Terfi Hesapları Nasıl Yapılır? 06.04.2015

Benzer belgeler
Terfi Hesapları Nasıl Yapılır?

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır?

DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KARAPINAR PROJE MÜH. MÜŞ. İNŞ. ÇEV. DAN. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ

GÜZ YARIYILI CEV3301 SU TEMİNİ DERSİ TERFİ MERKEZİ UYGULAMA NOTU

713 SU TEMİNİ VE ÇEVRE ÖDEV #1

Q şeb = 1,5 Q il + Q yangın debisine ve 1 < V < 1,3 m/sn aralığında bir hıza göre

KANALİZASYON HESAP TABLOSUNUN DOLDURULMASI 1.Kolon: Kanal Başlangıç ve bitiş kodları 2.Kolon: Kanal Uzunluğu (m) 3.Kolon: Hesap yapılan bölge no

tmmob makina mühendisleri odası uygulamalı eğitim merkezi Pompa Eğitim Ünitesi Yavuz TÜTÜNOĞLU Makina Mühendisi Enerji Yöneticisi EEP Eğitmeni

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi

b. Gerek pompajlı iletimde, gerekse yerçekimiyle iletimde genellikle kent haznesine sabit bir debi derlenerek iletilir (Qil).

YAPI İŞLERİNDE DERİNLİK VE SU ZAMMI ÖDENMESİ, İKSA - ŞEV

İÇME SUYU HAZNELERİ İÇME SUYU HAZNELERİNİN İNŞA AMAÇLARI

SU TEMİNİ VE KANALİZASYON

KENTSEL ALTYAPI SİSTEMLERİNİN HİDROLİĞİ 1. ÖDEVİ

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON

ÖRNEK PROJENİN HİDROLİK HESAPLARI: HİDROLİK BOYUTLANDIRMAYA ESAS KAPASİTE DEĞERLERİ. DİZAYN KAPASİTESİ m 3 /gün. Havalandırma ,492 -

T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ SANTRĠFÜJ POMPA DENEY FÖYÜ HAZIRLAYANLAR. Prof. Dr.

ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Kanalizasyon Şebekesi

BAÜ Müh. Mim. Fak. İnş. Müh. Böl. HAZNELER (DEPOLAR)

SİTE SULAMA PROJESİ DEBİ & GÜNLÜK TÜKETİM US NOZUL ,3 328,35 54, GELİŞMİŞ ,2 52,95 20,30 TOPLAM SPRINKLER 4,5 75,02

Şekilde, K3 kollektörlerini seçtiğimizde ve 300 l/saat lik bir debi deki basınç kaybı 50 mbar.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KMB 305 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI - 1

SU DAĞITIM ŞEBEKELERİNİN MODELLENMESİ

POMPALARDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ

BAHAR YARIYILI KENTSEL ALTYAPI SİSTEMLERİNİN HİDROLİĞİ ÖDEV I

EĞİTİM NOTLARI 16 BASINÇLI HAVA HATLARI BASINÇLI HAVA HATLARI

1 L=50 m. 2 L=60 m. 3 L=50 m. A=0,25 ha. A=0,2 ha. (90 m)

CEV311 SU TEMİNİ DERSİ PROJE KILAVUZU

Taşınım Olayları II MEMM2009 Akışkanlar Mekaniği ve Isı Transferi bahar yy. borularda sürtünmeli akış. Prof. Dr.

900*9.81*0.025* Watt 0.70

GÜÇ-TORK. KW-KVA İlişkisi POMPA MOTOR GÜCÜ

SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI

AKM 205 BÖLÜM 8 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ

M İ M K O MÜHENDİSLİK İMALAT MÜŞAVİRLİK KOORDİNASYON ve TİCARET A.Ş

SU DARBESİ PROJELENDİRME HATALARI

ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE BORU ÇAPI HESAP ESASALARI. Doç. Dr. Ahmet ARISOY İ.T.Ü. MAKİNA FAKÜLTESİ

Temel Hidrolik- Karakteristik Eğriler

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Temel Hidrolik- Karakteristik Eğrilerğ

SIVI VE GAZ YAKITLI MERKEZİ SİSTEM KALORİFER KAZANI KULLANMA KLAVUZU

Kanalizasyon Şebekesi ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon

Havuz Mekanik Tesisat Hesabı

İ Ç M E S U Y U ŞE B E K E L E R İ

SORU 1) ÇÖZÜM 1) UYGULAMALI AKIŞKANLAR MEKANİĞİ 1

ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Atıksuların Pompolanması

DALGIÇ POMPALAR SDP SUBMERSIBLE PUMPS SDP

Akışkanların Dinamiği

5. BORU HATLARI VE BORU BOYUTLARI

Akışkanların Dinamiği

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ OTOMOTİV MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ

Pompa tarafından iletilen akışkanın birim ağırlığı başına verilen enerji (kg.m /kg), birim olarak uzunluk birimi (m) ile belirtilebilir.

2-Emisyon Ölçüm Raporu Formatı

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ LABORATUVARI

YERALTI SULARI POMPAJ EKONOMİSİ

ÇÖZÜM 1) konumu mafsallı olup, buraya göre alınacak moment ile küçük pistona etkileyen kuvvet hesaplanır.

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ LABORATUARI

T = = 1.5'"60 '"60 = ----=== Cd *a *.J2gz 0.6*a *..)19.62*4

VIESMANN VITOCAL 200-S Hava/su ısı pompası, split tipi 1,3-16,0 kw

SU YAPILARI. 7.Hafta. Su Kuvveti (Hidroelektrik Enerji) Tesisleri_2. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT

VANA VE SÜZGEÇLERĐN BĐRLĐKTE KULLANILMASI DURUMUNDA BASINÇ DÜŞÜŞÜNÜN BELĐRLENMESĐ

GÜNEŞ ENERJĐSĐ IV. BÖLÜM. Prof. Dr. Olcay KINCAY

A. PROJE BİLGİLERİ 2 B. DEPO HACMİ 4 C. YAPI BİLEŞENLERİNİN ÖZELLİKLERİ VE ISI İLETİM KATSAYILARI 5 1)DIŞ DUVAR 5 2)İÇ DUVAR 5 3)TAVAN 6 4)TABAN 6

OAG 100A HİDROLOJİ EĞİTİM SETİ ANA ÜNİTE

Dalgıç Pompa. 4 DMD-KPS Tek Pompa

Kadar artar. Artan bu hacmi depolayacak açık genleşme deposunun hacmi ise;

6. GENLEŞME DEPOLARI 6.1 AÇIK GENLEŞME DEPOSU

ELEKTRİKLİ SU ISITICILARI TİCARİ TİP ELEKTRİKLİ SU ISITICISI

1. Aşağıda verilen fiziksel büyüklüklerin dönüşümünde? işareti yerine gelecek sayıyı bulunuz.

CEV306-SU TEMİNİ VE ATIKSULARIN UZAKLAŞTIRILMASI YIL İÇİ UYGULAMASI (1+2=2)

BİNGÖL ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ

ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ FAN SİSTEMİ EĞİTİM ÜNİTESİ FAN

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM DERSİ-DÖNEM SONU PROJELERİ

SANTRİFÜJ POMPA DENEYİ

MAKİNA BİLGİSİ / 2. KISIM ÖRNEK PROBLEMLER

BASINÇLI HAVA TESĐSATI

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Hidroliğin Tanımı. Hidrolik, akışkanlar aracılığıyla kuvvet ve hareketlerin iletimi ve kumandası anlamında kullanılmaktadır.

Abs tract: Key Words: Prof.Dr. Haluk KARADOĞAN

AKIŞKAN STATİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite

DEN 322. Pompa Sistemleri Hesapları

BÖLÜM 7 Borulama Esasları

Su Debisi ve Boru Çapı Hesabı

MANOMETRELER 3.1 PİEZOMETRE

Beton sınıfına göre tanımlanan hedef (amaç) basınç dayanımları (TS EN 206-1)

Silindir Taban Kalınlığı Hesabı: . kabul edildi. Taban et kalınlığı ise şöyle hesaplanır. alındı Alt Tesir İçin Hesaplama. St için.

SULAMA-TEMEL KONULAR

Đçten Yanmalı Motor Tasarımı

3. YÜZEYSEL SULARDAN SU ALMA

Bileşen Formüller ve tarifi Devre simgesi Hidro silindir tek etkili. d: A: F s: p B: v: Q zu: s: t: basitleştirilmiş:

ÇEV314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. KanalizasyonŞebekelerinde Hidrolik Hesaplar

Bileşen Formüller ve tarifi Devre simgesi Hidro silindir tek etkili. d: A: F s: p B: v: Q zu: s: t: basitleştirilmiş: basitleştirilmiş:

OREN3005 HİDROLİK VE PNÖMATİK SİSTEMLER

Bölüm IV KAZANLAR, KAZAN DAİRESİ VE GENLEŞME DEPOLARI

2. SUYUN BORULARDAKİ AKIŞI

DİK MİLLİ DERİNKUYU POMPALARI DMP 6 32

Transkript:

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır? 06.04.2015 1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla Hm = GBK X + JxL + GB...[1] dir. Burada; Hm : Monometrik yükseklik (terfi basma yüksekliği), (m). GBK : Hat sonundaki deponun giriş boru kotu. (m). X : Depodan depoya terfilerde; hat başındaki depoya ait krepin kotu, (m). Kuyudan depoya terfilerde; pompa eksen kotu, (m). JxL : Boruda oluşan yük kaybı (Q35'e göre hesaplanacaktır), (m). Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn). GB : Hat sonundaki depoda istenen giriş basıncı (2-3 m. alınabilir), (m). 2. Nm, Pompa Gücünü Hesapla Hm x Qp Nm = ----------...[2] 102 x np Qp = Q35/pompa sayısı dir. Burada; Nm : Pompa gücü (efektif pompa gücü), (kw). Hm : Monometrik yükseklik (terfi basma yüksekliği), (m). Qp : Pompa debisi, (lt/sn). Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn). np : Pompa verimi, (%). np katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur. 1

TABLO: 1 POMPA DEBİSİ Qp (lt/sn) POMPA VERİMİ np 2.0-3.0 0.45 3.1-4.0 0.50 4.1-5.0 0.55 5.1-6.5 0.59 6.6-8.0 0.61 8.1-10.0 0.63 10.1-12.5 0.65 12.6-15.0 0.66 16.0-17.0 0.67 18.0-20.0 0.68 21.0-23.0 0.69 24.0-26.0 0.70 27.0-35.0 0.71 36.0-40.0 0.72 41.0-50.0 0.73 51.0-63.0 0.74 64.0-80.0 0.75 81.0-90.0 0.76 91.0-100.0 0.77 101.0-0.78 Nm = Nm x n...[3] dir. Burada; n : Marjlı güç katsayısı. n katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur. TABLO: 2 Nm n (kw) Nm 7.5 1.50 7.5 Nm < 22 1.25 22 Nm < 55 1.15 55 Nm 1.10 TABLO: 2 için "SIKÇA SORULAN SORULAR" BÖLÜMÜNE BAKINIZ. Standart pompa güçleri; 2.2, 3.0, 3.5, 4,0, 4.5, 5.5, 7.5, 9.2, 11.0, 15.0, 18.5, 22, 26, 30, 37, 45, 55, 66, 70, 75, 80, 92, 95, 110, 132, 160, 185 ve 200 kw olarak seçilebilir. 2

3. Ho, Normal İşletme Basıncını Hesapla Ho = GBK BTK + JxL + GB...[4] dir. Burada; Ho : Hat başındaki normal işletme basıncı, (m) GBK : Hat sonundaki deponun giriş boru kotu. (m). BTK : Hat başındaki (terfi merkezi çıkışındaki) boru taban kotu, (m). JxL : Boruda oluşan yük kaybı (Q35'e göre hesaplanacaktır), (m). Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn). GB : Hat sonundaki depoda istenen giriş basıncı (2-3 m. alınabilir), (m). 4. a, Selerite yi Hesapla 9,900 a = -----------------------...[5] [48.30 + k( i/e)] (1/2) dir. Burada; a : Selerite (dalga yayılma hızı, pressure wave velocity, celerity), (m/sn). k : Boru cinsine bağlı bir katsayı. i : Boru iç çapı, (mm). e : Boru et kalınlığı, (mm). k katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur. TABLO: 3 BORU k MALZEMESİ PVC 33.30 AÇB 4.40 ÇB 0.50 HDPE 377.00 CTP 3.54 FONT 1.00 DÜKTİL 0.50 BETON 5.00 3

5. T, Dalganın Gidiş ve Dönüş Zamanını Hesapla 2 x L T = -------...[6] a dir. Burada; T L a : Dalganın pompadan çıkış ve dönüş zamanı, (sn). : Terfi hattı uzunluğu, (m). : Dalga yayılma hızı, selerite, (m/sn). 6. Tp, Pompanın Durması İçin Geçen Zamanı Hesapla V x L Tp = 1 + K --------...[7] g x Ho K= 2 (L/2,000)...[8] dir. Burada; Tp : Pompanın durması veya vananın kapanması için geçen zaman, (sn). V : Su hızı, (m/sn). L : Terfi hattı uzunluğu, (m). g : Yerçekimi ivmesi, (m/sn 2 ). Ho : Normal işletme basıncı, (m). 7. H, Terfi Hattı Başlangıcındaki Darbe Miktarını Hesapla Tp < T ise UZUN HAT dır ve a x V H = ------- g (Parmakyan Formülü)...[9] formülü ile hesaplanır. Tp > T ise KISA HAT dır ve Tp>2.00 ise formülünde Tp=2.00 alınmalıdır. 2 x L x V H = ----------- g x Tp (Vensano Formülü)...[10] formülü ile hesaplanır. Burada; 4

Tp : Pompanın durması veya vananın kapanması için geçen zaman, (sn). T : Dalganın pompadan çıkış ve dönüş zamanı, (sn). H : Terfi hattı başlangıcındaki darbe miktarı, (m) a : Dalga yayılma hızı, selerite, (m/sn). V : Su hızı, (m/sn). g : Yerçekimi ivmesi, (m/sn 2 ). L : Terfi hattı uzunluğu, (m). 8. Ho* ve Pmax*'ı Hesapla Ho* = Ho + 10.00...[11] Pmax* = Pmax + 10.00...[12] dir. Burada; Ho* : Hattın başlangıcında (pompa debisinde), normal işletme basıncı, (m). Ho : Normal işletme basıncı, (m). 10.00 : Emniyet için ilave edilen basınç, (m). Pmax* : Hattın başlangıcında izin verilebilir maksimum basınç, (m). Pmax : Boru işletme basıncı, TM den ilk çıkıştaki borunun ATÜ sü, (m). 9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap 1. H (Ho*-6.00) ve (Ho*+ H)>Pmax ise SÜRPRESYON var 13 NUMARALI HESAPLARA GİT 2. H (Ho*-6.00) ve (Ho*+ H)<Pmax ise DEPRESYON var 14 NUMARALI HESAPLARA GİT 3. H (Ho*-6.00) ve (Ho*+ H)>Pmax ise SÜRPRESYON ve DEPRESYON var 15 NUMARALI HESAPLARA GİT 10. Sürpresyon ve Depresyon Yok ise; H ile Kontrol Yap 4. Hmax = (Ho + H) Pmax ise SÜRPRESYON var 13 NUMARALI HESAPLARA GİT 5. Hmin = (Ho - H) 0 ise DEPRESYON var 14 NUMARALI HESAPLARA GİT 5

11. Halen Sürpresyon ve Depresyon Yok ise Ps ve Pd Kabulü Yap Ps = H...[13] Pd = H...[14] Kabulü yapılır ve HESAPLAR BİTİRİLİR. 12. Ho*, Pmax*, Ps ve Pd yi Hesapla Ps = Pmax* - Ho*...[15] Pd = Ho* - 6.00...[16] dir. Burada; Ho* : Hattın başlangıcında (pompa debisinde), normal işletme basıncı, (m). Ps : Sürpresyona bağlı oluşan basınç artışı, (m) Pd : Depresyona bağlı oluşan basınç düşüşü, (m) 6.00 : Depresyona bağlı kavitasyon oluşmaması için gerekli minimum basınç, (m). 6

13. Sadece Sürpresyon Varsa Pd ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı Ps/Ho* değerini hesapla. 2 = H/Ho* değerini hesapla. Burada; 2 : Parmakyan Abakları için Eğri Numarası. K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abakları'nı kullanarak aşağıdaki tabloyu doldur. (BAKINIZ: 16.Parmakyan Abaklarını Kullanma Kılavuzu) TABLO: 4 PARMAKYAN ABAĞI (K) 0.0 0.3 0.5 0.7 OKUNAN Pd/Ho* OKUNAN 2Coa/QoL Okunan 2Coa/QoL değerlerden en küçüğünü alarak; Co yu hesapla. Buradaki Qo değeri 35 yıllık debidir (Q35),(m3/sn). Co C = -----------------...[17] 1.0 - ( Pd/Ho*) C = C x 1.30 alınmalıdır. C Hava Kazanı Hacmi dir. Okunan en küçük 2Coa/QoL değerlerinin olduğu satırdaki okunan Pd/Ho* değerlerini alarak; Pd = Pd/Ho* x Ho* ile Pd yi hesapla. Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et. Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et. Hmax = Ho + Ps > Pmax ise SÜRPRESYON HALEN VAR demektir, aşağıdaki seçeneklerden birini uygula. 1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 2) Borunun atüsünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; Darbe Önleyici Vana Kullan 5) Darbe önleyici tedbir al; Hava Kazanı Kullan 6) Darbe önleyici tedbir al; "Denge Bacası Kullan 7) Darbe önleyici tedbir al; "Uygun ise Motora Volan Ekle" 7

14. Sadece Depresyon Varsa Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı Pd/Ho* değerini hesapla. 2 = H/Ho* değerini hesapla. Burada; 2 : Parmakyan Abakları için Eğri Numarası. K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abakları'nı kullanarak aşağıdaki tabloyu doldur. (BAKINIZ: 16.Parmakyan Abaklarını Kullanma Kılavuzu) TABLO: 5 PARMAKYAN ABAĞI (K) 0.0 0.3 0.5 0.7 OKUNAN Ps/Ho* OKUNAN 2Coa/QoL Okunan 2Coa/QoL değerlerden en küçüğünü alarak; Co yu hesapla. Buradaki Qo değeri 35 yıllık debidir (Q35),(m3/sn). Co C = -----------------...[18] 1.0 - ( Ps/Ho*) C = C x 1.30 alınmalıdır. C Hava Kazanı Hacmi dir. Okunan en küçük 2Coa/QoL değerlerinin olduğu satırdaki okunan Ps/Ho* değerlerini alarak; Ps = Ps/Ho* x Ho* ile Ps yi hesapla. Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et. Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et. Hmin = Ho - Pd < 0 ise DEPRESYON HALEN VAR demektir, aşağıdaki seçeneklerden birini uygula. 1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 2) Borunun ATÜ sünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; Darbe Önleyici Vana Kullan 5) Darbe önleyici tedbir al; Hava Kazanı Kullan 6) Darbe önleyici tedbir al; "Denge Bacası Kullan 7) Darbe önleyici tedbir al; "Uygun ise Motora Volan Ekle" 8

15. Hem Sürpresyon Hemde Depresyon Varsa Pd, Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı 13 ve 14 NUMARALI HESAPLARA GİT 9

16. Parmakyan Abaklarını Kullanma Kılavuzu SÜREKLİ çizgiler terfi hattının BAŞLANGIÇ noktası içindir. KESİK çizgiler terfi hattının ORTA noktası içindir. Ps/Ho* > 0.9 ise ===> 0.9 satırındaki değerler kullanılır. Pd/Ho* > 0.6 ise ===> 0.6 satırındaki değerler kullanılır. Abakların kullanım şekli aşağıda gösterilmiştir. 10

17. Parmakyan Abağı (K=0) 11

18. Parmakyan Abağı (K=0.3) 12

19. Parmakyan Abağı (K=0.5) 13

20. Parmakyan Abağı (K=0.7) 14

21. Sıkça Sorulan Sorular 1) n katsayısı bazı kaynaklarda aşağıdaki gibi verilmiştir. (Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh, Sayfa-99). TABLO: 2* Nm n (kw) Nm < 20 1.20 20 < Nm < 30 1.15 30 < Nm 1.10 2) Terfi hatlarındaki hızın 0.50 V 2.00 m/sn civarında olması istenir. İstisna olarak hız 0.30 V 3.00 m/sn arasında da seçilebilir. (Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh, Sayfa-104). 3) İsale hatlarında kullanılan vantuzların sağlıklı çalışabilmesi için minimum 4.00 m. işletme basıncı olmalıdır. Daha düşük basınç olan tepe noktalarında hava borusu kullanmak gerekir. Hava borusu çapı 1/2" olabilir. Hava borusu, o noktadaki statik basınç kotunun üstüne kadar çıkmalıdır. Boru içine zararlı şeylerin girmesini engellemek için boru ağzı süzgeç ile kapatılmalıdır. (Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh, Sayfa-59, 93). 4) İsale hattı, her noktasında en az 5.00 m. işletme basıncı olacak şekilde tasarlanmalıdır (DSİ kriteri). 5) İsale hattı üzerinde birden fazla çap ve/veya malzeme varsa, o durumda formüllerdeki a yerine a ort, V yerine V ort değerleri kullanılır. Bunlara ait formüller aşağıda sunulmuştur. L L 1 L 2 L 3 L n ----- = ---- + ---- + ---- +... + ----...[19] a ort a 1 a 2 a 3 a n V 1 xl 1 + V 2 xl 2 + V 3 xl 3 +... + V n xl n V ort = ------------------------------------...[20] L (Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh, Sayfa-136). 6) Selerite hesabı, bazı kaynaklarda, boru malzemesinin ve suyun elastisitesine bağlı formüllerle yapılmaktadır. (Em/ρ) a = [----------------------] (1/2)...[21] 1 + ((Em/Er)x( o/e)) 15

dir. Burada; a : Selerite (dalga yayılma hızı, pressure wave velocity, celerity), (m/sn). Em : Suyun elastisite modülü, (2100x10 6 ), (N/m 2 ) ρ : Suyun yoğunluğu, (1000), (kg/m 3 ) Er : Borunun kısa süreli elastisite modülü, (800x10 6.ile 1200x10 6 arasında bir değerdir), (N/m 2 ) o : Boru orta çapı, (m). e : Boru et kalınlığı, (m). (Bakınız: FIRAT Boru "PE100 Boru Kataloğu, 2014,.Sayfa-50). 7) Selerite hesabı, "Resistance of PE4710 Piping to Pressure Surge Events in Force Main Applications" adlı kaynakta (Sayfa-3, Formül-2) aşağıdaki formülle yapılmaktadır. 4,660 a = ------------------------------...[22] [1 + ((K bulk /Ed)x(DR-2))] (1/2) dir. Burada; a : Selerite (dalga yayılma hızı, pressure wave velocity, celerity), (m/sn). K bulk : Fluid bulk modulus, (2070 for water), (MPa) Ed : Dynamic instantanous effective modulus of pipe material, (1030 for PE, 2760 for PVC, much higher for metals), (MPa) DR : kaynakta belirtilmemiş ama, boru dış çapı olduğunu tahmin ediyorum, (mm) (NOT: Bu formül, aynı zamanda "AFT Impuls" adlı programda da kullanılan formüldür). 16

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır? 05.05.2012 ÖRNEK-1 0. Proje Kriterleri L = 192.00 m Q35 = 90.00 lt/sn (Pompa: 1 Asil + 1 Yedek) Qp = 90.00 lt/sn iç = 400 mm CTP (12.5 Atü) e = 6.2 mm J = 0.00099629 m/m JxL = 0.19 m/m V = 0.72 m/sn GBK = 4.59 m GB = 1.00 m X = -3.44 m BTK = 0.50 m 1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla Hm = GBK X + JxL + GB Hm = 4.59 (-3.44) + 0.19 + 1.00 Hm = 9.22 ===> 11.00 m kabul edilmiştir. 2. Nm, Pompa Gücünü Hesapla Hm x Qp 11.00 x 90.00 Nm = ---------- = --------------- = 12.77 kw 102 x np 102 x 0.76 Nm = Nm x n = 12.77 x 1.25 = 15.96 ===> 22 kw kabul edilmiştir. 3. Ho, Normal İşletme Basıncını Hesapla Ho = GBK BTK + JxL + GB Ho = 4.59 0.50 + 0.19 + 1.00 Ho = 5.28 ===> 6.00 m kabul edilmiştir. 17

4. a, Selerite yi Hesapla 9,900 9,900 a = ---------------------- = ----------------------------- [48.30 + k( i/e)] (1/2) [48.30 + 3.54(400/6.2)] (1/2) a = 595.17 m/sn 5. T, Dalganın Gidiş ve Dönüş Zamanını Hesapla 2 x L 2 x 192.00 T = ------- = ------------ = 0.65 sn a 595.17 6. Tp, Pompanın Durması İçin Geçen Zamanı Hesapla V x L 0.72 x 192.00 Tp = 1 + K -------- = 1 + 1.90 --------------- = 5.46 sn g x Ho 9.81 x 6.00 K= 2 (L/2,000) = 2 (192.00/2,000) = 1.90 7. H, Terfi Hattı Başlangıcındaki Darbe Miktarını Hesapla Tp < T ise UZUN HAT dır ve a x V H = ------- g formülü ile hesaplanır. Tp > T 5.46 > 0.65 ===> KISA HAT dır. Tp>2.00 ===> Tp=2.00 alınmıştır. 2 x L x V 2 x 192.00 x 0.72 H = ----------- = ------------------- = 14.09 m g x Tp 9.81 x 2.00 18

8. Ho* ve Pmax*'ı Hesapla Ho* = Ho + 10.00 = 6.00 + 10.00 = 16.00 m Pmax* = Pmax + 10.00 = (12.5 Atü x 10) + 10.00 = 135.00 m 9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap 1. H (Ho*-6.00) ve (Ho*+ H)>Pmax 14.09 (16.00-6.00) ve (16.00+14.09)>125.00 14.09 (10.00) ve (30.09)>125.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok 2. H (Ho*-6.00) ve (Ho*+ H)<Pmax 14.09 (16.00-6.00) ve (16.00+14.09)<125.00 14.09 (10.00) ve (30.09)<125.00 sağlandı DEPRESYON var 14 NUMARALI HESAPLARA GİT 19

14. Sadece Depresyon Varsa Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı Pd/Ho*= 10.00/16.00 = 0.63 ===> 0.60 alınmıştır 2 = H/Ho* = 14.09 / 16.00 = 0.88 ===> 1 alınmıştır K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abağı ndan; TABLO: 5 PARMAKYAN ABAĞI (K) OKUNAN Ps/Ho* OKUNAN 2Coa/QoL 0.0 0.90 2.3 0.3 0.78 2.3 0.5 0.70 2.2 0.7 0.65 2.2 Okunan 2Coa/QoL değerlerden en küçüğünü alarak; 2.2= 2Coa/QoL = 2 x Co x 595.17 / (0.090 x 192.00) Buradan; Co= 0.032 bulunur. Co 0.032 C = ----------------- = ------------ = 0.09 m3 1.0 - ( Ps/Ho*) 1.0 0.65 C = C x 1.30 = 0.09 x 1.30 = 0.12 m3 < 0.50 m3. Gerekli olan hacim, en küçük hava kazanı hacminden küçük olduğu için hava kazanına gerek yoktur. Ps = Ps/Ho* x Ho* = 0.65 x 16.00 = 10.40 m Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et. Hmax = 6.00 + 10.40 = 16.40 125.00 Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et. Hmin = 6.00 10.00 = -4.00 < 0 demektir, aşağıdaki seçeneklerden birini uygula. DEPRESYON HALEN VAR 1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 2) Borunun ATÜ sünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; Darbe Önleyici Vana kullan 5) Darbe önleyici tedbir al; Hava Kazanı kullan 20

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır? 22.02.2013 ÖRNEK-2 0. Proje Kriterleri L = 9,685.09 m Q35 = 213.91 lt/sn (Pompa: 1 Asil + 1 Yedek) Qp = 213.91 lt/sn iç = 515.60 mm HDPE (16 Atü) e = 57.20 mm J = 0.0014378 m/m JxL = 13.93 m/m V = 1.02 m/sn GBK = 208.50 m GB = 3.00 m X = 118.26 m BTK = 120.62 m 1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla Hm = GBK X + JxL + GB Hm = 208.50 118.26 + 13.93 + 3.00 Hm = 107.17 ===> 110.00 m kabul edilmiştir. 2. Nm, Pompa Gücünü Hesapla Hm x Qp 110.00 x 213.91 Nm = ---------- = ----------------- = 295.75 kw 102 x np 102 x 0.78 Nm = Nm x n = 295.75 x 1.10= 325.33 ===> 330 kw kabul edilmiştir. 3. Ho, Normal İşletme Basıncını Hesapla Ho = GBK BTK + JxL + GB Ho = 208.50 120.62 + 13.93 + 3.00 Ho = 104.81 ===> 105.00 m kabul edilmiştir. 21

4. a, Selerite yi Hesapla 9,900 9,900 a = ---------------------- = --------------------------------- [48.30 + k( i/e)] (1/2) [48.30 + 377(515.60/57.20)] (1/2) a = 168.63 m/sn 5. T, Dalganın Gidiş ve Dönüş Zamanını Hesapla 2 x L 2 x 9,685.09 T = ------- = -------------- = 114.87 sn a 168.63 6. Tp, Pompanın Durması İçin Geçen Zamanı Hesapla V x L 1.02 x 9,685.09 Tp = 1 + K -------- = 1 + (-2.84) ----------------- = -26.24 sn g x Ho 9.81 x 105.00 K= 2 (L/2,000) = 2 (9,685.09/2,000) = -2.84 7. H, Terfi Hattı Başlangıcındaki Darbe Miktarını Hesapla Tp < T -26.24 < 114.87 ===> UZUN HAT dır. a x V 168.63 x 1.02 H = ------- = --------------- = 17.53 m g 9.81 22

8. Ho* ve Pmax*'ı Hesapla Ho* = Ho + 10.00 = 105.00 + 10.00 = 115.00 m Pmax* = Pmax + 10.00 = (16 Atü x 10) + 10.00 = 170.00 m 9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap 1. H (Ho*-6.00) ve (Ho*+ H)>Pmax ise SÜRPRESYON var 17.53 (115.00-6.00) ve (115.00+17.53)>170.00 17.53 (109.00) ve (132.53)>170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok 2. H (Ho*-6.00) ve (Ho*+ H)<Pmax ise DEPRESYON var 17.53 (115.00-6.00) ve (115.00+17.53)<170.00 17.53 (109.00) ve (132.53)<170.00 sağlanamadı DEPRESYON yok 3. H (Ho*-6.00) ve (Ho*+ H)>Pmax ise SÜRPRESYON ve DEPRESYON var 17.53 (115.00-6.00) ve (115.00+17.53)>170.00 17.53 (109.00) ve (132.53)>170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON ve DEPRESYON yok 10. Sürpresyon ve Depresyon Yok ise; H ile Kontrol Yap 4. Hmax = (Ho + H) Pmax ise SÜRPRESYON var Hmax = (115.00 + 17.53) 170.00 Hmax = (132.53) 170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok 5. Hmin = (Ho - H) 0 ise DEPRESYON var Hmax = (115.00-17.53) 0 Hmax = (97.47) 0 sağlanamadı DEPRESYON yok 11. Halen Sürpresyon ve Depresyon Yok ise Ps ve Pd Kabulü Yap Ps = H ===> Ps = 17.53 m Pd = H ===> Pd = 17.53 m Kabulü yapılır ve HESAPLAR BİTİRİLİR. 23