Yrd. Doç. Dr. Tülay AYDIN ÜNVER İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi MÜŞTEREK HESAP
İÇİNDEKİLER PROF. DR. RONA SEROZAN IN ÖNSÖZÜ...VII DANIŞMANIN ÖNSÖZÜ... IX ÖNSÖZ... XI İÇİNDEKİLER...XV KISALTMALAR LİSTESİ...XXI GİRİŞ...1 Birinci Bölüm MÜŞTEREK HESAP KAVRAMI VE MÜŞTEREK HESABIN HUKUKİ YAPISI I. Müşterek Hesabın Tanımı...5 II. Terminoloji...9 III. Müşterek Hesabın Açılmasına Temel Teşkil Eden Sebepler...11 A. Hesap Üzerinde Tasarruf Kolaylığı Sağlamak...11 B. Vergi Yükümlülüklerinden Kurtulmak...13 C. Saklı Paylı Mirasçılardan Mal Kaçırmak...17 D. Mevduat Sigortası Limitini Yükseltmek...18 IV. Müşterek Hesabın Hukuki Yapısı... 22 A. Mevduat Hesabının Bir Türü Olarak Müşterek Hesap... 22
XVI B. Hesap Sahipleri Arasındaki Hukuki İlişki (İç İlişki)... 30 1. İç İlişkide Birlikte Hak Sahipliği...31 a. Elbirliği Halinde Alacaklılık...31 b. Paylı Hak Sahipliği... 34 2. İç İlişkide Tek Başına Hak Sahipliği...35 C. Banka ile Hesap Sahipleri Arasındaki Hukuki İlişki (Dış İlişki): Müşterek Hesabın Türleri...37 D. Hesap Sahipleri Arasındaki İç İlişki ile Banka ve Hesap Sahipleri Arasındaki Dış İlişkinin Birbirinden Ayrılması...37 E. Müşterek Hesap Niteliği Taşımayan Hukuki İlişkiler... 40 1. Kiracının Vereceği Güvence İçin Açılacak Banka Hesabı... 40 2. Ön Ödemeli Taksitle Satışta Verilecek Güvence İçin Açılacak Banka Hesabı... 48 İkinci Bölüm MÜŞTEREK HESABIN TÜRLERİ, KURULMASI VE MÜŞTEREK HESAPTA TÜR DEĞİŞİKLİKLERİ I. Müşterek Hesabın Türleri...51 A. Teselsüllü (Münferit Yetkili) Müşterek Hesap...51 1. Genel Olarak...51 2. Teselsüllü Müşterek Hesabın Benzer Kurumlardan Farkı... 54 a. Bir Hesap Üzerinde Temsil Yetkisi Verilmesinden Farkı.54 b. Kısmi Alacaklılıktan Farkı...59 c. Üçüncü Kişi Yararına Hesaplardan Farkı...62 3. Teselsüllü Müşterek Hesabın Hukuki Niteliği...67 a. Hesap Sahipleri Arasında Alacaklı Teselsülü...67 b. Alacaklı Teselsülünün Genel Hükümleri... 69 c. Teselsüllü Müşterek Hesaba Alacaklılar Arası Teselsül Hükümlerinin Uygulanması...76
XVII d. Teselsüllü Müşterek Hesabın Alacaklılar Arası Teselsülden Farklı Özellikleri...81 B. Teselsülsüz (Birlikte Yetkili) Müşterek Hesap...85 1. Genel Olarak...85 2. Teselsülsüz Müşterek Hesabın Hukuki Niteliği... 92 C. Bölünebilir Müşterek Hesap...93 D. Tarafların İradesine Göre Müşterek Hesap Türünün Belirlenmesi... 96 1. Sözleşmede Hüküm Bulunması Halinde... 96 2. Sözleşmede Hüküm Bulunmaması Halinde... 99 II. Müşterek Hesabın Kurulması... 103 A. Müşterek Hesabın Kanun Gereği Kurulması... 103 B. Müşterek Hesabın Sözleşme ile Kurulması... 106 1. Genel Olarak... 106 2. Ehliyet... 107 3. Şekil...111 4. Müşterek Hesap Sözleşmesinde Geçerliliği Tartışılan Kayıtlar...117 a. Mirasçıları Dışlama Kaydı...117 (1). Mirasçıları Dışlama Kaydının Kararlaştırılmasının Sebepleri...117 (2). Mirasçıları Dışlama Kaydının Anlamı... 120 (3). Mirasçıları Dışlama Kaydının İşlevi... 122 (4). Mirasçıları Dışlama Kaydının Geçerliliği... 123 b. İflas İdaresini Dışlama Kaydı... 129 c. Yasal Temsilciyi Dışlama Kaydı... 131 III. Müşterek Hesapta Tür Değişiklikleri... 132 A. Tarafların Anlaşmasıyla... 132 B. Tek Taraflı İradeyle... 132 1. Teselsülsüz Müşterek Hesaplarda... 132 2. Teselsüllü Müşterek Hesaplarda... 133 a. Sözleşmede Kayıt Varsa... 133
XVIII b. Sözleşmede Kayıt Yoksa... 134 C. Sözleşmede Yer Alan Hüküm Uyarınca Kendiliğinden... 136 Üçüncü Bölüm MÜŞTEREK HESAP ÜZERİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN ÇEŞİTLİ İŞLEMLER I. Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Devri... 139 A. Genel Olarak Alacağın Devri... 139 B. Teselsüllü Müşterek Hesaplarda Alacağın Devri... 142 1. Alacağın Hesap Sahiplerinden Birine Devri... 142 2. Alacağın Bir Üçüncü Kişiye Devri... 142 C. Teselsülsüz Müşterek Hesaplarda Alacağın Devri... 150 D. Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Devrinin Sonuçları... 151 II. Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Rehni... 158 A. Genel Olarak Alacak Rehni... 158 B. Teselsüllü Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Rehni...161 1. Banka Lehine Rehin...161 2. Üçüncü Kişi Lehine Rehin... 168 C. Teselsülsüz Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Rehni... 172 D. Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Rehninin Sonuçları... 172 III. Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Haczi... 179 A. Genel Olarak... 179 B. İcra ve İflas Kanunu Hükümlerine Göre Haciz... 186 1. Teselsüllü Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Haczi... 186 a. Teselsüllü Müşterek Hesapta Hesap Sahiplerinin Payları Oranında Haciz Uygulanmasını Kabul eden Görüş... 188 b. Teselsüllü Müşterek Hesabın Tümü Üzerinde Haczin Uygulanmasını Kabul Eden Görüş... 190
XIX c. Teselsüllü Müşterek Hesabın Haczine İlişkin Görüşlerin Değerlendirilmesi...191 2. Teselsülsüz Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Haczi... 192 C. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna Göre Haciz... 194 D. Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Haczinin Sonuçları... 196 IV. Müşterek Hesaptan Doğan Alacağın Takası... 201 Dördüncü Bölüm HESAP SAHİPLERİ ARASINDA VE HESAP SAHİPLERİNİN HUKUKİ DURUMUNDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLERİN MÜŞTEREK HESABA ETKİSİ I. Müşterek Hesap Sözleşmesinin Devri...209 A. Genel Olarak Sözleşmenin Devri... 210 B. Müşterek Hesap Sözleşmesinin Devrinde Şekil... 213 C. Müşterek Hesap Sözleşmesinin Devrinde Rıza...214 D. Müşterek Hesap Sözleşmesinin Devrinin Sonuçları... 218 1. Genel Olarak... 218 2. Sözleşmenin Devrinden Sonra Takas Hakkının İleri Sürülmesi... 220 II. Müşterek Hesap İlişkisine Yeni Bir Kişinin Katılması... 225 A. Genel Olarak Sözleşmeye Katılma... 225 B. Müşterek Hesap Sözleşmesine Katılmada Rıza... 227 C. Müşterek Hesap Sözleşmesine Katılmanın Sonuçları... 230 III. Müşterek Hesap Sahiplerinden Birinin İflası... 231 A. İflasın Açılmasının Müflis Hesap Sahibinin Tasarruf Yetkisine Etkisi... 232 1. Kural... 232 2. İstisna... 233
XX B. İflasın Açılmasının Diğer Hesap Sahiplerinin Tasarruf Yetkisine Etkisi... 236 C. İflasın Açılmasından Sonra Takas Hakkının Kullanılması... 239 D. İflasın Açılmasının Üzerinde Haciz Uygulanan Müşterek Hesaba Etkisi... 243 E. İflasın Açılmasının Üzerinde Rehin Hakkı Tesis Edilmiş Müşterek Hesaba Etkisi...244 IV. Müşterek Hesap Sahiplerinden Birinin Fiil Ehliyetini Kaybetmesi.247 V. Müşterek Hesap Sahiplerinden Birinin Ölümü... 251 A. Genel Olarak... 251 B. Hesap Sahiplerinden Birinin Ölümünün Sonuçları... 251 1. Genel Sonuçlar... 251 2. Teselsüllü Müşterek Hesaplarda Hayatta Kalan Hesap Sahiplerinin Hesap Üzerinde Tasarruf Yetkisi... 254 3. Veraset Vergisinin Tahsili...260 SONUÇ... 269 KAYNAKÇA... 275