X-Işınları 2. Ders: X-ışınlarının üretilmesi Numan Akdoğan akdogan@gyte.edu.tr Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Fizik Bölümü Nanomanyetizma ve Spintronik Araştırma Merkezi (NASAM)
X-ışını tüpü (X-ray tube) Coolidge X-ışını tüpü, William Coolidge (1913)
Dönen anod tüpü (Rotating anode tube)
Dönen anod tüpü (Rotating anode tube) http://www.rigaku.com
Cyclotron hızlandırıcı (İlk dairesel hızlandırıcı) Ernest O. Lawrence (1932), 1939 yılında Nobel Fizik Ödülü aldı. Nükleer fizik deneylerinde proton hızlandırıcı olarak kullanıldı ve kullanılıyor. Kanser tedavisinde kullanılıyor (proton terapisi). http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html
Synchrotron ışık kaynağı (Synchrotron light source) N. Akdoğan, PhD Thesis (2008)
Synchrotron ışık kaynağı (Synchrotron light source) National Synchrotron Light Source (NSLS), Birleşik Devletler
Synchrotron ışık kaynağı (Synchrotron light source) PETRA (DESY), Almanya
Synchrotron ışık kaynağı (Synchrotron light source) ALBA, İspanya
Synchrotron ışık kaynağı (Synchrotron light source) Diamond, İngiltere
Synchrotron ışık kaynağı (Synchrotron light source) Dünyadaki Synchrotron kaynakları.
Lineer hızlandırıcı (Linear accelerator-linac) Avustralya daki Synchrotron kaynağında kullanılan linac.
Synchrotron hızlandırıcı
RF kovuk (RF cavity) J. Jackson, Symmetry 1, Issue 2, 10-11, Dec 2004/Jan 2005.
RF kovuk (RF cavity) http://wwwae.ciemat.es/tesis_y_talks/postscript/begona_complu_1.html
Yönlendirici mıknatıslar (Bending or dipole magnets) Australian Synchrotron da kullanılan yönlendirici mıknatıslar. http://www.spring8.or.jp/en/about_us/whats_sr/generation_sr http://www.clab.edc.uoc.gr/materials/pc/dive/accelerators.html
Depolama yüzüğü (Storage ring) Depolama yüzüğünde yöneltme mıknatısları ve yerleştirilmiş cihazlar (saptırıcılar ve dalgalandırıcılar) bulunur. Işık hızına yakın hızlara kadar hızlandırılan elektronlar bu bölümde depolanırlar. Elektronların enerjilerini kaybetmemeleri için bütün sistem yüksek vakumda tutulur. Depolama yüzüğündeki elektronların enerjileri azaldığı zaman, synchrotron hızlandırıcıdan tekrar elektron takviyesi yapılır (injection).
Wiggler (Saptırıcılar) Halbach dizilimi (Wikipedia) http://www.spring8.or.jp/en/about_us/whats_sr/generation_sr
Dalgalandırıcı (Undulator) http://www-xfel.spring8.or.jp/cband/e/undulator.htm
Dalgalandırıcı (Undulator) http://www-xfel.spring8.or.jp/undulator.htm
Yönlendirici, saptırıcı ve dalgalandırıcı arasındaki fark http://www.lightsource.ca/education/whatis.php
Işık yolu (Beamline) Bir ışık yolunda neler bulunur? Pencereler (Windows): Genellikle Beryllium kullanılır. Yarıklar (Slits): Işının genişliği belirlenir. Odaklama aynaları (Focusing mirrors): Işını odaklamak için kullanılır. Dalgaboyu seçiciler (Monochromators): Kristal kırınımı prensibiyle çalışırlar. İstediğimiz dalgaboyunu seçmemize imkan sağlarlar. Bazıları bir dalgaboyu için sabitlenmiştir. Bazıları da belirli bir aralıkta dalgaboyunu tarayabilir.
Son durak (End-station) http://www.lightsource.ca/education/whatis.php
Serbest elektron lazeri (Free electron laser-fel) http://www.jlab.org/fel/feldescrip.html Wikipedia