YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? Yahya ARIKAN* Günümüzde; finansal anlamda ülkeleraras s n r n ortadan kalkmas, teknolojinin geliflimi ve bilgi toplumunun s n rs z imkânlar ile zaman ve mekân kavramlar n n önemini yitirmesi sonucu denetimin dünya da yeniden önem kazand - ve yap land bir süreç bafllam flt r. Yaflad m z bilgi ça nda rekabet ve de iflim, h zl ve yo un bilgi kullan - m n n de erini artt rm fl ve bilgi stratejik bir önem kazanm flt r. Bilgi ça nda, fleffaf ve güvenilir finansal bilgilere duyulan ihtiyac n artmas, üretilen finansal bilgi ve raporlaman n fleffaf ve güvenilir olmamas n n bugün yafland gibi iflletmeler ve ilgili taraflar için itibar ve varl klar n yok edici sonuçlar, saydaml a ulaflmada denetim mesle inin görev ve sorumluluklar n n de erlendirilmesini zorunlu k lm flt r. Dünyadaki geliflmelerin bilgiye dayal muhasebe denetim mesleklerini, ön plana ç kard günümüzde; iflletmelerin tüm faaliyetlerinin denetlenmesi ve denetim mesle i için ortak standartlar n uygulanmas bir zorunluluk olmufltur. Ülkemizde, uluslararas standartlara uyumlu muhasebe ilke ve politikalar na iliflkin geliflmeler 1990 lar n bafl nda yer almaya bafllam flt r. Avrupa Birli i uyum sürecini ve küreselleflmeyi izleyen Türkiye için, Uluslararas Muhasebe Standartlar (UMS) ve Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar yla (UFRS) uyumlu olmak ve bu standartlar uygulamak kaç n lmaz olmufltur. Bu nedenle, 3568 say - * SMMMO Baflkan 7
l kanunla yetkili k l nan TÜRMOB UMS ve UFRS ile uyumlu ulusal muhasebe standartlar m z gelifltirmek için çeflitli çal flmalarda bulunmufltur. Bu süreç de, Türkiye Muhasebe Standartlar Kurumu (TMSK) kurulmufltur. TMSK, Uluslararas Muhasebe Standartlar n n (UMS) ve Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar n n (UFRS) tamam n çevirerek Türkiye Muhasebe Standartlar (TMS) ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlar (TFRS) olarak yay nlam flt r. fiu günlerde, Uluslararas Muhasebe Standartlar Kurumunun (IASB) KO- B LER için haz rlad tasla a paralel olarak, Muhasebe Standartlar n n basitlefltirilmifl bir seti görüflülme ve haz rlanma aflamas ndad r. Ayr ca TÜRMOB taraf ndan Türk denetleme standartlar n n oluflturulmas, yay nlanmas ve güncellenmesi çerçevesinde Türkiye Denetim Standartlar Kurumu (TÜDESK) oluflturulmufltur. Bu anlamda, hem uluslararas standartlara uyum tasar s düflünülerek hem de ilgili makamlarla iliflkilerin ve karfl l kl de iflimin bafllat lmas na iliflkin istek göz önüne al narak, TÜRMOB, Türkiye nin de üyesi oldu u Uluslararas Muhasebeciler Federasyonunun (IFAC) kurulu olan Uluslararas Denetleme ve Güvence Standartlar Kurulu (IAASB) taraf ndan ç kar lan denetim standartlar n Türk Denetleme Standartlar ile Uluslararas Denetleme Standartlar aras nda karfl laflt rma yapabilme amac önemli çal flmalar yapm flt r. Bugün Ülkemizde denetim uygulamalar na yönelik baz kurumlar, kendileriyle ilgili alanlarda yasal düzenlemeler oluflturmufltur. Sermaye Piyasas Kurulu (SPK), halka aç k flirketler, yat r m kurulufllar, Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), Banka, Leasing ve Factoring kurulufllar, Sigorta Genel Müdürlü ü, sigorta flirketleri Enerji Piyasas Düzenleme Kurumu (EPDK), enerji faaliyetiyle ilgili flirketlerin denetimine yönelik düzenlemeler yapm flt r. Buna ek olarak, Uluslararas Ticaret, Kredi Sözleflmeleri, Yabanc Sermaye 8
Ak fl, fiirket Birleflmeleri ve fiirket Devralmalar gibi çeflitli faktörlerden dolay, Türkiye deki kurumlar n büyük ço unlu u UFRS ve Uluslararas Denetim Standartlar na tabidir. Yeni Türk Ticaret Kanun tasar s, halka aç k olsun ya da olmas n, tüm iflletmelere muhasebe ve finansal raporlama konular nda, UFRS ye uyma ve Uluslararas Denetim Standartlar na göre denetlenme flart getirmektedir. Art k tüm yönleriyle, uluslararas finansal raporlamada ve denetim standartlar nda Türkiye için yeni bir dönem bafllayacakt r. Günümüzde modern anlamda muhasebenin görevi iflletme sahibi ve iflletme ile ilgili taraflara iflletme hakk nda do ru, yeterli bilgiyi sunmakt r. Bu aç dan bak ld nda muhasebe bilgi içindir. Muhasebe mesle i hem düflünen hem de düflündüren bir meslek oldu u unutulmamal d r. Gelece in muhasebecileri yaln zca bilginin üretilmesi de il, karar alma ve analiz etmede de etkin olacakt r. Bugün meslek mensuplar n n mesleki faaliyetleri incelendi in de muhasebe bilgileri vergi otoritesine sunuldu undan muhasebenin vergi için oldu u ortaya ç km flt r. Bu nedenlerden dolay faaliyetlerin tamam n n elektronik ortamda yap l yor olmas, ekonomik krizler sonucunda iflletmelerin kapanmas, yat r mlar n durmas mesleki faaliyet alan n daraltm fl ve meslek mensuplar n ekonomik olarak s - k nt ya sokmufltur. Yeni Türk Ticaret Kanun tasar s nda yans ma bulan kurumsal yönetim ilkeleri, ba ms z denetim kurulufllar na özgü düzenlemeler muhasebe denetim mesle inde yeni bir dönemin bafllang c olacakt r. Bu kanunda yer alan mali raporlama ve denetim süreçleri ile ilgili düzenlemeler k saca de erlendirildi in de: 1- Tüm ticari iflletmelerin muhasebe düzeninde, uluslararas finansal raporlama standartlar fl nda haz rlanan Türkiye Muhasebe Standartlar n n esas al nd, 2- flletmelerin küçük-büyük iflletme statüleri ile s n fland r larak, her bir s n f aç s ndan farkl bir muhasebe düzeni ve denetim anlay fl getirildi i, 9
3- Kamuoyu ayd nlatma ilkesine a rl k verildi i ve özellikle kurumsal bilgilerin fleffaflaflmas n n amaçland, 4- Yaln zca mali tablolar n de il, hak sahiplerine bilgi veren y ll k raporunda denetçi taraf ndan denetlenece i, bu denetimden geçmeyen mali tablolar ve y ll k raporun düzenlenmemifl hükmünde olaca, 5- Mevcut kanunda yer alan murak pl k müessesesinin kald r ld, mali denetimin d fl denetçiler taraf ndan gerçeklefltirilece i, fllem denetimi ve denetçileri Özel denetim ve denetçisi Hesap denetimi ve denetçileri. Olmak üzere üç çeflit denetim ve denetçinin tan mland, 6- fiirketlerin ölçe ine göre d fl denetimin, ba ms z denetim kuruluflu, SMMM ve YMM taraf ndan yap laca, 7- Yönetim kurulunun etkin, verimli ve hesap verebilir bir flekilde çal flmas - n n ön plana ç kar ld, 8- Profesyonel yönetimin teflvik edildi i, bu çerçevede ba ms z ba ms z olmayan yönetici ayr m na yer verildi i, 9- Hisse senetleri borsada ifllem gören flirketler için Tehlikelerin Erken Teflhisi Komitesi fleklindeki uygulamalarla bir anlamda risk yönetiminin öngörüldü- ü görülmektedir. Bugün ülkemizde de ekonomik krizle birlikte karfl lafl lan yolsuzluklar n Avrupa Birli ine uyum ve müzakere süreci Ba ms z denetim, iç denetim, risk yönetimi ve iç kontrol sistemi ile ilgili uluslararas standartlarda yasal düzenlemelerin yap lmas n ihtiyaç haline getirmifltir. Bu yasal düzenlemelerin yap lmas ve sürecin bafllamas yla muhasebe denetim mesle inin faaliyet alan, sadece vergi ve finansal tablolar n haz rlanmas de il bunlar n d fl nda Ba ms z Denetim, ç Denetim, Risk Yönetimi, Derecelendirme, konular n da kapsayacakt r. 10
Sonuç olarak mecliste görüflülmekte olan Türk Ticaret Kanunu nda bugüne kadar ifllevini yerine getiremeyen murak pl k müessesesinin kald r lmas, mali denetimin d fl denetçiler taraf ndan gerçeklefltirilmesi, finansal tablolar n Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar na göre haz rlanmas ve bunun flirketin ölçe ine göre ba ms z denetim kuruluflu veya SMMM, YMM taraf ndan yap lmas, denetçi, ifllem denetçisi ve özel denetçi kavramlar n n tan mlanmas, muhasebe denetim mesle i ad na önemli geliflmeler olacakt r. Yeni dönem için ne kadar haz r z veya haz r olmam z için neler yapmal y z? Bilgi ve deneyimlerimizi, bu konudaki yetkinliklerimizi, araç ve tekniklerimizi gözden geçirece imiz bir dönem bafll yor. TÜRMOB taraf ndan bafllat lacak sertifikaya ba l e itim süreci meslek mensuplar n n yetkinliklerini, bilgi ve deneyimlerini gelifltirmeleri aç s ndan önemli bir kazan m olacakt r. Tabii bu de iflim ve ö renme süreci ayn zamanda ifl, e itim, kariyer ve uzmanl k f rsatlar olarak da meslek mensuplar na yeni bir ufuk kazand racakt r. Yar n meslek mensuplar için denetim mesle i e itim süreci olarak bafllayacakt r. Bugüne kadar al fl lagelmifl çal flma usullerimizden farkl, yeni çal flma usul ve esaslar içinde rol ve sorumluluklar m z yerine getirmemiz gerekecektir. 11
12
HAKEML YAZILAR HAKEML YAZILAR REFEREED PAPERS REFEREED PAPERS
14