M uhasebe mesle inin fonksiyonlar ndaki de iflikliklerle birlikte, mesle-

mali ÇÖZÜM 11 MUHASEBE MESLE N N DÜNÜ VE BUGÜNÜNÜN KARfiILAfiTIRILMASI Yahya ARIKAN SMMMO Baflkan MUHASEBE MESLE NDE MEYDANA GELEN FONKS YONEL DE fi KL KLER M uhasebe mesle inin fonksiyonlar ndaki de iflikliklerle birlikte, mesle- in faaliyet alan içindeki vergisel ifllemlerinin dünü ve bugününü karfl laflt rd m zda; Muhasebe mesle inin fonksiyonlar artm fl ve ekonomik olaylar n, ihtiyaçlar n ekonomideki aktörlerin, etkileflimli olarak de iflmesine, geliflmesine ve çeflitlenmesiyle birlikte, muhasebe mesle inden talep edilen hizmetler daha kaliteli bir flekilde istenir hale gelmifltir. Bunlar ; maliyet muhasebesi, yönetim muhasebesi, bütçeleme, kurumsal yönetim, risk yönetimi, yönetim dan flmanl, vergi dan flmanl, vergi sorunlar ve yüklerinin tespiti, vergi tasdiki, ekonomik ihtilaf ve davalarda araflt rmac bilirkiflilik, de erleme ve derecelendirme ifllemleri, bilgi ifllem sistemlerinin ihtiyac karfl layacak biçimde kullan lmas, iç denetim sistemlerinin kurulmas, ba ms z d fl denetim ve finansal raporlama benzeri hizmet alanlar olarak s ralayabiliriz. Ortak muhasebe dilini kullanma zorunlulu u ortaya ç km fl. Küreselleflme ve artan uluslararas ticaret hacmiyle birlikte, çokuluslu flirketlerin artmas ; muhasebe mesle inin ortak standartlarla yap lmas mecburiyetini getirmifltir. Son y llarda yaflanan flirket yolsuzluklar, muhasebe skandallar, Halka arzlar, arzulanan fleffafl k nedeniyle denetimin önemi artm flt r. Küreselleflme; beraberinde sivil sektörlerin, mesleklerin ve karfl tlar n n da küreselleflmesini do urmufltur. Büyük ölçekli çokuluslu flirketlerin ekonomide belirleyici rol oynad günümüzd, ayr ca uluslararas ölçekte dolafl ma giren büyük emeklilik, sigorta ve sendika fonlar n n da ortaya ç kt n görüyoruz. Ayr ca, muhasebe ve denetim mesle i gibi birçok meslek mensuplar n n da,

12 mali ÇÖZÜM uluslararas örgütlenmelere gittikleri gerçe i ile karfl karfl ya bulunmaktay z. Muhasebe ve denetim mesle i kariyer mesle i haline gelmifltir. Ça m - z n ayr t edici özelli i olan bilginin kullan m uzmanlaflmay gerektirmektedir. Muhasebe mesle inin artan fonksiyonlar na ba l olarak, muhasebe meslek mensuplar da birçok alanda uzmanlaflmak zorundad rlar. Art k birçok alanda uzman muhasebecilerin ortak çal flt, organize bürolar kurarak faaliyette bulunma gere i do mufltur. VERG YASALARIMIZDA BEYANNAME VE ÖDEME SÜRELER NDE MEYDANA GELEN DE fi KL KLER A. VERG BEYANNAMELER YLE LG L B LD R MLER 1. Gelir Vergisi Beyannamesi ve Ödeme Süreleri: Gelir üzerinden al - nan temel vergi olan gelir vergisi, 193 say l kanunla 01.01.1961 den itibaren yürürlü e girmifltir. Gelir vergisi prensip olarak mükellef beyan na dayan r. Bir takvim y l içinde elde edilen kazanç ve iratlar gelir vergisine tabidir. Takvim y l 1 Ocak 31 Aral k tarihleri aras ndaki 12 ayl k dönemi kapsar. Gerçek usulde vergilendirilen mükellefler için beyan süresi, izleyen y l n Mart ay içinde; Ödeme süresi Mart, Haziran, Eylül aylar nda iken 5035 say l Baz Vergi Kanunlar nda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun ile yap lan de ifliklikle beyan süresi 01.01.2004 den itibaren Mart ay n n 15.günü akflam na kadar, Ödeme süresi ise MartTemmuz aylar nda olmaktad r. 01.03.2007 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen 5588 say l kanun ile 193 say - l Kanunun 92 nci maddesinde yer alan Mart ay n n on beflinci günü akflam na kadar, ibaresi Mart ay - n n bafl ndan yirmi beflinci günü akflam na kadar, olarak, fiubat ay n n onbeflinci günü akflam na kadar, ibaresi fiubat ay n n bafl ndan yirmibeflinci günü akflam na kadar, olarak düzenlenmifltir. ( lgili yasa derginin yay m sürecinde Cumhurbaflkan taraf ndan 28. maddeyle ilgili olarak TBMM ye geri gönderilmifltir.) Gelir Vergisi Kanununda farkl zamanlarda çeflitli de ifliklikler yap lm flt r. Bunlardan beklide en kapsaml s 4369 say l kanunda yap lan de iflikliktir. 4369 say l kanunun gelirin tan m ve 7 nci gelir unsurunu de ifltiren hükümleri hiç uygulanmadan 4444 say l kanunla 2003 y l gelirlerine uygulanmak üzere ertelenmifltir. 4783 say l kanunla 01.01.2003 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 4369 say l kanunla gelirin tan m na iliflkin yap lan de ifliklikler yürürlükten kald r lm flt r.

mali ÇÖZÜM 13 4369 say l kanunla yap lan de ifliklikle gelir, bir gerçek kiflinin bir takvim y l içinde elde etti i, tasarruf ve harcamas na kaynak teflkil eden her türlü kazanç ve irad n safi tutar olarak tan mlanm flt r. Bu anlay fl de iflikli i gelir vergisinde, geliri belirli bir kayna a ba l l k ve süreklilik unsurlar ndan hareketle aç klayan kaynak teorisinden belirli bir dönemde yap lan tüketim ve net servette meydana gelen art fl ve azal fllardan hareketle aç klayan net art k teorisine geçildi ini göstermektedir. 4783 say l kanunla gelirin tan m ve vergilenmesi aç s ndan tekrar kaynak teorisine geri dönülmüfl ve vergilenecek gelir unsurlar tek tek say lm flt r. Böylece 4369 say l kanun öncesine dönülmüfltür. Buna göre gelir, bir gerçek kiflinin bir takvim y l içinde elde etti i kazanç ve iratlar n safi tutar d r. 2. Geçici Vergi Beyannamesi Verilme ve Ödeme Süreleri : Gerçek usulde ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbab için, bir sonraki y l n mart ay nda verecekleri y ll k beyannamelerine göre hesaplanacak olan gelir vergilerinden mahsup edilmek üzere, cari vergilendirme dönemi içinde geçici vergi ödenmesi 193 Say l Gelir Vergisi Kanunun Mükerrer 120.maddesi ile hükme ba lanm flt r. Yukar da belirtildi i üzere, Gelir Vergisi Kanunu nun Mükerrer 120 nci maddesinde yer alan geçici vergi dönemleri 01.01.2001 tarihinden itibaren üçer ayl k dönemler itibariyle belirlenmifltir. Beyan süreleri, 4444 say l kanun ile 2000 y l nda, 6 ay olarak uygulanm flt r. Ancak 2000/1514 say l BKK ile süreler, 01.01.2001 den geçerli olmak üzere yine üç ayl a dönmüfltür. 01.03.2007 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen 5588 say l kanun ile mükerrer 120 nci maddesinin -ikinci f kras nda yer alan geçici verginin beyan- süresini üç - ayl k dönemi izleyen ikinci ay n onuncu,- ibaresi geçici verginin beyan süresini üç ayl k dönemi izleyen ikinci ay n ondördüncü, ve üçüncü f kras nda yer alan dönemi izleyen ikinci ay n onuncu günü akflam na kadar ibaresi dönemi izleyen ikinci ay n ondördüncü günü akflam na kadar olarak. ( lgili yasa derginin yay m sürecinde Cumhurbaflkan taraf ndan 28. maddeyle ilgili olarak TBMM ye geri gönderilmifltir.) 3. Kurumlar Vergisi Beyannamesi Verilme ve Ödeme Süreleri: Kurumlar vergisi, sermaye flirketlerinin, kooperatiflerin, iktisadi kamu müesseselerinin, dernek, sendika, cemaat ve vak flar na ait iktisadi iflletmelerin, ifl ortakl klar n n kurumlar vergisi konusuna giren gelir unsurlar ndan oluflan kazançlar üzerinden al n r.

14 mali ÇÖZÜM 5422 say l Eski Kanun 01.01.1950 de yürürlü e girmifl olup, bu kanunun 21. maddesi hükmüne göre y ll k beyannamenin beyan süresi, hesap döneminin kapand ay takip eden dördüncü ay n içindedir. (130 nisan) 5035 say l Baz Vergi Kanunlar nda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun ile yap lan de ifliklikle beyan süresi, hesap döneminin kapand ay takip eden dördüncü ay n 15. günü, ödeme süresi beyan n verildi i ay n sonuna kadard r. En son, 5520 say l yeni Kurumlar Vergisi Kanununa göre, y ll k beyanname beyan süresi, hesap döneminin kapand ay izleyen dördüncü ay n birinci gününden yirmi beflinci günü akflam na kadar, ödeme süresi beyannamenin verildi i ay n sonuna kadard r. 4. Muhtasar Beyanname Verilme ve Ödeme Süreleri : Vergilemede genel kural mükellef taraf ndan verilecek y ll k beyannameye göre tarh ve tahakkuk ettirilmesi olmakla beraber, bir k s m gelir unsurlar n n vergilendirilmesi bu gelirlerin beyan edilmesi beklenmeksizin, bu geliri mükellefe sa layan vergi sorumlular nca kesintiye tabi tutulmak ve kesintiyi yapanlar taraf ndan ilgili vergi dairesine ödenmesi fleklinde yap lmaktad r. Gelir Vergisi Kanunun 94. maddesine göre yap lacak vergi tevkifat, esas itibariyle istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsuben yap lmaktad r. Gelir Vergisi Kanunu nun 98. maddesi hükmü gere i, beyan süresi, vergilendirme dönemini takip eden ay n 20. günü; ödeme süresi, vergilendirme dönemini takip eden ay n 20. günüdür. 4842 say l Baz Vergi Kanunlar nda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun ile yap lan de ifliklikle beyan süresi vergilendirme dönemini takip eden ay n 23. günü, ödeme süresi, vergilendirme dönemini takip eden ay n 23. günüdür. Ancak 4842 say l kanunla gelen ve 01.01.2004 de yürürlü e girecek düzenlemeler yürürlü e girmemifltir. En son, 5035 say l Baz Vergi Kanunlar nda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun ile yap lan de ifliklikle beyan süresi, vergilendirme dönemini takip eden ay n 20. günü; ödeme süresi, vergilendirme dönemini takip eden ay n 26. günüdür. 01.03.2007 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen 5588 say l kanunun 98 inci maddesinde yer alan ertesi ay n yirminci günü akflam na kadar, ibaresi ertesi ay n yirmiüçüncü günü akflam na kadar, olarak, Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylar n n yirminci günü akflam na kadar ibaresi Ocak, Nisan, Temmuz ve

mali ÇÖZÜM 15 Ekim aylar n n yirmiüçüncü günü akflam na kadar olarak. ( lgili yasa derginin yay m sürecinde Cumhurbaflkan taraf ndan 28. maddeyle ilgili olarak TBMM ye geri gönderilmifltir.) 5. Katma De er Vergisi Beyannamesi Verilme ve Ödeme Süresi : 02 Kas m 1984 tarihinde resmi gazetede yay nlanarak 01.01.1985 tarihinden itibaren yürürlü e giren KDV Kanunu nun 41. maddesi hükmü gere ince beyan süresi, izleyen ay n 25. günü, ödeme süresi vergilendirme dönemini takip eden ay n 25.günüdür. 4842 say l Baz Vergi Kanunlar nda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun ile yap lan de ifliklikle beyan süresi vergilendirme dönemini takip eden ay n 23. günü, ödeme süresi, vergilendirme dönemini takip eden ay n 23. günüdür. Ancak 4842 say l kanunla gelen ve 01.01.2004 de yürürlü e girecek düzenlemeler yürürlü e girmemifltir. En son, 5035 say l Baz Vergi Kanunlar nda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun ile yap lan de ifliklikle beyan süresi, vergilendirme dönemini takip eden ay n 20. günü; ödeme süresi, vergilendirme dönemini takip eden ay n 26. günüdür. 01.03.2007 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen 5588 say l kanunun ile 25/10/1984 tarihli ve 3065 say l Katma De er Vergisi Kanununun 41 inci maddesinde yer alan yirminci günü ibaresi yirmi dördüncü günü olarak de ifltirilmifltir. ( lgili yasa derginin yay m sürecinde Cumhurbaflkan taraf ndan 28. maddeyle ilgili olarak TBMM ye geri gönderilmifltir.) B. MESLEK MEVZUATIYLA LG L B LD R MLER 1. Vergi Levhas Tasdik Edilen Mükelleflerin Vergi Dairesine Bildirimi: 13.04.1999 tarih ve 23665 say l Resmi Gazetede yay mlanan 272 Seri No lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli ve 25/05/1999 Tarih ve 1999/03 Say l Vergi Usul Kanunu ç Genelgesi hükümlerine göre; Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlerin ve Yeminli Mali Müflavirlerin Tasdik ettikleri Vergi levhalar n 25/Haziran Tarihine kadar ba l olduklar Vergi Dairelerine bildirmeleri gerekmektedir. 2. Beyannameleri mzalanan Mükelleflerin Listesinin Vergi Dairesine Bildirimi: 29.06.1997 tarih ve 23034 say l Resmi Gazetede yay mlanan "4 Seri No lu Vergi Beyannamelerinin Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlerce mzalanmas Hakk nda Genel Tebli " hükümlerine göre; Meslek mensuplar m z n VUK Mükerrer 227. Madde uyar nca lgili y l n Ayl k, Üç ayl k ve Y ll k Beyannamelerini imzalad klar

16 mali ÇÖZÜM Mükelleflerin listesini, 15 May s Tarihine kadar ba l olduklar Vergi Dairelerine vermeleri gerekmektedir. C. SSK VE BA KUR LE LG L B LD R MLER: 1. SSK B LD RGELER : SSK ya bildirilen ayl k prim ve hizmet belgeleri, izleyen ay n son gününe kadar verilebilmektedir. (1980 den beri bu mevzuatta herhangi bir de ifliklik olmam flt r.) 2. BA KUR PR MLER : Ba Kur a ayl k belge ve bildirimde bulunulmamaktad r. Primler ayl k olarak, Bankalar arac l yla Kuruma ödenmektedir. (1980 nden beri bu mevzuatta herhangi bir de ifliklik olmam flt r.) D. D ER VERG BEYANNAMELER : 1. 4760 SAYILI ÖZEL TÜKET M VERG S BEYANI: (Md.14) Kanun un R.Gazete de ilan : 12.06. 2002 (Yürürlük 1.8.2002 den geçerli olmak üzere yay m tarihinde) Vergilendirme dönemi, Bu Kanuna ekli (I) say l listedeki mallar için her ay n ilk onbefl günlük birinci ve kalan günlerden oluflan ikinci dönem (III) ve (IV) say l listedeki mallar ile (II) say l listedeki mallardan kay t ve tescile tabi olmayanlar n tesliminde, faaliyette bulunulan takvim y l n n birer ayl k dönemleridir.beyanname, (I) Say l listedeki mallar için (Yani Petrol ve Do- algaz ürünleri için) vergilendirme dönemini izleyen onuncu günü, di er mallar için (Yani Motorlu Tafl t Araçlar na liflkin ürünler, Kolal Gazoz, Alkollü çecekler ve Tütün Mamullerine liflkin Ürünler ve Dayan kl Tüketim ve Di er Mallara liflkin ürünler için) vergilendirme dönemini izleyen ay n onbeflinci günü akflam na kadar mükellefin KDV yönünden ba l oldu u vergi dairesine verilir. Vergi, Beyanname verme süresi içinde ödenir. (Bu uygulama 2002 den beri yürürlüktedir.) 2. 197 SAYILI MOTORLU TAfiITLAR VERG S BEYANI: (Md.9) Kanun un R.Gazete de ilan : 23.2.1963 (Yürürlük: 1 Mart 1963) Motorlu Tafl t Vergisi, tafl tlar n kay t ve tescilinin yap ld yerin Vergi Dairesince, bütçe y l n n ilk ay nda, y ll k olarak tahakkuk ettirilir hükmü afla - daki flekilde de ifltirilmifltir. (De iflik: 3.12.19883505/26 Md.) Motorlu Tafl t Vergisi, tafl tlar n kay t ve tescilinin yap ld yerin vergi dairesi taraf ndan her y l Ocak ay n n bafl nda y ll k olarak tahakkuk etmifl say l r. fiu kadarki, y l içinde bu Kanunun 10. ve 11. maddelerince, vergi miktarlar nda bir de ifliklik olmas halinde, bu de iflikli e göre ödenecek vergi; de ifliklik, takvim y l n n ilk alt ay nda yap lm fl ise takip eden son al- A ustos - Eylül - Ekim Y l: 2006 Say : 77

mali ÇÖZÜM 17 t ayl k dönemin bafl nda, son alt ay nda yap lm fl ise takip eden takvim y l bafl nda tahakkuk ettirilmifl say l r. Motorlu Tafl t Vergisi her y l Ocak ve Temmuz aylar nda iki eflit taksitte ödenir. (Halen geçerli uygulamad r) 3. 1319 SAYILI EMLAK VERG S KANUNU BEYANI: Kanun un R.Gazete de ilan : 11.8.1970 (Yürürlük 1.3.1971) lk kanun 1982 y l nda afla daki flekilde de iflmifltir. Madde:10 (De iflik: 21/1/1982 2587/4 md.)bina Vergisi, mükelleflerin yaz l beyan üzerine tarh ve tahakkuk ettirilir. fiu kadar ki, mükelleflerin beyan edecekleri de erler Maliye ve Bay nd rl k bakanl klar nca müfltereken tespit ve ilan edilecek bina metrekare normal inflaat maliyet bedelleriyle bu Kanunun 20 nci maddesine göre bulunacak arsa veya arsa pay de eri esas al narak, 31 nci madde uyar nca haz rlanm fl bulunan tüzük hükümlerinden yararlan lmak suretiyle hesaplanacak maliyet bedelinden düflük olamaz. Düflük beyanda bulunulmas halinde, mükellefin beyan vergi dairesince maliyet bedeline yükseltilerek tahakkuka esas al n r ve mükellefe bildirilir. (Bu cümle 4369 Say l Kanun un 82/6 maddesiyle yürürlükten kald r lm flt r.yürürlük 29.7.1998) Geçici ve daimi muafiyetten faydalanacak olanlar n da beyanname vermeleri mecburidir. Bir vergi dairesi faaliyet bölgesi içindeki bir mükellefe ait binalar ayn beyannamede birlefltirilerek beyan olunur. (Madde: 10 ve 20) Emlak Vergisi nde beyan esas, 4751 Say l Kanun un 7/b maddesiyle yürürlükten 9.4.2002 de kald r lm flt r. (Son ve geçerli uygulamad r.) Madde:23Bildirim Verme süresi: (Kanunun Son hali) (4751 say l Kanunun 2/E maddesiyle de iflen madde Yürürlük: 9.4.2002) Bu Kanunun 33 üncü maddesinde (8 numaral f kra hariç) yaz l vergi de erini tadil eden nedenlerin bulunmas halinde (geçici ve daimi muafiyetten faydalan lmas hali dahil) emlâk vergisi bildirimi verilmesi zorunludur. Devlete ait arazi için bildirim verilmez. Bildirimler; a. Yeni infla edilen binalar için, inflaat n sona erdi i veya inflaat n sona ermesinden evvel k smen kullan lmaya bafllanm fl ise her k sm n kullan lmas - na baflland bütçe y l içerisinde, *(Bundan önceki de ifliklikler eskiden yeniye do ru s ralanm flt r. 8.12.19802350 Say l Kanun nun 4.maddesiyle de iflen f kra (Bina, arsa ve araziler için 4 y lda bir defa ol-

18 mali ÇÖZÜM mak üzere verilecek beyannameler, MB nca mükelleflerin genel beyana davet edildikleri tarihi takipeden bütçe y l n n Mart,Nisan, May s aylar nda)**(30.5.19853208 Say l Kanun un 4.maddesiyle de iflen f kra ((a) f kras nda yaz l beyanname verme süresini A ustos ay na kadar uzatmaya ve genel beyan dolay s yla vergi dairelerine verilecek emlak vergisi beyannamelerini iki ay önceden kabul etmeye Maliye ve Gümrük Bakanl yetkilidir.) b. Bu Kanunun 33 üncü maddesinde (8 numaral f kra hariç) yaz l vergi de- erini tadil eden sebeplerin do mas halinde, de iflikli in vuku buldu u bütçe y l içerisinde, *(8.12.19802350 Say l Kanun un 4.Md.(Yeni infla edilen binalara ait beyannameler, inflaat n sona erdi i veya inflaat n sona ermesinden evvel k smen kullan lmaya bafllanm fl ise her k sm n kullan lmas - na baflland bütçe y l içerisinde.) ** (30.5.19853208 Say l Kanunun 4.Md. ((b) f kras nda yaz l haller bütçe y l n n son üç ay içinde vuku buldu u takdirde, beyanname, olay n vuku buldu u tarihten itibaren üç ay içinde verilir.) Emlâk n bulundu u yerdeki ilgili belediyeye verilir. Yukar daki f kralarda yaz l haller bütçe y l n n son üç ay içinde vuku buldu u takdirde bildirim, olay n vuku buldu u tarihten itibaren üç ay içinde verilir. Elbirli i mülkiyetinde mükellefler müflterek imzal bir bildirim verebilecekleri gibi, münferiden de bildirim verebilirler. Payl mülkiyet halinde ise bildirim münferiden verilir. Elbirli i mülkiyetinde münferiden bildirim verildi i takdirde, gayrimenkule ait vergi de eri üzerinden hissedarlar n adedine göre ayr ayr tarh ve tahakkuk yap l r. Bildirimlerin flekli ve kapsam Maliye Bakanl nca belirlenir. Ödeme Süresi: (Madde 30) (17.7.1972 Tarihli1610 Say l Kanun un 20.maddesiyle de iflen flekli) Emlak Vergisinin birinci taksidi, Mart,Nisan,May s aylar nda; ikinci taksiti Kas m ay içinde ödenir.(halen geçerli uygulamad r.) 4. 7338 SAYILI VERASET NT KAL VERG S KANUNU: Kanun un R.Gazete de ilan : 15.6.1959 (Yürürlükte ayn tarihli) Madde 9: Beyanname verilme müddeti: (Son hali) Beyannameler afla da yaz l müddetlerde verilir: 1. Veraset tarikiyle vuku bulan intikallerde: a. Ölüm Türkiye'de vuku bulmufl ise mükelleflerin Türkiye'de bulunmalar halinde ölüm tarihini takip eden dört

mali ÇÖZÜM 19 ay içinde, mükelleflerin yabanc bir memlekette bulunmalar halinde ölüm tarihini takip eden alt ay içinde; b. Ölüm yabanc bir memlekette vuku bulmufl ise mükelleflerin Türkiye'de bulunmalar halinde ölüm tarihini takip eden alt ay içinde, mükellefler müteveffan n bulundu u memlekette olduklar takdirde ölüm tarihini takip eden dört ay içinde, mükellefler müteveffan n bulundu u yerin d fl nda baflka bir yabanc memlekette olduklar takdirde de ölüm tarihini takip eden sekiz ay içinde; c. Gaiplik halinde, gaiplik karar n n ölüm siciline kaydolundu u tarihi takip eden bir ay içinde; 2. Di er suretle vaki intikallerde mallar n hukuken iktisap edildi i tarihi takip eden bir ay içinde. 3. (4369 say l Kanunun 72'inci maddesiyle de iflen bent; Yürürlük; 1.8.1998) Gerçek veya tüzel kiflilerce düzenlenen yar flma ve çekilifller ile (4783 say l Kanunun 11/b maddesiyle de iflen ibare Yürürlük;01.02.2003)futbol müsabakalar - na ve at yar fllar na(de iflmeden önce futbol müsabakalar na ibaresi vard ) ait müflterek bahislerde, yar flma ve çekilifl ile müsabakalar n yap ld günü takip eden ay n 20 nci günü akflam na kadar (De iflmeden önce Futbol müsabakalar na ait müflterek bahislerde, futbol müsabakalar n n yap ld günü takip eden ay n 20.günü akflam na kadar ibaresi vard.bu ibare 3219 Say l Kanunun 3.maddesi) Ödeme Zaman (Madde 19) (Son hali): (4369 say l Kanunun 75'inci maddesiyle de iflen f kra; Yürürlük; 29.7.1998) Veraset ve ntikal Vergisi tahakkukundan itibaren (3) y lda ve her y l May s ve Kas m aylar nda olmak üzere iki eflit taksitte (gerçek ve tüzel kiflilerce düzenlenen yar flma ve çekilifllerde kazananlara ödenecek ikramiyeler ile (4783 say l Kanunun 11/d maddesiyle de iflen ibare Yürürlük;01.02.2003)futbol müsabakalar - na ve at yar fllar na ait (De iflmeden önce Spor Toto teflkilatlar nca futbol müsabakalar na ait ibaresi vard ) müflterek bahisler dolay s yla da t - lacak ikramiyelerden kesilen vergiler beyanname verme süresi içinde) ödenir.(6.6.1985 Tarihli3219 Say l Kanunun 5.maddesiyle de iflen f kra flu flekildeydi.veraset ve ntikal Vergisi tahakkukundan itibaren 5 y lda ve her y l May s ve Kas m aylar nda olmak üzere iki eflit taksitte(spor Toto Teflkilat nca futbol ve müsabakalar - na ait müflterek bahisler dolay s yla da t lacak ikramiyelerden kesilen vergiler beyanname süresi içinde) ödenir.) (194 say l K.H.K.'nin 1'inci maddesi ve 2997 say l Kanunun 1'inci maddesiyle de iflen f kra) Tescil tarihinden

20 mali ÇÖZÜM itibaren en geç 15 gün içinde sonucu ilgili vergi dairesine bildirmek üzere, intikal eden gayrimenkullerin tescil ifllemi, veraset ve intikal vergisinin tahakkuku beklenmeksizin yap l r. Ancak, intikali yap lan gayrimenkule isabet eden veraset ve intikal vergisi tamamen ödenmedikçe devir ve fera yap lamaz ve üzerinde herhangi bir ayni hak tesis edilemez. Tapu memurlar vergi dairesince verilmifl iliflik kesme belgesi olmaks z n devir ve fera ifllemi yapamazlar, aksi halde verginin ödenmesinden mükellefler ile birlikte müteselsilen sorumlu olurlar. Ancak, mükelleflerce, tahakkuk eden vergiye karfl l k 6183 say l kanunun 10'uncu maddesinde yaz l cinsten (Bu maddenin 5'inci bendinde yaz l menkul mallar hariç) teminat gösterildi i takdirde intikal eden gayrimenkullerin bir k sm n n veya tamam n n devir ve fera na izin verilebilir. Teminat olarak gösterilecek gayrimenkullerin de eri 6183 say l kanunun 90' nc maddesinde yaz l komisyonlar taraf ndan ayn kanunun 91'inci maddesine göre tespit edilir. 5. 2464 SAYILI BELED YE GEL RLER KANUNU: Kanun un R.Gazete de ilan : 29.5.1981 (Yürürlük Tarihi:1981) Akaryak t Tüketim Vergisi: 2328. maddeler aras nda düzenlenen bu vergi, 20.11.1984 Tarihli Resmi Gazetede yay nlanm fl olan, 3074 Say l Akaryak t Tüketim Vergisi Kanunu ile kald r lm flt r. Bu Kanun da 12.6.2002 Tarihinde Resmi Gazete de yay nlanan Özel Tüketim Vergisi Kanunu nun 18.Maddesinin 5.F kras ile kald r lm flt r. Çevre Temizlik Vergisi: (Mük.Md.44) (15.7.19933914 Say l Kanunun 1.maddesi ile eklenen madde) flyeri ve di er flekillerde kullan - lan binalara ait Çevre temizlik vergisi, belediyelerce binalar n tarifedeki derecelere intibak ettirilmesi üzerine her y l n Ocak ay nda y ll k tutar itibariyle tahakkuk etmifl say l r. Tahakkuk eden vergi, bir defaya mahsus olmak üzere, belediyelerin ilan mahallerinde bir ay süre ile topluca ilan edilir. flyeri ve di er flekilde kullan lan binalarla ilgili olarak tahakkuk eden bu vergi, her y l Emlak Vergisinin taksit sürelerinde (1.1.2000 tarihinde yürürlü e giren 4444 Say l Kanunun 9.maddesi ile (yani birinci taksidi, Mart,Nisan,May s aylar nda; ikinci taksiti Kas m ay içinde)) ödenir.(halen geçerli uygulamad r.)(eski hali 4444 Say l Kanunun 9.maddesi ile de iflmeden önceki flekli: Y ll k olarak tahakkuk eden bu vergi mükelleflerce her y l Ocak ve Temmuz Ay içinde iki eflit taksitte ödenir.)

mali ÇÖZÜM 21 6. 492 SAYILI DAMGA VERG S KANUNU: Kanun un R.Gazete de ilan : 11.7.1964 (Yürürlük Tarihi:11.10.1964) a. Pul Yap flt rmas Zaman : (Madde 20) 1.1.2005 Tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, 5281 Say l Kanun un 44/2.Maddesi ile yürürlükten kald r lm flt r. (Kald r lmadan önceki son flekli: Damga pullar n n ka tlar n düzenlendi i anda yap flt r lmas mecburidir. Ancak postanelerce gümrüklere verilen liste beyannamelerin pullar müraselat n tesliminde yap flt r l r.) b. Makbuz Karfl l Ödemelerde Ödeme Zaman : (Madde 22) (En Son hali) (5281 say l Kanun' un 3'ncü maddesi ile de ifltirilen madde, Yürürlük: 1.1.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31/12/2004) Makbuz karfl l ödemelerde Damga Vergisi; a. Maliye Bakanl nca belirlenen mükellefler, kurum ve kurulufllar taraf ndan bir ay içinde düzenlenen ka- tlar n vergisi, ertesi ay n yirminci günü akflam na kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve yirmialt nc günü akflam na kadar ödenir. (17.6.2003 Tarihinde yürürlü e giren 4884 Say l Kanunun 9.maddesi ile de iflmeden önceki flekli. Anonim, Eshaml komandit ve limited flirket mukavelenamelerinin veya bunlar n süre uzatmalar hakk ndaki kararlar n n tescil tarihinden itibaren (3.7.2001 Tarihinde yürürlü e giren 4684 Say l Kanunun 22.maddesi ile de iflmeden önceki flekli flöyledir: tescil ve ilan tarihinden itibaren) üç ay içinde. b. (a) bendi d fl ndaki hallerde, ka - d n düzenlendi i tarihi izleyen onbefl gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve ayn süre içinde ödenir.( 3.12.1988 Tarihli 3505 Say - l Kanunun 29.maddesi ile, Müsaadenin devaml olarak ve belirli ka tlara flamil olmak üzere verilmesi halinde, bir ay zarf nda düzenlenecek ka tlar n vergisi, ertesi ay n 20.günü akflam na kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve ayn süre içinde Maliye ve Gümrük Bakanl - n n gösterece i lüzum üzerine, makbuz verilmesi flekliyle ödeme yap lmas hallerinde, bir ay zarf nda düzenlenecek ka tlar n vergisi, ertesi ay n 20.günü akflam na kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve ayn süre içinde, vergi dairesine ödenir.) Maliye Bakanl, bu maddenin uygulanmas na iliflkin ka tlara ait verginin yukar daki sürelere ba l kalmaks z n ve beyanname aranmaks z n ka- d n düzenlenmesindenönce veya noterlerce iflleme tâbi tutulmas s ras nda ödenmesi zorunlulu unu getir-

22 mali ÇÖZÜM meye,vergiyi ifllem an nda ilgili kurum veya kurulufluna makbuz karfl l ödettirmeye yetkilidir. c. stihkaktan Kesinti fiekliyle Ödemelerde Ödeme Zaman : (Madde 23) Genel bütçeli daireler d fl nda kalan ve istihkaktan kesinti yapmak durumunda bulunan daire ve müesseseler taraf ndan bir ay içinde kesilen damga vergisi, ertesi ay n 20.günü akflam na kadar ödemenin yap ld yer vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve (31.7.2004 tarihinde yürürlü e giren 5228 Say l Kanun un 59.maddesiyle de iflmeden önceki flekli: ayn süre içinde yat r l r, fleklindeydi.) 26.günü akflam na kadar yat r l r. 7. 6802 SAYILI G DER VERG LER KANUNU BEYAN VE ÖDEME TA- R HLER (R.Gazetede Yay m Tarihi 2 3.7.1956) Yürürlük Tarihi: (1957) VERG TÜRÜ ESK DURUM YEN DURUM BEYAN ÖDEME BEYAN ÖDEME ST HSAL VERG S vergiye tabi Beyanname ifllemin verme süresi yap ld içinde aydan sonraki ay n 15 inci günü akflam na kadar - (3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 61- a maddesiyle kald r lm flt r) 1.1.1985 tarihinde yürürlü e girmifltir. - (3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 61-a maddesiyle kald r lm flt r) 1.1.1985 tarihinde yürürlü e girmifltir. NAKL YAT VERG S Tafl ma müesseseleri ile PTT Genel Müdürlü ü, ifllemin yap ld ay n sonundan itibaren 45 gün içinde. Beyanname verme süresi içinde - (3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 61- a maddesiyle kald r lm flt r) 1.1.1985 tarihinde yürürlü e girmifltir. - (3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 61-a maddesiyle kald r lm flt r) 1.1.1985 tarihinde yürürlü e girmifltir.

mali ÇÖZÜM 23 BANKAVES GORTA MUAMELELER VERG S Devlet Demiry ollar, Devlet Havayollar ve Denizcilik Bankas için ifllemin yap ld ay n sonundan itibaren 75 güniçinde. vergiye tabi ifllemin yap ld aydan sonraki ay n15 inci günü akflam na kadar ÖZEL LET fi M VERG S vergiye tabi ifllemin yap ld aydan sonraki ay n15 inci günü akflam na kadar fiansoyunlari VERG S LAN VE REKLAM H ZMETLER VERG S B NA NfiAAT VERG S izleyen ay n yirminci günü akflam na kadar vergiye tabi ifllemin yap ld aydan sonraki ay n15 inci günü akflam na kadar vergiye tabi ifllemin yap ld aydan sonraki Beyanname vermesüresi içinde Beyanname vermesüresi içinde Beyanname vermesüresi içinde Beyanname vermesüresi içinde Beyanname vermesüresi içinde Beyanname vermesüresi içinde - (3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 61- a maddesiyle kald r lm flt r) 1.1.1985 tarihinde yürürlü e girmifltir. - (3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 61-a maddesiyle kald r lm flt r) 1.1.1985 tarihinde yürürlü e girmifltir. vergiye tabi Beyanname ifllemin vermesüresi yap ld aydan içinde sonraki ay n15 inci günü akflam na kadar vergiye tabi Beyanname ifllemin vermesüresi yap ld aydan içinde sonraki ay n15 inci günü akflam na kadar izleyen ay n yirminci günü akflam na kadar - (3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 61- a maddesiyle kald r lm flt r) 1.1.1985 tarihinde yürürlü e girmifltir. - (Belediye Gelirleri Kanununda Beyanname vermesüresi içinde - (3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 61-a maddesiyle kald r lm flt r) 1.1.1985 tarihinde yürürlü e girmifltir. - (Belediye Gelirleri Kanununda

24 mali ÇÖZÜM TEKNOLOJ K GEL fimeler A. ELEKTRON K BEYANNAMELER Elektronik beyanname uygulamas - n n amac ; mükelleflerin vergilendirmeye iliflkin ödevlerini yerine getirmede, geliflen bilgi ifllem teknolojilerinden yararlanmak, vergi beyannameleri ile bildirim ve eklerinin kolay, h zl, ekonomik ve güvenilir bir flekilde idareye intikalini sa lamak, vergi beyannamelerinin doldurulmas ndaki hatalar en aza indirerek mükellef ma duriyetini önlemek, vergi dairesinin beyanname kabul, tarh, tahakkuk ve tahsilat ifllemlerini azaltarak ifl ve ifllemlerini kolaylaflt rmak ve di er alanlarda mükellefe daha iyi hizmet vermesini sa lamakt r. 213 say l Vergi Usul Kanununun (31.07.2004 tarih, 25539 say l Resmi Gazete de yay mlanan 5228 say l Kanunun 8 inci maddesiyle de iflik) mükerrer 257 nci maddesinin birinci f kras n n (4) numaral bendi;.. vergi beyannameleri ve bildirimlerin, flifre, elektronik imza veya di er güvenlik araçlar konulmak suretiyle nternet de dahil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletiflim araç ve ortam nda verilmesi, beyanname ve bildirimlerin yetki verilmifl gerçek veya tüzel kifliler arac k l narak gönderilmesi hususlar nda izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, beyanname, bildirim ve bilgilerin aktar m nda uyulacak format ve standartlar ile uygulamaya iliflkin usul ve esaslar tespit etmeye, bu zorunlulu u beyanname, bildirim veya bilgi çeflitleri, mükellef gruplar ve faaliyet konular itibar yla ayr ayr uygulatmaya,. fleklinde de ifltirilmifltir. Maliye Bakanl na verilen yetki kapsam nda, konuyu düzenleyen VUK nun 340 Seri no.lu Genel Tebli i 30.09.2004 tarih, 25599 say l Resmi Gazete de yay mlanarak, 01.10.2004 tarihinde geçerli olmak üzere yürürlü e girmifl bulunmaktad r. B. ELEKTRON K B LD RGELER EBildirgede flverenlerin, çal flt rd klar iflçilerine ait sigorta prim belgelerini internet üzerinden vermeleri ve bildirimlerine ait tahakkuk bedellerini de, otomatik ödeme ve internet bankac - l yoluyla ödeyebilmeleri için oluflturulan elektronik bir portald r. Yeni uygulama çerçevesinde iflçi ve iflverenlerin Sigorta l/sigorta Müdürlüklerine giderek yapt klar ifllemlerin büyük ço unlu u, internet ortam nda da yap labilecektir. EBildirge uygulamas na geçilmesiyle birlikte, daha önce ayl k olarak bildirilen tahakkuk bilgileri ile 4 ayl k olarak bildirilen bordro bilgileri, birlefltirilerek ayl k olarak al nacakt r.

mali ÇÖZÜM 25 EBildirge, 01.08.2004 tarihinden itibaren tüm Türkiye genelinde özelresmi sektör iflveren ay r m yap lmaks - z n uygulamaya girecektir. C. B LG SAYARLI MUHASEBE B LG S STEMLER NDE MEVCUT DURUM Ülkemizde bilgisayarlar n ifl hayat nda yayg n bir flekilde kullan lmaya bafllamas, 1980 li y llar n bafl na rastlamaktad r. O günden günümüze kadar geçen sürede konu ile ilgili olarak çok önemli ve h zl geliflmeler yaflanm flt r ve bu geliflmeler yaflanmaya devam etmektedir. Bilgisayarlar ifl dünyas nda daha çok muhasebe fonksiyonu kapsam nda yer alan faaliyetlerin, daha h zl, daha güvenli ve daha düflük maliyetle yerine getirilmesi amac yla kullan lmaktad r. Muhasebe Faaliyetlerinin bilgisayar ortam nda izlenmesinde öncülük eden programlar genel muhasebe programlar fleklinde yap land r lm flt r. Bu programlarda, iflletme olaylar - n temsil eden ve baflka ortamlarda haz rlanm fl fatura ve benzeri belgelerin ve bu belgelerde yer alan bilgilerin muhasebe fiflleri ne dönüfltürülerek ifllenmesi gerçeklefltirilmektedir. Günümüzde oldukça geride kalm fl say labilecek bu tür sistemleri kullanan iflletmeler ve muhasebe hizmeti veren bürolara rastlamak mümkündür. Bu tip programlar n temel ürünü, devlet birimlerine verilecek beyan ve bildirimlerin daha h zl bir flekilde haz rlanmas n sa lamakt r. Bu tip programlar n yer ald ortamlarda iflletme kararlar n n al nmas nda yard mc olabilecek bilgilerin üretildi ini iddia etmek mümkün de ildir. Bugün muhasebe bilgi sistemlerinde ifllemler; a. Yar Otomatik Entegre sistemler : Bu tip sistemlerde, genel muhasebe programlar nda gerçeklefltirilen faaliyetlerin yan nda di er baz iflletme faaliyetleri de bilgisayar ortam nda yürütülebilmektedir. Örne in stok kontrolü, müflteri takibi, çek senet, nakit gibi ödeme belgelerinin izlenmesi, banka hesaplar n n takibi, personel ile ilgili ifllemlerin bilgisayar ortam nda izlenmesi, v.b. Bu faaliyetlerin muhasebe fifllerine dönüfltürülerek kay tlara al nmas ve dolay s yla muhasebe faaliyetleri kapsam nda ifllenmesi, ifllemleri yar manuel olarak otomasyona ba lanm fl olan sistemler bu grubu oluflturmaktad r. b. Tam Otomatik Entegre Sistemler: Bu gruba giren sistemlerde, yukar da belirtilen muhasebe faaliyetlerine destek olarak yürütülen faaliyetlerin do rudanotomatik olarak muhasebelefltirilmesi, di er bir ifade ile muhasebe fifllerine dönüfltürülmesi ifl-

26 mali ÇÖZÜM lemleri gerçeklefltirilebilmektedir. Kuflkusuz bu tip sistemler yukar da aç klanmaya çal flan sistemlerden daha ileride bulunmaktad r. Bu sistemler daha çok orta ve büyük ölçekli iflletmelerde karfl m za ç kmaktad r. D. KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA S STEMLER Günümüzde firmalar faaliyetlerinin büyük bir bölümünü bilgi ifllem ortamlar nda gerçeklefltirmeye yönelmektedir. Bunun sonucunda gerek operasyonel ifllemler, gerekse finansal ifllemler bilgi ifllem sistemleri ile bir bütünlük içinde ve çok boyutlu olarak gerçeklefltirilmektedir. Bu konuda gerek ülkemizde gerekse ülkemiz d fl nda firma kaynak planlama sitemleri olarak, SAP, BAAN, ORACLE- E, MIS9000, vb ürünlere s kça rastlanmaktad r. Bu ürün firmalar n her türlü yönetsel ve yürütsel faaliyetlerinin çözümünde, gözlemlerimize göre, önemli tasarruflar sa lad klar görülmektedir. E. ELEKTRON K DENET M UYGULAMALARI Vergi mevzuat nda 1998 y l nda yap - lan genifl kapsaml de ifliklikler aras nda bilgisayarl muhasebe alan nda da bir tak m yeniden düzenlemeler yap lm flt r. 4369 say l yasa bilgisayar ortam nda muhasebe ile ilgili olarak Vergi Usul Kanunu nun iki maddesini de ifltirmifltir. Yasa koyucu, VUK md. 256 da yapt de ifliklikle vergi mükellefi ve di- er sorumlular n muhafaza ve ibraz zorunlulu u bulunan defter ve belgelere özellikle manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlar ekleyerek muhasebenin yürütüldü ü bilgisayar ortam n vergi denetimi alan na dahil etmifltir. Bu ba lamada disket ve benzeri ortamlar ifadesinin çok genifl bir alan kapsad n da özellikle belirtmek gerekir. Maddedeki baflka bir de ifliklik ise bilgisayar flifreleri için de ibraz ve arz zorunlulu u getirmektedir. F. ELEKTRON K DEFTER UYGULAMALARI 30.12.2001 tarihinde yay mlanan 4731 say l Kanunun 4/E maddesiyle VUK Mük.Md 2 eklenen f kra ile Maliye Bakanl ; elektronik defter, belge ve kay tlar n oluflturulmas, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafaza ve ibraz ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulmas ve düzenlenmesi uygulamas na iliflkin usul ve esaslar belirlemeye, yetkisini alm flt r. Bu maddeyle ilgilide VUK Genel Tebli Tasla da haz rlanm fl olup internet sitesinde tart flmaya aç lm flt r.

mali ÇÖZÜM 27 SONUÇ Muhasebe mesle inin de iflimi, meslek mensuplar n n de iflimini de zorunlu k lmaktad r. Bu nedenle meslek mensuplar n n önümüzdeki süreçte iki seçene i bulunmaktad r. Birincisi, meslek mensuplar sadece flahsi iliflkileri ile sürdürdükleri mesleki faaliyetlerine devam edecek, tek bafl na müflterilerinin ihtiyaçlar na cevap vermeye çal flacak, zaman s k nt - s nedeniyle kendini yenileyemeyecek, k sa vadede kazanc n art racak ama orta ve uzun vadede müflteri kay plar ve mesleki tatminsizlik yaflayacakt r. kincisi, meslek mensuplar faaliyetlerine göre uzmanlaflacak, tek adam muhasebe bürolar yerine ortakl k fleklinde faaliyet vermeyi ya da kurumsallaflmay tercih edecek, müflterilerinin de iflen hizmet beklentilerini yüksek kalite ve teknolojik alt yap ile karfl layacak, e itimi ve kiflisel geliflimi ön planda tutacak ve global muhasebeci olacakt r. Bu seçene i seçecek olan meslek mensuplar n n baflar s ndaki en önemli kriter de, sürekli mesleki geliflim ve sürekli mesleki e itimdir.

28

HAKEML YAZILAR REFEREED PAPERS

30