Düzce Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Makine ve İmalat Mühendisliği ÖLÇME VE KONTROL Öğr. Gör. Dr. Ömer ERKAN 4. MİKROMETRELER MIT 108
MİKROMETRE Mikrometreler 0,01, 0,001 ve 0,0001 mm hassasiyette ölçüm yapabilir. Mikrometreler de gövdenin bir ucunda sabit ölçme çenesi diğer uçta ise somun içinde çalışan vidalı bir mil ve bu mile bağlı hareketli çene vardır. Milin somun içerisinde döndürülmesiyle hareketli çene ileri-geri hareket ederek ölçme işlemi gerçekleştirilir (Sekli 3.1). Mikrometrelerde ölçme alanı ile ölçme aralığı farklı şeylerdir. Ölçme alanları 0 25 mm, 25 50 mm, 50 75 mm dir. Ölçme aralığı ise metrik mikrometrelerde 25 mm parmak ( ) sistemli mikrometrelerde ise 1 dır. Ölçü çeneleri arasındaki boşluk ölçme alanı, ölçüm milinin hareket mesafesi ise ölçme aralığıdır. Mikrometrelerde ölçme baskısı 250 gr olacak şekilde ayarlanmıştır. Bunu anlamak için mikrometre çeneleri is parçasına temas ettikten sonra cırcır vidası ses çıkarana kadar döndürülür. (Cırcır vidası ses çıkarmaya başladığı an ölçme baskısı 250 gr a ulaşmış olur). 2
MİKROMETRE 3
MİKROMETRENİN KISIMLARI 4
METRİK MİKROMETRELERİN ÖLÇME ALANLARI Dış çap mikrometreleri genellikle 0-25mm, 25-50mm, 50-75mm, 75-100mm, 100-125mm, 125,150mm olarak üretildikleri gibi, daha büyük ölçmeler için 900-1000mm ye kadar üretilebilirler. Mikrometrelerin ölçme alanları 25mm dir. Örneğin 19mm lik bir ölçü için 0-25mm ölçülü mikrometre, 42mm lik ölçü için 25-50mm ölçülü mikrometre kullanılır. 5
MİKROMETRE ÇEŞİTLERİ Mikrometreleri ölçüm sitemlerine ve kullanım yerlerine göre sınıflandırabiliriz: 1. Ölçü sistemlerine göre mikrometreler Metrik mikrometreler Parmak (") mikrometreler 2. Kullanım alanlarına göre mikrometreler Dış çap mikrometreleri İç çap mikrometreleri Derinlik mikrometreleri Modül mikrometreleri Vida mikrometreleri Özel mikrometreler 6
MİKROMETRE ÇEŞİTLERİ Mekanik Üç Noktadan temaslı delik mikrometresi Pasometre Büyük Ayarlanabilir Boru Dijital İç Çap mikrometresi (iki ağızlı) Kanal Disk Ağızlı Vida Numaratörlü Derinlik V Ağızlı Değişebilir Çeneli 7
METRİK ÖLÇÜ SİSTEMİNE GÖRE MİKROMETRELER Endüstride en yaygın olarak kullanılan metrik bölüntülü mikrometreler; 1/100 mm lik (0,01mm) hassasiyette ölçüm yapan mikrometreler, 1/200 mm lik (0,005mm) hassasiyette ölçüm yapan mikrometreler, 1/1000 mm lik (0,001mm) hassasiyette ölçüm yapan mikrometreler, 8
KOVAN VE TAMBUR BÖLÜNTÜLER Kovan üzerine yatay bir çizgi çizilmiş, bu çizginin üstüne 5 er mm de bir rakamlar yazılan mili metrik bölüntüler, altına ise mili metrik bölüntülerin ortasında olacak şekilde buçuk bölüntüler işaretlenmiştir. Tambur çevresi 50 eşit parçaya bölünmüş, bu bölüntüler 5 çizgide bir 5,10,15,20,25,30,35,40,45 ve 0 rakamları yazılarak oluşturulmuştur. Tambur bir tur döndüğünde hareketli uç 0,5mm ilerlediğine göre, tambur çevresindeki iki küçük çizgi aralığı=0,5mm/50 =1/100 =0,01mm olur. 9
1/100 mm MİKROMETRELER Vidalı mil ile hareket eden tambur tam tur yaptığında hareketli çene mil adımına bağlı olarak 0,5 mm ileri veya geri hareket eder. Kovan yatay çizgisi üzerinde birer milimetrelik bölüntüler, çizginin alt kısmında ise 0,5 mm lik bölüntüler vardır. Tambur ise 50 eşit parçaya bölünmüştür. Tamburun tam devri sonunda hareketli çene 0,5 mm hareket ettiğine göre tambur çevresindeki 50 esit aralıkta bir devir yapmış olur. Buna göre mikrometre hassasiyeti 0,5 / 50 = 0,01 mm olur. Aşağıdaki şekillerde 0-25 mm aralığında ve 0,01 mm hassasiyetinde ölçme yapan mikrometrelerden ölçü okuma örnekleri verilmiştir. Skala kovanında üstteki her çizgi 1 mm yi alttaki her çizgi ise üstteki her çizgiden sonra o ölçüye artı olarak 0,50 mm yi ifade eder. 10
ÖRNEKLER (0,01 mm) 11
ÖRNEKLER (0,01 mm) 12
ÖRNEKLER (0,01 mm) 13
ÖRNEKLER (0,01 mm) 14
Alıştırma Simülatörü (1/100 mm) https://www.stefanelli.eng.br/en/simulator-virtual-micrometer-hundredths-millimeter/ 15
1/200 mm MİKROMETRELER Vidalı ölçme aleti tambur 1 tam turu 0,5 mm Vidalı ölçme aleti tambur 2 tam turu 1 mm Vida Adımı: 0,5 mm 100 bölüm = 0,005 mm Hassasiyet 16
ÖRNEKLER (0,005 mm) 17
1/1000 mm MİKROMETRELER Bu tip mikrometrelerde tambur iki kısımdan oluşur. Tambur iki kısımdan oluşur. Tambur diğer mikrometrede olduğu gibi çevre yine 50 eşit parçaya bölünmüştür. Tamburun sol kısmında ise çevredeki 9 bölüm çizgisi alınmış ve 10 eşit parçaya bölünmüştür. Buna göre, tambur çevresinde iki çizgi arası 0,001 mm dir 18
ÖRNEKLER (0,001 mm) 19
ÖRNEKLER (0,001 mm) 1. Mikrometre kovan cetvelinde 12 mm yi geçmiştir. 2. Tamburun döner cetveli 0,32 mm yi geçmiştir. 3. Tamburun solundaki sabit cetvelde 5. çizgiyle çakıştığından toplam ölçü ; 12,325 mm 20
ÖRNEKLER (0,001 mm) 1. Mikrometre kovan cetvelinde 9 mm yi geçmiştir. 2. Mikrometre kovan alt cetvelinde 0,5 mm yi geçmiştir. 3. Tamburun döner cetveli 0,30 mm yi geçmiştir. 4. Tamburun solundaki sabit cetvelde 9. çizgiyle çakıştığından toplam ölçü ; 9,539 mm 21
ÖRNEKLER (0,001 mm) 0,029 mm 22
Alıştırma Simülatörü (1/1000 mm) https://www.stefanelli.eng.br/en/virtual-micrometer-thousandth-millimeter-simulator/ 23
BÖLÜM 5: MASTARLAR BÖLÜM 4 SONU
MIT 108