EKİM MAKİNALARINA İLİŞKİN ÇÖZÜMLÜ PROBLEMLER Problem 1: Çift diskli bir gömücü ayağın çapı (D) 330 mm, diskler arasındaki açısı (β) 1 o ve çizi genişliği (S) 15 mm dir. a. Değme noktası yükseklik açısını (α) hesaplayınız. b. Değme noktasının yüksekliğini (h) bulunuz. Çözüm 1: a. S = D. (1 - sinα). sinβ/ 15 = 330. (1 - sinα). sin(1/) = 330. (1 - sinα). (0.104) 15 = (34.3). (1 - sinα) 1 - sinα = 0.437 sinα = 1 - (0.437) = 0.563 α = arcsin(0.563) = 34.6 o Değme noktası yükseklik açısı (α), yaklaşık olarak 34 o dir. b. Değme noktası yükseklik açısının (α) sinüsü aşağıdaki eşitlikten hesaplanır: x sinα D ( ) x R Buna göre x aşağıdaki eşitlikten bulunur: x = R. sin α x = 165. sin34 = 165. (0.56) = 9.40 mm dir.
x değeri, disk yarıçapı (R) ile değme noktasının yüksekliği (h) arasındaki farka eşit olduğuna göre aşağıdaki eşitlik yazılabilir: x = R - h Bu eşitlikten değme noktasının yüksekliği (h) çekildiğinde aşağıdaki eşitlik bulunur: h = R - x h = (165.00) - (9.40) = 7.60 mm Değme noktasının yüksekliği (h), 7.60 mm dir. Problem : Ayaklar arası uzaklığı (m) 14 cm, gömücü ayak sayısı (n) 15 adet, tekerlek çapı (D) 55 cm ve tekerlek iz genişliği (A) 65 cm olan bir tahıl ekim makinası ile dekara 0 kg (Q) buğday tohumu ekilecektir. a. Ekim makinası hareket tekerleğinin 0 devrinde atılması gereken tohum miktarını (q0) bulunuz. b. Ekim makinasını çeken traktörün ön tekerlek iz genişliği (Ö) 15 cm olduğuna göre ekim makinası tekerlek ekseninden itibaren sağa ve sola dönüşlerdeki markör uzunluklarını (Mtsağ ve Mtsol) hesaplayınız. Çözüm : a. B = m. n = 14. 15 = 10 cm =.10 m q0 = (0.063). Q. D. B = (0.063). 0. (0.55). (.10) q0 = 1.45 kg/devir dir. b. Ekim makinasının tekerlek ekseninden itibaren sağa ve sola dönüşlerdeki markör uzunlukları: M tsağ M tsol A Ö.65 1.5 B -.10 = 0.15 m A Ö.65 1.5 B - =.10 - = 1.40 m dir.
Problem 3: Ayaklar arası uzaklığı (m) 0 cm olan, 15 adet (n) gömücü ayaklı bir tahıl ekim makinasının hareket tekerleği çapı (D) 60 cm dir. a. Ekim makinası hareket tekerleğinin 0 devrinde (q0) 1.7 kg arpa tohumunun atıldığı belirlendiğine göre arpanın ekim normunu (Q) hesaplayınız. b. Ekim makinasını çeken traktörün ön tekerlek iz genişliği (Ö) 150 cm olduğuna göre ekim makinasının son gömücü ayağına göre sağa ve sola dönüşlerdeki markör uzunluklarını (Masağ ve Masol) bulunuz. Çözüm 3: a. B = m. n = (0.0). 15 = 3.00 m q0 = (0.063). Q. D. B q Q = 0 (1.70) = (0.063). D. B (0.063). (0.60). (3.00) = 15.45 kg/da olur. b. Ekim makinasının son gömücü ayağına göre sağa ve sola dönüşlerdeki markör uzunlukları aşağıdaki şekilde hesaplanır: M asağ M asol B m - Ö = B m Ö = 3 0.0-1.50 = 0.85 m 3 0.0 1.50 =.35 m dir. Problem 4: Ayaklar arası uzaklığı (m) 14 cm olan 1 adet (n) gömücü ayaklı bir tahıl ekim makinasıyla dekara 18 kg (Q) buğday tohumu ekilecektir. Buğday tohumunun bin tane ağırlığı 37.40 g olduğuna göre buğdayın ekim sıklığını hesaplayınız. Çözüm 4: B = m. n = (0.14). 1 =.94 m dir.
Ekim makinasıyla 1 m lik alanın ekileceği kabul edildiğinde dikdörtgen şeklindeki bu alanın kısa kenarının ölçüsü (x) aşağıdaki eşitlikten hesaplanır: 1 = (.94). x x = 0.34 m Buradan 1 m lik alanın ekilmesi sırasında uzun kenarı iş genişliğine yani.94 m ye eşit ve kısa kenarı ise 0.34 m ye eşit olan bir alanın ekileceği anlaşılır. 1 dekara 18 kg tohum atılacağına ve 1 da = 1000 m ye eşit olduğuna göre 1000 m ye 18 kg tohum ya da 1 m ye 18 g tohum atılacaktır. Tohumun bin tane ağırlığı 37.40 g olduğundan 18 g tohumun kaç adet olduğu aşağıdaki orantıdan elde edilir: 1000 adet tohum 37.40 g x adet tohum 18.00 g x = (18.00). 1000 = 481.8 adet (37.40) Ekim sıklığı, yaklaşık olarak 481 adet/m dir. Ekim sıklığı, bir diğer yoldan kontrol edilebilir. Buna göre, ekim makinasının gömücü ayak sayısının 1 adet ve ekim yapılacak olan 1 m lik dikdörtgen şeklindeki alanın kısa kenar uzunluğunun ise 0.34 m olmalarından yararlanılarak 1 m lik alanda yer alan toplam gömücü ayak uzunluğu (u) aşağıdaki eşitlikten hesaplanır: u = 1. (0.34) = 7.14 m 1 m ye atılması gereken 481 adet buğday tohumunun bu uzunluğa yani 7.14 m ye yerleşmesi gerekir. Buradan sıra üzeri uzaklığı (a) aşağıdaki eşitlikten bulunur:
a = (7.14) = 0.015 m = 1.5 cm 481 Sıralar arası uzaklık (b) 0.14 m ve sıra üzeri uzaklık (a) 0.015 m olduğuna göre ekim sıklığı aşağıdaki eşitlikten hesaplanır: n = 1 1 = a. b (0.015). (0.14) = 476.19 476 adet/m dir. Problem 5: Tek bantlı ekici düzenli bir hassas ekim makinasının hareket tekerlekleğinin çapı (D) 30 cm, tekerlek ve bant kasnaklarının çapları (R) ise 8 cm dir. Bu ekim makinasıyla 1.5 m/s ilerleme hızında (v) ve 10 cm sıra üzeri uzaklığında (a) ekim yapılabilmesi için bant üzerindeki delikler arasındaki uzaklığı (a1) bulunuz. Çözüm 5: Bantlı ekici düzende bant üzerindeki delikler arasındaki uzaklık (a1) aşağıdaki eşitlikten bulunur: a 1 π. R. nb. 30. v a Burada, a1 : Bant üzerindeki delikler arasındaki uzaklık (m), R : Bant kasnağının yarıçapı (m), nb : Bant kasnağının dönü sayısı (min -1 ), a : Sıra üzeri uzaklık (m), v : İlerleme hızı (m/s) dır. Bu eşitlikte yer alan bant kasnağının dönü (nb) sayısı, ekim makinasının hareket tekerleğinin dönü sayısından (n) yararlanılarak hesaplanabilir. Ekim makinası hareket tekerleğinin dönü sayısı (n) ise aşağıdaki eşitlikten hesaplanır: n n = 60. v.d 60.(1.5) = 95.54 min -1 olarak bulunur. π.(0.30)
Tekerlek ve bant kasnaklarının çapları eşit olduğundan hareket iletim oranı, 1 e eşittir. Buna göre aşağıdaki ilişki geçerlidir: nb = n = 95.54 min -1 Buna göre banttaki delikler arası uzaklık (a1): π.(0.04).(95.54). (0.10) a 1 = 0.044 m olarak bulunur. 30. (1.5) Kaynak: DURSUN, İ. ve M. A. EROL, 015. Ekim, Bakım ve Gübreleme Makinaları (Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş II. Baskı). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 168, Ders Kitabı: 580, 40 s., Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.