Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 6, No: 2, 2011 (36-40) Electronic Journal of Food Technologies Vol:6, No: 2, 2011 (36-40) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1306-7648 Makale (Paper) Temmuz Ayında Makineli Sağımla Elde Edilen Sütlerde Yağ Depresyonunun Haftalık Analizi Oğuz TEKELİOĞLU 1, Murat ÇİMEN 2* 1 Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü, Tunceli, Türkiye 2 Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Tunceli, Türkiye mcimen@tunceli.edu.tr Özet Bu araştırmanın amacı Tokat ilinde Mega Tarım işletmesinden makineli sağımla elde edilen inek sütlerinde Temmuz ayında haftalık olarak yağ depresyon seviyelerini araştırmaktır. Konu ile ilgili veriler DİMES süt ürünleri ltd. Şti. bünyesindeki kayıtlardan elde edilmiştir. Araştırmada makineli sağımla elde edilen sütlerin total yağ değerlerinde 1. ve 2. haftalarda depresyon görülmemiştir. Ancak 3. ve 4. haftalarda süt yağ depresyonu belirlenmiştir. Türkiye nin farklı bölgelerinden elde edilen sütlerde tüm mevsimler için haftalık olarak süt yağ depresyonu seviyeleri hakkında bilgileri toplamak için konu ile ilgili daha fazla araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Süt, Yağ Depresyonu, Makineli sağım Weekly Analysis of Fat Depression in Milk from Machine Milking in July Abstract The aim of this research is to investigate the weekly milk fat depression levels for July in cow milks by milking machine in Mega Tarım Company in Tokat Province. The data was obtained from DIMES Company. In this research, the fat depression in milk from machine milking wasn t observed for first and second weeks in July. However, the fat depression in milk was observed for third and fourth weeks. Further researches are needed to collect information about weekly fat depression levels for all season in milk from different regions of Turkey. Keywords : Milk, Fat, Depression, Machine milking 1. GİRİŞ Son yıllarda sütte yağ depresyonu üzerine yapılan araştırmalara büyük önem verilmektedir [1;2]. Süt yağının süt parametreleri açısından gerek ekonomik öneme sahip parametreler arasında birinci sırada öneme sahip olması, gerekse yavru hayvanların ilk dönemlerinde yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi Bu makaleye atıf yapmak için Tekelioğlu, O., Çimen, M., Temmuz Ayında Makineli Sağımla Elde Edilen Sütlerde Yağ Depresyonunun Haftalık Analizi Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2011,6(2) 36-40 How to cite this article Tekelioğlu, O., Çimen, M., Weekly Analysis of Fat Depression in Milk from Machine Milking in July Electronic Journal of Food Technologies, 2011,6(2) 36-40
Tekelioğlu, O., Çimen, M., Teknolojik Araştırmalar: GTED 2011 (6) 36-40 ve hayatta kalabilmeleri açısından önemli bir enerji kaynağı olması gibi nedenlerle vazgeçilemez bir biyokimyasal parametredir. AB ülkelerinde çiftçilere süt yağ oranları üzerinden desteklemeler yapıldığı bilinmektedir [3]. Bu yüzden AB adayı ülkemizde de süt yağ seviyeleri üzerine etkili çevresel faktörler üzerine yoğun araştırmalar yapılmaktadır [4]. Anılan nedenlerden dolayı süt parametreleri üzerindeki araştırmalar ağırlıklı olarak süt yağı üzerinde yoğunlaşmıştır. Bilindiği gibi makineli sağım sütün total yağ ne etki eden bir faktördür [5;6]. Makineli sağımla memede cistern bölgesindeki süt elde edilebilirken, sütteki total yağ hayvan tarafından alveollerde tutulmaktadır [7]. Makineli sağımın sütten elde edilen total yağ ne etki ettiği bilindiği halde makineli sağılan hayvanlardan elde edilen sütlerin özellikle yağ depresyonunun yoğun olarak görüldüğü yaz ayları için depresyonun haftalık seviyelerini gösteren bir araştırma literatürlerde mevcut değildir. Şimdiye kadar süt yağ depresyon seviyelerinde klasik olarak yapılan sabit bir test value değerine göre analiz metodu uygulanmamış ve bu araştırmada literatüre ilk defa girecek olan aynı verilere ardışık test value değerleri uygulanarak süt yağ depresyonunun istatistik önem eşiğinin farklı test value değerlerinde belirlenmesine yönelik olarak yeni bir yöntem uygulanmıştır. Bu yöntem ile süt yağ sınırlarının test value değerleri kademeli olarak azaltılacak şekilde ayarlanarak önemin bulunabileceği minimum test value eşiklerinin saptanması hedeflenmiştir. Farklı test value eşiklerine göre yapılan bu analiz yöntemi sadece süt yağ depresyon çalışmalarında değil, mühendisliğin her alanında uygulanabilecek yeni bir analiz yöntemi olması açısından da önem taşımaktadır. Bu şekilde sadece elimizdeki ortalamaların sabit bir test value değerine göre analizi yapılarak önem belirlenmiş olmayacak önemin hangi eşiğe kadar devam ettiği de test edilmiş olacaktır. 2. MATERYAL VE METOT Araştırmada sütte ekonomik öneme sahip parametreler kapsamında total yağ ele alınmıştır. Araştırmada DİMES süt ürünleri ltd. Şti. tarafından Mega Tarım işletmesinden günlük olarak makineli sağımla toplanan sütlerin işletme bünyesinde yapılan günlük rutin analizleri sonucunda işletme tarafından 2005 yılı Temmuz ayı için kayıt altına alınan verilerden yararlanılmıştır. Süt total yağı Milkana Superior Milk Analyzer (with data memory) cihazı yardımıyla belirlenmiştir. Herhangi bir kimyasal madde kullanmadan 10 ml kadar bir süt örneği numune kabına konmuş ve 90 saniye sonra cihazdan ilgili değerler okunmuştur. Süt total yağının depresyon testinde aşağıdaki referanslar baz alınmıştır. Süt total yağı (%): Süt yağ depresyon eşiği % 3.2 olarak alınmıştır [7]. Haftalar bazında total yağ değeri için belirlenen veriler test value değeri olarak girilen yukarıda gösterilen standart referans değerle kıyaslanarak tek örnek t-testi yardımıyla SPSS paket programı kullanılarak 37
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2011 (6) 36-40 Temmuz Ayında Makineli Sağımla Elde Edilen Sütlerde Yağ Depresyonu yorumlara ulaşılmıştır [8]. Süt yağ depresyonunun şiddetini belirlemek açısından test value değeri sadece % 3.20 değerine göre değil, % 0.05 azaltılarak % 3.15 ve % 3.10 süt yağ ne göre de test value değerleri girilerek tek örnek t testi uygulanmıştır. Böylece % 0.05 lik değişimlere bağlı olarak süt yağ depresyon nin önem sınırları belirlenmeye çalışılmıştır. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA Araştırmada süt total yağlarında depresyon seviyelerinin belirlenmesine yönelik olarak yapılan Temmuz ayına ait haftalık analiz sonuçları Çizelge 1 de gösterilmiştir. Çizelge1. Temmuz ayı için haftalık süt yağ depresyon analizi Temmuz Total Yağ, % % 3.20 test value % 3.15 test value % 3.10 test value 1. Hafta 3.21 ± 0.03 ÖS ÖS ÖS 2. Hafta 3.20 ± 0.05 ÖS ÖS ÖS 3.Hafta 3.10 ± 0.01 ** ** ÖS 4. Hafta 3.10 ± 0.02 ** * ÖS ** P<0.01, * P<0.05, ÖS: Önemsiz Çizelge 1 den de görüldüğü gibi 1. ve 2. haftada elde edilen sütlerde yağ depresyonu belirlenmemiştir. 3. ve 4. haftaya gelindiğinde ise yağ depresyon eşiği olarak bilinen % 3.2 lik seviyeye göre 3. ve 4. haftada bulunan total yağ ortalamalarında depresyon belirlenmiştir. Haftalık olarak total yağ seviyeleri test value değerlerine göre farklı önemlilik seviyeleri göstermiştir. Sütlerde parametre değerleri sezonlar arasında olduğu kadar aynı sezon içindeki haftalar arasında da varyasyon gösterebilmektedir [9]. Bu çalışmada diğer çalışmalardan farklı olarak depresyon eşiği olarak sadece % 3.2 değerine göre tek örnek t-testi yapılmamış, % 3.2 lik depresyon eşiği % 0.05 azaltılarak % 3.15 ve % 3.10 seviyeleri içinde tek örnek t testi uygulanmıştır. Bundaki amaç depresyonun hangi test value değerine kadar, hangi önem nde görüldüğünü saptamaktır. Normalde sadece belli bir test value değerine göre yapılan tek örnek t- testlerinde bulunan ortalamalar ile sabit test value değeri arasındaki fark görülebiliyordu ve bulunan ortalamaya ait önem eşiği (p<0.01 veya p<0.05) sadece sabit test value değerine göre belirlenebiliyordu. Ancak bu araştırmada standart bir test value değeri üzerinden yapılan tek örnek t-testi analizinden farklı olarak, farklı test value değerleri girilerek (% 3.15 ve % 3.10) bu test value değerlerine kadar inildiğinde önemlilik düzeylerinin seviyelerini görebilmek amaçlanmıştır. Farklı test value değerlerine göre yapılan 38
Tekelioğlu, O., Çimen, M., Teknolojik Araştırmalar: GTED 2011 (6) 36-40 analizin araştırmalara katkısı mevcut araştırmanın sonuçları yorumlanarak anlatıldığında daha iyi anlaşılacaktır. Çizelge 1 e bakıldığında % 3.2 test value değerine göre yapılan analiz sonucunda 1. ve 2. haftada yağ depresyonu görülmemiş 3. ve 4. haftada % 1 önem nde yağ depresyonu belirlenmiştir. % 3.15 test value değerine göre yapılan analiz sonucunda da % 3.2 test value değerindekine benzer sonuçlar elde edilmiştir. Ancak tek fark % 3.2 test value değerinde 4. haftada % 1 önem nde önemlilik bulunurken % 3.15 test value değerine göre bu haftada % 5 önem nde önemlilik bulunmuştur. Yani önem ne bakıldığında 4. haftada % 3.15 test value değerine göre depresyon şiddetinde azalma başlangıcı sinyali görülmektedir. % 3.10 test value değerine göre yapılan istatistik analizde ise süt depresyonu şiddeti için önemlilik sınırlarının bittiği görülmektedir. Eğer bulunan haftalık süt yağ ortalamaları % 3 ün altına düşse idi, test value değeri %3.10 ve belki de %3.00 ne kadar inildiğinde bile depresyon görülebilirdi. Yani bu çalışmada test value değerlerinde %0.05 azalma sonucunda %3,1 ne gelindiğinde yağ depresyonunun bulunamadığı görülmektedir. Bu analiz metodunu uygulamadan önce depresyonun üst eşiğinin 3.2 olduğu biliniyordu ama muamele grubu için depresyonun alt eşiği hakkında bilgi edinilemiyordu. Bu araştırma ile aynı zamanda depresyonun hangi sınırlar içinde önemlilik göstereceği konusunda bilgi verilmeye çalışılmıştır. Önemlilik sınırlarının hangi değerler arasında görüleceğinin bilinmesi bize depresyonun şiddeti hakkında bilgi verecektir. Depresyonun şiddetine göre depresyona karşı uygulanacak maniplasyonların seviyelerinin de belirlenmesi mümkün olacaktır. Depresyonda önemlilik sınırlarının daha geniş test value değerleri içermesi halinde depresyon için daha yoğun önlemlerin alınması gerekliliği anlaşılabilir. Bundan sonra Mühendislik alanında yapılacak diğer çalışmalarda da tek örnek t testine göre yapılan analizlerde test value değerleri kademeli olarak azaltılarak uygulanan muamelelerin test value değerlerine göre önem eşikleri belirlenecektir. Bunun en büyük faydası araştırma konusunu oluşturan muamelelerin belli bir seviyedeki önem görülmekle kalınmayacak, bu önem nin hangi eşiğe kadar devam ettiği de test edilmiş olunacaktır. Böylece bu eşiklerin belirlenmesi ile araştırma konusunu oluşturan muamelelerin etki şiddeti hakkında bilgi edinilecek ve etki şiddetinin derecesine göre uygulanacak maniplasyonların yönü ve şiddeti de belirlenmiş olunacaktır. Bu araştırmada makine ile sağılan sütlerde Temmuz ayında süt yağ depresyonu görülmesine rağmen, Çimen ve ark. [10] nın yaptıkları çalışmalarında elle sağılan ineklerden Diyarbakır ilinden elde edilen sütlerde Temmuz ayı için süt yağ depresyonunun belirlenmediği görülmektedir. Adı geçen araştırma ile mevcut araştırma arasında görülen süt yağ düzeylerinin farklılığının gerçek kaynağı tam olarak bilinemese de makineli sağımında süt yağ seviyelerinde düşüklüğe neden olabileceği göz ardı edilmemelidir. Çünkü elle sağım ve makineli sağım gruplarında makineli sağım için daha düşük total yağ seviyelerinin gözlendiği bildirilmektedir [6]. Tekelioğlu ve ark. [11] nın yaptıkları bir çalışmada Aralık ayında makineli sağılan ineklerden elde edilen sütlerde yağ seviyelerinin ilk 4 hafta için birbirine benzer olduğunu ve süt total yağ seviyelerinin de %3.6 civarında olduğunu bildirmeleri mevcut araştırma ile uyuşmamaktadır. Adı geçen araştırmada araştırıcılar 39
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2011 (6) 36-40 Temmuz Ayında Makineli Sağımla Elde Edilen Sütlerde Yağ Depresyonu aralık ayı haftaları için süt yağ depresyon seviyelerine yakın değerler gözlemleyememişlerdir. Bununda muhtemel nedeni süt yağ depresyonunun yaz aylarında daha belirgin olarak görülmesi ve kış aylarındaki selülozca zengin beslemenin süt yağ depresyonu görülme riskini azaltması rol oynamış olabilir. Çünkü yaz döneminde hayvanlar kış dönemine göre selüloz bakımından daha fakir beslenme rejimine girmekte ve bu da süt yağ sentezine olumsuz etki etmektedir. Çünkü süt yağının asıl kaynağı kaba yemlerdir [7]. Dolayısıyla süt yağ depresyonunun makineli sağılan ineklerden elde edilen sütlerde özellikle yaz dönemi için sorun teşkil edeceği anlaşılmaktadır. AB adayı ülkemizde makineli sağım gibi total yağ seviyelerine etkili çevre faktörlerinin etkisi altında kalan sütlerden elde edilen süt yağı gibi ekonomik öneme sahip süt parametreleri ile ilgili araştırmalara ağırlık verilmesi gerekmektedir. 5. KAYNAKLAR 1. Calus, M.P.L., Carrick, M.J., Veerkamp, R.F. and Goddard, M.E., 2005. Estimation of Genetic Parameters for Milk Fat Depression in Dairy Cattle. J.Dairy Sci. 88:1166-1177. 2. Cimen, M., Karaalp, M. and Elmastas, M., 2008. Effect of Breed and Live Weight on Milk Fat Depression in Sheep. Asian J. Chem. 20 (5): 3885-3888. 3. Anonim, 2007. AB Giriş Süreci Çerçevesinde Türkiye de Süt Ve Süt Ürünleri Sektörüne Genel Bakış. 105 sayfa. FAO Avrupa ve Orta Asya Bölge Ofisi Politika Yardımları Şubesi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü. Roma, Temmuz 2007. 4. Cetin, M., Cimen, M., Goksoy, E.O., Yildirim, S. 2010. Biochemical Components Having Economic Importance for Goat Milk in Different Environmental Conditions. Int. J. Agr. Bio. 12 (5) 799-800. 5. Cetin, M., Cimen, M., Dilmac, M., Ozgoz, E., Karaalp, M. 2007. Studies of Biochemical Parameters of Milk of Sheep Milked by Machine During Early Lactation Period. Asian J. Chem., 19(3): 2135-2140. 6. Tekelioglu, O., Cimen, M., Bayril, T. 2010. The Milk Biochemical Parameters Having Economic Importance in Machine Milked Cows. J. Anim. Vet. Adv., 9 (3): 519-521. 7. Bruckmaier, RM. 2000. Milk ejection During Machine Milking in Dairy Cows. Livestock Production Science, 70: 121-124. 8. Norusis, MJ. 1993. SPSS for Windows: Base System User's Guide, SPSS, Chicago. 9. Sevi, A., M. Albenzio, A. Muscio, D. Casamassima and P. Centoducati, 2003. Effects of litter management on airborne particulates in sheep houses and on the yield and quality of ewe milk. Livest.Prod. Sci. 81: 1 9 10. Çimen, M., Güven, A., Gayretli, D. 2011. Diyarbakır İlinden Elde Edilen İnek Sütlerinde Ekonomik Öneme Sahip Biyokimyasal Parametrelerin Standartlara Uygunluğunun Belirlenmesi. 7. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi. 14-16 Eylül 2011. Adana. 11. Tekelioğlu, O., Çimen, M., Bayril, T. ve Dilmaç, M., 2010. Makineli Sağımla Erken Kış Döneminde Elde Edilen Sütlerde Yağlılık Düzeylerinin Haftalık Değişimi. Hasad Hayvancılık Dergisi. 301: 40-42. 40