T.C. DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI EĞİTİM HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (Program Geliştirme Daire Başkanlığı) TASHİH-İ HURUF REHBER ÖĞRETİCİLER PROGRAMI

T.C. DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI EĞİTİM HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (Program Geliştirme Daire Başkanlığı) TASHİH-İ HURUF REHBER ÖĞRETİCİLER PROGRAMI Ankara 2012 1

Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğünce kurulan bir komisyon tarafından hazırlanan Tashih-i Huruf Rehber Öğreticiler Programı, 25. 06. 2012 tarihli ve 603 sayılı onay ile uygulamaya konulmuştur. 2

I. GİRİŞ TASHİH-İ HURUF REHBER ÖĞRETİCİLER PROGRAMI Dünya hızla değişmekte ve gelişmektedir. Değişen ve gelişen dünyada yeni ilmi faaliyetlere ayak uyduramayanlar, çağın beklentilerine hitap edememektedirler. Her meslekte yeni bilgi, beceri ve ilmi faaliyetleri takip etmek ve çalışanların bu konuda yetişmesini sağlamak zorunlu hale gelmiştir. Toplumu din konusunda aydınlatmakla görevli Diyanet İşleri Başkanlığı da, yürüttüğü din hizmetlerinin daha kaliteli ve toplumun ihtiyaçlarına cevap verecek hale gelmesi için personelinin bilgilerini yenilemekte ve becerilerini geliştirmektedir. Bu amaçla farklı görevler yürüten personeline yönelik hem bilgi yenileyici hem de yeni doğan ihtiyaçlara cevap verecek hizmet içi eğitim kurs ve seminerleri düzenlemektedir. Kur an-ı Kerim in güzel ses ve kendine has üslûpla okunması, her şeyden önce ona saygının gereğidir. Onun için Müslümanlar Kur an-ı Kerim i doğru ve güzel okumayı önemsemiş ve bu konuda eğitim-öğretim faaliyetleri başlatmış, bunu zamanla geliştirmişlerdir. Hz. Peygamber in Kur an-ı Kerim i ashabına ağır ağır okuması, ashaptan tertil üzere ve güzel sesle okuyanları övmesi kıraat eğitim ve öğretiminin temellerini oluşturmuştur. Günümüzde de hem ibadet esnasında, hem de müstakil olarak Kuran-ı Kerim in usulüne uygun olarak okunmasına büyük önem verilmektedir. Mûsikî bir ses ilmidir, güzel okuma sanatıdır. Derûnî coşkuların güzel nağmeler yoluyla aksettirilmesidir. İlâhî zevklerin, manevî coşkuların hâkim olduğu Kur an-ı Kerim in, ezan ın, sala nın, mevlidin, ilâhî ve kasidelerin güzel nağmelerle ve belli kurallara göre okunması gerekir. Bilindiği üzere camide hâkim olan duygular, Allah aşkı, zühd, takva, münâcat ve duadır. Mûsikî duyguları güzel nağmelerle ifade etmek olduğuna göre, ilâhî aşkla dolan gönüller, nağmelerle süslenen dualarla, tesbihatla, Kur an-ı Kerim le daha da coşmakta ve huşu bulmaktadır. Cami musikisinin amacı budur. Önemli nokta cami musikisinde amaç musiki yapmak değil, duadır. Bunların icrası, icra tarzları musikidir. Cami musikisi içinde Kur an tilaveti, ezan, salâ ve kâmetin önemli bir yeri vardır. Özellikle beş vakit minarelerden okunan ezanın güzel nağmelerle okunması inançların kuvvetlendirilmesine katkıda bulunur. Toplumsal etkileşme, dayanışma, kaynaşma ve bütünleşmeyi güçlendirir. Başta Kur an-ı Kerim olmak üzere, ezan, salâ ve kametin güzel okunması, halkımız arasında bu kültürün oluşmasında, dinleyenlerin ahlâkî duygularının uyanmasında ve onları manevî âleme gark etmesinde önemli bir rolü vardır. Başkanlığımızın yönetiminde olan Kur an kursları ve camilerimizdeki görevlilerin, bu formları gereği gibi yerine getirmeleri önem arz etmektedir. Bu nedenle, Başkanlığımız Kur an-ı Kerim, ezan, salâ ve kametin görevlilerimizce güzel okunmasını amaçlamaktadır. Başkanlık, mevcut eğitim merkezleri yoluyla, bir yandan yeni göreve alınan personelinin adaylık eğitimlerini yürütmekte; diğer yandan da görev yapmakta olan Kur an kursu öğreticilerinin, imamhatiplerin ve müezzin-kayyımların usulüne uygun ve güzel bir sesle Kur an-ı Kerim okumalarını sağlamak amacıyla ihtiyaca yönelik hizmet içi eğitim programları düzenlemektedir. Halkımıza din hizmeti sunma noktasında en çok Kur an kursundaki öğreticiler, camilerdeki imamhatipler ve müezzin-kayyımlar ön plândadır. Söz konusu personelin Kuran-ı Kerim i güzel ve usulüne uygun okuma konusunda yeterli olmaları önemlidir. Bu konuda karşılaşılan serzeniş ve şikâyetleri ortadan kaldırmak ve namaz ibadetinin en doğru şekilde ifasını sağlamak amacıyla, özellikle Kur an kursu ve cami görevlileri için Kur an-ı Kerim i güzel okuma ve Dini musikiye yönelik eğitim programları hazırlanmıştır. 3

II. PROGRAMIN HEDEFİ Programın hedefi; illerden seçilen Tashih-i Huruf Kursu mezunu olup öğreticilik yapabilecek personeli, Kıraat, Talim ve Tecvid Öğretimi Bilgisi, Dini Musiki, Öğretim Yöntemleri ve İletişim Bilgisi, Öğretim Uygulamaları ve İletişim Becerisi konusunda rehber öğretici olarak eğitmek ve rehber öğretici olarak yetişen bu personelin bulundukları mahaldeki din görevlilerine yönelik Tashih-i Huruf Kursları düzenlemelerini sağlamaktır. Şu anda belli il merkezlerinde uygulanan ve Tashih-i Huruf diye adlandırılan kurslara sınırlı sayıda personel alınabilmektedir. Oysa alanlarında zayıf olan ve kursa alınması uygun görülen din görevlilerini Kur an-ı Kerim okuyuş bilgi ve becerisi ile Dini musiki alanında acilen belli bir düzeye yükseltmek gerekmektedir. Fakat kısıtlı kapasite ve bütçe imkânları nedeniyle bütün personeli eğitim merkezlerinde adı geçen kursa almak mümkün değildir. Bu yüzden, mahalli imkânları da devreye sokmak, görevlilerimizi Kur an okuma bilgi ve becerisi ile Dini musiki alanında acilen geliştirmek hem bir fırsat hem de bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. İşte bu çerçevede bütün illerde personele yönelik Tashih-i Huruf Kursları düzenlemek için bir proje başlatılmıştır. III. PROGRAMIN YAPISI Program hazırlanması sırasında, Eğitim merkezlerinden gelen görüşler, programın oluşturulması amacıyla yapılan hazırlık toplantılarındaki müzakereler ve Başkanlığın talebi doğrultusunda uzmanlarca hazırlanan taslak programlar dikkate alınmıştır. Tashih-i Huruf Kursu Rehber Öğreticiler Programı toplam 11 hafta ve 330 saatten oluşmaktadır. Haftalık ders programı ise 30 saat olarak planlanmıştır. Program; 1. Kıraat, Talim ve Tecvid Öğretimi Bilgisi (210 Saat) 2. Dini Musiki (60 Saat) 3. Öğretim Yöntemleri ve İletişim Bilgisi (20 Saat) 4. Öğretim Uygulamaları ve İletişim Becerisi (40 Saat) Olmak üzere toplam 4 temel alandan oluşmaktadır. IV. PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI Bu programda öngörülen öğrenmeleri başarıyla gerçekleştiren her katılımcı; 1. Kıraat olgusunu tarihsel gelişim seyri içinde ana hatlarıyla tanır. 2. Kıratları sınıflandırır ve değerlendirir. 3. Kıraatle ilgili terimleri tanımlar. 4. Asım Kıraatı nın temel niteliklerini kavrar. 5. Kur'an harflerini mahreçlerine ve sıfatlarına uygun olarak seslendirir. 6. Tecvit kurallarını teorik olarak bilir ve uygular. 7. Kur'an'ın tamamını talim usullerine, tecvit kurallarına ve musiki ölçülerine göre okur. 8. Kur'an okumada temel makamları tanır ve uygular. 9. Cami musikisinde uygulanan makamları tanır ve uygular. 10. Ritim duygusunu geliştirir. 11. Cami musikisinin icrasında sesini doğru kullanır. 4

V. PROGRAMIN UYGULANMA ESASLARI 1. Programının başarısı, hazırlanışındaki hedef ve yaklaşımlara uygun olarak uygulanmasına bağlıdır. Bu nedenle programın amacına ulaşması için öğrenme-öğretme sürecinde aşağıdaki ilkelere uyulması gerekmektedir. 2. Öğrenme-öğretme sürecinde, bu öğretim programının Kur an-ı Kerimi güzel okuma ve Dini musiki alanını geliştirme eğitimi olduğu göz önünde bulundurulmalı ve öğretim programıyla hedeflenen temel bilgi ve becerilerin elde edilmesine çalışılmalıdır. 3. Öğrenme-öğretme sürecinde kursiyerlerin bireysel yetenekleri ve ihtiyaçlarının farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. 4. Kursiyerlerin derse aktif bir şekilde katılımını sağlayacak etkinlikler düzenlenmelidir. 5. Derse hazırlıklı olarak gelmeleri teşvik edilmeli, ilgili bölümlerin dersten önce gözden geçirilmesi sağlanmalıdır. 6. Program içerisindeki derslerin öğretiminde teorik bilgiye, öğretim yöntem ve teknikleri konusuna ağırlık verilmelidir. 7. Yapılan eğitim etkinliklerinde kısa sürede olabildiğince en fazla verimin elde edilmesi hedeflenmelidir. 8. Kur an-ı Kerim i güzel okumanın ve Dini musikinin yeteneğe bağlı bir yanının da bulunduğu göz ardı edilmemelidir. Kursiyerlerin zaman içerisindeki ilerlemeleri dikkate alınmalı, öğretim hedefleri ve beklentiler bireysel farklılıklar da hesaba katılarak gerçekçi bir şekilde belirlenmelidir. 9. Yanlış telaffuzların ve hatalı okumaların önüne geçebilmek amacıyla doğru bir şekilde okuma çalışmalarına öncelik verilmelidir. Kursiyerlerin yanlış ve varsa hatalı okumaları tespit edilerek, bu okuyuş şekilleri kursiyerlere fark ettirilmelidir. 10. Kursiyerlere ilgili dersleri öğretme yöntem ve teknikleri hakkında bilgi desteği sağlanmalıdır. 11. Öğretimde çeşitli görsel-işitsel araç gereç (Bilgisayar, VCD, DVD vb.) şekil, şema, kavram haritası vb. materyallerden yararlanılmalıdır. 12. Öğrenme ortamı, kursiyerlerin özellikleri de dikkate alınarak hazırlanmalı, kalabalık sınıflar oluşturmaktan kaçınılmalıdır. 13. Kursiyerlerin öğrenmelerindeki eksiklik ve yanlışlıklar çeşitli zamanlarda (süreç ve ürün) ölçülerek, ölçme kriterleri hakkında bilgilendirilmelidir. 14. Değerlendirme ve başarı kriterleri, önceden belirlenerek ona göre bir değerlendirme yapılmalıdır. 5

1. KIRAAT, TALİM VE TECVİD ÖĞRETİMİ BİLGİSİ: (210 saat) TASHİH-İ HURUF REHBER ÖĞRETİCİLER PROGRAMI SAAT KONULAR KAYNAKLAR AÇIKLAMALAR 2 Tashih-i Hurûf ve Rehber Öğreticilik Programlarının Amacı ve Önemi Rehber öğreticilik programının amacı ve önemi üzerinde durulacaktır. 8 Kuran Tilavetinin Tarihçesi ve Kaynakları 2 Kıraat İmamları ve Kuran Tilavetindeki Önemleri 4 Asım Kıraati ve Özellikleri 4 Tecvid İlminin Mahiyeti 40 Harfler ve Özelliklerinin Öğretimi (Mahreçler ve Sıfatlar) 1. İsmail Karaçam, Kur an-ı Kerimin Faziletleri ve Okunma Kaideleri 2. İsmail Karaçam, Kur an-ı Kerimin Nüzulü ve Kıraatı, M.Ü. İlahiyat Vakfı Yay. 3. Dr. Osman Keskioğlu, Kur an-ı Kerim Bilgileri, TDV yay. 4. Prof. Dr Abdurrahman Çetin, Yedi Harf ve Kıratlar, Ensar Neşriyat. 5. Dr. Tayyar Altıkulaç, Yüce Kitabımız Hz. Kur an, TDV yay. 6. Talip Akbal, Tashih-İ Huruf İlm-i Kıraat Ders Notları 7. DİA Kıraat maddesi, TDV yay. 8. İbnu'l-Cezerî, en-neşru fi'l-kıra'ati'l-asr ve Tayyibetu'n-Neşr fi'l-kıra'ati'l-asr 1. Talip Akbal, Tashih-İ Huruf İlm-i Kıraat Ders Notları 2. Ramazan Pakdil, İlaveli Tecvid Notları 3. Dr. Tayyar Altıkulaç, Tecvid-ül Kur an, TDV Yay. 4. Prof. Dr. Nihat Temel, Kıraat ve Tecvid Istılahları. M.Ü. İlahiyat Vakfı Yay. 5. Demirhan Ünlü, Kur an-ı Kerim Tecvidi, TDV Yay 6. Prof. Dr. Abdurrahman Çetin, Kur an Okuma Esasları, Emin Yay. Kuran tilavetinin tarihçesi ve kaynakları hakkında bilgi verilecektir. Kıraat imamları ve Kuran tilavetindeki önemleri hakkında bilgi verilecektir. Kıraatle ilgili temel terimler, Asım Kıraati Hafs rivayeti hakkında, Kıraat ilmine giriş mahiyetinde kursiyerlere özet olarak teorik bilgi verilecektir. Böylece kursiyerlerin genel olarak Kıraat Kavramı ve Asım Kıraati hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanacaktır. Tecvit ilminin konusu, amacı ve önemi hakkında bilgi verilecektir. Harflerin isimlerinin doğru öğretilmesi, telaffuzunda zorlanılan harflerin mahreçleri ve ayırt edici sıfatları üzerinde durulacak ve öğretim yöntem ve teknikleri verilecektir. 6

12 Harflerin Seslendirilmesinin Öğretimi (Kalın ve İnce Sesli Harfler) 12 Medlerin Öğretimi 12 İdğamların Öğretimi 8 Hükmü r-râ nın Öğretimi 10 Kur an Tilâvetinde Ğunnenin Öğretimi (İklab, İhfa, İhfa-i Şefeviyye, İ. Maal Ğunne, İ. Misleyn Maal Ğunne) 4 Hemze-i Vasıl ve Hemze-i Kat i-nın Öğretimi 1. Talip Akbal, Tashih-İ Huruf İlm-i Kıraat Ders Notları 2. Ramazan Pakdil, İlaveli Tecvid Notları 3. Dr. Tayyar Altıkulaç, Tecvid-ül Kur an, TDV Yay. 4. Prof. Dr. Nihat Temel, Kıraat ve Tecvid Istılahları. M.Ü. İlahiyat Vakfı Yay. 5. Demirhan Ünlü, Kur an-ı Kerim Tecvidi, TDV Yay 6. Prof. Dr. Abdurrahman Çetin, Kur an Okuma Esasları, Emin Yay. 7. İbnu'l-Cezerî, et-temhîd fi İlmi't-Tecvîd Bu kuralların Kur an tilavetinde sağladığı kolaylıklar ve kazandırdığı ahenk örneklerle işlenecektir. Bütün kaidelerin geçtiği örnek sayfalar Kur an dan seçilerek okunacaktır. Ayrıca bu kaidelerin öğretim yöntem ve teknikleri üzerinde durulacaktır. 8 Vasıl, Vakf-İbtida nın Öğretimi 10 Tecvid İlminde Diğer Kaide ve Kavramların Öğretimi (İzhar, Lafzatullah, Sekte, İşmâm, Ravm, İmale, Teshil, İhtilas, İbdal, Nakil, Kalkale vb.) 4 İstiaze Besmele ve Tekbir in Öğretimi 30 Tilâvet Usullerinin Öğretimi (Hadr, Tedvir, Tahkik) 1. İsmail Biçer, Talim Çalışması İst. Haseki Kıraat Hocası-görüntülü ve sesli Cd ler 2. Ramazan Pakdil, Haseki Kıraat Hocası-görüntülü ve sesli Cd ler 3. Osman Şahin, Talim Çalışması İmam Hatip Müfredatı (Fatih Camii İmam hatibi) görüntülü ve sesli Cd. 7 İstiaze, Besmele ve Tekbir in öğretimi üzerinde durulacak ve öğretim yöntem ve teknikleri hakkında bilgi verilecektir. Hadr, tedvir ve tahkik öğretimi ve uygulaması yapılacak ve öğretim yöntem ve teknikleri hakkında bilgi verilecektir.

4 Yüzünden Kur an Okumayı Geliştirme Yöntemleri 10 Ezber Yapma Yöntemleri (Hafızlık Hazırlık Aşaması) 4 Hafızlık Ezber Aşaması, Muhafaza Yöntemi 4 Kur an-ı Kerim İmla (Resm-i Hat) Bilgisi 1. İsmail Biçer, Talim Çalışması İst. Haseki Kıraat Hocası-görüntülü ve sesli Cd ler 2. Ramazan Pakdil, Haseki Kıraat Hocası-görüntülü ve sesli Cd ler 3. Osman Şahin, Talim Çalışması İmam Hatip Müfredatı (Fatih Camii İmam hatibi) görüntülü ve sesli Cd. 4. Fatih Çollak, görüntülü ve sesli Cd. 1. Nusret Boleli, Arapça İmla Kılavuzu, Damla yay. 2. Davut Aydüz, Kur an-ı Kerim in İki Kapak Arasında Bir Mushaf Halinde Cem Edilmesi, Diyanet İlmi Dergi, 2010, cilt: XLVI, sayı: 1, s. 57-90 Yüzünden Kur an okumayı geliştirme yöntem ve teknikleri hakkında bilgi verilecektir. Ezber yapma yöntem ve teknikleri hakkında bilgi verilecektir. Hafızlık ezber aşaması, muhafaza yöntem ve teknikleri hakkında bilgi verilecektir. Kur an-ı kerim imla (Resm-i Hat) konusunda bilgi verilecektir. 8 Kur an Tilavetinde Yaygın Hatalar ve Düzeltme Yöntemleri Kur an tilavetinde yaygın hatalar ve düzeltme yöntem ve teknikleri hakkında bilgi verilecektir. 6 Kur an Tilavetinde Ses-Anlam İlişkisi (Temsil) 4 Tecvit Öğretiminde Farklı Yaklaşımlar 1. Mehmet Adıgüzel, Kur ân Öğrenim ve Öğretiminin Önemi ve Ezberleme Teknikleri, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 2001, cilt: III, sayı: 1, s. 179-186 2. Mehmet Adıgüzel, Kur ân Öğretim Metotları ve Öğreticilik Vasıfları, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003, sayı: 19, s. 193-217 Kur an tilavetinde ses-anlam ilişkisi (Temsil) hakkında bilgi verilecektir. Tecvit öğretiminde farklı yaklaşımlar hakkında bilgi verilecektir. 8

2. DİNİ MUSİKİ (60 Saat) SAAT KONULAR KAYNAKLAR AÇIKLAMALAR 2 İMAM-HATİPLİK VE MÜEZZİNLİK 1. Din Hizmetlerinde İmam-Hatiplik 2.Din Hizmetlerinde Müezzinlik 1. Mualla Selçuk, Din Hizmetlerinde İletişim ve Halkla İlişkiler, Dini Danışmanlık ve Rehberlik, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2000. 2. Ramazan Buyrukçu, Din Görevlisinin Mesleğini Temsil Gücü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1995. 3. Reşat Yazıcı, Halkla İlişkiler, Ankara 1996. Bu ünitede, kursiyerlere, imam-hatiplik ve müezzinliğin din hizmetlerindeki önemi anlatılacaktır. Özellikle kursiyerlerin yaptıkları görevin öneminin bilincinde olmalarını fark ettirici bilgiler verilecektir. Bu bağlamda din görevliliğinin gerektirdiği meslekî yeterlikler, kişisel ve toplumsal özellikler konuları işlenecektir. 4 SES EĞİTİMİ 1. Ses ve Oluşumu 1.1. Sesin Kaynağı 1.2. Ortama Göre Sesin Kullanımı 1.3. Sesi Algılama Organları 1.4. Sesin Oluşumu ve Özellikleri 1.4.1. Süre, Uzunluk ve Kısalık 1.4.2. Yükseklik, İncelik ve Kalınlık 1.4.3. Gürlük, Hafiflik ve Kuvvetlilik 1.4.4. Sesin Tını Özellikleri 1.4.5. Seslerde Temizlik ve Güzellik 2. İnsan Sesi 2.1. İnsan Sesinin Oluşumu 2.2. İnsanda Ses Değişimi 2.3. Ses Sağlığını Koruma Yolları 3. Sesin Kullanım Tekniği 3.1. Diyafram-Ağız ve Sinüs Boşlukları 3.2. Diyafram Soluğunun Kullanılması 1. İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 1987. 2. Hüseyin Sadettin Arel, Türk Mûsikî Nazariyatı Dersleri, Haz: Onur Akdoğu, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1993. 3. Adnan Saygun, Mûsikî Nazariyatı, Devlet Konservatuvarı Yayınları serisi, c. I- IV, Maarif Basımevi, İstanbul 1958. 4. Halil Bedi Yönetken, Okulda Müzik Öğretimi ve Öğretim Metotları, M.E.B., İstanbul 1952. 5. Bayram Akdoğan, Din Görevlilerine Mûsikî Eğitimi Verilmesi Hakkında Örnek Bir Metot, A.Ü.İ.F. Dergisi, Yıl: 2002, Sayı: 2, c. XLIII. Ankara 2003. Enstrüman eşliğinde ses merdiveninde çalışma yaptırılacak, daha sonra enstrümansız olarak kursiyerlerin sesleri doğru ve düzgün bulabildikleri gözlenecektir. Bu aşamada öncelikle natürel seslerle çalışma yapılacak, daha sonra basit makamları meydana getiren 4 lü ve 5 liler üzerinde (natürel seslerle) çalışma yapılacak, kursiyerlerin arızalı ve arızasız sesleri pratik olarak kavraması sağlanacaktır. Bu esnada kursiyerlerin ağız yoluyla çıkarmış oldukları seslerin net ve temiz olması gözlemlenerek, gerekli düzeltmeler yapılacaktır. 9

8 8 8 8 EZAN MAKAMLARI ve UYGULAMASI I 1. Sabâ Makamı (Sabah Ezanı ve Kur an Tilaveti, Haşr; 59/ 20-24; Mevlid, Tevhid Bahri) 1.1.1. Tanımı 1.1.2. Karakteristik Özellikleri 2. Uygulaması (Makamın seyri) EZAN MAKAMLARI ve UYGULAMASI II 1.Uşşâk Makamı (Öğle Ezanı ve Kur an Tilaveti, Ahzab, 33/ 38-48;Mevlid, Merhaba Bahri) 1.1. Tanımı 1.2. Karakteristik Özellikleri 2. Uygulaması (Makamın seyri) EZAN MAKAMLARI ve UYGULAMASI III 1. Rast Makamı (İkindi Ezanı ve Kur an Tilaveti, Âl-i İmran, 3/ 16-20; Mevlid; Veladet Bahri ) 1.1. Tanımı 1.2. Karakteristik Özellikleri 2. Uygulaması (Makamın seyri) EZAN MAKAMLARI ve UYGULAMASI IV 1. Segâh Makamı (Akşam Ezanı ve Kur an Tilaveti, Haşr, 59/ 20-24; Miraç Bahri) 1.1. Tanımı 1.2. Karakteristik Özellikleri 2. Uygulaması (Makamın seyri) 1. Suphi Ezgi, Amelî ve Nazarî Türk Mûsikîsi, c. I- V, İstanbul Belediye Konservatuarı Yayınları, 2. İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 1987. Makamların Tesirleri ve İcrâ Edileceği Vakitler, A.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı: 48 4. Tevhid Bahri: İsmail Coşar dinlettirilir 1. Suphi Ezgi, Amelî ve Nazarî Türk Mûsikîsi, c. I- V, İstanbul Belediye Konservatuarı Yayınları, 2. İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 1987. Makamların Tesirleri ve İcrâ Edileceği Vakitler, A.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı: 48 4. Merhaba Bahri: Kani Karaca dinlettirilir.. 1. Suphi Ezgi, Amelî ve Nazarî Türk Mûsikîsi, c. I-V, İstanbul Belediye Konservatuarı Yayınları, 2. İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 1987. Makamların Tesirleri ve İcrâ Edileceği Vakitler, A.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı: 48 4. Veladet Bahri: Hafız Esed Geredeli ve Bekir Sıtkı Sezgin dinlettirilir.. 1. Suphi Ezgi, Amelî ve Nazarî Türk Mûsikîsi, c. I- V, İstanbul Belediye Konservatuarı Yayınları, 2. İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 1987. Makamların Tesirleri ve İcrâ Edileceği Vakitler, A.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı: 48 4. Miraç Bahri : Yusuf Gebzeli, İsmail Biçer ve İsmail Coşar dinlettirilir Sabâ makamının pratikte kavranmasını sağlayacak ilahi (Seyreyleyip Yandım, Ağla Gözüm, Ben Dervişim Diyene) ve Türk mûsikisinden bazı formlar icra edilerek zihinde kalması sağlanacaktır. Uşşâk makamının pratikte kavranmasını sağlayacak ilahi (Hakkın Habininin, Noldu Bu Gönlüm, Yarebbena ) ve Türk mûsikisinden bazı formlar icra edilerek zihinde kalması sağlanacaktır. Rast makamının pratikte kavranmasını sağlayacak ilahi (Gül Yüzünü Rüyamızda, Ey Güzellerden Güzel, Mahur Salât ) ve Türk mûsikisinden bazı formlar icra edilerek zihinde kalması sağlanacaktır. Segâh makamının pratikte kavranmasını sağlayacak ilahi (Canım Kurban Olsun, Şol Cennetin Irmakları, Sevdim Seni Mabuduma.) ve Türk mûsikisinden bazı formlar icra edilerek zihinde kalması sağlanacaktır. 10

8 6 EZAN MAKAMLARI ve UYGULAMASI V 1. Hicâz Makamı (Yatsı Ezanı ve Kur an Tilaveti, Bakara, 2/ 283-286) 1.1. Tanımı 1.2. Karakteristik Özellikleri 2. Uygulaması (Makamın seyri) 3. Ezan Okurken Makamlar Arasındaki Geçki Teknikleri. SALA MAKAMLARI VE UYGULAMASI 1. Salâ da Kullanılan Makamlar 2. Dilkeşhâverân Salâ (Sabah-Cuma Salâtı) 2.1. Tanımı 2.2. Karakteristik Özellikleri 2.3. Uygulaması (Makamın seyri) 3. Hüseynî Salâ (Cenaze Salâtı) 3.1. Tanımı 3.2. Karakteristik Özellikleri 3.3. Uygulaması (Makamın seyri) 4. Bayâtî Salâ (Bayram Salâtı) 4.1. Tanımı 4.2. Karakteristik Özellikleri 4.3. Uygulaması (Makamın seyri) 5. Salâ Okurken Makamlar Arasındaki Geçiş Teknikleri. 1. Suphi Ezgi, Amelî ve Nazarî Türk Mûsikîsi, c. I- V, İstanbul Belediye Konservatuarı Yayınları, 2. İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 1987. Makamların Tesirleri ve İcrâ Edileceği Vakitler, A.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı: 48 1. Suphi Ezgi, Amelî ve Nazarî Türk Mûsikîsi, c. I-V, İstanbul Belediye Konservatuarı Yayınları, 2. İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 1987. Makamların Tesirleri ve İcrâ Edileceği Vakitler, A.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı: 48 Hicaz makamının pratikte kavranmasını sağlayacak ilahi (Dağlar İle Taşlar İle, Nice Bir Uyursun, Mail Oldum Bahçesinde.) ve Türk mûsikisinden bazı formlar icra edilerek zihinde kalması sağlanacaktır. Dilkeşhâverân, Bayâti, Hüseynî, makamlarının pratikte kavranmasını sağlayacak ilahi (Tevhid Etsin, Gönül Mazhar, Esma Zikri, Ömrün Şu Biten Neşvesi ) ve Türk mûsikisinden bazı formlar icra edilerek zihinde kalması sağlanacaktır. 8 CAMİ MUSİKİSİNDE KULLANILAN DİĞER BAZI MAKAMLAR 1. Camide kullanılan Bazı Makamlar 2. Kâmet Okurken Makamlar Arasındaki Geçki Teknikleri. 3. Nihavent Makamı (Kur an Tilaveti, Âl-i İmran, 3/188-194) 4. Acemaşîran Makamı (Kur an Tilaveti, İnfitar, 82/ 1-19) 1. Suphi Ezgi, Amelî ve Nazarî Türk Mûsikîsi, c. I-V, İstanbul Belediye Konservatuarı Yayınları, 2. İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 1987. Makamların Tesirleri ve İcrâ Edileceği Vakitler, A.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı: 48 Camide kullanılan değişik makamlarda (Evç, Nihavent, Nikrîz, Hicâzkar, Acemaşîran vs. makamların pratikte kavranması sağlanacaktır. Nihavent ( Aşkın ile Aşıklar, Bu Aşk Bir Bahri Ummandır, Nice Feryad Edip Zarı Kılam Ben ) Acemaşiran (Donandı Her Yer, Neyleyeyim Dünyayı, Ey Şehri Nuzûlü Sûre.) 11

3. ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ VE İLETİŞİM BİLGİSİ (20 saat) SAAT KONULAR KAYNAKLAR AÇIKLAMALAR 2 Yetişkin Eğitimi (İlke ve Yöntemler) 4 Yetişkinlere Kuran Öğretiminde Temel Yaklaşımlar 2 Din Hizmetlerinde Sorun Çözme 2 Yetişkin Eğitiminde Ölçme ve Değerlendirme 4 Yetişkin Öğretiminde Etkili İletişim 1. M. Köylü, Yetişkin Din Eğitiminin Teorik Temelleri, Samsun, Etüt Yayınları, 2000. 2. S. Cebeci, Yetişkinlerin Din Eğitimi. 3. M. Çamdibi, Din Eğitiminde Yetişkinler ve Şahsiyet Terbiyesi, Yetişkinlik Dönemi Eğitimi ve Problemleri, 2006, sayı:, s. 289-306 1. N. Yaşar Aşıkoğlu, Kur an Öğretiminde Yeni Anlayış ve Yaklaşımlar, Tokat ta Kur an Günleri X. Kur an Sempozyumu: Kur an ve Eğitim, 12-13 Mayıs 2007/Tokat, 2008, sayı:, s. 149-164 2. N. Yaşar Aşıkoğlu, Kur an ve Hadis Öğretimi Konusunda Yeni Bir Yöntem Önerisi, İslâmî Araştırmalar, 1992, cilt: VI, sayı: 2, s. 115-124 3. O. Eğin, Kur an Öğretiminde Problemler ve Çözüm Önerileri, Etkili Din Öğretimi, 2010, sayı:, s. 601-605 Yetişkin eğitiminin ilke ve yöntemleri hakkında bilgi verilecektir. Yetişkinlere yönelik Kuran öğretiminde temel yaklaşımlar hakkında bilgi verilecektir. 1. Muharrem Kepçeoğlu, Psikolojik Danışma ve Rehberlik. 2. Suat Cebeci, Bir Din Öğretimi Yaklaşımı Olarak Personele görev mahallindeki sorunları Dini Danışma ve Rehberlik. zamanında fark edebilme ve çözüme 3. Vehbi Akşit, Medyada Din Hizmetleri ve Dinî kavuşturma becerisi kazandırılacaktır. Danışmanlık, I. Din Hizmetleri Sempozyumu (3-4 Kasım 2007), 2008, cilt: II, sayı:, s. 600-607 1. S. Erkan, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Nobel Yayın Dağıtım. 2. S. Tekindal, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Kollektif. 1. A. Koç, Din Eğitiminde Etkili İletişim, Rağbet Yayınları, 2. baskı, İstanbul 2011. 2. Mustafa Otrar, Eğitimde Etkili İletişim, Etkili Din Öğretimi, 2010, sayı:, s. 239-246 Yetişkin eğitiminde ölçme ve değerlendirme ilke ve yöntemleri hakkında bilgi verilecektir. Din hizmetinde etkili iletişimin anlamı, çeşitli düzeydeki insanlarla etkileşimde bulunmanın önemi vurgulanacak, iletişimi engelleyen unsurlara dikkat çekilecektir. 12

6 Yetişkin Öğretiminde Danışma ve Rehberlik 1. N. Yaşar Aşıkoğlu, Din Hizmetlerinin Sunumunda Alternatif Yöntem: Dinî Danışmanlık, I. Din Hizmetleri Sempozyumu (3-4 Kasım 2007), 2008, cilt: II, s. 543-549 2. Mualla Selçuk, Din Hizmetlerinde İletişim ve Halkla İlişkiler, Dini Danışmanlık ve Rehberlik, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2000. Din hizmetleri personelinin görev yaptığı mahalde danışılan kişi olduğundan hareketle insanların dertleriyle ilgilenirken nasıl tavır takınacağı bu bağlamda rehberlik ve dini danışmanlığın anlamı, önemi ile Dini danışma ilkeleri ve yöntemi anlatılacaktır. 4. ÖĞRETİM UYGULAMALARI VE İLETİŞİM BECERİSİ (40 Saat) SAAT KONULAR KAYNAKLAR AÇIKLAMALAR 10 30 Öğretim ve İletişim Becerisini Gözleme ve Geliştirmeye Yönelik İlk Uygulama Kursun Sonunda Kursiyerlerin Öğretim ve İletişim Becerilerinin Ölçülmesi 20 kursiyerin bulunduğu bir sınıfta her kursiyer için öğretim uygulaması gerçekleştirilecektir. Uygulama kursun sonunda bireysel performans ve öğretim becerilerinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi şeklinde olup, her kursiyer 1,5 saat süre ile kıraat uygulaması ve ders sunumu yapacak, bu sunum eğitimci ve kıraat uzmanlarından oluşan komisyon tarafından değerlendirilecektir. 13