T.C. SAÐLIK BAKANLIÐI KEÇÝÖREN OSMANLI AÐIZ ve DÝÞ SAÐLIÐI MERKEZÝ Hasta Eðitimi El Kitabý
Osmanlý Ýþ Merkezi Keçiören Osmanlý Aðýz ve Diþ Saðlýðý Merkezi Adres: Yeni Etlik Cad. No: 103 Osmanlý Ýþ Merkezi Kat: 2 Etlik / ANKARA Tel: (0.312) 325 36 36 Fax: (0.312) 325 28 47 www.keciorenosmanliadsm.gov.tr
Merkezimizin Tanýtýmý Merkezimize ilk baþvurunuzdan itibaren, sevkinizin geçerlilik süresi 10 gündür. Hekiminizi seçme hakkýnýz vardýr. Engelli çocuk, yaþlý, hamile ve saðlýk çalýþanlarý için muayene önceliði vardýr. Diþ röntgenlerinizin tamamý çekilebilmekte, Total, sabit ve hareketli protezler yapýlmakta, Ameliyathane kliniðimizde komplikasyonlu diþlerin çekimi, Pedodonti Kliniðimizde çocuklarýmýzýn tedavisi, Ortodonti Kliniðimizde diþ yapýsý bozukluklarý, Her türlü diþ tedavisi için uzman hekimlerimizle, 24 saat kesintisiz hizmet vermekteyiz. Merkezimizde Muayene Ýþlemleri Merkezimizde HEKÝM SEÇME HAKKI ve ENTEGRE POLÝKLÝNÝK SÝSTEMÝ uygulanmaktadýr. Bu kapsamda diþ hekimini seçen hastanýn aðýz muayenesi, uygulanacak olan tedavi, cerrahi, protez iþlemleri ve bu iþlemlere ait randevu düzenlemesi seçtiði diþ hekimi tarafýndan yapýlýr. Ancak hasta isterse diþ hekimini deðiþtirebilir. Hastalarýn Merkezimizde Tedavi olabilmek Ýçin Yanlarýnda Bulunmasý Gereken Belgeler: 1- Baðkur, SSK, Emekli Sandýðý, Çalýþan, Emekli ve yakýnlarý: Saðlýk karnesi, T.C. Nüfus Cüzdaný (T.C. No yazýlý olacak) 2- Resmi çalýþan devlet memurlarý: Çalýþtýðý kurumdan alýnacak diþ þemalý sevk evraðý, Saðlýk karnesi, T.C. Nüfus Cüzdaný (T.C. No yazýlý olacak) 3- Devlet memuru yakýnlarý: Saðlýk karnesi, T.C. Nüfus Cüzdaný, T.C. Kimlik No 4- Yeþil Kart sahipleri: Saðlýk karnesi, T.C. Nüfus Cüzdaný 5-18 yaþ altý saðlýk güvencesi olmayanlar: T.C. Nüfus Cüzdaný 6- Muhtaç er ve er yakýnlarý: Saðlýk karnesi, Nüfus cüzdaný fotokopisi Öneri ve Þikayetleriniz Ýçin Merkezimiz hasta haklarý birimine müracaat ederek veya dilek-öneri kutularýndaki formlarý doldurarak bildirebilirsiniz. 1
HASTA HAKLARI Bilgilendirme Her türlü saðlýk hizmetinin ve imkanýnýn neler olduðunu öðrenmeye ve saðlýk durumu ile ilgili her türlü bilgiyi sözlü veya yazýlý isteme hakký vardýr. Saðlýk Kuruluþunu ve Personelini, Seçme ve Deðiþtirme Saðlýk kuruluþunu seçmeye deðiþtirmeye ve seçtiði kurumda saðlýk hizmetlerinden faydalanmaya saðlýk hizmeti verecek ve vermekte olan tabiplerin ve diðer saðlýk personelinin kimliklerini ve ünvanlarýný öðrenmeye seçme ve deðiþtirmeye hakký vardýr. Mahremiyet Gizliliði uygun bir ortamda her türlü saðlýk hizmeti almaya haklarý vardýr. Reddetme, Durdurma ve Rýza Tedaviyi reddetmeye, durdurulmasýný istemeye, týbbi müdahalelerde rýzasýnýn alýnmasýna ve rýza çerçevesinde hizmetten faydalanmaya hakký vardýr. Güvenlik Saðlýk hizmetini güvenli bir ortamada almaya hakký vardýr. Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme Saðlýk tesisinin imkanlarý ölçüsünde ve idarece alýnan tedbirler çerçevesinde dini vecibelerini yerine getirmeye hakký vardýr. Ýnsani Deðerlere Saygý gösterilmesi, Saygýnlýk Görme ve Rahatlýk Saygý, itina ve ihtimam gösterilerek, güler yüzlü nazik ve þefkatli her türlü hijyenik þartlar saðlanmýþ gürültülü rahatsýz edici bütün etkenler giderilmiþ bir ortamda saðlýk hizmeti almaya hakký vardýr. Týbbi Özen Gösterilmesi Personel, hastanýn durumunun gerektirdiði týbbi özeni gösterir. Hastanýn hayatýný kurtarmak veya saðlýðýný korumak mümkün olmadýðý takdirde dahi ýzdýrabýný azaltmaya veya dindirmeye çalýþmasý zorunludur. Týbbi Gereklilikler Dýþýnda Müdahale Yasaðý Teþhis, tedavi veya korunma maksadý olmaksýzýn, ölüme veya hayati tehlikeye yol açabilecek veya vücut bütünlüðünü ihlal edebilecek veya akli veya bedeni mukavemeti azaltabilecek hiçbir þey yapýlamaz ve talep de edilemez. Ziyaret ve Refakatçi Bulundurma Saðlýk tesislerince belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ziyaret kabul etmeye, mevzuatýn ve saðlýk tesisinin imkanlarý ölçüsünde ve hekimin uygun görmesi halinde refakatçi bulundurmaya hakký vardýr. Müracaat þikayet ve Dava Hakký * Haklarýnýn ihlali halinde mevzuat çerçevesinde her türlü baþvuru þikayet ve dava hakkýný kullanmaya hakký vardýr. * Kiþiler kendi saðlýðýna dikkat etmek için elinden geleni yapmalý ve saðlýklý bir yaþam için verilen tavsiyelere uymalýdýr. * Kiþi uygunsa kan verebilir ya da organ baðýþýnda bulunabilir. Basit durumlarda kiþiler kendi bakýmlarýný yapmalýdýr. 2
HASTA SORUMLULUKLARI Sosyal Güvenlik Durumu * 1-2- 3-4- 5-6- 7-8- 9-10- 11-12- 13-14- 15-16- 17-18- 19- Hasta; saðlýk, sosyal güvenlik ve kiþisel bilgilerindeki deðiþiklikleri zamanýnda bildirmek durumdadýr. Hasta; saðlýk karnesinin (Bað-Kur, yeþil kart gibi) vizesini zamanýnda yaptýrmak zorundadýr. Hastalar, saðlýk kurumlarýnda hizmetlerin aksamadan verilebilmesi için belirlenen kurallara uymalýdýrlar. Hastalar, týbbi durumlarýnýn gerektirdiði öncelikler haricinde, imtiyaz ve iltimas talep etmemelidirler. Acil ve ilk yardým hizmetlerinin saðladýðý öncelik ve ayrýcalýklarý suistimal etmeye kalkmamalýdýrlar. Hastalar hekimlerinden týp mesleðinin etiðine, ilgili mevzuata ve toplam ahlakýna aykýrý taleplerde bulunamazlar. Hastalar mesleki bilgi ve ilkeler ýþýðýnda baðýmsýz karar verme özgürlüklerini kýsýtlayacak þekilde hekimleri üzerinde psikolojik, sosyal ve fiziksel baský kurmaya kalkýþmamalýdýrlar. Hastalar hekimlerin ve saðlýk çalýþanlarýnýn vakitlerine saygý göstermeli, onlarý gereksiz yere ve randevusuz olarak meþgul etmemelidirler. Hasta Saðlýk Bakanlýðý ve diðer sosyal güvenlik kurumlarýnca belirlenen sevk zincirine uymalýdýr. Hasta uygulanacak tedaviyi reddetmesi ve önerilere uymamasýndan dolayý doðacak sonuçlardan kendisi sorumludur. Hastalar randevu tarihlerine ve saatlerine özenle uymalýdýrlar. Hastalar refakatçileri ve ziyaretçileri hastane temizlik ve hijyeni bozacak þekilde hareket edemezler. Hastalar, refakatçileri ve ziyaretçileri hastanede gürültü yapmamalý, asayiþ ve huzur bozacak davranýþlardan kaçýnmalýdýrlar. Týbbi endikasyon olmaksýzýn rapor talebinde bulunulmaz. Hastalar saðlýk durumlarý hakkýnda, gerçeðe aykýrý belge ve döküman düzenlenmesini isteyemezler. Hastalarýn hekimlerine yanlýþ ve eksik bilgi vermeleri ve bazý gerçekleri gizlemeleri kabul edilemez. Önerilen tedaviyi reddetmeyip kabullenen bir hasta, bu tedaviye uyum göstermeli ve tarif edildiði gibi uygulamalýdýr. Yaþamý tehdit eden veya aðýr olumsuz sonuçlar doðurabilecek durumlarda, önrerilen tedaviyi reddeden hasta, bu tercihini yazýlý olarak belgelemek isteyen hekim veya saðlýk kurumunun isteðini geri çeviremez. Hasta ve hasta yakýnlarý saðlýk çalýþanlarýna saygý ve nezaket kurallarý çerçevesinde davranmalýdýrlar. Hastalar hastalýklarý konusunda bilgi almak istemedikleri takdirde, bunu hekimlerine baþta belitmelidirler. Hastalar, hastalýklarý konusunda kimlere bilgi verilmesini istemediklerini, hekimlerine açýklamalýdýrlar. 3
20- Hastalar ve yakýnlarý sosyal güvenlik kurumlarýnýn sunduðu olanaklardan haksýz ve usulsüz biçimlerde yararlanmak talebinde bulunamazlar. 21- Hastalar, hastanede iken kullanýmlarýna sunulan eþya ve cihazlara zarar vermemelidirler. Hastanenin ve hastanedeki cihaz ve eþyanýn korunmasý, yýpratýlmamasý için gereken titizliði göstermelidirler. 22- Hastalar bir kurum veya hekimden aldýklarý rapor, epikriz film veya tetkikleri, baþvurduklarý diðer bir hekim veya saðlýk kurumundan saklamamalýdýrlar. 23- Hastalar hekim ve saðlýk kurumlarýna kimliklerini, adres ve telefonlarýný doðru olarak bildirmelidirler. 24- Hastalar bir hekimin kontrol ve tedavisi altýnda iken, baþka bir tedaviyi de birlikte sürdürmek istiyorsa, müdavi hekimine bu konuda bilgi vermelidir. 25- Hastalar teþhis ve tedavi süresince, hekim ve diðer saðlýk çalýþanlarýyla her aþamada iþbirliði yapmalýdýrlar. 26- Hastalar, hekimlerinin ve diðer saðlýk çalýþanlarýnýn emeklerini ve duygularýný istismar etmemeli, dürüst davranmalýdýrlar. 27- Hastalar acil durumlar ve zorunluluklar hariç, kendilerini tedavi etmeyi kabul etmeyen özel çalýþan hekim veya saðlýk kurumlarýnýn bu kararýna saygý duymalýdýrlar. 28- Hastalar, müdavi hekimin, hastalýklarý ve tedavileri konusunda baþka bir hekim veya saðlýk kurumundan konsültasyon isteðini geri çevirmemelidirler. 29- Hastalar, hekim ve diðer saðlýk çalýþanlarýnýn istirahatlarýna izin vermeyecek, özel yaþamlarýna fýrsat tanýmayacak, organik ve ruhsal gereksinimlerini karþýlamalarýný engelleyecek ve saðlýklarýný bozacak þekilde onlara aþýrý yük ve angarya yükleyemezler. 30- Hastalar, hekimin sorularýný makul biçimde cevaplamalýdýrlar. 31- Hastalar, gereksiz týbbi giriþim ve tedavi talebinde bulunamazlar. 32- Hastalar, onay verdikleri taný veya tedavi amaçlý giriþimler sýrasýnda, gereken uyum ve kolaylýðý göstermelidirler. 34- Hasta Hepatit ve AIDS gibi saðlýk çalýþanlarýný riske atacak bir bulaþýcý hastalýðýnýn bulunduðunu biliyorsa, bunu kendisinin teþhis, tedavi ve týbbi bakýmýyla ilgilenen ilgililere en baþta bildirmek durumundadýr. 35- Hastalar somut olay ve belgelere dayanmaksýzýn saðlýk çalýþanlarý ve kurumlarý yýpratacak þakilde kamuoyu önünde hakaret ve suçlayýcý beyanatta bulunmamalýdýrlar. 4
Diþ Röntgeni Diþ Röntgeni (Periapikal film) Diþ Röntgeni (Panoromik film) Diþ röntgeni diþlerin, kemik ve diþetlerinin klinikte muayene ile görünmeyen kýsýmlarýný göstermeye yarayan bir resimdir. Diþ röntgeni diþhekiminin diþler yada çenelerle ilgili problemleri teþhis etmesine yardýmcý bir yöntemdir. Örneðin aðýz içi muayene ile sadece büyük çürükler teþhis edilebilirken, röntgenle baþlangýç çürükleri tespit edilebilir. Ya da aðýzdaki apsenin hangi diþten kaynaklandýðý, diþlerdeki yapý bozukluklarý, kök kýrýklarý, kist ya da tümörleri röntgenle tespit edilebilir. Modern teknik ve metotlarla çekilen diþ röntgeninden yayýlan radyasyon minimal düzeydedir. Bu nedenle de diþ röntgeninden yayýlan radyasyonun çocuða bir zararýnýn olmasý söz konusu deðildir. Aksine teþhis açýsýndan röntgenden elde edilen fayda çok fazladýr. Aðýz içi ve aðýz dýþýndan olmak üzere iki çeþit diþ röntgeni çekilebilir. Aðýz dýþýndan çekilen röntgenlerde film aðýz dýþýna yerleþtirilirken, aðýz içinden çekilen röntgenlerde film aðýz içine yerleþtirilir. Genel olarak aðýz içine yerleþtirilen filmler birkaç diþ ve çevre dokular izlenebilirken, aðýz dýþýna yerleþtirilen filmlerle çene kemiklerini de içine alan daha geniþ bir alan izlenmektedir. 5
Diþ Çekimi ve Sonrasý Kanal tedavisine raðmen kurtarýlamayan apseli diþler, Ýleri derecede diþeti iltihabý nedeniyle sallanan diþler, Zamanýnda düþmeyen süt diþleri, Kist yada tümör içindeki diþler, Tam sürememiþ (gömük) ve sorun yaratan diþler, * Çekim sýrasýnda diþ neden kýrýlýr? Kemiðinde elastikiyeti kaybettiði yaþlý kiþilerde, Esnemeyen çok kalýn çene kemiðine sahip olan kiþilerde, * Ýleri derecede çürük ve madde kaybý yüzünden tedaviyle kurtarýlmayan diþler, Çarpma sonucu, tedavisi mümkün olamayacak þekilde kýrýlan diþler, Aþýrý konum deðiþikliði (dönme, devrilme vb.) nedeniyle sorun yaratan diþler, Yer darlýðý nedeniyle ortodontik tedaviye yardýmcý olmak amacýyla, sorunsuz olduðu halde bazý diþler çekilebilir. Özellikle büyük azýlarda, yani çok köklü diþlerde, kökler çok ayrýk yada kývrýk olduðunda, Aþýrý madde kaybý nedeniyle tutacak yeri azalmýþ ve kýrýlganlaþmýþ diþlerde çekim sýrasýnda kýrýlma olabilir. Bu korkulacak bir durum deðildir. Anestezi, yani uyuþma baþarýyla saðlanmýþsa, diþhekimi bu iþ için üretilmiþ aletlerle, kalan parçalarý acýsýz bir þekilde çýkartýr. Diþ çekimi öncesi yapýlmasý gereken þeyler nelerdir? Eðer doktorunuzun önerdiði bir ilaç (örneðin antibiyotik) söz konusuysa, mutlaka saatlerine uyarak, düzenli bir þekilde kullanmalýsýnýz. Bir hastalýðýnýz ya da alerjiniz varsa ve ayrýca bu yüzden sürekli kullandýðýnýz ilaçlar mevcutsa, kesinlikle bunlarý hekiminize söylemelisiniz. Çekimden önce pýhtýlaþmayý geciktiren aspirin türü ilaçlar kullanýlmamalýdýr. Diþ çekiminden sonra nelere dikkat edilmelidir? Çekim yarasýnýn üzerine konan tampon yarým saat kadar tutulmalýdýr. * Bu tampon atýldýktan sonra, gerekmiyorsa tekrar tampon konmamalý, oluþan pýhtýnýn bozulmamasýna özen göstermelidir. Aðýz suyla çalkalanmamalýdýr. Çekim sonrasý iki saat kadar bir þey yenmemeli, bu süre dolduktan sonra da mutlaka ýlýk þeyler tercih edilmeli ve çok sýcak yada soðuk yiyeceklerden uzak durulmalýdýr. 24 saat sigara içilmemelidir. Sigara pýhtýnýn bozulmasýna ve yara yerinin iltihaplanmasýna neden olabilir. 24 saat alkol alýnmamalýdýr. Hiç bir þekilde çekim yerine dokunulmamalý, yara bölgesi emilip tükürülmemelidir. Yaralý bölge 24 saat kullanýlmamalýdýr. Aðrý olursa aspirin dýþýnda bir ilaç tercih edilmeli, mümkünse bunun için hekime danýþýlmalýdýr. Çekim yeri mutlaka temiz tutulmalýdýr, yara içerisine yemek artýðý dolmasý önlenmelidir. Çekimden 24 saat sonra yumuþak bir diþ fýrçasýyla bölge yavaþca fýrçalanmalýdýr. Bu sýrada ýlýk tuzlu su gargarasýndan da faydalanýlabilir. Kanamanýn hafif bir sýzýntý halinde 6-24 saat sürmesi normal kabul edilmektedir. Ancak aþýrý bir kanama varsa yada bu süre aþýlmýþsa mutlaka diþhekimine baþvurun. Ayný þekilde uzun süren aðrý, þiþlik varsa hekime haber verilmelidir. Dikiþ atýlmýþsa 1 hafta sonra dikiþ aldýrmak için geliniz. * * * 6 Diþ Çekimi Sonrasý
Yirmilik Diþler Yirmilik Diþin çekilmesini gerektiren haller nelerdir? Yirmilik diþler, fýrça ve diþ ipiyle ulaþýlmasý zor alanlarda bulunurlar. Zamanla çürümeye yol açan bakteri, asit ve yiyecek artýklarý bu bölgede toplanýr. Eðer diþ çürür ve dolguyla restore edilmezse diþ kýsa zamanda iltihaplanýr. Bu diþleri temiz tutmak zor olduðundan biriken bakteri ve yiyecek artýklarý kötü aðýz kokusuna sebep olur. Diþeti altýnda yatay (düþeyden sapmýþ) pozisyondaki gömük bir diþ, diðer diþlerin hareketi, sýklaþmasý ve çarpýklaþmasý ile sonuçlanacak olan bir basýnç oluþturur. Gömük diþin üzerini kaplayan diþetinin altýna toplanan bakteriler enfeksiyona yol açar. Operasyon sonrasý bakým? Yara yeri kurcalanmamalýdýr. Yoksa aðrý, enfeksiyon veya kanama geliþebilir. Ýlk 24 saat boyunca o taraf ile çiðneme yapýlmamalýdýr. Ýlk 24 saat sigara içilmemelidir. Çünkü sigara kanamayý arttýrýp iyileþmeyi bozar. Tükürülmemelidir. Yoksa kanama artar ve pýhtý yerinden oynayabilir. Kanama kontrol edilmeli. Eðer dikiþ atýlmamýþsa steril gazlý bezle tampon yapýlýr. Pýhtý oluþumu için tampon yarým saat aðýzda tutulmalýdýr. Tampon alndýktan sonra kanama devam ediyorsa yeni bir tane konur. Þiþkinliðin kontrolü: Operasyon sonrasý bölgeye soðuk bir tampon uygulayarak dolaþým yavaþlatýlýr ve yüzün þiþmesinin önüne geçlir. Uygulama þöyle olmalýdýr: 20 dakika soðuk tampon - 20 dakika ara - tekrar 20 dakika soðuk tampon þeklinde periyotlarla devam edilir. Ýlk 24 saatten sonra her 2 saatte bir ýlýk tuzlu suyla aðzý gargara yapmak gerekir. Karýþým 1 bardak ýlýk suya 1 çay kaþýðý tuz koymak suretiyle hazýrlanýr. 7
Diþtaþý Temizliði Diþlerin üzerinde etkin fýrçalamamaya baðlý olarak oluþan diþ taþlarý ve plak adý verilen yumuþak etkenlerin birikmesi diþ etlerinde kýzarýklýk, þiþlik ve kanama belirtileriyle ortaya çýkan diþ eti iltihabýna yol açmaktadýr. Diþetlerine elle dokunulduðunda veya fýrçalarken kanama görülür. Aðýz bakým iþlemleri yapýlmaz ve bakteri plaðýnýn birikimi engellenmezse bir süre sonra aðýzda kanamalar artar. Diþeti dokunmadan bile kanayabilir. Diþetinin rengi iyice koyulaþýr ve aðýzda kötü bir koku olur. Diþetleri çekilmiþtir. Bazý diþler sallanmaktadýr ve üzerlerine basýldýðýnda aðrýya yol açar. Diþ eti tedavisinin temelini oluþturan diþ taþý temizliðiyle diþ eti iltihabina yol açan bu eklentiler uzaklaþtýrýlmalýdýr. Diþ Taþý Temizliði sonrasý eklentiler uzaklaþtýrýldýktan sonra bazý hastalarda kýsa süreli olarak soðuk sýcak hassasiyeti oluþabilir. Diþ taþý temizliði sonrasý etkin bir tedavi elde etmek için hekimin uyguladýðý tedaviye hastanýn da katýlmasý gerekmektedir. Mutlaka diþ ipi kullanýlmalýdýr. Diþeti Hastalýðým Olduðunu Nasýl Anlarým? Diþler uygun fýrçalama tekniðiyle günde üç kez ve her fýrçalama üç dakika sürecek þekilde olmalýdýr. Hastalar altý ayda bir mutlaka diþ hekimleri tarafýndan yapýlacak olan kontrollere gelmelidirler. 1- Diþ fýrçalama sýrasýnda kanayan diþetleri, 2- Sürekli kötü aðýz kokusu, 3- Kýrmýzý, þiþ ve hassas diþetleri, 4- Diþlerden kolaylýkla ayrýlabilen, uzaklaþan diþetleri, 5- Diþler ve diþetleri arasýnda iltihabi akýntý, 6- Sallanan veya giderek birbirinden uzaklaþan diþler, 7- Isýrma sýrasýnda alt ve üst diþlerin yer deðiþtirmesi, 8- Eskiden rahatça kullanýlan protezlerin kullanýlamamasý Aðýz ve Diþ Bakýmý Aðýr bir diþeti hastalýðý ve tedavi sonrasý düzelmiþ diþetleri Diþ Fýrçalama Soðuk teknikle, düzenli diþ fýrçalama aðýz ve diþ bakýmýnýn temelini oluþturur. Düzenli diþ fýrçalama günde en az iki kez diþ fýrçalamaktýr: Sabah kahvaltýdan sonra ve geceleri yatmadan önce. Alt ve üst çeneler, birbirinden ayrý olarak fýrçalanmalýdýr. Doðru diþ fýrçalama tekniði, fýrçanýn her iki çenede de diþetinden diþe doðru kullanýlmasýný ifade eder. Yani tek yönlü süpürme hareketi. Fýrça aðýz içinde tüm diþleri dolaþmalýdýr ve fýrçalanmayan diþ yüzeyi kalmamalýdýr. Sadece diþlerin çiðneme yüzeyleri ileri geri hareketi ile temizlenmelidir. Dilin üst yüzeyi de mutlaka fýrçalanmasý gereken bir bölgededir. Dil, pütürlü yüzeyinden dolayý, aðýz kokusuna neden olan çok sayýda bakteriye barýnak oluþturur. Bu bakteriler en çok dilin boðaza yakýn (sýrt) kýsýmda bulunurlar. Bu nedenle dilin geriye doðru olan bölgeleri de fýrçalanmaya çalýþýlmalýdýr. Mide bulantýsý refleksi olan hastalar nefes verip, tekrar nefes almadan fýrçayý mümkün olduðunca geriye götürüp fýrçalanmalýdýr. Zamanla bulantý refleksi azalacaktýr. Diþ fýrçasý kullanýmdan önce ýslatýlmamalýdýr ve üzerine nohut büyüklüðünde diþ macunu sürülerek fýrçalanmaya baþlanmalýdýr. (Macun reklamlardaki gibi tüm fýrça yüzeyini kaplayacak þekilde deðil.) Tüm diþ yüzeyleri tarif edilen þekilde fýrçalandýðýnda zaten ideal olan iki dakikalýk diþ fýrçalama süresi oluþmaktadýr. 8
Diþ Ýpi Kullanýmý Diþ Fýrçalama Diþ ipi diþlerin ara yüzeylerini temizlemek için en etkili araçlardan biridir. Önemli olan sabýrla günde en az bir kere ve genellikle gece yatmadan önce bu iþlemi gerçekleþtirmektir. Ýþaret parmaklarý arasýnda gergince tutulan diþ ipi, diþlerin ara yüzeyleri, diþ ipini diþ etine batýrmadan rahatlýkla temizlenebilir. Eðer diþ ipi diþ aralarýna girmiyorsa bunun genellikle üç anlamý olabilir. O diþler arasýnda diþ taþý olabilir. Diþlerden birinde çürük olabilir. Diþlerdeki dolgularda kýrýlma/çatlama olabilir. Su ile Gargara Yediðimiz içtiðimiz her þeyden sonra mümkünse aðzýmýzý su ile çalkalamak aðýz saðlýðý için yararlý olacaktýr. Ilýk su içine katýlmýþ bir çay kaþýðý tuz gargarasý ise aðýzdaki bakteri florasýný azaltýr. Ayrýca diþ etleri ile diþler arasýndaki ödem miktarýný azaltarak diþ etlerinde sýkýlaþma saðlar. Düzneli Diþ Hekimi Kontrolü Diþ Ýpi Diþ fýrçasý üç ayda bir deðiþtirilmelidir. Diþ fýrçasýnýn bozulduðunu kýl demetlerinin birbirinden ayrýlmasýndan daðýlmasýndan ve eðilmesinden anlayabilirsiniz. 6 ayda bir diþ hekimine kontrole gitmeniz diþ saðlýðýnýz için önemlidir. 9
Hamilelerde Diþ Tedavisi Ýlk üç aylýk dönem: Diþ yada diþ eti iltihabý gibi çok aðrýlý durumlarda hastanýn kadýn doðum uzmanýnýn önerileri doðrultusunda müdahale yapýlabilir. Ýkinci üç aylýk dönem: Bu dönem hamileliðin sonuna kadar ertelenmesi doðru olmayan diþ çekimi, dolgular, kanal tedavileri vs. pek çok tedavinin yapýlmasý için en uygun dönemdir. Üçüncü üç aylýk dönem: Acil tedaviler dýþýnda diþ hekimi tedaviyi erteler. Günlük aðýz ve diþ bakýmý kesintiye uðratýlmamalýdýr. Hamilelik öncesi tam bir aðýz muayenesinden geçerek aðýz hijyenine kavuþmalýdýr. Günde en az iki kere diþ ipi kullanýlarak diþ bakýmý yapýlýr böylece plak birimi önlenmiþ olur. Aðýz gargaralarý yada ýlýk tuzlu su ile gargara yapýlmalýdýr. Antibiyotik ve aðrý kesici kullanýmýna diþ hekimi ve kadýn doðum uzmanýnýn konsültasyonu sonucu karar verilir. Diþ hekimliðinde kullanýlan röntgen cihazlarýnda radyasyonun çok düþük seviyede olmasýna raðmen röntgen çekiminden kaçýnýlmalýdýr. Acil bir tedavi için röntgen filmi çekilmesi gerekiyorsa anneye özel koruyucu önlük giydirilmelidir. Hamilelerde Diþ Tedavisi 10
Konservatif Diþ Tedavisi Diþin mine ve dentin gibi diþ tabakalarýnda oluþan çürüklerin erken dönemde tedavilerinin yapýlmasýný ve bu sayede çürüklerin ilerlemelerinin durdurularak diþin canlýlýðýný korumayý amaçlayan diþ hekimliði branþýdýr. Bu sayede sonraki aþamalar olan endodonti (kanal tedavisi) veya diþ çekimi önlenmiþ olur. Hastaya uygulanacak dolgu tipinin seçiminde uygulanacak bölge, bu bölgede olan etkili çiðneme, hastanýn estetik beklentileri ve de madde kaybýnýn miktarý büyük önem taþýmaktadýr. Ön diþlerde kompozit arka diþlerde amalgam dolgu yapýlmaktadýr. Diþ Çürüðünün Tedavisi Diþlerdeki çürük dokusu lokal aneztezi altýnda temizlendikden sonra boþ kalan bölge yapay bir dolgu malzemesi ile doldurulur. Diþinize dolgu yapýldýktan sonra 2 saat hiçbir þey yiyip içmeyiniz ve o bölgeyi ertesi güne kadar kullanmayýnýz. Diþte birkaç hafta süren hassasiyet olabilir. Eðer diþte geçmeyen þiddetli gece aðrýsý varsa hekiminize baþvurunuz. Diþlerdeki yapýsal bozukluklarýn estetik dolguyla düzeltilmiþ hali Diþ Çürüðü 11
Kanal Tedavisi Çürükler dolayýsýyla kaybedilecek kötü durumdaki diþlerin mikroplu tüm kýsýmlarýnýn temizlenerek uzun süre daha aðýzda kalmasýný saðlamak amacýyla kanal tedavisi yapýlýr. Kanal tedavisi diþin sinirinin alýnýp oluþan boþluðun kanal dolgu maddesi ile doldurulmasý iþlemidir. Kanal Tedavisi yapýlmazsa enfeksiyon kök ucundaki dokulara kadar ulaþabilir. Diþi çevreleyen çene kemiði de iltihaplaþarak aþýnýr. Meydana gelen bu boþlukta apse oluþur. Bu tabloya aðrý ve þiþlik eþlik eder.ve diþ kýsa zamanda kaybedilir.. Tedavi sonrasýnda diþte hafif aðrý ve hassasiyet olabilir. Bu durumda en iyi çözüm o diþin bulunduðu kýsmý birkaç günlük süre boyunca kullanmamaktýr. Kanal tedavisinden sonra diþin civarýnda þiþlik olabilir. Böyle bir durumda doktorunuza baþvurunuz. Bazý durumlarda kanal tedavisinden sonra diþin kaplanmasýný öneririz. Çünkü ölü dokular ayný kurumuþ bir aðaçta olduðu gibi daha kýrýlgan olurlar, darbelere dayanýklýlýklarý azalýr. Ayrýca diþ öldükten sonra doðal renk ve canlýlýðýný kaybedeceði için estetik olarak bazý sorunlarda ortaya çýkar. Düzenli olarak diþ kontrolleri yaptýrmalýyýz.. 12
Diþ Hazýrlýðý Tam Seramik Kuron Protezlerinin Bitmiþ Hali Sabit Protez (Kuron - Köprü Protezi) Kuron: Çürük, kýrýk veya baþka bir nedenle aþýrý madde kaybý olan diþlerin küçültülüp kaplanmasý iþlemidir. Köprü: Bir veya birden fazla diþ eksikliðinde, komþu diþlerin küçültülüp ara boþluklarýn doldurulmasý iþlemidir. Kron ve köprüler diþlere yapýþtýrýlarak kullanýlýr ve hasta tarafýndan çýkarýlamaz. Sabit Protez (kaplama, köprü protezleri) takýldýktan sonra; 2 saat birþey yiyip içmeyiniz. Su ile aðzýnýzý çalkalamayýnýz. Protezlerinizi ve diþlerinizi düzenli olarak fýrçalayýnýz. Mükemmel Diþeti Uyumu Eksik diþlerinizin bulunduðu bölgelerde iç kýsýmlarda boþluklar olduðunu fark edebilirsiniz. Bu bölgeleri köprü altlarý için özel ara yüz fýrçalarýndan yada diþ iplerinden yararlanarak temizleyiniz. Protezleriniz takýldýktan sonra bir süre sýcak soðuk hassasiyeti sürebilir (yaklaþýk 1 ay). Diþ-diþeti uyumu sayesinde elde edilen doðal ve estetik sonuç Hassasiyet dýþýnda sürekli bir aðrý veya baþka bir þikayet sözkonusu olursa hekiminize baþvurunuz. 13
Hareketli Protezler Hareketli protezler takýlýp çýkarýlabilen bölümlü veya bütün protezlerdir. Metal Destekli Bölümlü Protezler: Kýsmi veya bölgesel diþsizlik durumlarýnda damaktan ve doðal diþlerden destek alýnarak yapýlan protezlerdir. Bu protezler metalden yapýlan kroþe (kanca) yardýmýyla diþlere tutunurlar. Yeni Hareketli Protez Kullanacak Hastalara Öneriler: Tam protez, doðal diþlerin olmamasý nedeniyle çiðneme fonksiyonunu yitirmiþ olanlara yaplýr. Ýyi çiðnemenin, besin maddelerinin sindiriminde çok önemli olduðu bir gerçektir. Çiðnemenin tekrar kazanýlmasý yanýnda proteziniz güzel görünmenize de yardýmcý olacaktýr. Bütün diðer konular gibi, protezinizi kullanmayý öðrenmeniz de biraz zamanýnýzý alacaktýr. Kararlý olup konuya olumlu yaklaþýrsanýz bir süre sonra protezinizi rahat kullandýðýnýzý göreceksiniz. Baþlangýçta karþýlaþýlan sorunlar: Yeni proteziniz aðzýnýzda yabancý ve büyük gibi olacaktýr. Dudak ve yanaklarda doluluk hissi duyulacaktýr. Protezler ne kadar ince yapýlýrsa yapýlsýnlar size þiþkin gelecektir. Alt protez daha çok hareket edecek ve yerinden çýkacaktýr. Alt proteze alýþmak, üst proteze alýþmaktan daha zordur ve daha uzun zaman alýr. Ýlk günlerde salgý bezlerinin uyarýlmasý sonucu tükrük miktarýnda artma olabilir, bu zamanla geçecektir. Protezlerin yumuþak dokulara oturmasý ve fonksiyon sýrasýnda hareket etmesi sonucu yapýmýnda ne kadar özen gösterilmiþ olursa olsun bazý yerlerde vuruklar olabilir. Hasta diþ hekiminin dediði günlerde mutlaka gelmeli ve protezde düzeltmeler yapýlmalýdýr. Vuruklarýn, hasta tarafýndan alýnmasý yanlýþtýr. Sorunlarý büyütebilirsiniz. Vurulan yerlerin alýnmasý için diþ hekimine gelmeden önce protezlerinizi en az 8 saat kullanmýþ olmalýsýnýz. Bu süre vuruk yerlerin görülebilmesini saðlar. Birkaç hafta içinde aðzýnýzdaki dokular proteze uyum saðladýkça bu sorunlarýn da kendiliðinden azalacaðýna tanýk olacaksýnýz. Protez takýldýktan sonra þikayet olmamasý çok ender görülen bir durumdur. Yemek yeme ve çiðneme: Diþ hekimi tam protezleri taktýktan 24 ve 48 saat sonra hastasýný mutlaka görmelidir. Protezinizi yeni kullanmaya baþladýðýnýz günlerde, yumuþak gýdalarla baþlamalýsýnýz. Yiyecekleri küçük parçalara bölerek ve yavaþça çiðneyerek yiyiniz. Yemek yerken çenenezin her iki tarafýný ve arka diþleri kullanarak çiðneyiniz. Protezi kullanmakta iyice tecrübe kazanmadan çok sert ve çiðnemesi zor gýdalarý yemeye çalýþmayýnýz. Hastanýn protezi ilk takýldýðý zamanlarda su içerken protezlerin yerinden oynamamasý mümkün deðildir. Çiðnemeyi öðrenmek zaman ister. Gýdalarýn içindeki cisimleri hissetmeniz zor olacaktýr. Örneðin: Etin kemiðini hissetmeniz zordur. Tavuk, balýk, et gibi gýdalarýn kemiklerini tabaðýnýzda ayýklayýp daha sonra çiðnemeye baþlamanýz daha doðru olacaktýr. Tam protezlerle normal olarak yemek yiyebilmek en azýndan 6-8 hafta sürer. Tam protezlerle özellikle ilk haftalarda ön diþlerle kesinlikle ýsýrýlmamalýdýr. Bu protezin arka kýsýmlarýnýn dokulardan uzaklaþmasýna neden olur. Baþlangýçta dudak ve yanak ýsýrmalarý da olabilir. Dudaklar kapalý olarak yemek yenmeye çalýþýlmalýdýr. Protezinizle çiðneme kuvvetiniz, doðal diþlere göre 1/3 ile 1/6 oranýnda daha azdýr. 14 Metal Destekli Bölümlü Protez Protezin Bitmiþ Hali
Konuþma: Biraz zaman alabilir. Yüksek sesle okuma çalýþmasý yapýlmalýdýr. Doðru telaffuz edilemeyen kelimeler tekrar edilerek normal hale getirilmeye çalýþýlmalýdýr. Baþlangýçta güldüðünüz, öksürdüðünüz zaman proteziniz aðzýnýzda yerinden oynayabilir.tekrar yerine oturmasý için yavaþça diþlerinizi sýkýp, yutkununuz. Görünüm: Protezi ilk kullanmaya baþladýðýnýz zaman yüzünüzün görünümü size deðiþik gelebilir. Yanak ve dudak kaslarýnýz proteze uyum saðlayýnca görünümünüz normale dönecektir. Aynaya bakarsanýz protezinizle daha genç göründüðünüzü fark edeceksiniz. Yanak ve dudaklarýnýzdaki çökme protezinizle düzelecektir. Rahat davrandýðýz ölçüde doðal görünürsünüz. Yapay (takma) diþlerin görünümü de son derece güzel ve saðlýklýdýr. Protezinizin Kullanýmý: Protezinizi bir gün içinde ne kadar süreyle kullanacaðýnýz konusunda diþ hekiminizin önerilerine uyunuz. Protezinize alýþabilmek için ilk günlerde geceleri çýkarmayýnýz. Protezi kullanmaya alýþtýktan sonra geceleri protezinizi çýkarýn. Böylece aðýz dokularýnýz dinlenecek ve saðlýðýnýz korunmuþ olacaktýr. Protezler gece çýkarýldýðýnda su içinde býrakýlmalýdýr. Bir bardak içinde ve çocuklarýn eriþemeyeceði bir yerde tutulmalýdýr. Geceleri protezinizi çýkarmamak durumunda olan genç insanlar ise gündüz ve uygun olan bir zamanda aðýz dokularýný dinlendirilmelidir. Protezin Bakýmý Saðlýklý bir aðýz için, protezinizin gýda artýklarýný her yemekten sonra temizlemek gerekir. Protezinizin her bölümünü protez temizleme fýrçasý ile fýrçalayýnýz. Fazla kuvvet harcamayýnýz. Temizleme iþleminde diþ macunu veya aktif temizleme tableti gibi maddeleri kullanabilirsiniz. Temizlemek için kesinlikle klorak, tuz ruhu vs gibi maddeleri kullanmayýnýz. Protezinizi asla sýcak su içine koymayýnýz. Saðlýðýnýzý ilgilendiren konularda kendi baþýnýza karar vermeyiniz. Protezinizin bol olduðu veya tamire gereksinimi olduðu durumlarda diþ hekiminize baþvurunuz. Takma diþlerinizin içini ve dýþýný her gün protez temizleme fýrçasý ile fýrçalayýnýz. Düzenli Kontrol Tam protez kullanan hastalarda doðal diþleri olan insanlar gibi belirli aralýklarla kontrol edilmelidir. Çeþitli faktörlere baðlý olarak protez altýndaki dokular deðiþebilir. Bu durumun hastanýn genel saðlýðý ile de yakýndan iliþkisi vardýr. Zamanla protezinizin dokularla uyumunu kaybeder ve siz bu durumu farkedinceye kadar dokularda zararlara sebep olabilir. Protezinizle ilgili veya ilgisiz, aðýzda çeþitli lezyonlar ortaya çýkabilir. Bu nedenle yýlda en az bir kere diþ hekimi tarafýndan muayene olmalýsýnýz.yeni protezinizin baþarýsý, diþ hekiminize olduðu kadar size de baðlýdýr. Sabýrlý ve olumlu yaklaþým ile rahatça protez kullanan milyonlarca insandan biri olabilirsiniz. 15
Aðýz Kanserleri Aðýz kanserleri sýklýkla; dil, aðýz tabaný, dil köküne yakýn yumuþak damak alanlarý, dudaklar ve diþetlerinde görülür. Lezyonlarý baþlangýç döneminde aðrýsýzdýr, kanser ilerleyerek saðlýklý aðýz dokularýnda harabiyet oluþturdukça aðrý þikayeti de baþlar. Kiþinin kendinin aðýz kanserini fark etmesi güç olabilir. Aðýz Kanserleri Nasýl Farkedilebilir? Labaratuvardan önce Aðýz içinde hassas, tahriþ olmuþ, kabarýk veya kalýnlaþmýþ alanlara rastlanmasý, aðýz içinde veya etrafýnda beyaz veya kýrmýzý renkli alanlar, aðýzda veya boðazda tekrarlayan kanamalar, his kaybý, uyuþukluk, çiðneme ve yutma güçlüðü, alt veya üst çenede meydana gelen þiþkinlikler dikkat çekici olmalýdýr. Aðýz Kanserlerinin Nedenleri Nelerdir? Tam olarak bilinmemekle beraber tütün ürünleri, alkol ve bazý besinlerdeki karsinojen maddeler genetik yatkýnlýk ve fazla güneþ ýþýðýna maruz kalýnmasý gibi faktörler aðýz kanseri oluþumundan sorumlu tutulmaktadýr. Çoðunlukla 45 yaþýn üzerinde ortaya çýkar ve erkeklerde oluþma olasýlýðý kadýnlara oranla 2 kat fazladýr. Aðýz kanseri riskinin azaltýlmasý için sigara, alkol, tütün gibi ürünleri mümkünse kullanmayýnýz. Ýyi besleniniz, düzenli olarak diþ hekimine gitmeyi ihmal etmeyiniz. 16
TME (Çene eklemi ve yüz bölgesinde aðrý) Çene Eklem (Temporomandibular Eklem - TME) Çene Eklem rahatsýzlýklarý, çene ekleminde, yüz-baþ-boyun kaslarýnda aðrý ve hassasiyetle seyreden ve aðýz açýklýðýnda azalmaya yol açabilen eklem içi ve eklem dýþý rahatsýzlýklarýn genel adýdýr. Toplumun % 50 sinden fazlasý yaþamlarýnýn bir döneminde çene eklem rahatsýzlýðý bulgularý gösterirler. Bu hastalarýn büyük bir kýsmý tedavileri için çeþitli branþlardan (KBB, Plastik Cerrahi, Fizik Tedavi, Çene Cerrahisi, Psikiyatri, vs.) doktorlarýn kapýlarýný aþýndýrýp dertlerine çare ararlar. TME Rahatsýzlýklarý Nasýl Tedavi Edilir? Hastalara tedavi edici aðýz içi aparey tedavileri uygulanmaktadýr. Bu rahatsýzlýklarýn tabiatý gereði hastalarýn tedavileri uzun sürmekte ve programlý hasta takibi gerekmektedir. Ayrýca tedaviyi uygulayacak hekimlerin bu konularda eðitim almýþ, deneyimli kiþiler olmalarý gereklidir. Ülkemizde bu hizmetleri veren merkez sayýsý çok kýsýtlýdýr. Saðlýk Bakanlýðý bünyesinde bu konuda hizmet veren tek birim ise 75. Yýl Ankara Aðýz Saðlýðý Merkezi nde bulunmaktadýr. TME Rahatsýzlýklarýndan Koruyucu Önlemler Nelerdir? Çene-yüz bölgesi aðrýyan hastalar sakýz çiðnememeli, çekirdek gibi kabuklu-sert besinleri yememelidir. Elma, hamburger, simit gibi aðzý büyük açýp, ýsýrýp koparmak gereken besinleri küçük lokmalara bölerek tüketmelidir. Lokmalarýný çenenin her iki tarafýnda da çiðnemelidirler. Çeneyi eliyle destekleyici hareketlerden kaçýnmalýdýr. Bilinçli olarak yapýlan diþ gýcýrdatma, diþ sýkma gibi alýþkanlýklar terk edilmelidir. Dil itme, yanak veya dudak ýsýrma gibi aðýz alýþkanlýklarýndan uzak durulmalýdýr. Çene Yüz Protezi Nedir, Kimlere Uygulanýr? Kiþinin yüz, göz, kulak, burun, üst ve alt çenelerinde meydana gelen eksiklikleri tamamlamak amacýyla hazýrlanan protezlere çeneyüz protezleri (Maksillofasial protezler) denir. Çene yüz defektlerinin protetik tedavisi için çok sayýda hasta hizmet beklemektedir. Bu tip protezlere, doðuþtan var olan, çene-yüz geliþimi sýrasýnda oluþan, kanser nedeniyle yapýlan ameliyatlarda veya kaza sonucunda kazanýlan defektler olduðunda gereksinim duyulur. Hastanýn yemek yeme, konuþma, yutkunma gibi hayati fonksiyonlarýnýn yerine getirilmesinin yaný sýra sosyal yaþam kalitesinin geliþtirilmesi ve estetik gereksinimlerine katkýda bulunmasý açýsýndan önemlidir. 17
Laboratuvar Bilgisi SGK Sosyal Güvenlik Kurumu (SSK, Baðkur, Emekli sandýðý emeklileri) mensubu hastalar 4 yýlda bir protez (sabit kron-köprü ve hareketli tam protez ve porsiyel protez) yaptýrma hakkýna sahiptir. Protezinizin yapýmý tamamlandýðýnda laboratuvar faturasýný mutlaka isteyiniz. Lütfen fatulararýnýzý almayý unutmayýnýz. Laboratuvar için ödemeniz gereken parayý elden ödmeyi teklif etmeyiniz. Laboratuvar ücretleri size bildirdiðiniz banka hesap numaralarýna yatýrýlacaktýr. Laboratuvar ile ilgili sorunlarýnýzýn çözümü için laboratuvar sorumlusuna baþvurunuz. Protez ölçünüz alýndýktan sonra 20 iþ günü içinde teslim edilecektir. 18