Bölgemizden Soyutlanan Salmonella ve Shigella Bakterileri ve Antibiyotik Duyarlılıkları Antibıotic Susceptibilities of Salmonella and Shigella Bacteria Isolated From Our Region M, Zahir BAKICI *, Sema ÇAKMAKTEPE **, Atıf GÜNEY *** ÖZET Ocak - Aralık 2000 tarihleri arasında C. Ü. Araştırma ve Uygulama Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarına başvuran 787'si çocuk ve 414'ü erişkin olmak üzere 1201 hastanın dışkı Kültürlerinden izole edilen 33 ( %2.74) Salmonella ve 11 (%0.91) Shigella cinsi bakterilerin idantifikasyon ve antibiyogramları Becton-Dıckınson marka cihazın Sceptor modelinde otomatik olarak yapıldı. Anahtar Kelimeler: Salmonella,Shigella, Antibiyotik duyarlılıkları SUMMARY This study was performed between January 2000 and December 2000 at Cumhuriyet University Hospital in this period, 1201 fecal samples taken from 1201 patients ( 787 children,414 adult ) who admitted to the Microbiology laboratory were studied, During the study period 33 (2.74%) Salmonella and 11 (0.91%) Shigella strains were isolated from these fecal samples. Isolated were identified and their antimicrobial susceptility testing performed automatically by Sceptor model ( Becton Dıckınson) Key Vtfords: Salmonella, Shigella, Antimicrobial susceptility C, Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 23 (3): 141-144, 2001 GİRİŞ Salmonella ve Shigella cinsi bakteriler Enterobacteriaceae ailesinden gram negatif basillerdir (3). Salmonella'lar insana en fazla kümes hayvanları, sığır,domuz gibi hayvanlar ve bunların ürünlerinden (yumurta, et, süt, vb, ) ve nadir olarak kedi, köpek gibi evde beslenen hayvanlardan bulaştığı bilinmektedir (2,9,13,15).Shigella cinsi bakteriler ise daha çok fekaloral yolla veya indirekt olarak kontamine olmuş su ve yiyeceklerle bulaştığı görülmüştür (17). Salmonella ve Shigella cinsi bakteriler antibiyotiklere karşı kolaylıkla direnç geliştirdikleri ve bunun da genellikle genetik direnç determinantlarının (R faktörleri) plazmidler aracılığıyla taşınması sonucu olduğu tespit edilmiştir (2,4,8,12). Çalışmamızda Salmonella ve Shigella cinsi bakterilerin yöremizdeki dağılımları ve bazı antimikrobiyal maddelere karşı durumları araştırılmaya çalışıldı. Doç.Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarı,Sivas Bio. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Sivas *** Sağ. Tek. Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi,Sivas 141
Bölgemizden Soyutlanan Salmonella ve Shigella Bakterileri ve Antibiyotik Duyarlılıkları GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmamızda Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Rutin Mikrobiyoloji Laboratuvarına gönderilen dışkı örnekleri, Kanlı ağar, Eozin Metilen Blue (EMB) ağar, Salmonella Shigella (SS) ağar içeren plaklara ve Selenit F besiyerli tüplere ekildi. Katı vasatlarda l gece Selenit F besiyerinde 8 saat uygun koşullarda enkübe edildi. Hem direkt ekilen hem de Selenit F besiyerlerinden subkültürleri yapılan EMB ve SS ağar besiyerlerinde üreyen Laktoz (-) bakteri kolonilerinden TSİ ve Üre ağar besiyerine tekrar ekimler yapılarak bir gece daha 35-37 C'de enkübe edildi. Bu besiyerlerindeki görünümlerine göre Salmonella, Shigella vb. düşünülen patojenlerin Becton- Dıckınson marka cihazın sceptör modelinde Gram Negative Breakpoint İD Panel (Lot No : 0277155) ile idantifikasyonları ve antibiyogramları yapıldı.ayrıca bu bakterilerin polivalan ve monovalan antiserumları ile de aglütünasyonları yapılarak bakterilerin idantifikasyon sonuçlarıyla karşılaştırılmaya çalışıldı. BULGULAR Laboratuvarımızda Ocak-Aralık 2000 tarihinde incelenen 1201 dışkı örneğinin 33 (%2.74)'ünde Salmonella cinsi ll(%0.91)'inde Shigella cinsi bakterilerin ürediği görülmüştür.bunların 787 ( %65.52 )'si çocuk, 414 (%34.47)'ü erişkin kimselerdir. İzole edilen Salmonella ve Shigella cinsi bakterilerin aylara göre dağılımı Tablo I'de sunulmuştur. Tablo I: Salmonella ve Shigella Cinsi Bakterilerin Aylara Göre Dağılımı Ay Bakteri Salmonella Cinsi Shigella Sayı % Sayı % Ocak 1 3.0 - - Şubat - - - - Mart 4 12.1 1 9.0 Nisan 2 6.0 1 9.0 Mayıs 2 6.0 1 9.0 Haziran 2 6.0 2 18.1 Temmuz 1 3.0 1 9.0 Ağustos 5 15.1 2 18.1 Eylül 4 12.1 2 18.1 Ekim 2 6.0 1 9.0 Kasım 5 15.1 - - Aralık 5 15.1 - - Toplam 100.0 100.0 İzole edilen Salmonella ve Shigella cinsi l rinin Çocuk ve Erişkinlerdeki Dağılımı Tablo H'de su» muştur. Tablo II: Salmonella ve Shigella Cinsi Bakterilerinin ÇocukJ Erişkinlerdeki Dağılımı Gruplar Çocuk Bakteri Cinsi Salmonella Shigella Sayı % Sayı % 27 81.8 8 72.7 6 Erişkin 18.1 3 27.2 Toplam 33 100.0 11 100.0 izole edilen Salmonella ve Shigella cinsi rin antibiyogram sonuçlan Tablo IU'de sunulmuştur, l Tablo IH: Salmonella ve Shigella Cinsi BakterilîM Antimikrobiyallere Dirençlilik Durumları. ] Antimikrobiyal Madde Salmonella (n=33) Bakteri Cinsi (n=ll) Sayı % Sayı %\ Ampisilin 26 78.7 7 63,1 Amoksisilin/Klavulonik asit 8 24.2 Ampisilin/Sulbactam 23 69.6 l 9.1 Sefaperazon 11 33.3 Sefotoksim Sefaletin Seftazidim Seftriakson İmipenem Ticarcillin 26 78.7 7 63,6 Ticarcillin/Klavulonik asit 18 54.5 2 18,1 Siprofloksasin Trimetoprim/Sulfametaksozol 7 21.2 7 63,6 TARTIŞMA Salmonella'lar insanlarda gastroenterit, sistemi infeksiyon ve lokalize infeksiyohlar yapan ülkemizde epidemilere yol açabilen mikroorganizmalardır. Özellikle S. typhi dışı serotipler ile oluşan infeksiyonlar infekte hayvanlar ve bunların ürünleri ile bulaştığı için açıdan gelişmiş ülkeler de dahil tüm dünyada sık görülen önemli mortalite ve morbidite nedeni olan hastalıklardır (5,13,14). Shigella da ülkemizde önemini 142
Bakıcı ve ark. hala koruyan, çoğunlukla kanlı-mukuslu ishal, karın ağrısı ile seyreden infeksiyon hastalığıdır (H). Bitirgen ve arkadaşlarının 1996 yılında Konya yöresinde izole ettikleri Shigella cinsi.bakterilerin 59 (%76.6)'unun Temmuz, Ağustos, Eylül ve Ekim ayları nida yoğun olduğu görülmüştür (4). Çullu'nun yöremizde yapmış olduğu çalışmada da Shigella cinsi bakteriler Temmuz ve Ekim ayları arasında artış göstermiştir (7). Bakır ve arkadaşlarının bölgemizde yaptıkları çalışmada 1926 dışkı kültüründen 59'unda Shigella cinsi bakteri izole edildiği bildirilmiştir (1). Çalışmamızdaki Shigella cinsi bakterilerin 6 (%54.5)'sı Haziran, Ağustos ve Eylül aylarında izole edilmiştir. Shigella cinslerinde yaz ve sonbahar aylarında görülen bu artış mevsimsel sıcaklığın yüksek olmasına bağlanabileceği gibi Türkiye'nin farklı yörelerinden yaz aylarında eğitim amacıyla Sivas Er Eğitim Tugayına gelen acemi erlerin ve yöre gurbetçil e- rinin de etkisi olduğu düşünülmektedir. Çalışmamızdaki Salmonella cinsi bakteriler ise yılın Mart, Ağustos, Eylül, Kasım, Aralık aylarında daha yoğun izole edilmiştir. Cesur ve arkadaşları 1996-1999 yılları arasında toplam 4270 dışkı kültüründen 55 (%1.28)'inde Salmonella cinsi, 54 (%1.26)'ünde ise Shigella cinsi bakteri izole etmişlerdir (6). Çalışmamızda ise 1201 dışkı kültüründen 33 (%2.74)'ünde Salmonella cinsi 11 (%0.91)'inde ise Shigella cinsi bakteri izole edilmiştir. Genel ve arkadaşları Dr. Behçet Uz. Çocuk Hastanesi Yenidoğan Ünitesinde 08.05.1997-30.06.1997 tarihleri arasında yatan 280 bebeğin 16'sının dışkı kültüründe Salmonella cinsi bakteri ürediğini bildirilmişler (10). Çalışmamızda ise yalnız yenidoğan ünitesinde yatanların değil, her yaş grubundaki tüm çocukların dışkı örnekleri incelenmiştir. Serdaroğlu ve arkadaşları 4 yıllık dışkı ve kan örneklerinden izole ettikleri Salmonella'larm III. Kuşak sefalosporinlere karşı (sefaperozon, sefatoksim, sefalotin, seftazidim, seftriakson) beklenenin üzerinde direnç göstermediklerini saptamışlardır (16). Bakır ve arkadaşları ise bölgemizden izole ettikleri Shigella'ların Sefuroksime %18.6,Sefaperazona %33, Seftriaksona ise %1.7 oranında dirençli olduğunu bulmuşlardır (1). Çalışmamızda ise III.kuşak sefalosporinlere karşı direnç gözlenememiştir. Baysallar ve arkadaşları izole ettikleri Salmonella cinsi bakterileri %30 oranında Amoksisilin - Klavulonik asite dirençli olduklarını saptamışlardır (2). Çalışmamı z- da ise Salmonella'larm %24.2 oranında Amoksisilin- Klavulonik asite dirençli olduğu görülmüştür. VVillke ve arkadaşları 7 ilde 1994-1995 yıllarında yapmış oldukları çalışmalarda Salmonella cinsi bakterilerin %42 oranında Ampisiline en yüksek direnci oluşturmasına karşın, Shigella cinsi bakterilerin ise %57 oranında Kotrimaksazole en yüksek direnci oluşturduklarını görmüşler (19). Yazıcıoğlu ve arkadaşları ise yaptıkları çalışmada Shigella cinsi bakterilerin Kotrimaksazole karşı %27.2 oranında dirençli olduklarını bulurlarken, Bakır ve arkadaşları ise bölgemizden izole ettikleri Shigella'ların %42.3 oranında Ampisiline, %28.8 oranında Kotrimaksazole dirençli olduğunu bulmuşlardır (1,20). Çalışmamızda Salmonella cinsi bakterilerin %78.7 oranında Ampisiline direnç oluşturduğu görülürken, Shigella cinsi bakterilerin ise %63.6 oranlarında Ampisiline ve Kotrimaksazole karşı direnç oluşturdukları görülmüştür. Bu da bize gün geçtikçe antimikrobiyal maddelere karşı artan oranda direnç geliştiğini birkez daha göstermektedir. Yousefi Rad ve arkadaşları izole ettikleri Shigella'ların kinolon grubundan Siprofloksasine %1 gibi düşük oranda dirençli olduğunu saptamışlardır (21). Bakır ve arkadaşları ise izole ettikleri Shigella'ların kinolon grubundan Siprofloksasine %100 duyarlı olduğunu bulmuşlardır (1). Günaydın ve arkadaşları ise izole ettikleri Salmonella'larm İmipenem ve Siprofloksasine %100 duyarlı olduğunu bulmuşlardır (11). Çalışmamızda ise izole edilen Salmonella ve Shigella cinsi bakterilerin Siprofloksasine ve İmipeneme duyarlı oldukları görülmüştür. Tüm dünyada olduğu gibi Ülkemizde de kinolonlara direncin diğer antibiyotiklere oranla çok daha düşük düzeylerde olabileceği düşünülmektedir. Ancak kinolonların yaygın kullanıma başla n- masının yanısıra veteriner hekimlikte de kullanıma girmesi ile kinolonlara karşı dirençli suşlar bildirilmeye başlanmıştır (11,18). Bazı araştırıcıların bulgularıyla bulgularımızın benzerlik gösterdiği gibi farklılıklar da gösterdiği görülmüştür. Bu farklılığın hastaneden hastaneye hatta aynı merkez içerisinde bile görülebileceği gibi, antibiyotiklerin kullanım sıklığına göre değişen floraya, hastanın klinik durumuna, süreye, çevre koşullarına, ekonomik duruma ve kullanılan sistemlere bağlı olarak da değiştiği görülmüştür. Nitekim Salmonella ve Shigella cinsi bakterilerin oluşturduğu infeksiyonların tedavisinde kullanılan antimikrobiyal maddelere karşı gelişen direnç gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için halen sorun olmaya devam etmektedir 14 3
Bölgemizden Soyutlanan Salmonella ve Shigella Bakterileri ve Antibiyotik Duyarlılıkları Diğer araştırıcılar gibi bizler de, tedaviye başlanılmadan önce hastalardan alınan örneklerin kültür ve antibiyogram sonuçlarına göre hareket edilmesinin doğru olacağını düşünüyoruz. KAYNAKLAR 1. Bakır M,Bakıcı MZ,Dökmetaş İ, Toksoy HB.Sivas bölgesin- 13. de Shigella serotipleri ve bazı antibiyotiklere direnç du rumları. İnfek Derg 7 (3-4) : 321-3,1993. 2. Baysallar M,Küçükkaraslan A, Albay A, Başustaoğlu C, 14. Gün H. Dışkı ve kan örneklerinden izole edilen Salmonella serotiplerinin insidansı ve çoklu antibiyotik direnci. Klimik Derg 8(1) : 32-3,1995. 3. Bilgehan H. Klinik Mikrobiyoloji Özel Bakteriyoloji ve Bak- 15. teri İnfeksiyonları, Fakülteler Kitabevi Barış Yayınları, S: 16-28, İzmir, 1995. 4. Bitirgen M,Ural 0,Türk E, Erayman İ. Konya bölgesinde izole edilen Salmonella türleri ve Shigella suşlarının 16. antimikrobiyal duyarlılıkları. İnfek Derg 10 (1): 41-4,1996. 5. Brown M,Eykyn SJ. Non-typhoidal Salmonella bactereamia vvithout gastroenteritis: a marker of underlying 17. immunosuppression, Revievv of cases at st, Tomas Hospital 1970-1990, J Infect 41:256-9,2000. 6. Cesur S,Çiftçi A,Sözen H,Meço O. Dışkı kültürlerinden izole 18. edilen bakterilerin dağılımı XXIX. Türk Mikrobiyoloji Kongresi Program ve Özet Kitabı. S:421,Antalya,2000. 7. Çulu C. Sivas lağım sularından izole edilen Shigella fajları (Fajlann mevsimsel dağılımı ve değişik morfolojideki 19. fajların suşlar üzerinde oluşturdukları plak sayıla rı).uzmanlık Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Sivas,1980. 8. Dönmezdemir G,Karakeçi E,0ldacay M. Salmonella ve Shigella izolatlarına çeşitli antimikrobiyallerin etkinliği ve 20. ESBL araştırması. 8. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Kongresi Program ve Özet Kitabı. S : 677, Antalya,1997. 9. Fierer J. Extra-intestinal Salmonella Infections : The 21. Signifiance of spv Genes. Clin Infect Diş 32:519-20,2001. 10. Genel F,Atlıhan F,Bak M,Targen Ş,Can D,0ral R,Amaç O. Yenidoğan ünitesinde multipl ilaç direnci gösteren 12. Salmonella typhimurium epidemisi ve meropenem kulla-1 nımı. İnfek Derg 14 (4): 475-8,2000. Günaydın M,Leblebicioğlu H,Çınar T,Nas Y,Saniç A, l Salmonella suşlarının çeşitli antibiyotiklere in vitro duyarlılıkları. Klimik Derg 9 (3): 150-1,1996. Hohmann EL. Nontyphoidal Salmonellasis. Clin Infect Dış 32:263-9,2001. Kapuağası A,Türkyılmaz R,Apaydın N.Çeşitli klinik örnek- l lerde izole edilen Salmonella suşlarının bazı antibiyotiklere duyarlıhklan.ankem Derg 13 (1):12-6,1999. Olsen SJ,Bishop R,Brenner F,Rocls T,Bean N et al. The Changinig epidemiology of Salmonella : Trends in l serotypes isolated from Humans in the United States, 1987-1997 J Infect Diş 183:753-61,2001. Otkun M,Yüce K.İzmir bölgesinde ishallerde dört bakteriyel etken : Salmonella türleri,shigella türleri,enteropatojen E.coli ve ısıya duyarlı toksin üreten Enterotoksinojen E.coli. İnfek Derg 9 (4): 357-60,1995. Serdaroğlu E,Ersoy B,Atlıhan F,Aydoğan F,Aydoğan A,Serçin B. Salmonella enfeksiyolu 127 olgunun değerlendirilmesi. İnfek Derg 10 (4): 222-36,1996. Söyletir G,Topçu AW, Akut bakteriyel ishaller. İnfeksiyon Hastalıkları Kitabı. Nobel Tıp Kitabevleri S : 605-8, İstanbul,1996. Sürücüoğlu S,Tünger Ö,Özbakkaloğlu B,Gazi H, Değerli K,Aydemir Ş. Salmonella suşlarında antimikrobiyal direncin ve geniş spektrumlu Beta-Lactamaz üretiminin araştırılması. Ankem Derg 15 (1): 41-5,2001. VVİllke A,Arman D,Sümerkan V,Söyletir G,Bakır Met al, Türkiye'nin değişik bölgelerinde izole edilen Salmonella ve Shigella suşlarının bazı antibiyotiklere İn vitro duyarlılıkları. 8. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Kongresi Program ve Özet Kitabı. S : 748, Antalya, 1997. Yazıcıoğlu S,Bekler G,Özgüneş N,Ergen P. Shigella suşlarının antibiyotik duyarlılıkları 9. Türk Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Kongresi Program ve Özet Kitabı. S : 207, Antalya, 1999. Yousefi Rad A,Arslantürk A, Akdenizli MA,Gamberzade Ş,Bozdemir N. Dışkı kültürlerinden izole edilen Shigella serotipleri ve bazı antibiyotiklere dirençleri. Ankem Derg 13 (1): 79-86,1999.
Yazışma Adresi Doç.Dr. M. Zahir Bakıcı Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma Ve Uygulama Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarı - Sivas