2012 0
Başkan: Yrd. Doç. Dr. Nurgül KILINÇ Raportör: Yrd. Doç. Dr. Hatice HARMANKAYA Komite/Çalışma Grubu üye sayısı: 10 Yapılan Toplantı Sayısı: 3 Başkan Yardımcıları: Sorumlu Uzman: Fuat KARAGÜNEY İL Kurum İSİM KONYA MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİ - SANAT VE TASARIM Yrd.Doç.Dr. FAKÜLTESİ Harmankaya KONYA S.Ü BOZKIR MESLEK YÜKSEKOKULU Ahmet TOPRAK Hatice KONYA Konya Sanayi Odası Fatih BAYRAKTAR KONYA KONYA TİCARET ODASI Feyzullah ALTAY KONYA TÜRKİYE İŞ KURUMU İL MÜDÜRLÜĞÜ Gülşah ŞAHİN KONYA Selçuk Üniversitesi Ereğli Kemal Akman MYO Öğr. Gör. Ebru ÖZER KONYA MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİ - SANAT VE TASARIM Yrd.Doç.Dr. Nurgül FAKÜLTESİ KILINÇ KONYA TÜİK Konya Bölge Müdürlüğü U. Cemil ERDEM KARAMAN Karaman Belediyesi Erhan ALKAN KARAMAN Karaman Valiliği Durmuş ALİ ŞEN 1
1 GİRİŞ 2014 2023 Konya Karaman Bölge Planının bölge aktörleri tarafından benimsenmesi için 21.12.2011 tarihinde yapılan 7. Kalkınma Kurulu toplantısında kurulan "Sanayi, Tarım ve Gıda, Hizmetler, Turizm ve Sosyal Kalkınma İhtisas Komisyonları" ve bu komisyonların altında çalışması gereken "Teknik Komiteler" oluşturulmuştur. Komisyon ve komite üyelerinin belirlenme çalışmalarına sonraki süreçte de devam edilmiş olup ayrıca Çevre ve Şehircilik teknik komitesi oluşturulmuştur. Bu komiteler altında ise, 12 tane çalışma grubu belirlenmiştir. Bunlar; Arge-Yenilikçilik-İnovasyon, Dış ticaret-lojistik, Enerji, İşgücü-İstihdam, Toprak ve Su, Bitkisel Üretim, Hayvansal Üretim, Gıda, Hizmetler, Sosyal Kalkınma, Turizm, Çevre ve Şehircilik çalışma gruplarıdır. Bu çalışma sonucunda oluşturulmuş raporların bölge planına girdi sağlayabilecek nitelikte olması için gönüllü katılım temel ilke olarak benimsenmiştir. Öncelikle Teknik Komite çalışma grubu üyelerinin belirlenmesi için paydaş analizi yapılmıştır. Paydaş analizinden sonra tüm paydaşlarla irtibata geçilerek çalışma hakkında bilgi verilmiş ve katılım sağlayıp sağlamak istemeyecekleri sorulmuştur. Böylelikle çalışmanın gönüllülük esasına dayanması sağlanmıştır. Bu aşama da yapılan toplantılar ile tarımdan sanayiye, turizmden sosyal politikalara kadar oldukça geniş bir yelpaze de Konya - Karaman olarak gerçekleştirmek istediğimizi kalkınma hedeflerine ulaşabilmek için gerekli olan öncelik ve tedbirlerimiz alanında uzman paydaşlarımız ile belirlenmeye çalışılmıştır. 12 gruptan oluşan Teknik Komiteler ajans uzmanlarının koordinasyonunda çalışmalarını yürütmüştür. Teknik Komite çalışmalarında toplamda 49 toplantı gerçekleştirilmiştir. Bu toplantılar sonucunda Teknik Komiteler tarafından öncelik ve stratejilerin belirlendiği Özel İhtisas Raporları oluşturulmuştur. 2 MEVCUT DURUM Bölgedeki istihdam ve işyeri sayılarının Nace rev2 faaliyet sınıflamasına göre 2010 ve 2011 yıllarındaki dağılımı aşağıda görüldüğü gibidir. 2011 yılında bölgede en fazla istihdam yaratan faaliyet kolları Bina inşaatı, Perakende ticaret (Motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç, Gıda ürünlerinin imalatı ve Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (Makine ve teçhizat hariç) sektörleridir. Bu 4 sektörde bölgedeki çalışanların %34, 5 istihdam edilmektedir. Planlama çalışmalarında bu duruma dikkate alınması gerekmektedir. Konya Karaman da 2009 yılına kadar hızlı bir artış gösteren kadının işgücüne katılım oranı son 3 yılda gerileme eğilime girerek ülke ortalamasının altına düşmüştür. Konya Karaman bölgesinde kadının işgücüne katılım oranınızdaki bu düşüşte özellikle tarımdan kopan kadınlarının işgücüne dahil olamaması önemli bir faktördür. 2
Grafik 1 Ana Sektörel Bazında İstihdam (Tr52) 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 49,7 51,5 49,7 40,0 44,2 43,7 40,3 41,3 38,0 28,9 27,7 30,1 33,3 32,1 35,1 34,6 22,1 21,5 20,8 20,3 22,6 24,2 24,6 24,1 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Tarım Sanayi Hizmet Grafik 2 Ana Sektörel Bazinda Istihdam (Tr) 60,0 50,0 46,0 48,0 49,2 49,8 49,5 50,1 48,6 48,1 40,0 30,0 24,9 26,3 26,8 26,7 26,8 25,3 26,2 26,5 20,0 29,1 25,7 24,0 23,5 23,7 24,6 25,2 25,5 10,0 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Tarım Sanayi Hizmet Bölgede tarım istihdamı artmasına karşın tarımdan sağladığımız katma değerin 2004-2008 arasında %24 lerden % 20 lere gerilemesi bölge tarımındaki verimsiz yapıya işaret etmektedir. Gerek Türkiye'de gerekse bölge kırsalındaki ücretsiz aile işçi niteliğindeki artış gizli işsizliğe yani kayıt dışı istihdama işaret etmektedir Çalışan ücretsiz aile işçilerinin gerekli yapısal dönüşümlerle kayıt altına alınarak gerek bölgesel gerekse Türkiye'de kayıtlı istihdamın artırılması gerekmektedir. 2005 yılı gerek Türkiye gerekse bölgedeki tarım istihdamı bakımından bir değişime işaret etmektedir.2005 yılına kadar bölgede azalma eğilimde olan toplam tarım istihdamı artmaya başlamıştır. 2005 ile birlikte ücretsiz aile işçisi nüfusu oransal olarak artarken, maaşlı ve kendi hesabına çalışan tarımsal nüfus bölgede düşüş eğilimi göstermeye başlamıştır. 3
60 50 40 30 20 10 0 56 53 51 49 47 48 43 45 46 47 42 43 38 32 33 12 13 12 9 10 9 10 6 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ücretli, maaşlı ve yevmiyeli İşveren ve kendi hesabına Ücretsiz aile işçisi 4
ÖNCELİKLER VE STRATEJİLER 1. ÖNCELİK : BÖLGESEL ÖLÇEKTE FARKLI KURUM VE KURULUŞLARIN MESLEKİ EĞİTİM ALANINDA VERDİĞİ KURSLARIN NİTELİĞİNİN ARTIRILMASI VE KOORDİNASYONUN SAĞLANARAK ETKİNLİĞİNİN DEĞERLENDİRİMESİ GEREKMEKTEDİR. ÖNCELİK 1 'İN NASIL HAYATA GEÇİRELECEĞİNE DAİR STRATEJİLER Nitelikli işgücü ihtiyacının belirlenip, kapsamlı bir veri tabanının oluşturulması için geniş çapta anket ve saha çalışması yapılmalıdır. Mesleki eğitimin önemini arz etmeye yönelik, özellikle özel sektör temsilcilerine yönelik eğitim, toplantı, seminer, çalıştay, yurtiçi yurt dışı inceleme gezileri gibi faaliyetler düzenlenmelidir. Kurumsallaşmış yerli ve yabancı firmaların bölgeye yatırım yapmalarını sağlamak için, yurtiçi ve yurtdışında tanıtım günleri, ikili iş görüşmeleri, sosyal ve ekonomik protokollerin imzalanması gibi organizasyonlar yapılmalıdır. Bölgede verilecek olan mesleki eğitimlerin verimliliğin artırılması, bölge üretici ve hizmet firmalarının nitelikli eleman ihtiyacını karşılama hususunda önem arz etmektedir. Bölgesel alanda mesleki eğitim veren ve eğitim verme potansiyeline sahip kuruluşların koordinasyonlu bir şekilde çalışmaları eğitimlerin niteliğini artıracağı gibi sistemin kısır döngüye girmesinin de önüne geçecektir. Bu sorunun önüne geçilmesinde önemli bir yere sahip olan koordinasyon kurulunun kurulmasının resmi bir çatı altında olması için valilik ile temasa geçilerek mesleki eğitim veren kuruluşların, işadamları derneklerinin de içerisinde yer aldığı bir oluşum için çalışma yapılmalıdır. Belediyeler ve diğer eğitim veren kuruluşların istihdam garantisi olmadan mesleki eğitim verilmesinin önüne geçilmesinin önlenmesi hususunda valilik kurum ve kuruluşlara uyarı yazısı yazmalıdır. Bölgede mesleki kurslar açan kurum ve kuruluşların tespiti, eğitim verilen kursiyer sayıları, istihdam edilen kursiyer sayıları için valilik kanalı ile çalışma yapılmalıdır. Meslek edindirme kurslarının piyasanın eleman ihtiyacına göre hazırlanması ve düzenlenen kurs sayısının artması gerekmektedir. Bu kurslara katılanlara iş fırsatları sunulmalıdır. Meslek yüksekokulunda görev yapan biri olarak en büyük sorunumuz istihdamdır. Öğrencilerimiz iş bulmak konusunda sıkıntı yaşamakta ve bizden destek istemektedirler. Bu sorunun çözülmesi için her birimde kariyer geliştirme merkezlerinin olması faydalı olacaktır. UMEM ve diğer mesleki eğitim projelerinden haberdar olmayanlar olabilir. Bu projelerin tanıtımı için basın ve yayın kuruluşlarıyla irtibata geçilip kısa filmler hazırlanıp, herhangi bir mesleğin öğrenilmesinin çokta zor olmadığını anlatarak mesleki eğitim alma düşüncesi olanlar cesaretlendirilebilir. Türkler olarak başarı hikâyelerinden etkilenen bir toplumuz. Bu nedenle örnek olabilecek başarı 5
hikâyeleri insanlarımızı yönlendirebilecek bir etken olabilir. Afişler hazırlanarak reklam panoları, dolmuş durakları, okullar gibi herkesin görebileceği yerlere asılabilir. UMEM merkezleri tüm bölgeye (ilçelere, hatta köylere) hitap edebilir duruma getirilmelidir. Ancak gerek eğitmen ihtiyacı gerek altyapı eksikliğinden dolayı her ilçede bu merkezleri açmak mümkün olmayabilir. Bunun için bölge coğrafi olarak incelenip mesleki eğitim bölgelerine ayrılarak bu bölgelerde UMEM merkezleri açılabilir. Açılan mesleki eğitim bölgelerine servis imkânı sağlanarak UMEM merkezlerinden faydalanmak isteyenlerin olanakları genişletilebilir. Verilen kurslara ve yapılan faaliyetlere ilişkin farkındalık yaratmak amacıyla bir tanıtım ekibi oluşturularak bu ekibin fiilen bölgesel tanıtımları gerçekleştirmesi sağlanmalıdır. Bölgede kurulmuş olan büyük firmalarla, kurumsal firmalar işbirliği içinde programlar ve ortak çalışmalar düzenleyebilir. İstihdam ile ilgili verilere ulaşmak için SGK,Maliye Bakanlığı gibi kurumlarla işbirliği yapılabilir.(kayıtlı işyeri ve işgücü bilgileri) 2. ÖNCELİK : GENÇ VE KADIN İSTİHDAMI ÖNCELİKLİ OLARAK DESTEKLENMELİDİR ÖNCELİK 2 'NİN NASIL HAYATA GEÇİRELECEĞİNE DAİR STRATEJİLER Genç ve kadın istihdamının artmasını sağlamak için AB, Kalkınma Ajansları, Özel vakıfların hibe programlarından faydalanıp çeşitli projeleri hayata geçirmelidir. Halihazırda bölgede mevcut olan Kimya Hatun Kadın Girişimciler Kooperatifi, Kadın Girişimciler Kurulu, Genç Girişimciler Kurulu, Derneklerin Gençlik Kolları, Kadın Girişimciler Derneği, Odalar, Dernekler, STK lar gibi kurumlar bir araya gelerek genç ve kadın istihdamını geliştirmeye yönelik etkinlikler düzenlemelidir. Yeni iş kurmuş genç ve kadın girişimcileri ilk 1 veya 2 yıl desteklemek için İnkübasyon (Kuluçka) Merkezi kurulmalıdır. Bölgedeki firmaların çoğunda "erkek işi" olarak tabir edilen ağır işler yapılmaktadır.kadın istihdamının artırılması için "kadınların çalışabileceği" sektörler ön plana çıkarılabilir Ayrıca sanayi bölgelerine kreş kurulması ve çalışma saatlerinin düzenlenmesi kadınların çalışma hayatında kaliteyi artırabilir. Üniversitelerin, teknik liselerin yöneticileri ile istişare toplantıları yapılmalıdır. Teknik Liseler ile Üniversitelerin sanayi sektörleriyle ilişkili olan kısımlarında öğrenim gören öğrencilerin meslek bilincini artırmak için iş hayatına girmeden çalışmalar yapılmalıdır. Böylece mezun olan insanlar yetiştirilmiş olduğu alanlarda çalışma yolunda eğilimler gösterecektir. Bu bilinçlendirme kampanyası ortaöğretim kurumlarından başlamalı ve kişinin eğitimi boyunca devam edecek şekilde olmalıdır. Mevcut okullarda devam eden öğrencilere okullarının amacı reel 6
bir şekilde anlatılmalıdır. Öğrencilere farklı umutlar verilerek mezun olduktan sonra rahat iş arayışına girilmemesi için eğiticiler ile de çalışmalar yapılmalıdır. Kadınların çalışma hayatına girişlerini teşvik etmek için sadece kadınların katılacağı hibe programıyla desteklenecek girişimcilik kursları düzenlenip onların iş kurmalarına olanak verilmelidir. Kadın istihdamında artışın sağlanması için ilde uygun olan alanlara yönlendirmeler yapılmalıdır. Kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarının Strateji 1.1. başlığı altında tavsiye edilen kurul aracılığıyla koordinasyonun sağlanması gerekmektedir. Kadın istihdamını sağlayacak firmaların tespit edilmesi ve bu konularda çalışmalar başlatılması gerekmektedir. Her hangi bir mesleki eğitim almamış olan gençler (üniversite eğitimi almaya hak kazanamayan genel lise mezunları) hangi alanda çalışabilecekleri konusunda karmaşa yaşamakta ve hizmet sektörüne yönelerek sürekli iş değiştirmekteler. Bu gençler, hangi alana karşı ilgileri olduğu tespit edilerek UMEM ve benzeri projelerle mesleki eğitim almaları sağlanarak mevcut istihdam alanlarına kazandırılabilir. Kosgep, Tübitak ve kalkınma ajansları gibi kuruluşların iş yeri açma konusunda bir çok olanakları bulunmaktadır. İnsanlarımız girişimciliğe karşı cesaretlendirilerek bu kuruluşlardan yardım almaları sağlanmalıdır Farklı disiplinlerden (psikolog, sosyolog, meslek uzmanları) kişilerin yer aldığı rehberlik merkezleri oluşturulmalıdır. Bölgedeki sığınma evlerinde yaşayan kadınlar, kimsesiz çocuklar, muhtarlarda kayıtlı dar gelirli aileler (kurs ve olanaklardan habersiz kişiler) belirlenerek bir envanter çıkarılmalı, bu kişilerin topluma kazandırılması amacıyla da meslek edinmeleri ve istihdamları sağlanarak kontrol altında tutulmalıdır. 3. ÖNCELİK: ÇALIŞMA HAYATININ KALİTESİNİN ARTIRILMASI GEREKMEKTEDİR. ÖNCELİK 3 'ÜN NASIL HAYATA GEÇİRELECEĞİNE DAİR STRATEJİLER Özellikle bölgedeki özel sektörün kurumsallaşma kültürünü ve gelecek nesiller için genç istihdamına verilmesi gereken önemi artırmak için eğitim, seminer, toplantı, sektörel çalıştaylar vb. gibi faaliyetleri yürütülmelidir. Bölgede ücret politikasında iyileştirme yapmak için, genç nüfusun mesleki bilgi ve becerilerini geliştirmeye yönelik etkin eğitim ve staj faaliyetleri gerçekleştirilmelidir.. Kayıt dışı istihdamı önlemek için hem işvereni hem de işçiyi bilinçlendirmeli, kayıt dışılığı azaltmak için yarı devlet teşvikli destek programları uygulanmalıdır. Kurumsallaşma kültürünün gelişmesi için bölgedeki firmaların ücretsiz katılımına açık kurumsal iletişim eğitimlerinin yaptırılması gerekmektedir. Bu firmaların 7
kurumsallaşmaları ile ücret politikalarının ve diğer işçi haklarının da gelişeceği düşünülebilir. Kendini denetleyebilen bir çalışma sistemi oluşturulabilir. Bunda da tabiî ki işverenle çalışanın rolü büyük olacaktır. Çalışanların iş yerindeki kayıt dışı istihdamı, çalışanlara yapılan haksızlıkları rahatça aktarabilecekleri mercileri ve bu mercilere nasıl ulaşacaklarını bilmeleri çalışma sisteminin denetlenmesi konusunda fayda sağlayacaktır. Mesela daha önce kayıt dışı istihdam ihbarıyla ilgili olarak afişler hazırlanmıştı. Mekanizmanın denetlenmesi adına bunun çok faydası olduğuna inanıyorum. Buna ek olarak işverenin uyması gereken kurallar yazılı olarak çalışanlara bildirilebilir. İşçi hakkını nasıl arayacağını bilirse eminim ki işverende kendini mevcut kurallara göre yönlendirecektir. Bölgede mevcut olan derneklerden, kurumlardan ve üniversitelerden uzmanlık alanlarına göre çalışma grupları oluşturulması, bu grupların üretim veya hizmet sektörüne yönelik yeni sistemleri işletmelere tanıtması ve uygulaması sağlanmalıdır (ücretsiz danışmalık hizmeti verilmesi). işverenlere yönelik Bölgedeki tüm işletmelerin şeffaflaşmasını (çalışan sayısı, üretim hacmi, fiziksel koşulları, paydaşları, örgüt yapısı, hedef kitlesinin ve paydaşlarının işletmeye ilişkin görüşleri gibi bilgilerin paylaşıldığı) sağlayacak bir ortak paylaşım alanı oluşturulmalı, üretim ve hizmet sektöründeki işletmelerin buraya kayıtları zorunlu hale getirilmelidir. Kurumsallaşmış,ulusal olarak bilinen firmalardan çalışma hayatı ile ilgili eğitimler talep edilebilir. Büyük işletmeler iş alanlarını oluşturacakları yerleri belirlerken enerji, hammadde, kalifiye eleman ihtiyacını nasıl karşılayacaklarını, bölgenin nakliye olanaklarını, devletin verdiği bölgesel teşvikleri düşünerek ve politik teklifler doğrultusunda karar vermektedirler. Bunun için bu kriterler kurumsallaşmış işletmeler için cazip hale getirilmelidir. Doğru kişinin,doğru işte çalışması" üretimde ve hizmette kaliteyi artıracağından ücret politikasında adaleti sağlayabilir. Çalışanlar verilecek olan seminerlerle çalışma hayatında sahip oldukları-olacakları haklar hakkında bilgi edinebilirler. Ayrıca çalışanların "sosyal güvence" haklarını korumak adına yapılan denetimler artırılabilir. 8
3 GZFT ANALİZİ - İSTİHDAM İŞGÜCÜ TEKNİK KOMİTESİ 3.1 Güçlü yanlar Halihazırda rekabet gücü artan bir sanayi yapısı Bölgedeki kurumlar arasında güçlü işbirliği mekanizmalarının olması Mesleki eğitimde kurumsal altyapının güçlü olması Özellikle girişimcilik konusunda aktif faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının varlığı 3.2 Zayıf yanlar Kurumsallaşma noktasında yeterli olgunluğa erişemeyen aile işletmeleri Düşük ücret uygulamaları Kadın istihdamının halen ülke ortalamasının altında kalması Farklı kurum ve kuruluşlar tarafından verilen meslek kurslarının koordinasyonun yetersiz kalması ve etkin bir izleme değerlendirme sisteminin kurulamaması İstihdam konusunda bölgeye ait güvenilir, güncel ve kapsamlı bir veri setinin olmaması 3.3 Fırsatlar Yeni ortaya çıkan rekabet gücü yüksek sektörler Yerli ve yabancı yeni yatırımcıların bölgeye olan ilgisi ve yatırımları Bölgedeki kamu kurum ve kuruluşları tarafından istihdama yönelik destekler Bölgenin üniversite şehri olması sayesinde özel sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli işgücü potansiyeli Kadın istihdam oranlarındaki artış 3.4 Tehditler Profesyonel iş kültürünün bölgede yeterli düzeyde oluşmaması Özel sektör yöneticilerinin mesleki eğitime olan olumsuz bakış açıları Geleneksel yönetim anlayışından dolayı yeniliğe açık olmayan işletme yapısı Bölgedeki sosyal yardım hizmeti sunan kurumlarının fazla olması insanları tembelliğe yönlendirmesi 9
4 EKLER TEKNİK KOMİTE ÜYE LİSTESİ TOPLANTI FOTOĞRAFLARI 10
11,
12