FİKRİ VE SINAÎ MÜLKİYET HAKLARI Dr. Deniz ŞENYAY ÖNCEL deniz.oncel@deu.edu.tr
Bilgi toplumunun önemli unsurlarından olan bilgisayar yazılımları, söz konusu fikir ürünlerinden ESERLER içinde yorumlanmaktadır. Bilgisayar yazılımları, teknik özellik içermedikleri ve sanayiye uygulanabilirlik ölçütünü taşımadıkları gerekçeleriyle buluş ve patent konusu dışında kabul edilmiştir.(*) (*) WTO-TRIPS: Article 10
Türkiye nin de taraf olduğu EPC ye göre, sadece teknik işlevi bulunan bilgisayar programlarına patent belgesi verilmektedir. Ancak patent başvurusunun genellikle Apparatus for vb., olarak sunulduğu görülmüştür. Bunun anlamı, için cihaz konusunda patent talep edilmektedir.
Hukuk sistemimizde bilgisayar programları; ilim ve edebiyat eseri grubu altında, dil ve yazı ile ifade edilen eser çeşidi olarak korunmaktadır. Bilgisayar programlarının koruma görmesi için CD ya da sabit diske kaydedilmeleri şart değildir. Cihaz içindeki yazılımlar, yani donanım içine yerleştirilmiş programlar da koruma görür.
TANIMLAR Donanım: Bilgi işletim sistemini oluşturan fiziki birimler (CPU, hard disk, ekran vs.). Yazılım: Donanım olarak sayılamayan bilgisayar ile ilgili her şey. Kullanıcı yazılımı; kullanıcının veri işleme sorunlarını çözme işlevi görür. Sistem yazılımı; bilgisayarın yönetim ve yönlendirilmesi fonksiyonlarını gerçekleştirir.
TANIMLAR Bilgisayar programı: bir işlem veya görevi yapmak için düzene konulmuş bilgisayar emir dizgisi ve bu dizginin oluşum ve gelişimini sağlayacak hazırlık çalışmaları. Kaynak kod: Bilgisayar diliyle yazılan ve programın amacına uygun şeklide akış düzeneğini belirleyen kod.
TANIMLAR Nesne kodu: Cihazın, kaynak kodu okumasını sağlayan 0 ve 1 rakamlarından oluşan cihaz kodu. Arayüz: Bilgisayarın donanım ve yazılım unsurları arasında karşılıklı etki ve bağlantıyı kuran program bölümleri. Araişlerlik: Program bölümlerinin işlevsel olarak birlikte çalışması ve karşılıklı etkilenmesi ve bilginin karşılıklı kullanım yeteneği.
KORUMANIN ŞARTLARI Dört eser grubundan birine dahil olmalı ve Hususiyet taşıması gerekir.
ÇOĞALTMA VE İŞLEME Alenileşmemiş eserlerden faydalanma hakkı eser sahibine aittir. Alenileşen eserlerde ise, eser sahibine mali ve manevi haklar tanınmıştır. Bu kural bilgisayar programları için de geçerlidir. Test sürümü programın alenileşmesine yol açar.
ÇOĞALTMA VE İŞLEME Bir bilgisayar programının hard disk, CD, USB ve benzeri araçlara yüklenmesi çoğaltmadır. Bilgisayar programının uyarlanması, düzenlenmesi veya programda herhangi bir değişiklik yapılması birer işlemedir.
SINIRLAMALAR Kural olarak tüm eserler, izinsiz olarak şahsi kullanım amacıyla hem çoğaltılabilir, hem de işlenebilir. Ancak şahsi kullanım istisnası bilgisayar programlarına uygulanmaz. Yasal nüsha sahibi, eser sahibinden izin almaksızın şu işlemleri yapabilir: Hatayı düzeltme de dahil olmak üzere, programın amaca uygun kullanımı için gerekli olan çoğaltma ve işleme, Kullanımı için gerekli olduğu sürece, programın bir adet kopyasının alınması ve programı test etme, Programın ara işlerliğini gerçekleştirmek üzere FSEK m38/v- VII de belirlenen koşullara uygun olarak çoğaltma ve işleme.
VERİ TABANLARI Veri tabanları birbirleriyle ilişkili bilgilerin depolandığı alanlardır. Telefonlarımızdaki kişi rehberi günlük hayatımızda çok basit bir şekilde kullandığımız veri tabanı örneği olarak kabul edilebilir. Bunların dışında internet sitelerindeki üyelik sistemleri, akademik dergilerin ve üniversitelerin tez yönetim sistemleri de veri tabanı kullanımına örnektir.
VERİ TABANLARI Günümüzde veri tabanı sistemleri, bankacılıktan otomotiv sanayisine, sağlık bilgi sistemlerinden şirket yönetimine, telekomünikasyon sistemlerinden hava taşımacılığına, çok geniş alanlarda kullanılan bilgisayar sistemlerinin alt yapısını oluşturmaktadır. Veri tabanı fiziksel olarak bilgileri tutarken mantıksal bir hiyerarşiye de sahiptir.
VERİ TABANLARI Veri tabanlarının korunmasının altında yatan düşünce ekonomiktir. Yönergede ikili bir koruma şekli benimsenmiştir. Verilerin seçiliş veya düzenleniş itibari ile eser sahibinin fikir yaratıcılığını yansıtan veri tabanları korunmaktadır. Eser niteliğinde olmayan veri tabanlarının içeriği ile ilgili özel bir hak kabul edilmiştir. Bu koruma, veri tabanı içindeki verilerin nitelik ve/veya nicelik bakımından önemli bir kısmının veya tamamının izinsiz olarak veri tabanından çekilip alınmasına veri tabanı yapımcısı lehine engel olmaktadır.