nit,ivtr,er BiRirvri (FoRENSrc unrr)

Polis Bilimleri Dergisi Cilt:6(1-2) Turkish Journalof Police Sfudres Vol.:6(1-2) inceleme- Arastrrmu Raporu BiRLE$Mi$ MiLLBTLER KosovA pot,is MiSYONUNDA (UNMIK. UNITED NATION INTERIM ADMTNTSTRATTON MTSSTON rn KOSOVO) ADLi nit,ivtr,er BiRirvri (FoRENSrc unrr) Ragit POYRAZ" 6zet {f osova'daki Adli Bilimler Birimi. suq ve suqlu ile mucadelede ilgili tiim I\birimlere destek vermektedir. tsu gahgmada. Birlegrnig Milletler'dekr Adli Bilimler Birimi'nin yaplsr, hangi boltimlerden oluqtiiiu ve gahgrnalann ne gekrlde stirdtinildiigii genel olarak anlatrlmrgtrr. Aynca, rilkemizde polis yaprslna kazandrrrlmast ve incelenmesi gereken Delil Toplama Birimi'nin cinemi ile olay yeri inceleme ekiplerinin hareket kabiliyetlerinin afirnlniasr amacryla. bu araglann ve kullanrlan teknik malzemelerin amaca hizmete gore segilmesinde dikkat edilmesi gerekliligi belirtilmigtir. Anahtar kelimeler: Adli Bilimler. Olay Yeri inceleme, Parmak izi, Balistik Abstract porensic Unit supports every unit, which is involved in stnigblrng rn cnme and I cnminals. In this paper, the structure of Forensic Departmen! sectiuns of this department and working procedures on forensics are expresssd. [u adrlltion. rhe importance of Evidence Section, which needs to be examined ari<j murr rje Jolned to the Turkish National Police Structure, and scrutiny selecrron cf srnme scene vehicles and technical equipments in order to increase movenrent abrlrties af'crime scene units according to police needs for better service are stated. Key Words: Forensic, Crime Scene, Fingerprint, Ballistic. Girig Kosova'nrn niifusu yaklagrk olarak iki buguk milyondur. Bu niifusun o490'rm Miisltimanlar, Mi.isliimanlartn da %80'ini Arnavutlar olugturmaktadn. Baqkenti Prigtina'drr.r l0 Haziran 1999 tarihinde, Birlegmig Milletler Gtivenlik Konseyi'nin 1244 sayrh onaylanmrq karan ile uzun siireg dahilinde bangr ve demokrasiyi sa$lamak, kararh ve sallam bir yerel yonetim dtizeni kurmak amacryla Birlegmig Milletler Kosova Gorev Giicii Misyon'u (LINMIK) gahgmalara baglamrgtrr. Bu amacl saflamak igin UNMIK, bolgeler igin gegici yonetim birimleri oluqturmu$tur.2 ' Birleqrnig Milletler Kosova Misyonu Emniyet Genel Miidiirli.ilti, Adli Bilirnler Birirni AFIS ve parmak lzi Miidiirii ' http ://www.prizrenliler.org/kosova. html ' http://intranet.unmik.net/home. html PBD, 6(1-2) 2004, ss. l 59-1 69

Ulkemizdeki polis yaprlanmasma benzer qekilde, Kosova'daki her ilde Il Emniyer Miidiirltikleri bulunmakta ve gtivenlikle ilgili tiim hizmetler buradan koordine edilmektedir. Ulkemizden farkh olarak, trim yerlegim birimlerinde meydana gelen olaylara da polis mtidahale etmekredir. Kosova'da Adli Bilimler Birimi Birim. Kanada Polisi Kevin Millar'in gabasryla Kasrm 1999'da kurulmugtur. Orgiitlenmes i, TINMIK Emniyet Genel Miidiirlti[ii Operasyon Boliimii' nlin altrnda olan bu boliimtin gcirevi, tiim birimlerdeki gorevlilere misyon boyunca adli bilimler alanrnda destek saflamaktr.' Adli Bilimler Birimi, grirev alanr iginde bulunan, balistik, belge inceleme, olay yeri inceleme, parmak izi ve AFIS (Otomatik Parmak lzi Teghis Sistemi) alanlannda uzman personellerden ve sug laboratuartndan olugmaktadtr. Bazen, yerel kaynak yetersizliiinden dolayr ozel aragtrma gerektiren deliller, Bulgaristan'rn bagkenti olan Sofya'daki kriminal merkeze araqtrrma igin gonderilmektedir. Birim kurulduktan sonra ihtiyaglar gergevesinde, uzmanhk alanlanmn belirlenmesi, personel konuglandrnlmasr ve yerlegim alarunda defigiklikler yaprlmrg, 2003 yrhnda ise organizasyon baglamrnda yaprsal degiqikliklere gidilerek, birim bugiinlai geklini almtqttr. Koso,-e Adli Bilimler Birimi; Adli Birimin $efi (Chief of Forensic), $ef Yardrmcrsr (Deputy Chief of Forensic), AFIS ve Parmak izi Birimi (AFIS and Fingerprint Section), Balistik Birimi (Balistics Section), Belge inceleme Birimi (Questioned Document Section), Biyoloji ve Kimya Birimi (Biological and Chemical Section), Delil Toplama Birimi (Evidence Section), Egitim Birimi (Training Section), idari ve Lojistik Birim (Admin and Logistics Section), Olay Yeri inceleme Birimi (Crime Scene Section), Terciimanlar (Language Assistants) krsrmlanndan o luqmaktadrr. Kosova'daki Emniyet Genel MiidtirltiEii (MHQ-Main Head Quarter) Adli Bilimler Birimi'nde 27 uluslar arasr polis, 30 Kosova yerel polisi (Kosovo Police Services) ve 4 tercriman (Language Asistans) olmak tizere toplam 57 kigi gorev yapmaktadrr. ' http:i'i ntratret.unrnik.net/police/unrnik

Eirte$ni$ l,li#etler K0sava PoIs Mtsy1nunda (unm!k-unled Narnn!nterm Admntsttatiofi Mtss,on ln Kosovo) Adli Biiinlet Birini (farensrc Unt) Resim l: Kosova Adli Bilimier Birrmi AFIS ve Parmak izi Birimi (AFIS uncl Fingerprint Section) Bu birimde; olay yen inceleme ekiplerinden ve polis merkezlennden gelen olay yeri iz materyalleri, parnrak rzi laboratuarrnda kimyasal anabzlerc tabi tutulmakta ve izler geligtiriidikten sonra fbtograflan gekilerek sabitlenmektedir. Elde edilen izler, daha sonra giipheli ve maldurlann parmak rzlen ile kontrol edilmekte, tiim ielemi biten ve raporlan hazrrlanan olay yeri izleri veri tabanrndan karqrlagtrnlmak iizere AFIS'e (Otomatik Parmak lzi'te;;his Sistemi) gonderilmektedir. Ayrrca, avug, ayakkabr, oto lastik, alet izlerr glbi rz ve deliller de bu birimde toplanmakta ve incelenmektedir. Bu biriminde 8 uluslar a-rasl ve 8 yerel polis (KPS) olmak iizere toplam 16 personel gorev yapmaktachr. Uluslar arasl 2 polis, yalnrzca AFIS'in Kosova'da 5 ilde bulunan topiam 9 adet is istasyonu (WS) ile 4 srnrr kaprsrnda bulunan Live-ID olarak adlandrnlan canh parmak izi alma cihazlannrn network kontroliinti sallamakta ve arrza iglemlerini gidennektedir. Aynca, yeni goreve baglayan personelin gitie tanrmlamalan, istatistik iglemleri de bu kiqiler tarafindan yaprlmaktadrr. Kosova'da Birleqmig lvlilletler (UN) tarafrndan kurulan, Amerikan Cogent flnnastnrn AFIS yazilrm sistemi kullanrlrnaktadrr. Toplam olarak 30.000 kiginin on parmak izi iie 240A faili meghul izin bilgi ve goriintiileri veri tabamnda bulunmaktadr. Merkezde bulunan i$ istasyonlan ile sahte kimlik, faili meghul olaylarrn anahzleri, Interpol aracrhfryla ve istihbarat birimlennce gonderilen bilgilerin ve izlertn arar;ttrma, deferlendirme, kalgrlagtrrma iglemleri yaprlmakta, faili tespit edilen izlerin mahkeme igin raporlan hazrrlanmaktadrr.

Balistik Birimi (Balistics Section) Balistik biriminde, ategli ve ategsiz silahlarla ilgili inceleme yaprlmakta ve bunlarla ilgili eksp ertiz rapoilan hazrlanmaktadrr. Fakat bu birim kuruldug"undan bugine kadar, ategsiz silahlarla ilgili, kesici delici aletler de dahil olmak iizere herhangi bir olay incelemesi yaprlmamrgtrr. Bu birimde:. Sug konusu olup, yakalanan ateqli silahlarr muayene etmek, marka, model, gap ve atrqa mani mekanik herhangi bir anzasr olup olmadrlrm belirlemek, o Su9 konusu silahlarla test atrglan yapmak, a) Mezkur silahla birlikte gelen (kovan, gekirdek vb) herhangi bir maddi delilin, bahse konu silahtan atrhp atrlmadrlrru tespit etmek, b) Silahtan ahnan mukayese mermi gekirdekleri ve kovanlarla, faili meqhul olay argivini taramak, o Faili meghul olaylar arqivi oluqturmak,. Olay yerinden elde edilen kovan ve mermi gekirdeklerini incelemek, gap ve tiplerini tespit etmek, bunlann daha onceki suglarla iligkisi olup olmadr[rnr aydrnlatmak igin faili meghul olay argivi ile mukayese etmek, o Soruqturmayr ytiriiten kiqiler igin ekspertiz raporu tanzim etmek, r Fiziksel incelemeler ve olay yerini yeniden canlandrrmalar (crime scene reconstruction) konusunda istenildi[inde gahgmalar yapmak, o Her tiirli.i suga konu iz inceiemesini (gase numarast, ateqsiz silahlarla iqlenen suglar, vb) yapmak, r Kadroda gorevli olan personelin silahlannrn yeterlili$ ve giivenligi konusunda gerekli silah testlerini yapmak, r Mahkemelerden goriiq ve bilirkigilik istendili durumlarda bu davete icabet n etmek. Gorevleri bulunmaktadrr. Faili meghul olaylar areivinde 22A gontlememig olay vardr. Qah9malar Leica marka bir "Qekirdek Mukayese Mikroskobu" ve weiss marka bir stereomikroskopla stirdiiriilmektedir. Belge inceleme Birimi (Questioned Document Section) Bu birimin di[er bolgelerde orgtitsel yaprlanmasr bulunmamasl nedeniyle, ttim Kosova genelinde bu alanda meydana gelen olaylar merkezde kontrol edilmekte ve raporlama gafugmalan da burada yaprlmaktadrr. Aqafrda belirtilen olaylarla ilgili olarak ekspertiz raporlart, bu birim tarafindan hazrrlamaktadrr. o El yaz$r ye,imza i4celemeleri, r Daktilo ve makina yaztlannrn incelenmesi,. Genig yelpazede her tiirlii belgenin orijinalligini incelemek, (pasaportlar, kimlik belgeleri, seyahat belgeleri, arag tescil belgeleri, si.iiticti belgeieri vb.) o Banknotsahtecilipiolaylanntnincelenmesi,. Belgeler iizerindeki tahrifatlarr incelemek, (fotofraf defiqiklikleri, fizikselkimyasal silintiler, ilaveler...) r Miihtir ve kagelerin orijinalliklerini incelemek.

Btule$ni$ Miletler Kosova Polis Misy\nunda (Unn,k-Unfted Nalan lntenn Adn,ntstaton Mrsson In Kosovo) Ad$ Bilinar Eiini (fqrenso Unft) Gorevlerini yerine getirmektedir. Burada yaprlan istatistiki de[erlendirmelerde en fazla iq yo[unlu[unu, belgeler tizerinde yaprlan depigiklikler ve sahte ewaklar olueturmaktadrr. Biyoloji ve Kimya Birimi (Biological and Chemical Section) Bu birim, gerek teknik arag ve gereg yetersizlisi, gerekse uzman personel eksiklifinden dolayr tam olarak faaliyete gegememigtir. Meydana gelen olaylarda olay yerlerinden ahnan ve DNA analizi gerektiren deliller Sofya'daki kriminal laboratuara gonderilrnektedir. Delil Toplama Birimi (Evidence Section) Difer birimlerin topladrlr deliller, kayt altrna ahnarak bu birim tarafindan ilgili dolaplarda saklanmaktadrr. Bu birimin en fazla ig yofunlultrnu olay yerlerinden gelen iz ve delillerin saklanmasr oluqturmaktadrr. Bazr dururnlarda ise incelenen raporlann bir sureti bu birimde muhafaza altrna ahnmaktadrr. Egitin Birimi (Training Seetion) Bu birim, polis okulundaki Adli Bilimler alant ile ilgili egitimleri koordine etmekte, gerekti!inde polis okullanna egitici olarak katrhmr saglzrmakta, uygulamayr olrenme amagh gelen polis adaylannrn efitimlerini diizenlemekte ve hizmet igi egitimlerin yaprlmasrnr saf lamaktadrr. idari ve Lojistik Birim (Admin and Logistics Section) idari krsrmda, ti,im personelin ozltik dosyalan, izinleri, g<irevleriyle ilgili iizerlerinde bulundurduklan demirbaq malzemelerin bilgileri tutulmakta, hukuki mevzuatla ilgili personele yaprlmasr gereken tebligatlarda bu krsrm tarafindan yiiriinilmektedir. Lojistik krsmrnda ise, Kosova'daki biitiin Adli Bilimler hizmeti veren birimlerin kullandrlr malzemelerin altmt, dasrtrmr ve depolama iglemleri yiinitiilmekte, yrlhk ihtiyag listeleri belirlenmekte ve illere malzeme dalrtrmlan bu krsrmdan yaprlmaktadrr. Otay Yeri inceleme Birimi (Crime Scene Section) Kosova igindeki difer illerde de bu krsmrn rirgi.itsel yaprlanmasr bulunmakta ve kendi gorev alanlanna giren her fiirli.i olayda, olay yeri inr:eleme gahgmalannr yapmaktadrr. Prigtina bolgesinde meydana gelen ve A[rr Suglar Birimi (Regional Crimes Squat) alanrna giren (gasp, cinayet, tecaviz, kundaklama, bombalama vs.) suglarda olay yeri incelemesi Emniyet Genel Mtidi,irliilti (MHQ) brinyesinde bulunan bu birim tarafindan yaprlmaktadrr. Prigtina ilinde a1'n bir Adli Bilimler Birimi bulunmamakta, gerekli tiim iglemler merkez tarafinclan ytiriittilmektedir. Fakat ig yosunlu$unun fazla olmasr nedeniyle, Prigtina il Emniyet Miidiirlii[ri btinyesinde ayn bir birimin kurulmasr igin gahgmalara baglanmrgtr.

Polis Bilimleri Dergisi : (i (l -2) Olay yerlerinde fotolgaf gekimi, kroki gizimi, parmak rzi, ayak izi ve diger delil olabilecek izler ile biyrtlojik delillerin toplzurmasr, bunlann uzman raporlannrn hazrrlanmast bu birim tarafindan yaprlmaktadrr. Olay yerlerinden ahnan iz ve deliller incelenmek iizere ilgili birimlere (balistik, parmak rzi, beige inceleme) gonderilmektedir. Ayncit, ileride inceleme yaprlmasr muhtemel delilleri toplayarak Delil Toplama Birimi'ne teslim etmekte, olay ile ilgili raporlan drizenleyip bir suretini olayrn soru$turnractslna _(investigator), bir suretini argivde saklanmasr igin idari krsrma teslim etmoktedir. Oliimle sonuglanan olaylarda ise yaprlan otopsiye katrlarak; fotofraf gekm,:, DNA anahzi igin ornek alma, krl omeklerini toplama ve parmak izlerini alma gorevlerini yririitmekte ve sonuglan rapor halinde yazmaktadrr. Adli si.iregte kullanrlabilme ihtimalinden dolayr da bunlan Delil Toplama Birimi'ne teslirn etmektedir. Terciim anlar (Languag,z Assistants) Adli Bilimler Birimi igindeki defiqik uzmanhk alanlarrnda Kosova'nrn yerel polisleri gorev yapmakta.drr. Birlegmig Milletler iginde kullanrlan resmi dil ingilizce oldugu ve genel olarak da yerel polislerle uluslar arasr polisler arasrndaki gorev strastndaki dil sorununll ortadan kaldrrmak igin Language Assistant denilen ve gerektilinde ingilizce'den Arnawtga'ya veya Arnavutga'dan ingilizce'ye terciimanhk yapan gorev li sivil personeller bulunmaktadrr. BM'de gorevli uluslerr arasr polisler, alman karar do$rultusunda aktif gorevlerini yava$ yava$ yerel polislere dewetmeye baqlamrglardrr. Bu baflamda artrk galrgmalar daha gok izleme ve kontrol (monitoring) olarak kendini gostermektedir. Yerel polisler tarafrndar hazrlanan raporlar ve tutanaklar terciimanlar tarafrndan Ingilizce'ye gewilrnt:kte ve bunlar uluslar arasl polislerin kontrohinden gegmektedir. Tartrgma Ulkemizde olay yeri inoeleme hizmetlennde genel olarak, Ford Transit, Renault Kango, Fiat Doblo gibi,tzel ig dizaynr yaprlmrg araqlar kullanrlmakta, bu araqlarda olay yeri inceleme kitk:rinden bagka, gece meydana gelen olaylarda aydrnlatma iglemi igin jenerator bulunmaktadrr. Olay yeri inceleme amagh kullanrlan ozellikle Ford Transit marka araglar, jeolojik yaprsr engebeli olan Ankara gibi yerlerde krgrn amaca hizmette biiyrik sikrnttlara neden olmaktadrr. Aynca, gehirlerin eski yerlegim alanlarr ile gecekondu nrahallelerinde yollann dar oluqundan dolayr bu tip araglarla olay yerine ulagmakta zcrrluklar gekilmektedir. Kosova'da ve BM nrisyonlannda bu hizmetlerde kullanrlan araglar dizel yakrtr olan, ozellikle krgrn zorlu gegti[i ve qehir arazisinin engebeli alanlannda gok rahat kullanrlabilen Toyota marka 4x4 jeep ttirii araglardrr. Olay yeri inceleme araglan 24 sazt hizmet veren araglar oldugu igin. arag segiminin iilkemizde gok iyi yaprlmasr ve ahmrnrn yaprlmadan once iilkenin jeolojik durumuna gore arag segimine dikkat edilmesi ve tek tip arag yerine o araglan kullanacak uzrranlann da gortiglerinin ahnmasr gerekmektedir. BM'de

BnE$mii Milletler Kosova P0lis Misyonunda (Unn*-Unfted Natt\n lntenn Admln$latan M$sr,n ln Klsovd Adlt Eitinler Birini fforenstc IJnft) kullarulan bu arag ornek model olarak ele ahnabilir. Ayrrca, kit segimi olarak, nrutlaka amaca hizmet eden malzemeler arcgtabulunmah ve gereksiz kullarulmayan malzemeler. aragtan grkarrlmahdrr. Kosova'daki olay yeri inceleme araglarrnda 3 adet gakmak girig delili bulunmaktadrr. Gece meydana gelen olaylarda projeksiyon cihazrna ihtiyag oldufunda portatif ve aydrnlatma guci.i Eok fazla olan, her alana goti.irebileceprniz aydrnlatma crhazlan bu gakmaklara takrlmaktadrr. Ukemizde de olay yeri inceleme araglarrnda jenerator bulundurma yerine, bu tiir kullanrmr kolay, ucuz ve pratik clhazlar bulundurulabilir. Kosova'da son bir yl iginde 30 bombalama olayr meydana gelmie, hatta bu bombalama olaylarrnda gehrin ortasrndaki 2 karakola da el bombasr atrlmrgtrr. Son zamanlarda ise gerek kamu ve gerekse bazr cizel kesimden krqilere grkar geweleri tarafindan da tehdit mektuplan gonderilmeye ba;lamrqtrr. l7 Mart 2004 tarihinde ise 33 kiqinin oliimti 1000'in tizerinde kiginin yaralanmasl ve onlarca binanrn kundaklanmasryla sonuglanan ve 5 giin si.iren biifik bir olay meydana gelmiqtir. Ulkenin genel niifusunun 2,5 milyon civannda olmasrna rafmen son 3 yrlda gegitli suglardan dolayr altnan on parmak izlerinin saylsrntn 30.000'in i.izerinde oldugu hesaplandrfrnda adli bilirnler binminin ig yofiunlufunun goklufu daha kolay anlagrlacaktrr. Bu yofiun ig temposuna rafimen personelin gahgma ortamrnda minimum stres ya$amasr dikkat gekicidir. Bunun nedenlerini $u gekrlde srralayabiliriz: Personele olan gr.iven ve herkesin iq tanrmlanna uygun bir Eekilde hareket etmesi, yrlhk izinlerin mevcut personelin o/o25'ini gegmemek kaydryla istenildigi zaman kargrlanabilmesinin saplanmasr, mesai saati drginda hig kimsenin teror ve bombalama benzeri onemli olaylann haricinde gcireve gagnlmamasl ve personelin moralinin yiiksek tutulmasrdrr. Bu uygulamalar personel verimlili$ini artrrdr$r gibi insan kaynaklartnrn da saghkh kullanrlmasrnr sa$lamaktadrr. Ayrtca, toplanan delillerin gtivenlilinin saglanmasl ve mahkemelere gonderim igin uygun kogullar altrnda saklanmasr amacryla "Delil Toplama lfirimi"nin kurulmasr iilkemiz igin yararh olacaktrr. Kosova'daki ttim birimlerde ve ozellikle de Adli Bilimler Birimi'nde internet, gok yaygrn olarak kullanrlmaktadrr. Personel. internet kullanrrnryla birlikte geliqen teknolojiyi takip etme imkanr bulmaktadrr. Ulkemizde de polis tegkilatrmrzda internet kullanrmrnrn yaygrnlagtrrrlmasr (sohbet ve pornografik sii,,ir:re erigim engellenerek) personelin okuma ve ara$trrma ahgkanhklannrn gi,' (.iirilmesine neden olacaktrr. Sonuq BM tarafindan yaprlan plana gore, Kosova'daki polis hizmetlerinin gok btiyuk boliimii 2006 yrhnrn sonunda yerel Kosova Polisi'ne dewedilecektir. $u an igin ttim birimlerde yerel polisler aktif olarak gahgmaya baglamrgty. Uluslar arasr polisler ise onlartn yaptrklarr gahgmalan izleme (monitoring) ve denetleme hizmetlerini yrinitmektedir. Kosova'da ne yazrk ki, teknik malzeme ve yetigmig uzman personel eksiklilili nedeniyle, olay yerlerinden toplanan deliller tam olarak degerlendirilememektedir.

Olay yeri inceleme ekiplerinin sadece alrr suglar olarak tabir ettilimiz olaylara gitmesi ve hrrsrzhk gibi olaylara karakol ekiplerinin gonderilmesi, olay yerlerinde gerekli gahgmalarrn yaprlamamaslna neden olmaktadrr. Aynca, olay yenndeki parmak izlerinin gonintir hale getirilmesinde kullanrlan ortalama 25 adet kimyasal maddenin sadece 3'ii Kosova'da kullamlmakta ve parmak izi laboratuannln yetersizligi nedeniyle birgok olay incelenememektedir. Bununla birlikte, biyolojik delillerin DNA analizleri, iicret kargrhgrnda Sofya'daki kriminal laboratuara gonderilmektedir. Kaynakga I ) http:/iwww.prizrenliler.orgr'kosova.html 2) http : I I intranet. unm ik. nel/home. htm I 3 ) http://intranet.unmik.neulolice/unmik