Yerin Gelece i Mimar Sedef Oran Gelece in evleri bir yanda ekolojiyle uyum yetene imizi art ran bilgi ve el iflçili i teknikleriyle, di er yanda insano luna boyut atlatacak teknolojik geliflmelerle flekillenecek. Yaflayan, dönüflen, kendini gelifltiren evlere haz rl kl olun! Yaflayan bir evde yaflamak... Geçti imiz say da, hayat m z tehdit eden küresel s nma sorununun gelecekteki ev tasar mlar na nas l etki edece inden söz etmifltik. Enerji kullan m nda tutumlu olma zorunlulu u, sürdürülebilir ve yeflil bir mimarl k konusunu tüm dünyada ciddi bir araflt rma alan haline getirdi. Üniversite ve firmalar bir araya gelip, konuyla ilgili çal flmalar yap yor, sergiler düzenliyorlar. Öne sürülen projeler, ya mur suyunun sirkülasyonu, at k sular n geri dönüflümü, do al iklimlendirme, prefabrikasyona uygun esnek tasar mlar, yap m sürecinin ve ulafl m n tasarrufta bir etken olarak ele al nmas gibi unsurlar içeriyor. Bunlar n d fl nda, fotovoltaik ve günefl panelleri ile enerji üretimi, hem içte hem de d flta ak ll malzemelerle enerji kayb n n önlenmesi gibi yat r mlar planlan yor. lk yaz m zda daha çok mevcut sistem ve tasar m anlay fllar çerçevesinde nas l çözümler üretilebilece i üzerine odaklanm flt k. Bu yaz da ise henüz geliflim aflamas nda olan yepyeni yap m teknikleri ve sistemlerin bizlere sunabilece i alternatif ev tasar mlar na göz ataca z. Bugün kula a biraz fantastik gelebilecek bu projeler, mimarl a neden daha genifl bir perspektiften bakmam z gerekti ini de ortaya koyuyor. Mimarl k sadece çevremizi örten malzeme y n n n tasar m de ildir, ayn zamanda sosyal, fiziksel, psikolojik ve entelektüel özelliklerimizle de birebir etkileflim içindedir. Ekonomik dengelere ba l sektörel oluflumlar ise bu bütünselli in omurgas n oluflturuyor. Sektörel alanda hayata geçirebilecek her türlü yarat c at l m, tüm hayat m z köklü olarak daha iyiye dönüfltürebilir. Fakat mimarlar veya tek tek yap m/üretim flirketleri, ekonominin di er bileflenlerine etki edemediklerinden gerekli de ifliklikleri gerçeklefltirmekte güçlük çekiyorlar. Bu t kan kl fikir baz nda da olsa açmaya çal flan araflt rmac ve mimarlar n ise iki farkl yaklafl mdan yola ç kt klar n görüyoruz: Bir yanda, flehir yaflam n n fiziksel ve psikolojik dezavantajlar n n tetikledi i do ayla yeniden kaynaflma arzusu var. Do all k ihtiyac yiyecek, ilaç ve kozmetik pazarlar n etkilemeye bafllad bile. Mimarl kta da do an n spontanl ndan ve geçmiflin el iflçili inden ilham alan ekolojik tasar mlara do ru bir yönelifl bafllad. Bunun ilginç örneklerini birazdan verece iz. Di er yanda ise minimum zarar ve maksimum yarar hedefleyen çok daha ileri teknolojilerin verdi i umut var. Bugün art k küresel felaketleri bafl m za getiren hantal teknolojilerin ya iyilefltirilmesi ya da tamamen terk edilmesi gerekiyor. Gelece in teknolojileri ise insanlar n hayat n kolaylaflt racak fonksiyonlar sa laman n yan nda do ayla bugün hayal etmesi güç bir uyum içerisinde olmay vaat ediyor. Bu yaklafl mlar n ikisi de yaflam biçimlerimizin daha sa l kl hale getirilmesi yönünde olumlu bafllang çlar olarak nitelendirilmeli.
WOVEN HOUSE lmik ilmik ev örmek Proje : Woven House Mimar : MAA Søren Korsgaard Ülke : Danimarka Web : www.sorenkorsgaard.com Geçti imiz yüzy lda modern mimari, biz insanlar n do ayla simbiyotik bir yaflam içerisinde oldu umuz gerçe ini bir kenara b rakm flt. fiimdi çevresel felaketlerle yüz yüzeyken, mimarlar aras nda yeni bir tasar m bilinci flekilleniyor. Ekolojik çevreyle yeniden bütünleflmeyi amaçlayan bu mimarl k anlay fl, yaflam n gücünü ve canl l n içinde bar nd r rken, do an n evrimleflme ve ölümlülük özelliklerini de kucakl yor. Bu mimariye dair verece imiz ilk örnek; Danimarkal mimar Søren Korsgaard n tasarlad Wowen House (Örgü Ev), bafltan afla bambu bitkisinden örülüyor. Asya ülkelerinde, binlerce y ld r yerel mimaride ve mutfak eflyalar n n yap m nda kullan lan bambu, oldukça incelikli örgü tekniklerine izin veren bir malzeme. Korsgaard bu malzemeyi modern strüktürle destekleyerek, son derece orijinal bir ev konsepti yaratm fl. Bambu örgüleri evin duvarlar n, çat s n ve zeminini tek bir yüzey haline getiriyor. Farkl örgü teknikleri ile farkl fl k geçirgenliklerinde ve sertliklerde yüzeyler oluflturuluyor ve bunlar iç mekânda koltuklara ve raflara dönüflüyor. Yine sertlefltirilmifl bambulardan oluflan bir strüktür, evi ayakta tutuyor. Yazl k olarak kullan lmas düflünülen Örgü Ev, al flt m z teknolojik araçlar da ihmal etmeden, kullan c ya do an n kuca nda, güvenli ve konforlu bir mekân sunuyor. Bu tarzda yerel malzemelerden yap lm fl evler, do an n döngüselli i içerisinde yenileme, büyüme ve küçülmeye aç k oldu u gibi, kullan m süresini doldurdu unda da yine do aya geri dönüyor. 70 71
Evin kendisi ekosistem Ekolojik mimarl a verece imiz ikinci örnek ise daha canl bir örgü çeflidini içermekte. Mimarlar ve mühendisler tafl y c strüktür tasar mlar nda pek çok defa biyolojik formlardan ilham alm fllard r. Fakat Amerikal mimar Mitchell Joachim, bu konseptte uçlara giderek, do aya öykünen tasar mlar yerine bizzat kendisi küçük bir ekosistem olan bir ev tasarlad. Fab Tree Hab adl bu proje, yaflayan bir a açev projesi. Yaln z a aç-ev deyince, çocuklara oyun alan olsun diye a ac n tepesine yap lan kulübeler gelmesin akla. Bu evin tafl y c strüktürü, antik zamanlardan beri bilinen bir örgü tekni iyle elde ediliyor. Pleaching ad verilen bu teknikle, birkaç a ac n gövdesi ve dallar birbirine geçirilerek kemerler, kafesler ve perdeler oluflturuluyor. 1947 de California da bahç vanl k yapan Axel Erlandson, tekrar keflfetti i antik pleaching tekni ini kullanarak a aç heykeller yapmaya bafllam fl ve eserlerini The Tree Circus ad n verdi i sergisinde insanlara göstermifl. Erlandson n heykelleriyle ayn mant kla yetifltirilen Fab Tree Hab evi, asma dallar yla örülü s k bir koruyucu katmanla çevreleniyor. ç yüzeyler ise kil ve saman kar fl m ile yal t l yor ve üzerine alç görevi gören son bir kat kil çekiliyor. Do ay bir yap kayna olarak kullanan Mitchell Joachim, a açlar n büyümesiyle birlikte evin de büyümesini hesaba katm fl. Joachim, bu soruna cevap olarak ev büyüdü ünde esneyerek geniflleyen bioplastik pencereler kullan lmas n öngörüyor. Evin su ihtiyac çat da biriktirilen ya mur sular n n sirkülasyonu ile sa lan yor ve günefl fl yla s nan s cak su radyatörleri ile ev s n yor. Kirli sular ise bir filtre sistemi ile ar t larak bahçe sulamada kullan l yor. Yani canl organizmalar gibi iflleyen, nefes al p veren bir ev vizyonu söz konusu. Evin strüktürü olan a aç, ayn zamanda çevredeki canl lar için besin kayna olmaya devam ediyor.
FAB TREE HAB Proje : Fab Tree Hab Mimar : Dr. Mitchell Joachim, Terreform Ülke : ABD Web : www.archinode.com / www.terreform.org Mitchell Joachim in projesi flimdi bak ld nda oldukça radikal gözüküyor ama gelecekte insan yerleflimlerinin ekolojiyle çok daha iç içe olaca n kestirmek zor de il. Gerçek anlamda sürdürülebilir bir mimarl k için bu yönde ilerlemek kaç n lmaz. Bahsetti imiz tekniklerle evlerin oluflmas, uzun bir zaman, gönüllü bir iflçilik ve emek istiyor ama tüm bunlar, do ayla deney yapmak, yaflad m z dünyay tan mak ve ekolojik çevrede daha rahat olmak için gelifltirilmesi gereken unsurlar. 72 73
6 misli sa lam at k beton Öte yandan, bilimsel laboratuarlarda ekoloji dostu yap malzemeleri üzerinde çal fl l yor. Örne in, gelecekte teknoloji sayesinde evimizden ç kan çöpleri veya sanayi at klar n bile inflaat yap m nda kullanabilece iz. Leeds Üniversitesi nden Dr. John Forth, tamamen at k ürünlerinden elde edilen bitublock ad n verdi i bir malzeme icat etti. Geri dönüflümlü cam, metal ve benzin cüruflar, f r n külleri, la m suyu ve bitumen yap flt r c s ndan oluflan bitublocklar, betondan 6 kat daha sa lam olma özelli ine sahip. Tabi ki bu deprem bölgelerinde yaflayanlar için oldukça sevindirici bir haber. Ayr ca bu bloklar n yap m s ras nda betona oranla daha az enerji harcan yor ve maliyet de o oranda düflük oluyor. nflaat endüstrisinde bir devrim yaratma potansiyeline sahip olan bu icat, ileride ana inflaat malzemesi olarak betonun yerine geçerse, beton yap m nda ortaya ç kan sera gaz etkisinden de kurtulunacak.
Gelece in dünyas n n son derece organik olaca ndan söz ettik ama gittikçe ufalan teknolojiler Nanoteknoloji sayesinde, bilim adamlar her geçen gün yarat c de hayat m z n derinlerine nüfuz edecek. Nanoteknoloji ile atomun milyonda biri küçüklü ündeki çözümlerle ortaya ç k yorlar. Binalar depreme dayan kl hale tanecikler üzerinde de ifliklikler yap l yor ve böylece mucize özelliklere sahip malzemeler getirmektense deprem s ras nda yeryüzü hareketlerine üretilebiliyor. Kendi kendini temizleyen camlar, sis yutan beton ve havadaki toksinleri göre flekil de ifltiren binalar yapma fikri bunlardan biri. içine çeken nano-sensörler hâlihaz rda sat n alabilece iniz ürünler. Peki bu nas l mümkün Kendi kendini tamir edebilen ak ll evler Leeds olabiliyor? Moleküler seviyelere inildikçe yerçekimi önemini yitiriyor, kuantum fizi i Üniversitesi Nano-manufacturing Enstitüsü taraf ndan devreye giriyor ve malzemelerin statik, mekanik, elektrik, optik vb. nitelikleri de iflkenlik gelifltirilme aflamas nda. 2010 senesinde infla göstermeye bafll yor. Örne in, opak malzemeler saydamlafl yor ya da yal tkan malzemeler iletkenlefliyorlar. Kuantum dünyas n n bu özelli inden yararlanan mühendisler, elektron mikroskoplar yard m yla atomlar ay r yor, deforme ediyor ve birlefltiriyorlar. Elde edilen nano-bileflikler makro ölçe e de etki edilmesi beklenen ilk prototip evin duvarlar, deprem s ras nda s v laflarak çatlaklar dolduran nano-polimer parçac klar ndan yap lacak. Bununla beraber ev, titreflim, s cakl k, nem ediyor. 1980 lerde geliflimine bafllayan nanoteknoloji ile icat edilen 300 ve gaz seviyelerini ölçen al c larla farkl ürün flu an piyasada yerini alm fl durumda. Ama 2015 senesine donat lacak. Yani ev y k lsa bile hayat kadar nano malzemelerde bir patlama yaflanmas bekleniyor. Bu kurtarabilecek. geliflmeler mimarl k alan nda da bir devrime iflaret ediyor. 74 75
Binalar tafl yan süper ka tlar! Gelece in yerleflimleri belki de bizler için bir harikalar diyar niteli i tafl yacak. Çünkü nanoteknoloji, bina yap m nda gerçekten de fantastik olanaklar vaat ediyor. Ka t kal nl nda ama bütün binan n a rl n kald racak güçte cam panellerden yap lan evler gibi... Bu, bilim adamlar n n henüz üzerinde çal flmakta oldu u karbon nano-tüp ad verilen, 2 atom kal nl ndaki tafl y c larla mümkün olabilecek. Karbon nano-tüpler, çelikten 10 kat daha hafif olmas na ra men 50 kat daha güçlü! Hatta ileride, görünmez nano malzemelerle kaplanan binalar n ya da objelerin renkleri, baflka bir yeni bulufl olan kuantum noktalar sayesinde an nda de ifltirilebilecek. Yine heyecan verici bir bulufl; fotosentez yapan bir kaplamayla çevrili binalar n d fl yüzeyleri hem binan n kendisi hem de çevresi için enerji üretebilecek. Oturdu unuz evin duvarlar n n tamamen saydam oldu unu, istedi iniz zaman renk ve geçirgenli ini de ifltirdi ini ya da size elektrik sa lad n düflünün! Buna ek olarak bir de nano sensörler yard m yla odan n s cakl n, nemini, ayd nl k seviyesini ihtiyac m za göre adapte edebilen bir çevrede yaflamak, hayal edebilece imizin çok ötesinde bir fley. Üstelik nanoteknoloji, flu an inflaatlarda kullan lan beton, çelik, plastik gibi malzemelerin üretiminde harcanandan çok daha az enerji talep ediyor. ALLOTMENT HOUSE Proje : Allotment House Mimar : MAA Søren Korsgaard Ülke : Danimarka Web : www.sorenkorsgaard.com
Özetle, gelece in evleri bir yanda ekolojiyle uyum yetene imizi art ran bilgi ve el iflçili i teknikleriyle, di er yanda insano luna boyut atlatacak teknolojik geliflmelerle flekillenecek. Birbirinin z tt gibi gözüken bu yollar n uzak bir gelecekte kesifleceklerini tahmin ediyoruz. Bunlar n sentezinden oluflacak mimarl n ad daha flimdiden belli: Tekno-organik mimarl k. Eskiden Marvel n çizgi-romanlar n n sayfalar n süsleyen, hem organik canl lar n yeteneklerini, hem de teknolojik aletlerin programlanma ve mekanik güç kapasitelerini içinde bar nd ran sistemler gerçek olmaya çok yak n. Böylelikle, yapay ve do al çevrelerin kar fl m olan ve çok çeflitli zevklere hitap edebilen mekânlar hayat m z renklendirecekler. 76 12 13 77