ba"m sa olursa, börk bulunur. Bela, kaza nerede var, varsan ayak altnda. Ba" açk olsa da, ayak scak olsun. Ba" sa olursa, mal bulunur. t, öleceindekudurur. çin hastalanrsa boazn tut, gözün hastalanrsa elini tut. Kan çkmakla, can çkmaz, ETS Krk yl salgn olsa da, eceli yeti"en ölür. Olum sa olursa, gelinim evin ardnda. Yara elden bula"r. Yaraya sinek konar. Ka"nt gelmezse, insan ka"nmaz. Hastann halini hasta bilir. Ot, çöp, hastaya ilaçtr. Salk yoksa, zenginlik neye gerek. Shhatli olsa ba"m, daha çok çkar bu saçm. Yetime de gür doar, al "mldk 1 kurulur. 1 8mldk : Yata)n üzerine gerilen perde
Yetimnin kursa) yeti kabat, en ki$keyi buzav $etendey. Yetim-yetim demeniz, yetimnin akn yemeniz. Kaygm menim kayaday, kasüvetim kazanday. Koydan yetim koz bolsa, yaylp mm koy bolar. Anadan yalgz ul kalsa, el men ten bolar. Kaza köl bolsa, dosm kayk bolsm. Kavf koyda bolsa, kete sonda bolar. Külde kzuv bar, tilde bele bar. Men bele)e barmasam, mende beledin ne isi bar, men bele)e bargan son, beledin mennen iygi nesi bar. Ögey uvl öpke$il bolar. Öksizkzdntörkiniyok.. Ö)eydin tüsine ötpek ener. Sav bolp yürsen, beleden erek bolarsm. Sözkuvganbele)eyolgar. Tabaman dep köp i$pe, tamak ta ba$ka bele di. Tan berip, yarma aldm, uyki yoyp, kaza kördim. YOL, KONAK Ak niyet abray sokpag, kara niyet ölim sokpag. Bergen alar, ekken orar. Biyday bitpegennin ora) ötpes. Biyday yav $$kan. Biydayda kl$k bolmas. Zor man siy alma$sn. Ks az) yayda yynalar. Karküregenaslkkürer. Krk yl saban aydasan, bir yl da ökinmessin. Ne eksen som orarsm. Özi siy körmegen, siy biîmes. Ölisin sylagan bay bolar. Pat$a kadir bas bar, bayhambar kadir siyi bar. Saban tübi sar altn. Yetimin kursa yedi gözdür, en küçüü buza çiti gibidir. Yetim yetim demeyiniz, yetimin hakkn yemeyiniz. Benim kaygm kaya gibi, kasvetim kazan gibidir. Koyundan yetim kuzu olsa, yaylp bin koyun olur. Anadan tek oul kalsa, el ile denk olur. Kaza göl olursa, dostun kayk olsun. Tehlike nerede ise, hata orada olur. Külde scaklk var, dilde bela var. Ben belaya varmazsam, bende belann ne i"i var, ben belaya vardktan sonra, belann benden iyi nesi var. Üvey oul, alngan olur. Öksüz kzn akrabas yoktur. Üveyin dü"üne ekmek girer. Salkl olursan, beladan uzak olursun. Söz kovu"turan, belaya urar. Kazanrm deyip çok içme, boaz da ba"a beladr. Dan verip, yarma aldm. Uykuyu datp, kaza gördüm. /YOL, KONAK Temiz niyet, "an-"eref soka, kötü niyet, ölüm soka. Veren alr, eken biçer. Buday bitmeyenin, ora biçmez. Budayn dü"man, sçandr. Budayda klçk olmaz. Zorla sayg görmezsin. K" az.yazda toplanr. Karkürüyüp, toplayan, yemeklik toplm Krk yl saban sürsen, bir yl da pi"man olmazsn Ne ekersen, onu biçersin. Kendi sayg görmeyen, sayg bilmez Ölüsüne hürmet eden zengin olur Padi"ahn kymetli ba" var, peygambe m kymetli saygs var Saban dibi, sar altndr.
Syla menim kul atamd, sylarman senin biy atand. Sysz bas ölimnen yaman. ygi konak kelse, koy egiz tabar, yaman konak kelse, koyga böri tüser. ytli konak üyge symas. yesin sylaganmfi iytine süyek taslar. Yol kenligi kölikke iygi, yol tüzilgi tulparga iygi. Yolav$ yolda kalmas. Yoldan tapsafi da sanap al. Yolda yolkkan yolda$ bolmas. Yolav$ yolga yarasar. Yol bilmegen yolda kalar, yolda kalsan ölikte yat. Yolav$ kurgak tiler, afi$i buzlavk tiler. Yolbolgan yravbolar. Konakka kel demek bar, ket demek yok. Konak koydan da yuvas, may bersen yer. Konak kelse, et pi$er, et pispese, bet pi$er. Konak algs altnnan artk. Konak asn kuday öter. Konakatannanüyken. Konak toysa,közi yol karar. Konak az oltrar, köp snar. Konak kelse kap a$k, ketse yol a$k. Konak süymegen balasn ylatar. Konak as, kara kars Konak kelgen$e uyalar, kelgennen sofi konak bay uyalar. Konak kelse konar, koy semizi soylar. Bir kün tuzdam i$ken yerge, mm kün salam ber. Bir ba$ ka bir koz da taman. "Bir minsen de, yorga min, külpildesin büyregifi, Bir a$asan da, may a$a, köterilsin yüre)in." Bay süygenin yeydi, yarl bergenin yeydi. Ba$sz balk, maysz köten. Balga iylener yontim, ernin yalar yiyenim. Bermegendi berip uyalt, sylamagand sylap uyalt. Sayg göster benim kul atama, sayg gösteririm bey atana. Saygsz ba" ölümden kötüdür. yi misafir gelirse, koyun ikiz kuzular. Kötü misafir gelirse, koyuna kurt girer. tli misafir, eve smaz. Sahibine hürmet eden, itine kemik atar. Yol geni"lii araba için iyi, yol düzlüü tulpar için iyidir. Yolcu, yolda kalmaz. Yolda bulsan da sayarak al. Yolda rastlanlan,yolda$ olmaz. Yolcu, yola yara$r. Yol bilmeyen yolda kalr,yolda kalrsan mezarlkta yat. Yolcu kuruluk diler, avc kar-buz diler. Talihi olan, ozan olur. Misafire, gel demek var, git demek yok. Misafir koyundan da usludur, ya versen yer. Misafir gelirse, et pi"er, et pi"mezse bet pi"er. Misafir için almay, altndan deerlidir. Misafirin a"n Allah verir. Misafir, atandan büyüktür. Misafir doyarsa, gözü yola bakar. Misafir, az oturur, çok snar. Misafir gelirse kap açk, giderse yolu açk. Misafir sevmeyen, balasn alatr. Misafir a", kötülüe kar". Misafir gelene kadar utanr, geldikten sonra ev sahibi utanr. Misafir gelirse, oturur, koyunun semizi soyulur. Bir gün tuzunu içtiin yere, bin gün selam ver. Bir ba"a, bir kuzu da yeter. "Bir kez binsen dç, yorgan at bin; sarslsn böbrein Bir kez yesen de, ya ye; ho" olsun yürein." Zengin sevdiini yer, fakir verdiini yer. Ba"sz balk, yasz karn. Bala bulanr srtm, dudan yalar yeenim. Vermeyeni verip utandr, sayg göstermeyeni sayg gösterip utandr.
yesi iytley kemirse, iyt nesin kemirer. Yogan mayii, ast koyl. Kazan baskadm kaygs ba$ka. Kur kask avz yrtar. Katur-kutr katlama, yaman kartka yarasar. Kzgangan bavrsak, kzl iytke buyrar. Kazanga ne salsan, $ömi$ifie sol tüser. Kuda kelse, kuyrk as. Kursak toyp, köz toymay. Kedemsizdin kazan, kat kaynap tez tögiler. Karap a$agan ölmes, asm tevesken öler. Komgaz erindi yalatar. "Küzgi yuvrt kümis kask, küyevim men kzma, yazlk yuvrt aga$ kask, kelinim men uluna. Manlaymd terletken, kursagmd kerletken, kalepirli Nogay $ay, ah-hay, yanm Nogay $ay. Niyeti tüz üstine keler, ötirik$i bitkende keler. Öpke de as, bavr da as, öpkeleme karnda$. Osal ettin sorpas tatmas. Ötpekti bassan, kiyesi urar. Sorap bergennen, sogp ber. Semiz ette mayii sorpa. Saçp i$sefi, mm kün i$ersin, soyp yesen, bir kün yersin. Sütli Nogay saydn baldan erüv demi bar, argmakt yuvrtkan, öpke-bavr yala bar. Suv-suv as, suv as, suvga pi$er un as. Tetey bilgeni bebey blamk. Tamak a$, kulak tn$. Tas pan urgand, as pan ur. Tuzsz as tetli bolmas. Tolgan kazan bir tögilmey bolmas. Tavk-eki edemge zavk, kaz-ü$ edemge az. Uyalmagan buyrt pagan astan i$er. "Üyresin yamanlagan, a$ kalar. Üyin yamanlagan, krda öler." Et etke, sorpa betke. Erikkende söz, et ye)ende tuz. Sahibi it gibi kemirirse, it nesini kemirir? Üstü yal, alt etli. Kazan ba"ka olann, kaygs ba"kadr. Kuru ka"k, az yrtar. Katur kutr katlamak kötü ihtiyara yara"r. Kskanlan lokma, kzl ite buyrulur. Kazana ne koyarsan, kepçene o çkar. Dünür gelirse a", kuyruk (olur). Kursak doyar, göz doymaz. Kademsizin kazan, zor kaynayp, tez dökülür. htiyatl yiyen ölmez, a"n bitiren ölür. Kzarm" koyun gösü, dudak yalatr. "Güz yourdu gümü" ka"k, güveyim ile kzma, yaz yourdu tahta ka"k, gelinim ile oluma " Alnm terleten, kursam i"leten karanfilli Nogay çay, ay-hay, canm Nogay çay. Niyeti temiz üstüne gelir, yalanc bitince gelir. Akcier de a", karacier de a", gücenme karnda". Kötü etin suyu tadlmaz. Ekmei çinersen, kutsall çarpar. Sorup vermektense vurup ver. Semiz ette yal su olur. Sap içersen bir gün içersin, yüzüp yersen bir gün yersin. Sütlü Nogay çaynn baldan güzel demi var, argmak at ko"turan cieri, yelesi var. Su-su a", "u a", suda pi"er un a". Ninenin bildii süt bulamacdr. Damak a", kulak sessizlik (ister) Ta" ile vurduunu,a" ile vur. Tuzsuz a", tatl olmaz. Dolan kazan, hiç dökülmeden olmaz. Tavuk iki adama zevktir, kaz üç adama azdr. Utanmayan, buyrulmayan a"tan yer. "Çorbasn kötüleyen aç kalr. Evini kötüleyen krda ölür." Et etedir, et suyu yüzedir. Erinen için söz, et yiyen için tuz.