YABANCILARA TÜRKÇE ÖGRETİMİ ÜZERİNE YAPILMIŞ LİSANSÜSTÜ TEZLERİN ÇEŞİTLİ DEGİŞKENLER AÇISINDAN ANALİZİ Aliye Nur ERCAN Necmettin Erbakan Üniversitesi Özet: Yabancılara Türkçe öğretimine dair eserlerin temelleri on birinci yüzyılda atılmıştır. Bu öğretimin sistemli bir şekilde yapılması ise son yıllarda önem kazanmıştır. Türkiye'de ve yurt dışında Türkçenin yabancı dil olarak öğretimine ilişkin merkezler açılmış, ders kitapları, yardımcı kitaplar ve sözlükler hazırlanmıştır. Farklı yöntem, teknik ve materyallerden yararlanarak öğretim daha faydalı hale getirilmeye çalışılmıştır. Yüksek lisans ve doktora programları ile yürütülen çalışmalarla da alana katkı sağlayabilecek eserler oluşturulmuştur. Literatür tarandığında, yabancılara Türkçe öğretimine ilişkin lisansüstü tezleri kapsamlı bir şekilde inceleyen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmanın ilgili alanda yapılmış olan tezleri betimleyici yönü ile yapılacak yeni lisansüstü tezler için yol gösterici nitelikte olacağı düşünülmektedir. Çalışma ile, yabancılara Türkçe öğretimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin; lisansüs,tü eğitim düzeyi, yılları, üniversiteleri, ana bilim dalları, danışmanları, konu alanları, yöntemleri, evren-örneklem-çalışma grubu, örneklem seçim teknikleri, veri toplama araçları, veri çözümleme biçimleri ve sunulan öneriler açısından analizi hedeflenmiştir. Çalışmada nitel araştırma veri toplama yöntemlerinden doküman incelemesi tercih edilmiş ve tezlere Yüksek Öğretim Kurulunun tez veri tabanından ulaşılmıştır. Yapılan derleme sonucu ilgili alanda 1989-2013 yıllarında tamamlanmış, 154'ü yüksek lisans ve 27'si doktora tezi olmak üzere toplam 181 tez tespit edilmiştir. Bir kısmı erişime açık olmayan bu tezlerden 118'inin tam metnine ulaşılmış ve bu tezler incelemeye alınmıştır. Çalışmada betimsel analizden yararlanılmıştır. Veriler çalışmanın alt amaçları doğrultusunda çözümlenmiş, düzenlenen tablolarla sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Yabancılara Türkçe öğretimi, lisansüstü tez, analiz 1. Giriş Yüzyıllardır toplumlar askeri, dini, ekonomik, kültürel, politik, siyasi, tarihi, ticari vb. farklı sebeplerin etkisiyle yeni diller öğrenme ve kendi dillerini diğer topluluklara öğretme ihtiyacı hissetmişlerdir. Günümüzde dünyanın birçok yerinde konuşulan ve "tarihin bilinen ilk dönemlerinden beri gelişmiş, işlenmiş ve zenginleşmiş bir dil olarak karşımıza çıkan Türkçenin hem ana dili olarak hem yabancı dil olarak öğretimi konusunda yapılmış somut örnekler vardır" (Karakuş, 2006, s.12). Yabancılara Türkçenin öğretimi konusunda yazılan ilk eser, Kaşgarlı Mahmut'un Divanu Lügati't- Türk'üdür (Hengirmen, 1993, s.5; Barın, 2004, s.20). XI. yüzyılda, Karahanlı Türkçesi döneminde oluşturulan bu yapıtı sunarken yazar, "Tanrı yeryüzündeki erki (gücü) Türklere vermiştir. Bunların dilini öğrenmekte yarar vardır. Bu kitabı Araplara Türkçe öğretmek için ve Türk dili ile Arap dilinin atbaşı beraber yürüdükleri bilinsin diye yazdım'' (Korkmaz, 1995, s. 256) ifadesini kullanmıştır. Yabancılara Türkçe öğretimine dair bir başka eser, XV yüzyılda kaleme alınan Ali Şir Nevai'nin Muhakemetü'l Lugateyn'idir. Yine o dönemlerde Türk yazarların yanı sıra yabancı yazarların da bu konuya eğildikleri ve eserler oluşturdukları görülmektedir. Günümüzde yabancılara Türkçe öğretiminin sistemli bir şekildeyapılmaya başlanması konunun üniversiteler bünyesinde ele alınmasıyla gündeme gelmiştir. 1984 yılında alanın ilk kurumu olan Ankara Üniversitesi Türkçe Öğretim Merkezinin (TÖMER) kurulması ve ardından farklı üniversitelerde bu merkezlerin yaygınlaşması ile bu konuda önemli adımlar atılmıştır. Açılan özel kurslar ve hazırlanan dil öğretim setleriyle de alana katkı sağlanmıştır. Yine Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) da özellikle yurt dışındaki üniversitelerde bulunan Türkoloji bölümlerine destek sağlamıştır. Üniversitelerde Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Tezli! Tezsiz Yüksek Lisans ve Doktora Programları açılmıştır. Bu programların da katkısıyla araştırmacılar konuya ilişkin tezler hazırlamışlardır. Bu çalışmada, yabancılara Türkçe öğretimi üzerine yapılan lisansüstü tezler çeşitli değişkenler açısından ele alınmış ve irdelenmiştir. 2
2. Amaç Çalışmanın genel amacı, yabancılara Türkçe öğretimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin analizini yapmaktır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır. Yabancılara Türkçe öğretimi alanında yapılmış tezlerin; a) lisansüstü eğitim düzeyi, b) yılları, c) üniversiteleri, d) ana bilim dalları, e) danışmanları, f) konu alanları, g) yöntemleri, h) evren-örneklem-çalışma grupları, ı) örneklem seçim teknikleri, i) veri toplama araçları, j) veri çözümleme biçimleri, k) sunulan öneriler açısından dağılım özellikleri nelerdir? 3. Önem Yabancılara Türkçe öğretiminin temelleri yüzyıllar öncesine dayansa da bu öğretimin sistemli bir şekilde yapılması son yıllarda daha fazla önem kazanmıştır. Türkiye'de ve yurt dışında Türkçenin yabancı dil olarak öğretimine ilişkin merkezler açılmış; farklı yöntem, teknik ve materyallerden yararlanarak öğretim daha faydalı hale getirilmeye çalışılınıştır. Yabancılara Türkçe öğretimine dair ders kitapları, yardımcı kitaplar ve sözlükler hazırlanmıştır. Yüksek lisans ve doktora programları ile yürütülen çalışmalarla da alana katkı sağlayabilecek eserler oluşturulmuştur. Araştırmacılar, yeni çalışmalara kolaylık sağlaması adına bu kaynakları derlemişlerdir: (Erdem, 2009; Göçer & Moğul, 2011; Göçer, Tabak & Coşkun, 2012; Kahriman, Dağtaş, Çapoğlu & Ateşal, 2013). Ancak literatür tarandığında, yabancılara Türkçe öğretimine dair yapılan lisansüstü tezleri kapsamlı bir şekilde inceleyen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmanın ilgili alanda yapılmış olan tezleri betimleyici yönü ile yapılacak yeni lisansüstü tezler için yol gösterici nitelikte olacağı düşünülmektedir. 4. Yöntem Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. 4.1. Çalışma grubu Yüksek Öğretim Kurulunun tez veri tabanında "Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ana Bilim Dalı", "Yabancı Dil Olarak Türkçe Ana Bilim Dalı" ve "Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Bilim Dalı" altında yer alan tezlerin yanı sıra "Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi", "Türkçenin yabancılara öğretimi", "yabancılara Türkçe öğretimi", "yabancı dil olarak Türkçe öğretimi" anahtar kelimeleriyle yapılan taramalar sonucu tezlere ulaşılmıştır. Yapılan derleme sonucu 1989-2013 yıllarında tamamlanmış, 154 tanesi yüksek lisans ve 27 tanesi doktora tezi olmak üzere 181 teze ulaşılmıştır. Bir kısmı çeşitli nedenlerle erişime sınırlandırılan bu tezlerden 118 tanesinin tam metnine ulaşılmış olup incelemeye alınmıştır. 4.2. Verilerin toplanması ve analizi Veriler, doküman incelemesi yöntemiyle elde edilmiştir. "Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu veya olaylar hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar" (Yıldırım & Şimşek, 2011, s. 187). Çalışma grubunda yer alan tezler, Yüksek Öğretim Kurulu Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı'nın web sitesinden pdf formatında bilgisayara aktarılmış ve belirtilen değişkenler açısından ele alınmıştır. Çalışmada betimsel analizden yararlanılmıştır. Yıldırım ve Şimşek, bu analizin elde edilen bulguları düzenlenmiş ve yorumlanmış bir biçimde okuyucuya sunmayı amaçladığı söyler. Öncelikle sistematik ve açık bir şekilde betimlenen veriler, yorumlanır ve sonuçlara ulaşılır (2011, s. 224). 3
Türkçenin Eğitimi-Öğretimine Yönelik Çalışmalar Çalışmanın önceden belirlenen alt amaçları doğrultusunda incelenen lisansüstü tezlerden elde edilen veriler sayısallaştırılmış; yüzde ve frekans dağılımlarıyla betimlenmeye çalışılmıştır. 5. Bulgular ve yorum Tablo 1. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Tezlerin Lisansüstü Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı Yüksek Lisans Doktora Toplam n 110 8 118 % 93.22 6.78 100 Tablo l'de, "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair tezlerin lisansüstü eğitim düzeyine göre dağılımına yer verilmiştir. Tezlerin %93.22 gibi büyük bir çoğunluğunun yüksek lisans tezi; %6.78'inin ise doktora tezi olduğu görülmektedir. Tablo 2. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Yıllara Göre Dağılımı Yıllar n % 1995 4 3.39 1998 1 0.. 85 2004 4 3.39 2005 3 2. 54 2006 6 5.09 2007 13 11. 02 2008 12 10.17 2009 9 7. 63 2010 25 27.19 2011 19 16.10 2012 9 7.62 2013 13 11.01 Tablo 2 incelendiğinde, "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerin en fazla 2010, en az ise 1998 yılında tamamlandığı görülmektedir. 4
------- ------------------- Türkçenin Eğitimi-Öğretimine Yönelik Çalışmalar Tablo 3. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Üniversitelere Göre Üniversite Adı n % Dokuz Eylül Üniversitesi 29 24.58 İstanbul Üniversitesi 28 23.72 Gazi Üniversitesi 16 13.56 Ankara Üniversitesi 14 11.86 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 5 4.23 Erciyes Üniversitesi 4 3.39 Yıldız Teknik Üniversitesi 4 3.39 Abant İzzet Baysal Üniversitesi 3 2.54 Atatürk Üniversitesi 2 1.69 Hacettepe Üniversitesi 2 1.69 Afyon Kocatepe Üniversitesi Boğaziçi Üniversitesi Fatih Üniversitesi Fırat Üniversitesi Marmara Üniversitesi Necmettin Erbakan Üniversitesi Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Trakya Üniversitesi Uludağ Üniversitesi Tablo 3'te "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerin üniversitelere göre dağılımına yer verilmiştir. 21 farklı üniversitede yapılan toplamda ll8 tezin, hemen hemen yarısının Dokuz Eylül ve İstanbul Üniversitelerinde tamamlandığı dikkat çekmektedir. Yine Gazi ve Ankara Üniversitelerinde de bu alana dair çalışmaların çokça yapıldığı söylenebilir. 5
Tablo 4. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Ana Bilim Dallarına Göre Dağılımı Ana Bilim Dalları n % Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı 33 27.96 Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Bilim Dalı 26 22.03 Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ana Bilim Dalı 25 21.19 Dilbilim Ana Bilim Dalı 11 9.32 Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı 6 5.09 Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı 3 2.54 Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Ana Bilim Dalı 3 2.54 Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı 2 1.69 Türkçe Öğretmenliği Ana Bilim Dalı 2 1.69 Eğitimin Kültürel Temelleri Ana Bilim Dalı l 0.85 Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü Ana Bilim Dalı İlköğretim Ana Bilim Dalı l 0.85 İngiliz Dilbilim Ana Bilim Dalı İngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı l 0.85 İngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı Tablo 4'te verilen "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerin ana bilim dallarına göre dağılımı incelendiğinde, bu alanda en fazla tezin "Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı"nda yapıldığı göze çarpmaktadır. Ayrıca, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde yer alan "Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Bilim Dalı" ile Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü bünyesinde bulunan "Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ana Bilim Dalı"nda da çok sayıda tez hazırlandığı dikkat çekmektedir. Tablo 5. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Danışmanlarına Göre Dağılımı Danışmanların Unvanları n % Prof. Dr. 44 37.29 Doç. Dr. 30 25.42 Yrd. Doç. Dr. 40 33.90 Dr. 4 3.39 "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerin danışmanlarına göre dağılımına Tablo 5'te yer verilmiştir. Danışmanların unvanlarına göre yapılan dağılım incelendiğinde, bu alanda yapılan tezlere en çok profesör doktorların danışmanlık yaptıkları anlaşılmaktadır. Yine yardımcı doçent doktorların da profesörlere yakın bir sayıya ulaştıkları görülmektedir. 6
Tablo 6. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Konu Alanlarına Göre Dağılımı 1 Konu Alanları n % Dil Bilgisi Öğretimi Materyal Hazırlama/Değerlendirme Yöntem/Teknik/Yaklaşım Sözcük Öğretimi Türkçe Öğrenenlerin Karşılaştıkları Zorluklar/Sorunlar Kültür Aktarımı Atasözü/Deyim/Mecaz Kelime Sıklığı/Sözlük Oluşturma Türkiye Dışında Türkçe Öğretimi Yazma Becerisi Dil Yapılarının Karşılaştırılması Okuma Becerisi Yazınsal Metinler Avrupa Dil Çerçevesi Başvuru Metni Dinleme Becerisi Konuşma Becerisi TÖMER Beden Dili Dil edinimi Halk Hikayeleri Görev Odaklılık İçerik Odaklılık Metindilbilimsel Ölçütler Öğrenen Özerkliği Öğretmen Bilişi ve Öğrenci İnanışları 20 16.94 16 13.56 11 9.32 9 7.63 8 6.77 6 5.09 5 4.24 5 4.24 5 4.24 5 4.24 4 3.39 4 3.39 4 3.39 2 1.69 2 1.69 2 1.69 2 1.69 I Toplam 118 100 "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezler, konu alanlarına göre sınıflandırılmış ve elde edilen veriler Tablo 6'da sunulmuştur. Tabloya göre, en fazla ağırlık verilen konu alanı dil bilgisi öğretimi olmuştur. 7
Türkçenin Eğitimi-Öğretimine Yönelik Çalışmalar Tablo 7. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Yöntemlerine Göre Dağılımı Yöntemler n % Belirtilmemiş 49 41.53 Nitel 17 14.41 Tarama 15 12.72 Betimsel Araştırma 12 10.17 Deneysel 7 5.93 Durum Saptaması 4 3.39 Alan Araştırması 3 2.54 Nitel ve Nicel 3 2.54 Doküman Analizi 2 1.69 Yarı Deneysel Araştırma 2 1.69 Tarihsel ve Betimsel 2 1.69 İçebakış Yöntemi Karşıtsal Çözümleme Yöntemi Tablo 7'de, "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerin yöntemlerine göre dağılımı ele alınmıştır. Tezlerin büyük bir çoğunluğunda yöntemin belirtilmemiş olduğu ilk dikkat çeken bulgudur. İncelenen tezlerde çoğunlukla "nitel" araştırmaların yapıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca tarama çalışmaları ve betimsel araştırmalar da sıkça tercih edilmiştir. Tablo 8. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Evren/Örneklem/Çalışma Gruplarına Göre Dağılımı Evren/Örneklem/Çalışma Grubu n % Belirtilmemiş 39 33.05 Kitap 35 29.66 Öğrenci/ Öğrenici 33 27.97 Doküman 8 6.78 Öğretmen/ Okutman 3 2.54 Tablo 8'de, "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerin evren/örneklem/ çalışma gruplarına göre dağılımı sunulmuştur. Tezlerin yaklaşık üçte birinde bu veriye ilişkin herhangi bir bulguya rastlanılmamıştır. Bu tezler dışarıda bırakıldığında, araştırmacıların daha çok kitap ve öğrenci/öğrenici üzerinde çalışmalar yaptıkları anlaşılmaktadır. 8
Tablo 9. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerde İncelenen YTÖ Kitaplarının Dağılımı Yöntemler Yeni Hitit 1 Yabancılar İçin Türkçe (Ankara Üni. TÖMER) 21 Yeni Hitit 2 Yabancılar İçin Türkçe (Ankara Üni. TÖMER) 17 Yeni Hitit 3 Yabancılar İçin Türkçe (Ankara Üni.TÖMER) 15 Hitit 1Yabancılar İçin Türkçe (Ankara Üni.TÖMER) 9 Hitit 2-3 Yabancılar İçin Türkçe (Ankara Üni.TÖMER) 8 Yabancılar İçin Türkçe 1-2 (Gazi Üni.TÖMER) 5 Yabancılar İçin Türkçe Dil Bilgisi (Gazi Üni.TÖMER) 4 Türkçe Öğreniyoruz 1 (M.Hengirmen/N.Koç-Engin Yay.) 4 Turkofoni Türkçe Öğren 2 (M.Çetin-Dil Evi Yay.) 4 Turkofoni Türkçe Öğren 1-3-4-5-6 (M.Çetin-Dil Evi Yay.) 3 Türkçe Öğreniyoruz 2 (M.Hengirmen/N.Koç-Engin Yay.) 3 Türkçe Öğreniyoruz 3 (M.Hengirmen-Engin Yay.) 3 Türkçe Öğreniyoruz 4 (M.Hengirmen -Engin Yay.) 2 Gökkuşağı Türkçe Öğretim Seti 1-2 (Dilset Yay.) 3 Türkçe Öğreniyoruz-ORHUN 1-2-3 (M.Özbay/F.Temizyürek -Tika Yay.) 3 Türkçe Öğreniyoruz-ORHUN- İleri Düzey (M.Özbay/F.Temizyürek-Tika Yay.) 2 Yabancı Dilim Türkçe 2 (H.Yılmaz/Z.Sözer-Dilmer Yay.) 3 Yabancı Dilim Türkçe 1-3-4-5-6 (H.Yılmaz/Z.Sözer-Dilmer Yay.) 2 Turkuaz Türkçe Yolu Cümleler (M.Çetin-Dil Evi Yay.) 2 Turkuaz Türkçe Konuşalım 2 (M.Çetin-Dil Evi Yay.) 2 Türkçe Öğrenelim (N.N.Karaman-Filiz Kitabevi) 2 Türkçe Öğrenelim 1-2-3-4 (M.Hengirmen-Engin Yay.) 2 Türk Dünyası İçin Türkçe Temel-Orta-İleri (İ.Akış/F.Aslan-Türk D. Arş.Vak.Yay.) 2 Yabancılar İçin Türkçe 1-2 (H.Sebüktekin-Boğaziçi Üni.Yay.) 2 Tezlerde birden fazla kez incelemeye alınan kitapların dağılımına Tablo 9'da yer verilmiştir. Tablo değerlendirildiğinde, en çok incelenen kitabın Ankara Üniversitesi Tömer tarafından hazırlanan "Yeni Hitit l" olduğu görülmektedir. Yine aynı dil öğretim setinin 2. ve 3. seviyelerdeki kitaplarının da çokça ele alındığı dikkat çekmektedir. n Tablo 10. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Örneklem Seçim Tekniklerine Göre Dağılımı Örneklem Seçim Teknikleri n % Random/Seçkisiz Örnekleme 7 53.85 Ölçüt Örnekleme 5 38.46 Aşırı veya Aykırı Durum Örneklemesi 1 7.69 Toplam 13 100 "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerin 13'ünde örneklem seçim tekniklerinin belirtildiği görülmüş ve Tablo lo'da bu tekniklerin dağılımına yer verilmiştir. Toplamda üç farklı teknik tespit edilmiş ve en fazla tercih edilen örneklem seçim tekniğinin random/seçkisiz örnekleme olduğu görülmüştür. 9
Tablo 11."Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne Dair Lisansüstü Tezlerin Veri Toplama Araçlarına Göre Dağılımı Veri Toplama Araçları n % Belirtilmemiş 62 47.69 Anket/Sormaca 18 13.84 Görüşme Formu 14 10.77 Gözlem Formu 10 7.69 Test 8 6.15 Kompozisyon kağıtları 5 3.85 Günlük 4 3.08 Arşiv Kayıtları 2 1.54 Ölçek 2 1.54 Ses/Video Kayıtları 2 1.54 Sınav Kağıtları 2 1.54 Kontrol Listesi 1 0.77 Toplam 130 100 Tablo 11'de "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerde kullanılan veri toplama araçlarının dağılımı sunulmaktadır. Tezlerin %47.69'unda veri toplama aracına ilişkin herhangi bir bulguya rastlanılmazken en fazla tercih edilen veri toplama aracının anket/sormaca olduğu söylenebilir. Tablo 12. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"Ne Dair Lisansüstü Tezlerin Veri Çözümleme Biçimlerine Göre Dağılımı Veri Çözümleme Biçimleri n % Belirtilmemiş 73 48.34 Betimsel İstatistik 25 16.56 SPSS 13 8.61 Betimsel Analiz 8 5.30 İçerik Analiz 8 5.30 T testi 6 3.97 Anova 3 1.99 Doküman Analizi 3 1.99 Korelasyon 3 1.99 Mann Whitney U 3 1.99 Ki-Kare 2 1.32 Chi-square 1 0.66 KMO 1 0.66 Kruskal Wallis 1 0.66 Tukey 1 0.66 Toplam 151 100 Tablo 12 incelendiğinde, "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerin yaklaşık yarısında veri çözümleme biçimlerinin belirtilmediği görülmektedir. En fazla kullanılan veri çözümleme biçimi ise betimsel istatistiktir. 10
Tablo 13. "Yabancılara Türkçe Öğretimi"Ne Dair Lisansüstü Tezlerin Sunulan Önerilere Göre Dağılımı Sunulan Öneriler n % Etkili bir dil öğretimi gerçekleştirmek için kültür öğretiminin de yapılması gereklidir. 11 9.91 Eğitim öğretimde konuya uygun ve ilgi çekici görsel-işitsel malzemeler ve eğitici 10 9.01 oyunlardan yararlanılabilir. Yabancı öğrencilere yönelik hazırlanacak programlarda amaca/ihtiyaca yönelik bir 8 7.21 yaklaşım belirlenmelidir. Türkçenin yabancılara öğretimine ilişkin temel söz varlığı içeren(resimli/telaffuzlu) 6 5.41 sözlükler hazırlanabilir. Metin seçiminde konu çeşitliliği, konunun ilgi çekiciliği, gerçek yaşama uygunluğu göz 6 5.41 önüne alınmalıdır. Eğitim fakültelerinde yabancılara Türkçe öğretimi lisans programları açılmalıdır. 6 5.41 Öğretmenlere hizmet içi eğitim verilebilir. 6 5.41 Dil öğretiminde amaç öğrencinin en kısa zamanda günlük hayatta iletişim kurması 6 5.41 olmalıdır. Öğrenciler dersten sonra çeşitli materyal ve ödevlerle daha fazla desteklenmeli ve takip 5 4.51 edilmelidir. Uzman görüşü, öğretmenlerin yardımı ve öğrenci ihtiyaçlarını temel alan amaç, içerik, 5 4.51 yöntem, materyal ve değerlendirme çerçevesi net bir şekilde çizilmiş bir program hazırlanmalıdır. Dil becerilerini geliştirici etkinlikler ayrı ayrı değil; bir bütünlük içinde birbirlerini 4 3.60 tamamlayıcı nitelikte olmalıdır. Kelime kartları, duvar afişleri gibi kaynaklar ile deyim ve atasözü öğretimine de yer 3 2.70 verilmelidir. Yabancılara Türkçe öğretiminde yöntem ve teknikler üzerine yapılan çalışmaların sayısı 3 2.70 artırılmalıdır. Ders kitapları hazırlanırken Avrupa Ortak Dil Çerçevesinde yer alan ölçütler dikkate 3 2.70 alınmalıdır. Her ilgi alanına göre (edebiyat, tıp, hukuk, siyaset, sanat, seyahat vb.) Türkçenin sözcük 3 2.70 sıklığı çalışması yapılabilir. Program iletişimsel dil öğretimi yöntemini temel almalıdır. 3 2.70 Ders kitabı dışında öğrenci ihtiyaçlarını temel alan materyaller hazırlanmalıdır. 3 1.80 Ders planı hazırlanırken öğrenci görüşü dikkate alınmalıdır. 2 1.80 Dil bilgisi yapıları,özgün kullanım ve işlevsel bir anlayış göz önüne alınarak verilmelidir. 2 1.80 Yeni öğrenilen kelimelerle dikte çalışması yaptırılmalıdır. 2 1.80 Sözcük öğretiminde anlam ve kullanım, bağlam içinde çok iyi verilmelidir. 2 1.80 Flaş kartlar, bilgilendirme kartları kullanılabilir. 2 1.80 Dil öğrenicisinin yorumlama seviyesine uygun türde metinler seçilmelidir. 2 1.80 Öğrencinin kendi durumunu değerlendirmesine olanak sağlayacak ölçeklere veya 2 1.80 etkinliklere yer verilmelidir. Bütün sınıf çalışmaları ve bireysel çalışmalar yanında ikili ve grup çalışmalarına da yer 2 1.80 verilmelidir. Etkinliklerin çeşidi artırılmalıdır. 2 1.80 Öğrenciler derslere daha çok katılmaya teşvik edilmelidir. 2 1.80 Toplam lll 1.80 11
1 - Türkçenin Eğitimi-Öğretimine Yönelik Çalışmalar Tablo 13'te "Yabancılara Türkçe Öğretimi"ne dair lisansüstü tezlerde ortak olarak dile getirilen önerilerin dağılımına yer verilmiştir. "Etkili bir dil öğretimi gerçekleştirmek için kültür öğretiminin de yapılması gereklidir" ifadesi en sık dile getirilen öneridir. Aksan (2000, s. 67)'a göre kimi zaman dildeki bir sözcük bile ulusun inançları, gelenekleri, bireylerin kendi aralarındaki davranış ve ilişkileri, maddi ve manevi kültürü üzerinde fikir verebilir. Yine Demircan (1990, s. 26)'ın da çalışmasında vurguladığı gibi yabancı dil öğrenen kişi iletişim açısından gerekli olan kültürel verilerini öğrenmeli, iletişim becerilerini edinmelidir. İncelenen tezlerde "Eğitim öğretimde konuya uygun ve ilgi çekici görsel-işitsel malzemeler ve eğitici oyunlardan yararlanılabilir" ve "Yabancı öğrencilere yönelik hazırlanacak programlarda amaca/ihtiyaca yönelik bir yaklaşım belirlenmelidir" ifadelerine de sıkça rastlandığı söylenebilir. Candaş Karababa (2009, s. 276) da yabancılara Türkçe öğretimi veren öğretim elemanlarıyla yaptığı görüşmeler sonucu şekillendirdiği çalışmasında "Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin gereksinimlerine, düzeylerine, çeşitliliğine uygun ders öğretim araç, gereçleri ve ders kitapları yeterli değildir", "Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde, öğrenenlerin gereksinimlerine ve düzeylerine uygun öğretim programlarının geliştirilmesi gerekmektedir" şeklinde ifade ettiği önerilerle konunun önemini belirtmiştir. 6. Sonuç, tartışma ve öneriler Yapılan incelemeler sonucu yabancılara Türkçe öğretimine dair yapılmış lisansüstü tezlerin büyük çoğunluğunun yüksek lisans tezi olduğu görülmüştür. Doktora düzeyindeki tez sayınının az -olmasının nedeni; alanda yetişmiş öğretim üyesi azlığına ve yabancı dil olarak Türkçe öğretimi doktora programlarının yeni açılıyor olmasına bağlanabilir. İncelenen 118 tezin 21 farklı üniversitede tamamlandığı görülmüştür. Ağırlıklı olarak Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı ile Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ana Bilim/Bilim Dallarında çalışıldığı tespit edilen yabancılara Türkçe öğretiminin, farklı ana bilim dallarınca da ele alınması konunun önemsendiğinin bir göstergesi olarak düşünülebilir. İncelenen tezlerin daha çok dil bilgisi öğretimine yönelik olduğu tespit edilmiştir. Dil becerilerine ilişkin çok az çalışmaya rastlanmıştır. Dil öğretiminde anlama (okuma ve dinleme) ve anlatma (konuşma ve yazma) becerilerinin kazandırılması gerektiğinden bu alanlara dair çalışmalar arttırılabilir. Tezlerin büyük bir çoğunluğunda yöntem bölümü bulunmamaktadır. Yapılan incelemelerde bu çalışmaların ağırlıklı olarak doküman incelemeye dayalı nitel araştırmalar olduğu saptanmıştır. Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenler için hazırlanan ders kitaplarını da inceleyen bu tezlerde en çok Yeni Hitit yayınlarının incelendiği görülmüştür. Farklı yayınlar üzerinde de ayrıntılı incelemeler yapılarak alana daha çok katkı sağlanabilir. İncelenen tezlerde farklı araştırmacıların benzer önerileri dile getirdikleri tespit edilmiştir. Bu alanda çalışanlar ve çalışmayı düşünenler için aydınlatıcı nitelikte olabilir. öneriler Kaynakça Aksan, D. (2000). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim), C.l. Ankara: Özcan. Barın, E. (2004). Yabancılara Türkçe Öğretiminde İlkeler. Türkiyat Araştırmaları, 1 (1), 19-30. Candaş Karababa, Z. C. (2009). Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretimi ve Karşılaşılan Sorunlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42 (2), 265-277. Demircan, Ö. (1990). Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri. İstanbul: Ekim. Erdem, İ. (2009). Yabancılara Türkçe Öğretimiyle İlgili Bir Kaynakça Denemesi. Turkish Studies, 4 (3), 888-937. Göçer, A. & Moğul, S. (2011). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi ile İlgili Çalışmalara Genel Bir Bakış. Turkish Studies, 6 (3), 797-810. Göçer, A., Tabak, G. & Coşkun, A. (2012). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Kaynakçası. TÜBAR- XXX II -Güz, 73-126. Hengirmen, M. (1993). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi. A. Ü TÖMER Dil Dergisi, S.10, 5-9. Kahriman, R., Dağtaş, A., Çapoğlu, E. & Ateşal, Z. (2013). Yabancılara Türkçe Öğretimi Kaynakçası. TÜRÜK Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırma ları Dergisi, 1 (1), 80-132. Karakuş, i. (2006). Atatürk Dönemi Eğitim Sisteminde Türkçe Öğretimi, Ankara: Türk Dil Kurumu. Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C.l. Ankara: Türk Dil Kurumu. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8.Baskı). Ankara: Seçkin. 12