Türkiye'nin Doğal Bitki Örtüsü ve Hayvan Toplulukları

Türkiye'nin Doğal Bitki Örtüsü ve Hayvan Toplulukları Yazar Prof.Dr. Selâmi GÖZENÇ ÜNİTE 5 Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Türkiye'deki doğal bitki örtüsü diğer bir değişle vejetasyon konusu ve doğal hayvan topluluklarını (faunayı) öğrenecek, Coğrafi bölgelerimizdeki orman alanlarımız ile çayır sahalarımız hakkında bilgi sahibi olacaksınız. İçindekiler Giriş Orman Alanları Maki ve Garik Formasyonu Step Formasyonu Alpin Çayırlar Kıyı Bitkileri Doğal Hayvan Toplulukları Özet Değerlendirme Soruları Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar

Çalışma Önerileri Bu üniteyi çalışırken Türkiye fiziki haritası ile Türkiye'nin bitki örtüsünü gösterir haritaya birlikte bakmalısınız. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI 47 1. Giriş Türkiye ana çizgileri ile iklim özelliklerine bağlı olmak üzere çevresine nazaran çok değişik bir doğal bitki örtüsüne sahiptir. Toprak ve reliyef şartları yanında insan faktörününde etkisiyle ülkemiz doğal bitki örtüsü farklı coğrafi bölgelerimizde farklı özellikler içinde farklı biçimde karşımıza çıkar. Ülkemizdeki doğal bitki örtüsünün bugünkü görünümü alması dördüncü zamanda nemli ve kurak devrelerin birbirini takip ettiği süre içinde olmuştur. Ancak yeryüzünün en eski yerleşim alanlarından biri olan Anadolu yarımadasında doğal bitki örtüsü özellikle ormanlar yakacak, kereste, tarım alanı açma, otlak olarak kullanılma gibi nedenler ile yüzyıllar içinde tahrip edilmiş ve de yer yer ortadan kaldırılmıştır. Buna göre kuzey kıyılarımız boyunca her mevsimi yağışlı Karadeniz ikliminin etkisi altında bulunan yerlerde nemcil, gür bir doğal bitki örtüsüyle karşılaşılır. Ayrıca İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin alçak alanlarında farklı iklim, toprak ve reliyef koşulları altında genelde step formasyonu dikkati çekerken yüksek kesimlerde orman sınırının üzerinde kalan sahalarda bu defa Alpin çayırlar görülür. İşte bütün bunlardan sonra ülkemizdeki doğal bitki örtüsünü orman formasyonu, maki, garik formasyonu, step formasyonu, Alpin çayırlar, tuzcul kıyı bitkileri olmak üzere beş grupta inceleyebiliriz. 2. Orman Alanları Harita: Türkiye'deki Bitki Formasyonlarının Genel Görünümü Ağaç topluluklarının geniş sahalar halinde yayıldığı alanlar orman formasyonunu meydana getirir. Ağaç toplulukları diğer bir değişle ormanlarımız Kuzey Anadolu dağlarının Kuzeye bakan yamaçlarında deniz seviyesinden 1200 m. kadar olan kesimde yapraklı ağaçlardan (kayın, gürgen, ıhlamur, akçaağaç, meşe, kestane, kızılağaç, karaağaç) meydana gelmiş nemli ormanlar yanında ülkemizin diğer bölgelerinde dikkati çeken kuru ormanlar olmak üzere iki şekilde karşımıza çıkar. Ayrıca ülkemizdeki ormanlarımızı koru, bozuk koru, baltalık, bozuk baltalık olmak üzere de ayırabiliriz. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

48 TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI Ülkemiz ormanlık alanları 20 milyon hektar kadardır. Bu değer bütün ülke yüzölçümünün %26'sıdır. Orman alanlarımızın %21'i iyi koru ormanı, %27'si bozuk koru, %15'i baltalık, %37'si bozuk baltalık fundalık karışımıdır. Ülkemizdeki ormanlık alanları coğrafi bölgelerimize göre Karadeniz Bölgesi ormanları, Batı Anadolu "Marmara ve Ege Bölgesi" ormanları, Akdeniz Bölgesi ormanları, İç ve Doğu Anadolu ormanları olmak üzere dört grup halinde toplayabiliriz. 2.1. Karadeniz Bölgesi Ormanları Bol yağış alan bu bölgemiz kıyılarında orman alanları özellikle deniz seviyesinden başlayıp 2000 m. yüksekliklere kadar olan alanlarda Doğuda Batı kesimden daha gür bir şekilde olmak üzere yer yer daralan yer yerde genişleyen bir şerit halinde aşağı seviyelerde bazı maki elemanlarını da (Sandal, Kocayemiş, Menengiç, Akçakesme) içine alacak şekilde devam eder. Sonra ise Kuzey yamaçları boyunca 200 m başlıyan kayın, kestane, ıhlamur, gürgen, meşe, akçaağaç, kızılağaç gibi yapraklarını döken ağaçlardan oluşan ve 1200 m. ye kadar devam eden bir kuşak ile karşılaşılır. Burası aynı zamanda yapraklı koru ormanları olarak bilinen sahadır. Karadeniz Bölgesindeki orman alanları 1200 m. den sonra Batı, Orta ve Doğu kesimde değişik bir görüntü verir. Buna göre Batı ve Orta kesimde kıyıda karaçam ve göknarlar yoğunlukta olurken Doğuda göknar, sarıçam ve ladinler yoğunluk kazanır. Karadeniz dağlarının Güney yamaçlarında ve ikinci sıralar üzerinde aşağı seviyelerde kuru ormanlar hakimdir. Burada aşağı seviyelerde çeşitli meşe türleri yoğunlukta olurken üst seviyelerde 600-800 m.'den 1000 m.'ye kadar olan kesimlerde yapraklarını dökenler (kayın, gürgen, kızılağaç, kırağaç, ıhlamur) üst seviyelerde ise sarıçam, karaçam, ardıç ve göknarlar yer alır. Kuzey Anadolu dağlarında orman üst sınırı 2000 m. civarındadır. Bu yükseltiden sonra ağaçlar ortadan kalkar. Sahada Alpin çayırlar başlar. Türkiye genelinde Karadeniz ormanları %32 bir değer gösterir ki bu da bütün orman alanlarımızın üçte biridir. Şekil 5.1: Akdeniz-Karadeniz Kıyılarımız Arasında (Antalya-Ayancık) Bitki Örtüsü Profili ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

TÜRKİYE'NİN DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI 2.2. Batı Anadolu "Marmara ve Ege Bölgesi" Ormanları Bu sahadaki ormanlık alanlar Marmara Bölgesinin Kocaeli, Samanlı dağları, Bursa, Biga Korudağı ve Istranca yörelerinde dikkati çeker. Özelliklede kuzey yamaçlarda yaygındır. Bu bakımdan Uludağ, ağaççık katı, yapraklı ormanlar katı, iğne yapraklılar ve Alpin çayır katı olmak üzere bir kademeli yapı gösterir. Batı bölgesi ormanlık alanları ülkemiz ormanlık sahalarının %38'ini kaplar. Buradaki belli başlı türler ise meşe, kayın, kestane, gürgen, göknar, karaçam, kızılçamdır. Marmara bölgesinde Uludağ'da ormanın üst sınırı 2100'dir, bu yükseltiden sonra tek tük ortaya çıkan cüce ardıçlardan sonra Alpin çayırlar başlar. Bu saha dışında Samanlı dağlarında 350400 metrelerden sonra, Istrancalarda, Koru dağında ve Edremit kuzeyinde Kazdağ ile çevresinde ormanlık alanlara rastlanır. Bu kesimlerde kuzey yamaçlar nemli ormanları oluştururken güney yamaçlar kuru ormanlardır. Kazdağ ve çevresi kayın ile karaçam ormanları yanında 1200'den sonra dikkati çeken Kazdağ Göknarı ile ünlüdür. Kurakçıl orman özelliği gösteren Ege Bölgesi orman alanları ise genelde Horst sahaları üzerinde yer alır. Meşe ve ardıç türleri yanında kızıl çamlar buradaki başlıca türlerdir. Aydın dağları, Bozdağlar, Manisa ve Samsun dağı bu bakımdan gelişmiş kütlelerdir. Bu kütleler dışında Kozak kütlesi, Beşparmak ile Madranbaba dağları fıstık çamlarının yoğunluk kazandığı dağlardır. Fotoğraf: Marmara Bölgesinde Istranca Dağlarında kestane ağacı toplulukları Ayrıca güney kesimde Datça yarımadasının doğusu Marmaris, Köyceğiz çevresinde alçak kesimlerde görülen Sığla günlük ağaçlarının teşkil ettiği ormanlar relikt bir topluluk olarak karşımıza çıkarlar. Ege bölgesindeki yüksek alanlarda ormanın üst sınırı 2100 m. bulur. AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ 49

50 TÜRKİYE'NİN DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI Fotoğraf: Ege Bölgesinde Bakırçay-Gediz arasında Yunt Dağı kütlesinde maki örtüsü 2.3. Akdeniz Bölgesi Ormanları Bu bölgemizdeki ormanlar Dalaman çayı vadisinin doğu kesiminden başlayıp İskenderun körfezinin doğusuna kadar devam eden Toros ve Amanus dağları üzerinde yer alır. Buradaki ormanlar genelde 700-800 m. yükseltiye kadar çıkan maki formasyonunun üzerinden başlar ve 2100 m.'ye kadar olan yükseltide devam ederler. Alt seviyelerde kızılçam ve çeşitli meşe türleri hakim olurken üst seviyeler 12002100 m. arası sedir, göknar ve ardıçlardan oluşur. Özellikle Lübnan sediri, Toros göknarı başlıca türlerdir. Bu bölgemizdeki orman alanları ülkemiz ormanlarının %20'sini kaplarlar. Akdeniz kıyıları boyunca uzanan ormanlarımızın %80'ni koru ormanı olurken %20 baltalık şeklindedir. Fotoğraf: İçbölgelerimizde Kızılcahalam-Çamlıdere Arasında Soğuksu Milli Parkı Çevresinde Ormanlık ALanlar ANADOLU ÜNİVERSİTESİ

TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI 51 Fotoğraf: Akdeniz Bölgesinde Kaş Kuzeyinde Beydağlarında Yüksek Kesimlerde Sedir ve Karaçam Toplulukları 2.4. İç Bölgelerimizin Orman Alanları İç bölgelerimiz orman alanları bakımından fakir bölgelerimizdir. İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerimizdeki toplam orman alanı tüm Türkiye ormanları içinde ancak %10 gibi bir değere sahiptir. Bunda başlıca neden ise klimatik şartlardaki elverişsizlik ve yüzyıllar boyunca süregelen tahriptir. Özellikle yağışlardaki yetersizlik uzun süren kurak devreler ağaçlanmayı önler. İç Anadoludaki orman alanları volkanik yapı gösteren yüksek dağlar (Melendiz, Erciyes, Hasandağ) ile Yozgat Sivas arasındaki Akdağ yamaçlarında meşe toplulukları ardıç ve karaçam kümeleri halinde dikkati çeker. Doğu Anadolu'da ise ormanlık alanların hakim türü meşelerdir. Plato ve yüksek dağlar üzerinde parçalar halinde kuru orman karakterinde bulunurlar. Özellikle Güneydoğu Toroslar'da Mazı dağı, Kulp dağı ile Tunceli, Bingöl çevrelerinde yoğunluk kazanan bu ormanlar 850 m.'den başlayıp 2400-2600 m.'ye kadar çıkarlar. Doğu Anadolu Bölgesinde (Kuzeydoğuda Yalnızçam dağlarında, Sarıkamış çevresinde) ülkemizdeki orman sınırının en yüksek olduğu noktaya (2800 m.) ulaşılır, burada Sarıçam korulukları dikkat çeker. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

52 TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI Fotoğraf: Güneydoğu Toroslarda Tunceli-Bingöl Arasında Kalan Sahada Yüksek Kesimlerdeki Karaçam Toplulukları 3. Maki ve Garig Formasyonu Genelde Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde ve orman tahribinin yoğun olduğu sahalarda ince gövdeli, sert, bazen kenarları dikensi, cilalı daimi yeşil yapraklı 3-4 m. boyları olan çalı görünüşlü ya da ağaççık şeklindeki bitki toplulukları maki formasyonu olarak adlandırılır. Bu formasyonu ülkemizde en yaygın olarak Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgelerimizde görürüz. Bu bölgelerimizde deniz seviyesinden başlayıp yer yer 600 m.'ye kadar olan sahalarda Maki formasyonu yoğun bir şekilde karşımıza çıkar. Bu formasyonun başlıca türleri Kocayemiş, Sandal, Funda, Mersin, Menengiç, Keçiboynuzu, Pırnal Meşesi, Defne, Akçakesme, Erguvan, Katran ardıçı, Katırtırnağı, Zakkum, Laden, Tesbihtir. Bu türler gerçek Akdeniz ikliminden uzaklaştıkça çeşit bakımından azalmaları yanında karakter bakımındanda değişikliklere (Karadeniz Bölgesinde kışın yapraklarını döken Kızılcık, Geyikdikeni, Böğürtlen, Yabani erik, Yabani elma, Üvez, v.s.) uğrarlar. Garik formasyonunun ise Akdeniz ikliminin hakim olduğu alanlarda ancak toprak şartlarının daha elverişsiz eğimlerin daha fazla ve yağışların daha az olduğu kesimlerde ayrıca makilerin tahrip olduğu sahalarda karşımıza çıkar. Bunlar son derece kurakçıl bitki topluluklarıdır. Başlıca türleri kermez meşesi, akçakesme, kekik, adaçayı, laden, katran ardıçı ve gevendir. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI 53 4. Step Formasyonu Yağışların daha az mevsimler arasındaki sıcaklık farklarının daha fazla olduğu alanlar ot formasyonunun geliştiği sahalardır. Ot cinsi bitkilerden meydana gelen stepler, diğer bir değişle bozkırlar ülkemiz bütününde çok geniş alanlar kaplar. Bu sahaların bir kısmı doğal olurken bir kısmı da ormanların insanlar tarafından tahribi sonucu ortaya çıkmıştır. Bu bakımdan İç Anadolunun orta bölümü (Konya ve Ereğli havzaları, Tuz gölü çevreleri) asıl step sahası olarak karşımıza çıkar. Step formasyonunun gelişme gösterdiği bu bölümde yağışlar 250 mm. altına düşer. Bu sahada görülen bitkiler kendilerini kurak şartlara son derece adapte etmişler ve keçe gibi tüylü dikenli, az yapraklı olarak karşımıza çıkarlar. Gerçek step alanları dışında ormanların tahribi ile ortaya çıkan step sahaları ise çok daha geniş sahalar kaplar. Bu bakımdan Doğu Anadolu platoları geniş ot formasyonu sahası olarak karşımıza çıkar. Buralarda görülen türler genelde yılın en yağışlı devresinde hızlı bir gelişme gösterir. Daha sonra ise vejetatif hayatını son derece yavaşlatır. Step formasyonunda yer alan bitkilerin bir kısmı kısa yaşamlı olurken bir kısmıda yaşamını yıl boyunca devam ettirir. Buradaki türler daha ziyade soğanlı, yumrulu, dikenli ve kokuludurlar. Başlıcaları ise geven, yavşan otu, yumak otu, üzerlik otu, deve dikeni, sütleğen, kekiktir. 5. Alpin Çayırlar Genellikle dağların yüksek kesimlerinde orman örtüsünün üst sınırından sonra ortaya çıkan ot örtüsü alanı Alpin çayırlar olarak bilinir. Ülkemizde Alpin çayırlar dağların 2100 m. den sonraki kesimlerde görülmeye başlar. İlkbahar ve yaz mevsimlerinde karların erimesi ile ortaya çıkan bu çayırlar rengarenk açan çiçekleri yanında yer yer de 1 m.'yi bulan uzun boyları ile dikkat çekerler. Kuzeyde yer alan Karadeniz Dağları ile Torosların yüksek seviyeleri yanında Kars-Ardahan yaylasının bulunduğu alan ülkemizde Alpin çayırlarının en belirgin görüldüğü sahalardır. Sıcaklık derecesinin ağaç yetişmesine imkan vermediği bu alanlar genelde yılın büyük kesiminde karla örtülü olurken yaz mevsiminde bulutsuz açık atmosferi yanında elverişli sıcaklık koşulları ile çayırların gelişme alanıdır. Bu sahalar ayrıca ülkemizde büyükbaş hayvancılık ekonomisinin yürütüldüğü önemli sahalardır. 6. Kıyı Bitkileri Üç yanı denizlerle çevrili olan ülkemizin 8000 km.'yi bulan kıyılarında yer yer görülen kumsal, plaj sahaları ve deltalar üzerinde çeşitli kıyı bitkileri ile karşılaşılır. Uzun kumul setleri ve onların gerisindeki art kıyı setleri arasında tuzlu bataklıklar ile delta alanlarında kumcul ve tuzcul kıyı bitkileri içinde en önemli türler olarak çeşitli saz ve kamış türleri yanında Ilgın, Hayıt, Zakkum ve Karaçalıyı sayabiliriz. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

54 TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI 7. Doğal Hayvan Toplulukları Ülkemiz fauna bakımından son derece farklı hayvan topluluklarını barındırması ile dikkat çeker. Anadolu yarımadasının kıtalar arasındaki konumu buna başlıca etkendir. Ülkemizin Kuzey ve Güneyinde yer alan bazı hayvan türleri dördüncü zamanda meydana gelen iklim değişikliklerine bağlı olarak Anadolu yarımadası üzerinde kalmış ve böylece tür zenginliği ortaya çıkmıştır. Buna göre ülkemizde mevcut doğal faunayı memeliler, kuşlar, sürüngenler ve kurbağalar yanında, balıklar olmak üzere dört ana grupta ele alabiliriz. 7.1. Memeliler Ülkemizde yer alan başlıca memeli hayvanlar içinde en büyük grubu kemirgenler ile geviş getirenler teşkil eder. Kendi içinde böcekçiller, yarasalar, tavşanımsılar, kemiriciler, etçiller, çift toynaklılar olmak üzere türlere ayrılan bu grup içinde belli başlı hayvanlar ise kirpiler, köstebekler, fareler, yarasalar yanında, kurt, çakal, tilki, sansar, ayı, domuz, geyik, gelincik, sırtlan, dağ keçileri, tavşanlar, sincaplardır. 7.2. Kuşlar Ülkemiz coğrafi bölgeleri çok çeşitli kuşların yaşamaları için son derece elverişli bir ortama sahiptir. Ormanlar, göller, sazlık ve bataklıklar, kıyılar, stepler, dağlar, ovalar, kuşların barınmaları ve üremeleri açısından uygun ortamlardır. Bu bakımdan ülkemizde 400'e yakın kuş türünün varolduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca ülkemiz yerküre üzerinde nesli tükenmek üzere olan türlerin de yaşadığı (kelaynak) bir ülke olmak özelliğindedir. Ülkemizde dikkati çeken başlıca kuş türlerinin varyetelerini ötücüler, ağaçkakangiller, Gökkuzgunumsular, gugukkuşları, baykuşlar, güvercinler, yağmur kuşları, batak kuşları, tavuksular, kartallar, kazsılar, flemingolar, pelikanlar, uzunbacaklılar olarak sıralayabiliriz. Bu varyeteler içinde yer alan türlerin ülkemizde barındığı en elverişli alanlar ise Çamaltı Tuzlası, Sultan Sazlığı, Darıca Kuş Cenneti, Eğridir, Beyşehir, Eber, Akşehir gölleri çevreleri ile Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çukurovadaki lagünlerdir. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI 55 Fotoğraf: Leylek Ülkemizde Yaz Aylarında Yaşayan Bir Göçmen Kuş Türüdür 7.3. Sürüngenler ve Kurbağalar Ülkemiz klimatik şartlardaki farklılıklar nedeniyle farklı coğrafi bölgelerimizde değişik iklim özellikleri gösterir. Bu bakımdan kurbağalar ve sürüngenler yönünden zengin bir görüntü verir. Türkiye'de 80 kadar sürüngen türü yaşar. Bunlardan 8'ini kaplumbağalar, 40'ı kertenkeleler oluştururken 33 kadar türüde yılanlar meydana getirir. Kurbağalara gelince bunlar genelde ülkemizin her bölgesinde yaygınlık gösterirler, ancak suyu pek fazla terketmeyen ova kurbağası türü diğer türlere nazaran yoğunluk kazanmakla beraber son yıllarda yurt dışına yapılan ihracat nedeniyle sayıları gittikçe azalmaktadır. Ülkemizde bulunan yılanların çoğu zehirsiz olup insanlar için fazla tehlike arzetmezler. Kırk tür içinde yedi tanesi gerçek zehirli engerek yılanıdır. Yılanlar içinde yavaş hareket eden türler zehirli olurlarken hızlı hareket edenler ise zehirsiz ve zararsızdırlar, bunlar bilakis tarlalardaki zararlı böcek ve fareleri yediklerinden biyolojik mücadelede etkili olurlar. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

56 TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI 7.4. Tatlı ve Tuzlu Su Faunası (Balıklar) Üç yönden denizlerle çevrili olan ülkemizde bir taraftan farklı deniz hayvanları popülasyonları ile karşılaşılırken diğer taraftan geniş iç sular alanına sahip olmamız nedeniylede zengin bir tatlısu potansiyeli ile karşı karşıya olduğumuz bir gerçektir. Ancak ülkemiz bu zengin potansiyelden gerektiğince faydalanmamaktadır. Ülkemiz tatlı sularındaki ekonomik değer ifade eden balık türlerini turna, sazan, kefal, alabalık, gümüş ve yayın olarak sayabiliriz. Akdeniz ekosistemi içine giren kıyılarımızda ise 400'e yakın balık türü yaşar. Bunlar içinde Karadenizde karakteristik olarak dikkati çekenler hamsi, mersin, orkinos, zargana, kalkan olurken, Marmara'dakiler ise uskumru, çinekop, lüfer, sarıkanat, palamut ve levrektir. Akdeniz karakteristik türleri içinde ise kılıç, karagöz, çupra, kırlangıç, barbunya, mercan, mezgit, tekir, kalyos, istavrit sayılabilir. Özet Orta kuşakta yer alan Türkiye doğal bitki örtüsü (vejetasyon) yönünden zengin bir ülkedir. Bu zenginliğin başlıca nedeni kısa mesafelerde değişen litolojik yapı ile buna bağlı olarak ortaya çıkan toprak özellikleri ve klimatik şartlardaki farklılıktır. Ayrıca ülkemizde üçüncü zamana ait endemik bitkiler ile bugünkü iklim şartlarının eseri olmayan relik (kalıntı) bitkilere de rastlanır. Türkiye'de doğal bitki örtüsünü diğer bir değişle bitki formasyonlarını orman, maki, step, alpin çayırlar, kıyı bitkileri olmak üzere beş grupta ele alabiliriz. Konuya bu açıdan bakıldığında Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerimiz orman alanları bakımından zenginlik ifade ederken, İç ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimiz step, Akdeniz Ege Bölgeleri maki sahalarının genişlediği bölgelerimizdir. Alpin çayırlar dağlarımızın yüksek kesimlerinde yer alırken kıyı bitkileride kıyılarımızda görülür. Ülkemizdeki ormanlar Karadeniz Bölgesinin denize bakan yamaçları haricinde kuru orman karakterindedir. Nemli ormanlarımızdaki türlerin başlıcaları kayın, gürgen, kestane, göknar, sarıçam, karaçam, ladin olurken kuru ormanlarımızdaki türler ise çeşitli meşe ve ardıçlar ile kızılçam, karaçamlardır. Ülkemizdeki ormanların alt ve üst sınırları coğrafi bölgelerimize göre farklılıklar gösterir. Orman sınırının en yüksek olduğu bölgemiz Doğu Anadolu bölgesidir. Ülkemizin sahip olduğu coğrafi bölgelerindeki farklı şartlar doğal olarak değişik Hayvan topluluklarına yaşam ortamı olmuştur. Anadolu yarımadasının bir geçiş alanı üzerinde yer alması da ülkemizde yaşayan hayvan türlerinin sayısının fazla olmasının ayrı bir nedenidir. Ayrıca kuvaternerde meydana gelen iklim değişiklikleride kuzeyde ve güneyde yaşayan hayvanların (fauna) ülkemizde barınmalarını sağlamıştır. Buna göre ülkemizde fauna bakımından çeşitli familyalara ait tür zenginliği ile karşılaşılır. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI 57 Ayrıca üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemizde 400 balık türünün mevcut olduğu ancak bunlar içinde ticari değeri olanlarının farklı kıyılarımızda fazla sayıda olmadığını söyleyebiliriz. Değerlendirme Soruları 1. Türkiye'de nemli ormanlar ekonomik bir şekilde aşağıdaki bölgelerden hangisinde en iyi gelişmiştir? A. Akdeniz Bölgesi B. Ege Bölgesi C. Doğu Anadolu Bölgesi D. Karadeniz Bölgesi E. Marmara Bölgesi 2. Doğu Anadolu Bölgemizdeki orman formasyonunun hakim ağaç türü aşağıdakilerin hangisidir? A. Kayın B. Kestane C. Ihlamur D. Gürgen E. Meşe 3. Kızılçam aşağıdaki bölgelerimizden hangisinde daha çok görülür? A. Karadeniz Bölgesi B. İç Anadolu Bölgesi C. Marmara Bölgesi D. Akdeniz Bölgesi E. Güneydoğu Anadolu Bölgesi 4. Ülkemizdeki ormanların en üst sınırı aşağıdaki değerlerden hangisidir? A. 1800 B. 2400 C. 1200 D. 3000 E. 2800 5. Ülkemizdeki dikkati çeken kuş türleri aşağıdaki yerlerden hangisi kendileri için iyi bir ortam değildir? A. Eğridir, Beyşehir, Eber Gölleri B. Sultan Sazlığı C. Çamaltı Sazlığı D. Manyas Gölü çevresi E. Samsun Dağı çevresi AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

58 TÜRKİ YE'Nİ N DOĞ AL Bİ TKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVAN TOPLULUKLARI Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Atalay, İ., Türkiye Vejetasyon Coğrafyasına Giriş, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1983. Çetin, D., Türkiye Ormancılığının Milli Ekonomideki Yeri, Tarım Orman Köy işleri Bakanlığı Dergisi, Sayı 61, Ankara, 1991. Dönmez, Y., Trakya Bitki Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1968. Erinç, S., Vejetasyon Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1977. Günal, N., Türkiye'de Başlıca Ağaç Türlerinin Coğrafi Yayılışları, Ekolojik ve floristik Özellikleri, İstanbul, 1997. İnandık, H., Türkiye Bitki Coğrafyasına Giriş, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1965. Kocataş, A., Deniz Faunası "Türkiye'nin Biyotik Zenginlikleri", Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, Ankara, 1987. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ