ELEKTRİK İŞLER LERİ ETÜT İDARESİ GENEL MÜDÜRLM RLÜĞÜ TÜRK SANAYİSİNİN ENERJİ TÜKETİM M YAPISI VE ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ GÖRÜNÜMÜ (1990 2004) EROL YALÇIN ENDÜSTR STRİ MÜHENDİSİ
SUNUŞ BAŞLIKLARI ENERJİ VERİMLİLİĞİ GÖSTERGELERİ Kullanma Amaçları Makro ve Sanayi Sektörü ENERJİ VERİMLİLİĞİ İNDEKSİ Sanayi ENERJİ VERİMLİLİĞİ GÖSTERGELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ/Geçici Sonuçlar
ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ GÖSTERGELERİ - KULLANMA AMAÇLARI LARI- Ulusal ve uluslararası düzeyde oluşturulan hedeflerin izlenmesi Enerji verimliliği i programlarının n değerlendirilmesi erlendirilmesi Aksiyon planlarının n yapılmas lması Enerji talep tahmin modellerine veri sağlanmas lanması Uluslararası karşı şılaştırmalar
ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ GÖSTERGELERİ - MAKRO - BİRİNCİL ENERJİ YOĞUNLUĞU Birincil Enerji Tüketimi(bintep)/GSYİH( 00) NİHAİ ENERJİ YOĞUNLUĞU Nihai Enerji Tüketimi(bintep)/GSYİH( 00) ENERJİ VERİMLİLİĞİ İNDEKSİ CO 2 EMİSYONU
ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ GÖSTERGELERİ - SANAYİ - Sanayi Sektörü Enerji Yoğunluğu Enerji Tüketimi (bintep)/katma Değer ( 00) İmalat Sanayii ve Alt Sektörler Bazında Enerji Yoğunlukları Enerji Tüketimi (bintep)/katma Değer ( 00) Enerji Verimliliği İndeksi Enerji Yoğun Sektörlerde Spesifik Enerji Tüketimleri (tep/ton) Demir-Çelik elik Çimento Kağı ğıt Cam
ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ GÖSTERGELERİ - Enerji Verimliliği İndeksi- İmalat İmalat sanayiinde enerji verimliliği indeksi (ODEX) 10 adet alt sektörde birim enerji tüketim indeksleri ile hesaplanmaktadır. Söz konusu indeksler ; Enerji yoğun sektörlerde (demir-çelik, çimento, kağıt ve cam) tep/ton ürün, Enerji yoğun olmayan sektörlerde ise (gıda, tekstil, makine-teçhizat vb.) tep/sanayi üretim indeksi dir.
MAKRO EKONOMİ Türkiye nin Makro-Ekonomik Gelişimi: 1990-2004 180 160 140 100=1990 120 100 80 60 40 20 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 GSYİH Sanayi Özel Tük. Har. %/yıl 1990-1994 1994-1999 1999-2004 2001-2004 1990-2004 GSYIH 2.4 4.0 4.5 7.6 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Sanayi 2.9 4.1 4.0 7.1 3.7 Özel Tük. Har. 2.3 3.9 3.2 6.3 3.2 3.7
ENERJİ TÜKETİM M EĞİE ĞİLİMİ Türkiye nin Yakıt Türlerine Göre Nihai Enerji Tüketimleri : 1990-2004 70,00 60,00 Milyontep 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 diğer elektrik kömür gaz petrol 0,00 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Nihai Enerji Tüketimi (%) 1990-1994 1994-1999 1999-2004 2001-2004 1990-2004 Sanayi 1.4 6.4 9.3 11.6 6.0 Ulaştırma 3.8 2.9 4.0 4.7 3.6 Konut 0.7 2.0 1.0 2.6 1.3 Tarım 6.5 3.4 2.6 3.8 4.0 Hizmet 10.2 10.6 7. 7 9.4 9.4 Toplam 2.2 4.1 5.1 6.9 3.9
ENERJİ TÜKETİM M EĞİE ĞİLİMİ Sektörlere Göre Nihai Tüketim Oranları 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 42% 36% 33% 25% 22% 21% 5% 5% 3% 7% sanayi ulaştırma konut tarım hizmet 1990 2004
ENERJİ TÜKETİM M EĞİE ĞİLİMİ Enerji Türlerine Göre Sektörel Nihai Enerji Tüketim Oranları 1990 2004 Elektrik 10% Biomas 1% Diğer 19% Elektrik 16% Biomas 5% Diğer 9% Kömür 24% Gaz 2% Petrol 44% Kömür 21% Gaz 13% Petrol 36%
ENERJİ TÜKETİM M EĞİE ĞİLİMİ Sanayi Sektöründe Enerji Türlerine Göre Nihai Enerji Tüketim Oranları Elektrik 19% Diğer 0% 1990 Petrol 29% Elektrik 18% Diğer 8% Petrol 15% 2004 Kömür 46% Gaz 6% Kömür 43% Gaz 16%
İMALAT SANAYİİ İİNDE ALT SEKTÖRLERE GÖRE G ENERJİ TÜKETİM M ORANLARI 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 16 2 3 25 20 0 16 03 6 8 23 2 26 20 1 11 12 7 6 0% 1990 2004 gıda tekstil orman kağıt kimya kauçuk-plastik taş-toprak demir-çelik demir-dışı metal Makine-teçhizat diğer Alt sektörlere göre enerji tüketiminde kimya sektörünün 1990 yılında %16 lık payı 2004 yılında %11 e gerilemiştir. 2004 yılında taş-toprak ve demir-çelik sektörlerinin imalat sanayindeki tüketim payları 1990 yılında olduğu gibi %45 olarak gerçekleşmiştir.
SEKTÖRLERE GÖRE G YAKIT FİYATLARININ F EĞİE ĞİLİMİ Sektörlere Göre Ortalama Yakıt Fiyatlarının (Euro) Eğilimi indeks 300 250 200 150 100 50 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 sanayi konut ulaştırma 1995 yılından itibaren enerji fiyatları (Euro) tüm sektörlerde artış eğilimine girmişlerdir. 1998 yılından sonra ulaştırma sektöründe enerji fiyatları hızla yükselmiştir. 1993 and 2004 yılları arasında ortalama fiyatlar sanayide +1.9%/yıl, ulaştırmada +9.9%/yıl ve konut sektöründe +2.9%/yıl oranında artmıştır.
TÜRKİYE NİN N BİRİNCB NCİL L VE NİHAN HAİ ENERJİ YOĞUNLU UNLUĞU U : 1990-2004 (iklim düzeltmeli) d kep/euro00 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 0,78 0,76 0,74 0,72 0,70 0,68 0,66 0,64 0,62 0,60 Nihai Enerji Yoğunluğu Birincil Enerji Yoğunluğu Nihai EY/Birincil EY % (Artış/Azalış)/Yıl 1990-1996 1996-1998 1998-2001 2001-2004 1990-2004 Birincil 1.2-1.4 2.7-3.0 0.2 Nihai 1.3-3.4 2.8-1.4 0.4
-Birincil ve Nihai Enerji Yoğunluklar unlukları Artış ış/azalışlarının n Bazı AB Ülkeleri İle Karşı şılaştırılması (1990-2004) 1% Azalan Enerji Yoğunlukları 0% %/year -1% -2% Hollanda EU15 Belçika Almanya Fransa Birincil enerji yoğunluğu nihai enerji yoğunluğuna göre daha hızlı azalmaktadır (veya daha az yükselmektedir) kayıp ve kaçakların azalması nedeniyle Yunanistan Türkiye birincil nihai
NİHAİ ENERJİ YOĞUNLU UNLUĞU U : GERÇEK, EK, İKLİM DÜZELTMELİ VE DERECE-GÜN kep/00euro 0,290 0,280 0,270 0,260 0,250 0,240 0,230 3500 3150 2800 2450 2100 1750 1400 1050 700 350 Derece-gün 0,220 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Nihai Nihai (id) derece-gün referans iklim 0
SEKTÖREL ENERJİ YOĞUNLUKLARI 0,7 0,035 0,6 0,030 bintep/katma değer(euro00) 0,5 0,4 0,3 0,2 0,025 0,020 0,015 0,010 bintep/katma değer(euro00) 0,1 0,005 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 sanayi imalat ulaştırma hizmet tarım 0,000
ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ EĞİLİMİ - SEKTÖRLER 40 SEKTÖREL ENERJİ TASARRUF ORANLARI (1990 2004) 35 30 25 % 20 15 10 5 0 İmalat Ulaştırma Konut Toplam
ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ EĞİLİMİ - SEKTÖRLER SEKTÖRLER BAZINDA SAĞLANAN ENERJİ TASARRUF MİKTARLARI (1990 2004) 14,0 12,0 10,0 MTEP 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 İmalat Ulaştırma Konut Toplam Tasarruf
ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ EĞİLİMİ İMALAT SANAYİ İMALAT SANAYİİNDE ALT SEKTÖRLERDE SAĞLANAN TASARRUF ORANLARI (1990-2004) 30 20 10 0-10 5,6 0,2 9,9 15,6 8,5-2,2 7,2-5,0-20 -30-40 % -50-60 -104,5-70 -80-90 -100-110 -120 İmalat Kimya Demir-çelik Demir-Dışı Çimento Kağıt Gıda Makine-teçhizat Tekstil
ENERJİ VERİML MLİLİĞİİĞİ EĞİLİMİ - ENERJİ YOĞUN SEKTÖRLER - tep/ton 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Demir-çelik Çimento Kağıt Cam Spesifik enerji tüketimi 1990-2004 döneminde demir-çelik ve cam sektöründe %-0.3/yıl oranında azalırken, çimento sektöründe +%0.3 ve kağıt sektöründe +%1.1oranında artmıştır.
İMALAT SANAYİİ İİNDE ENERJİ YOĞUNLU UNLUĞUNDAKİ DEĞİŞİ ĞİŞİMLER : - Yapısal Değişikliklerin ikliklerin Rolü - 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% -1,00% -2,00% -3,00% 1990-1996 1996-2001 2001-2004 1990-2004 Gerçekleşen Enerji Yoğunluğu Alt Sektör Enerji Yoğunluğu Değişimlerinin Sektör Enerji Yoğunluğuna Etkisi Yapısal Değişikliğin Etkisi % (Artış/Azalış) / yıl 1990-1996 1996-2001 2001-2004 1990-2004 Gerçekleşen Enerji Yoğunluğu 0.5-0.4 0.2 0.4 Alt Sektör Enerji Yoğunluğu Değişimlerinin Sektör Enerji Yoğunluğuna Etkisi 1.5-0.8 2.8 Yapısal Değişikliğin Etkisi -1.0 0.4-2.6 0.9-0.5
İMALAT SANAYİİ İİNDE ENERJİ YOĞUNLU UNLUĞUNDAKİ DEĞİŞİ ĞİŞİMLER : - Yapısal Değişikliklerin ikliklerin Rolü Katma Değer er 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17% 21% 18% 19% 7,0% 6,0% 6,0% 6,0% 8% 6% 8% 8% 10% 10% 9% 7% 1% 3% 1% 1% 3% 2% 2% 1% 10% 15% 12% 17% 13% 16% 15% 17% 7% 3% 5% 4% 20% 20% 25% 18% 1990 1996 2001 2004 makine-teçhizat kauçuk-plastik gıda tekstil orman kağıt kimya taş-toprak ana metal diğer Enerji Yoğun Olmayan Sektörler
SEKTÖRLERE GÖRE G ENERJİ KULLANIMINDAN KAYNAKLANAN CO 2 EMİSYONLARI 270 241 182 1990=100 135 160 156 122 156 0 nihai sanayi ulaştırma konut tarım hizmet Kaynak : TÜİK, EIE