Sürdürülebilir Kurumsal Yapı ve Haksız Rekabet Mesleğimizin öncelikli sorunlarından haksız rekabetle mücadele de 21 yılda önemli adımlar atıldı. Yönetmelik, oda kurulları ve kongreler derken, yeni TTK da mücadele zemini için bir fırsat sunuyor. Özellikle kurumsallaşma perspektifi, mesleğin disipline olması ve eşitlik adına tarihi bir milat. Belki de yapılması gereken tek şey, dün yaşananlardan ders çıkararak, bugünü anlamak ve yarını yorumlayacak analitik bir bakış Yahya Arıkan * I-GİRİŞ Muhasebe mesleğinin geleceği için, sürdürülebilir kurumsal yapılar içinde en önemli yaklaşım haksız rekabetin önlenmesine yönelik atılan adımlardır. Yönetmelikle oluşturulan Oda Haksız Rekabetle Mücadele Kurulları ise soruna çözüm arayışında önelli bir misyon edinmişlerdir. Oda ların bugüne dek, Haksız Rekabetle Mücadele Kurulları na sevk ettiği dosyalar; caydırıcılık ve sonuç açısından özlenilen noktada olmasa da bir disiplin ve eşitlik için önemli zemin yaratmıştır. Haksız rekabetle mücadelenin 2009 yılından bugüne istatistiksel özeti aşağıdaki gibidir: 2009 yılında; Türkiye genelindeki 33 oda, 728 dosyayı kurullara sevk etmiştir. 48 Oda da ise hiçbir işlem olmamıştır. İşlem yapan Odaların 13 ünde 5 den fazla dosya sevk edilirken 20 Oda ise 5 den az sevk gerçekleşmiştir. 2010 yılı mücadele performansı biraz daha yüksektir. 43 oda 1047 dosya sevk ederken, 38 Oda da ise dosya sevk edilmemiştir. İşlem yapan Odaların 22 sinde 5 den fazla sevk gerçekleşirken 21 Odada 5 den az dosya sevki gerçekleşmiştir. Sevk edilen dosyalardan yaptırım önerisi olanların yıllara göre dağılımı ise şöyledir; * İSMMMO Başkanı 9
Oda Haksız Rekabetle Mücadele Kurulları 2009 yılında 728 dosyadan 361 dosyayı, 2010 yılında ise 1047 dosyadan 394 dosyayı, yaptırım önerisiyle Oda Yönetim Kurulları nın sevk etmişlerdir. II - HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE YÖNETMELİĞİNDE HAKSIZ REKABET Haksız Rekabetle Mücadele Yönetmeliği nde haksız rekabet 3 ana bölümde toplanmıştır. Birinci bölümde; Meslek Mensupları Arasında ve İş Sahipleriyle Olan İlişkilerde Yaşanan Haksız Rekabet konuları yer almaktadır. Bu bölümde en fazla yaşanan sorun; mesleki özen gösterilmemesidir. 2009 yılında; 290 dosyanın 182 si, 2010 yılında ise 317 dosyanın 228 si bu konudadır. İkinci bölüm; Ücret ve Diğer Mali Nitelikteki Uygulamalarda Yaşanan Haksız Rekabet konularını içermektedir. Bu bölümde en fazla yaşanan sıkıntı; Asgari ücretin altında ücret alınmasıdır. Yine 2009 yılında; 61 dosyanın 24 ü, 2010 yılında ise 46 dosyanın 16 sı bu konudadır. Bu bölümdeki dosya sayısı azlığının sorgulanması gerekir. Üçüncü bölüm; Reklam Yoluyla Yaşanan Haksız Rekabet konularını içermektedir. Bu bölümde en çok yaşanan sıkıntı reklam ilke ve kurallarına uyulmaması konusudur. 2009 yılında 10 dosyanın 3 ü, 2010 yılında ise 33 dosyanın 16 sı, bu konudadır. III HAKSIZ REKABET KONGRELERİ 1. Türkiye Haksız Rekabetle Mücadele Kongresi 2009 yılında Mersin de gerçekleştirildi. Kongrede; Haksız Rekabetle Mücadele ve Reklam Yasağı Yönetmeliği baz alınmak suretiyle, konunun ekonomik, yapısal ve sosyal boyutları da göz önünde bulundurularak haksız rekabetin iki ana kaynaktan beslendiği ortaya konuldu. Bunlar meslek mensubunun bireysel moral zafiyetine bağlı hususlar ve kayıtdışı ekonomi ile etkisi artan ekonomik krizlere bağlı etmenler olarak ifade edildi. Bu iki saptamaya; meslek camiamızın yapısı ve aktörlerinden kaynaklanan yapısal sorunlar ile rekabet hukukunu oluşturan kuralların ve bunları uygulayacak rekabet otoritesinin henüz oluşturulmamış olması nın eklenmesi gerektiği de ifade edildi. 10
Kongrede ayrıca; rekabetin tanımından başlanarak, haksız rekabet konusunun insani değerler ve hukuksal boyutlarının da ele alındı ve meslek mensuplarının ortak sorunları yedi başlık halinde şöyle özetlendi: 1. Ücret sorunu ve ücret tarifesi, 2. Kural tanımaksızın iş alınması, 3. Meslektaşlar arasındaki mesleki ve sosyal dayanışmanın eksikliği, 4. Etik kuralların çiğnenmesi, 5. Mesleki, fiziksel çalışma koşullarının standart boyuta getirilememesi, 6. Kayıt dışı ekonomi ve ekonomik krizlerin meslektaşların moral yönlerini olumsuz etkilemesi, 7. Meslek için eğitimlerinin yeterince sürdürülememesi. Diğer yandan; haksız rekabetin, bireysel ahlaki bir davranış şekliyle ortaya çıktığı, buna başta ekonomik koşullar, kayıt dışı ekonomi olmak üzere yapısal ve kamusal birçok etkenin sebep olduğu sonucuna da varıldı. Bunun yanı sıra bu davranışın mesleki uyumu ve mesleğin toplumdaki saygın konumunu olumsuz yönde etkilediği de belirtildi. Buna göre, öncelikle haksız rekabet nedenlerinin ortadan kaldırılması yönünde yapılacak, her türlü idari ve hukuki çalışmanın sürekli kılınmasının önemi dile getirildi. Ayrıca, rekabet hukukunun geliştirilmesi ve haksız rekabetin denetlenebilir kılınması yönünde rekabet otoritesinin oluşturulması gerekliliği kongrenin öne çıkan konularından biri olmuştu. 2. Türkiye Haksız Rekabetle Mücadele Kongresi 2010 da Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Haksız Rekabet başlığıyla İstanbul da toplandı. Kongrede; iki temel konu ele alındı. 1) Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Haksız Rekabet in Boyutları, Unsurları ve Çözüm Yolları, 2) Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Haksız Rekabetin Önlenmesi konusunda SPK, BDDK, Maliye Bakanlığı ve TÜRMOB un konuyla ilgili çalışmaları, Konuşmacıların sunumlarında ele aldıkları Haksız Rekabet Unsurları ise aşağıdaki başlıklarda toplandı. 1- Başta meslek eğitimini önemsemeyen, Oda larımızın yoğun bir şekilde yaptığı meslek içi eğitimine katılmayan, teknik donanıma sahip ol- 11
mayıp büro standartlarına uymayan, nitelikli eleman çalıştırmayan, genel kabul görmüş tek düzen muhasebe hesap sistemine uymaksızın hesaplar kullanan vb. meslek mensubu azımsanmayacak kadar çok olduğu. 2- Yeni işe başlayan meslek mensuplarının; büro giderlerini karşılamak ve iş bulamama endişesi ile haksız rekabet konusunun tarafı oldukları. 3- Büro Standardı Yönetmeliği olmaması nedeniyle, kapasitelerinin çok üstünde iş alan meslek mensuplarının yarattığı haksız rekabet konusu olduğu. 4- Ekonomik krizin etkilerine bağlanan haksız rekabetin olduğu. 5- Bağımsız denetim firmalarının oluşturdukları, anahtar teslimi işlerin haksız rekabet konusu olduğu. Bu kongrede ayrıca muhasebe mesleğinde gözlemlenen haksız rekabet unsurlarının, denetim mesleği için de geçerli olduğu, haksız rekabetin önüne geçilmesi için, tarafsız ve güvenilir bir hizmet sunulması için mesleki etik ve bağımsızlık konularının önemi vurgulandı. Sonuç olarak; 2. Türkiye Haksız Rekabetle Mücadele Kongresi nde bu sorunların, hukuk temelinde yapılandırma sağlanmadan çözümünün mümkün olmadığı sonuç ve kanaatine varıldı. Mesleğimizdeki haksız rekabetin önlenmesi açısından son olarak gerçekleştirdiğimiz, 3. Türkiye Haksız Rekabet Kongresi de önemli bir misyonu yerine getirmiştir. Ana teması Kurumsallaşma Sürecinde Haksız Rekabet olan kongre üç oturumda gerçekleşmiş ve mesleğimizin geleceğinin şekillenmesine katkı sağlamıştır. IV- SORUNLARA TÜRHAK IN ÖNERİLERİ Haksız rekabetin önlenmesi için, öncelikle haklı rekabet ortamının yaratılması gerekmektedir. Bu görev, başta TÜRMOB olmak üzere Türkiye genelindeki tüm odaların sorumluluğundadır. Bu bağlamda; Mesleki özen kavramının içinin doldurulması ile mesleki vizyon yükseltilmelidir. Büro Standartları ile Elektronik Sözleşme ve Tahsilat Yönetmeliği nin çıkarılmasına öncelik verilmelidir. Kalite güvence sistemi yasal dayanağa kavuşturulmalıdır. 12
Zorunlu eğitim bir an evvel yürürlüğe girmelidir. Rekabet hukuku geliştirilmelidir. Rekabet otoritesi oluşturularak etkin kılınmalıdır. Türkiye Haksız Rekabetle Mücadele Kurulu (TÜRHAK) nun ülke bazında Haksız Rekabet ve Reklam Yasağı Yönetmeliği nin uygulanması bağlamında; uygulama birliğinin sağlanması, mevzuat düzenlemeleri ve geliştirilmesi ile idari planlamalar konularında düzenleyici kurul olma niteliği göz önünde bulundurulduğunda, takip eden dönemlerde kurulların çalışma konuları ise aşağıdaki şekilde planlanmalıdır: 1- Öncelikle TÜRHAK ın yapısal özelliği, Oda Haksız Rekabet Kurulları ile ilişkileri, ayrıca kurulların odalar nezdindeki diğer kurullar ve birimler karşısındaki konumu ve görev alanının, oda yönetimleri ve tüm ilgililere hazırlanacak metinler ve düzenlenecek toplantılarla anlatılmalıdır. 2- Yönetmelik ihlali konularında saptanan hususlar da göz önünde bulundurularak meslek mensuplarımızın bilgilendirilmeleri ve uyarılmaları konusunda resmi tebligatta bulunulacak bir metin oluşturulmalıdır. 3- Yönetmelik ihlali ve şikayetler konusunda, en önde yer alan ücret tarifesi sorununun çözümü için, zamana endeksli ücret tarifesi üzerinde çalışma tamamlanmalı, tarife konusunda Maliye Bakanlığı ile ilişki yeniden yapılandırılmalıdır. 4- Ücret tarifesine uygun olmayan iş kabulü ve sözleşmelerin yapılmasını önlemek amacı ile oda yönetimlerince konunun takibini sağlayacak bir yöntem geliştirilmeli ve bu yönde bir düzenleme yapılmalıdır. 5- Haksız rekabetin kaynağını oluşturan, iş olanaklarının yaratılamaması konusu önemsenmelidir. Başta Maliye Bakanlığı olmak üzere diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla yapılacak işbirliği ile yeni iş ve hizmet olanaklarının sağlanması yönünde kapsamlı çalışma yapılmalıdır. Bir başka husus da; yasada yer alan şekliyle haksız rekabet yaratan müteselsil sorumluluk uygulamasındaki belirsizlikler giderilmelidir. 6- Önümüzdeki süreçte, TÜRMOB Yönetim Kurulu ile Oda Başkan ve Sekreterleri, TÜRHAK ve Oda HRMK Başkanları, TÜRMOB Disiplin Kurulu ve Oda Disiplin Kurulu Başkanları ile birlikte bir ÇALIŞTAY düzenlenmelidir. Bu, TÜRMOB ve Odalar arasında uygulama birlikteliğinin sağlanması amacına büyük yararlar sağlar. 13
V MESLEĞİN GELECEĞİ-DAĞIN ÖTE YAKASI Muhasebe mesleğinde 3568 sayılı yasa bir milattır. Tek düzen hesap planı bir milattır. Tüm bildirimlerin elektronik ortamda gönderilmesi bir milattır. Önümüzdeki günlerde bir başka miladı yaşayacağız. 21 yıldır vergi için muhasebe yaptık, artık bilgi için muhasebe yapacağız. Bu nedenle 01.01.2013 tarihi yeni bir milattır. Hem ülkemiz açısından, hem de mesleğimiz açısından Yeni TTK tarihi fırsattır. Başaramazsak ülkemiz kaybedecek, başaramazsak mesleğimiz kaybedecektir. Bu nedenle yapılacaklar bellidir; Yeni TTK yı öğreneceğiz,muhasebe standartlarını öğreneceğiz ve denetimi öğreneceğiz. Bunu söylerken yenilikçi yanımızı unutmamak önemlidir.meslek mensuplarımız elle defter tutarken, Facit lerle hesap yaparken tek düzeni öğrendik. Bilgisayar ortamında kayıt tuttuk,enflasyon düzeltmesini başarıyla uyguladık, e-beyan ve e-bildirimde ülkeye örnek olduk. Şimdi dağın öte yakasına geçme zamanı geldi. Ve bu sürecin olmazsa olmazı kurumsallaşmadır. Üçüncü Türkiye Haksız Rekabet Kongresi nde kurumsallaşmanın ana tema olarak alınması tesadüf değildir. Kurumsallaşma, en basit anlatımla, her türlü etkileşim ve iletişimde belirli kuralların hakim olması demektir. Diğer bir ifadeyle, bir insanın bireysel yaşamından ailenin yaşamına, kurum ve kuruluşlara, toplumlara ve toplumlararası ilişkilere kadar bütün sosyal süreçlerde, belirli kuralların egemen olmasıdır. İşletmeler için yaşamsal bir öneme sahip olan kurumsallaşma; bir işletmenin tüm fonksiyonlarının ve süreçlerinin belirli kurallar ve sistematik içerisinde kendiliğinden yürür hale getirilmesini ifade etmektedir. İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinin belirli bir sistematiğe ve kurallar dizisine bağlanması işletme kültürünün doğmasını ve kurumsal kimliğin oluşmasını sağlar. Kurumsallaşmanın en temel felsefesi işlerin ve süreçlerin kişiye değil bir modele dayandırılmasıdır. İşler ve süreçler bir modele dayandırıldığında işletmenin yöneticileri ve sahipleri işlevlerini tam olarak anlayacaklar ve uyum içerisinde çalışacaklardır. Kurumsallaşma kendi içinde rekabeti 14
MALİ ve yenileşmeyi getireceği için haksız rekabetten uzak bir biçimde sürekli gelişmeyi getirecektir. Mesleğimizi haksız rekabetten koruyarak, muhasebe bürolarımızı da geleceğe taşımanın en etkin yollarından biri kurumsallaşma olarak görülmektedir. İyi bir kurumsallaşma için başarılı bir kurumsallaşma süreci ve etkin bir kurumsal yönetim gereklidir. Yeni TTK da da kurumsal yönetim ilkeleri esas alınmıştır. Kurumsal yönetim ilkeleri; şirketlerin doğru zamanda doğru karar verebilme yeteneklerini arttırmayı hedeflemektedir. Bu ise; şeffaf, adil ve hesap verilebilir şirket kayıtlarının tutulmasından ve iç ve dış denetimin doğru bir şekilde yapılmasını sağlamaktan geçer. Esasında kurumsal yönetim ilkeleri kamunun aydınlatılması ilkesine hizmet verdiğinden sermaye piyasası araçları, alacaklılar ve pay sahipleri yönünden önemli olan tüm ilişkilerin, raporların, planların, projelerin açıklanmasını da içermektedir. VI - SONUÇ Mesleğimizin ekonomiye ve topluma fayda sağlayacak biçimde yürütülebilmesi, ulusal ve uluslararası gelişmelere uyum sağlayacak biçimde gelişmesi; meslek mensuplarımızın uluslararası düzeyde ve kalitede hizmet verebilmesi için meslek mensuplarımızın etik değerlere bağlı bir biçimde rekabet edebilmelerine imkan sağlayacak ortam yaratılmalıdır; ancak haksız rekabete izin verilmemelidir. Kısaca; geleceğimiz için temel stratejimiz, sürdürülebilir kurumsal yapılar içinde mesleğimizde rekabete evet; ancak haksız rekabete hayır olmalıdır. 15
HAKEMLİ YAZILAR REFEREED PAPERS