TARİH BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI
1750 Sanayi Devrimi ile Avrupa da: Fabrikalar kuruldu. İşçi sınıfı ortaya çıktı. Sendikalar kuruldu. Seri bol ve ucuz üretim başladı. Buna bağlı olarak hammadde ve Pazar ihtiyacı arttı Bu durum Avrupalı devletler arasındaki ekonomik rekabeti de artırdı. Sömürge elde etme yarışı hızlandı. 1789 Fransız İhtilali ile Avrupa da ulus devletler ortaya çıkmaya başladı. Sanayi Devrimini gerçekleştirme ve ulusal birliğini tamamlama yolunda geç kalan İtalya ve Almanya nın güçlenmesi 19. yüzyıl sonlarında siyasal dengeleri alt üst etti. Ancak her iki devlette geç kalmıştı. Osmanlı toprakları haricinde dünyada sömürge edilmemiş ve paylaşılmamış pek az yer vardı. İtalya, Osmanlı Devleti nin Kuzey Afrika daki son toprak parçası olan Trablusgarp a, Almanya da, İngiliz sömürgelerine göz dikti. İtalya nın Trablusgarp a göz dikmesi, Trablusgarp Savaşına, Almanya nın İngiliz sömürgelerine göz dikmesi Birinci Dünya Savaşına neden olacaktır. Avrupa da Sanayi Devrimini gerçekleştiren ve ulusal birliğini geç tamamlayan İtalya (Piyomento, Sardunya 1870), Almanya (Prusya 1871) sanayilerine hammadde ve Pazar bulmak için sömürge arayışına girdi.
DÜNYA SAVAŞININ NEDENLERİ: Genel Nedenler 1750 Sanayi Devrimi nin sonucu olarak Avrupalı devletlerin hammadde ve Pazar yarışına girmeleri. Sömürgecilik yarışının hızlanması. 1789 Fransız ihtilali nin yaydığı milliyetçilik fikrinin etkisi ile her milletin kendi ulus devleti ni kurmak istemesi. Devletler arası ekonomik rekabet ve silahlanma yarışının hız kazanması ve bunların sonucu olarak devletlerarası bloklaşmaların yaşanması. Devletler arası bloklaşma; 1883 te Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya nın oluşturduğu ittifak (Bağlaşma) bloğu. 1907 de bu ittifaka karşı İngiltere önderliğinde Fransa ve Çarlık Rusya nın bir araya gelerek oluşturduğu İtilaf (Anlaşma) bloğu ortaya çıktı. Özel Nedenler İngiltere ile Almanya arasındaki ekonomik rekabet. (Sömürge yarışı) Almanya ile Fransa arasındaki Alsas- Loren sorunu. Alsas-Loren bölgesi Avrupa nın en zengin kömür yataklarına sahip olan bir bölgedir. Almanya burayı Fransa dan almıştır. Fakat Fransa burayı yeniden topraklarına katmak istemektedir. Rusya nın Balkanlarda izlediği Panslavizm politikasının Osmanlıdan başka Avusturya- Macaristan imparatorluğunu da rahatsız etmesi Rusya nın izlediği Panslavizm politikası ile Almanya nın izlediği Pangermenizm politikalarının Balkanlarda çatışması. Avusturya-Macaristan imparatorluğunun Sırp topraklarının bir bölümünü işgal etmesi.
Savaşın Başlaması ve Yayılması 28 Haziran 1914 te Avusturya-Macaristan veliahtı Fransua Ferdinand ve eşinin, Saray Bosna yı ziyareti sırasında bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi sonucunda Avusturya Macaristan İmp. u Sırbistan a nota vererek olayın faillerinin bir ay içerisinde kendilerine teslim edilmesini istedi. Sırbistan bu notaya uymayınca, Avusturya Macaristan İmp. u 28 temmuz 1914 te Sırbistan a savaş ilan etti. Rusya Sırbistan ın yanında yer aldı, Fransa Rusya'yı destekledi. Almanya ve İngiltere'nin de katılmasıyla savaş geniş bir alana yayıldı. OSMANLI DEVLETİNİN DURUMU Savaş başladığında Osmanlı Devleti; Tarafsızlığını ilan etti. Savaşa hazırlıksız yakalanmamak için, seferberlik ilan etti. Boğazları tüm devletlerin savaş gemilerine kapattı Kapitülasyonları tek taraflı kaldırdı. Savaşa katılmak için ilk önce İngiltere ye başvurdu ancak bu durum kabul görmedi. İngiltere, Osmanlıya tarafsızlığını koruması halinde borçlarını sileceğinin sözünü verdi ve yeni krediler açacağını bildirdi. İngiltere nin asıl amacı önce Almanya nın işini bitirmek sonrada Osmanlı devletinin topraklarını sömürge etmekti. Çünkü bu bir sömürge savaşıydı ve Arap yarım adasında petrol mevcuttu. Bu durumdan haberdar olan Osmanlı Almanya ya başvurdu.
Almanya nın Osmanlı Devleti ni Kendi Yanında Savaşa Sokmak İstemesinin Nedenleri Osmanlı Devleti nin, jeopolitik konumundan yararlanarak, savaşı geniş alana yaymak ve yükünü hafifletmek, Osmanlı Devletinin katılımıyla savaşın alanı genişleyecek, Rus kuvvetlerinin bir kısmı Osmanlı cephelerine yollanacağından Almanya Doğu cephesinde rahatlayacaktı. Ayrıca diğer İtilaf Devletlerinin de savaş yükü artacaktı. Süveyş Kanalı nı ele geçirerek, İngiliz Sömürgelerine giden yolları kontrol altında tutmak ve İngilizleri sömürgelerden gelecek ekonomik ve askeri destekten mahrum bırakmak. Osmanlı Devleti nin hammadde kaynaklarından yararlanmak (petrol, kömür v.s) Osmanlı Devleti nin insan kaynaklarından yararlanmak. Osmanlı Padişahlarının halifelik gücünden yani Halifelik makamının Müslümanlar üzerindeki dini nüfuzundan faydalanmak. Osmanlı padişahının "halife" sıfatıyla yapacağı bir "cihat" çağrısı, İtilaf Devletlerinin sömürgeleri olan Müslüman ülkelerdeki halkları ayaklandıracak, böylece İtilaf Devletleri sömürgelerinde de zor durumda kalacaklar ve savaş yükleri artacaktı.
Osmanlı Devleti nin Almanya nın Yanında Savaşa Girme Nedenleri Osmanlı Devleti, Balkan ve Trablusgarp savaşlarında kaybettiği toprakları geri almak, ittihat Terakkicilerin, Alman hayranlığı ve savaşı Almanya nın kazanacağına inanılması, İngiltere, Fransa ve Rusya nın sömürgelerinde yaşayan Müslüman ülkeleri bağımsızlığına kavuşturma isteği. Pantürkizm i gerçekleştirme düşüncesi, Savaş sonunda dünya siyasetinde etkili olma gibi bir takım düşüncelerle Almanya nın yanında savaşa dahil oldu. Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı na Girmesine Neden Olan Gelişme İngiliz donanmasından kaçan Goben ve Bresleu isimli iki Alman gemisi Osmanlı'ya sığındı. İngilizler bu iki geminin kendilerine teslim edilmesini isteyince, Osmanlı Devleti bu gemileri Almanya dan satın aldığını bildirerek teslim etmedi. Yavuz ve Midilli adı verilen bu gemiler Karadeniz e açılarak Rus limanlarını bombalayınca, Osmanlı Devleti de Birinci Dünya Savaşı na Resmen girmiş oldu.(1914) İtilaf (Antlaşma) Devletleri İngiltere, Fransa, Rusya, Yunanistan, Japonya, Romanya, İtalya, Sırbistan, ABD İttifak (Bağlaşma) Devletleri Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya (İtilaf devletleri safına geçti), Osmanlı, Bulgaristan
Osmanlı Devleti nin Savaştığı Cepheler: Taarruz Cepheleri Kafkas (Osmanlı Devleti nin savaşı kaybetmesine rağmen, toprak kazandığı tek cephedir. Kanal Savunma Cepheleri Çanakkale (Osmanlı devletinin Savaş kazandığı tek cephe) Irak Filistin Suriye Yemen-Hicaz Müttefiklere yardım İçin savaşılan cepheler Romanya Makedonya Galiçya KAFKAS CEPHESİ Osmanlı Devleti nin, açtığı ilk cephe ve savaşı kaybetmesine rağmen toprak kazandığı tek cephedir. Kafkas Cephesinde, Turancılık (Pantürkizm) fikri iflas etmiştir. Almanya nın istekleri doğrultusunda açılan bir cephedir. Almanya nın amacı yükünü hafifletmek ve Bakü petrollerini ele geçirmektir. Osmanlı Devleti nin amacı, Pantürkizm i gerçekleştirmek, Kafkaslar üzerinden Hindistan a ulaşmak, Rusya nın güneye inmesini engellemek, ve Kafkaslardaki bağımsızlık mücadelesini desteklemektir. Aralık 1914 te başlatılan Sarıkamış Harekatı başarısızlıkla sonuçlanmış ve 90 bin askerimiz donarak şehit olmuştur. Ruslar Erzurum, Muş, Bitlis ve Erzincan ı ele geçirdiler.
İtilaf Devletleri, Çanakkale ve İstanbul Boğazlarını geçerek Rusya ya yardım götürmek amacıyla Çanakkale Cephesini açtılar. Ancak başarısız oldular. Müttefikleri Rusya'ya askeri ve ekonomik yardım götüremeyince, Çarlık rejimi zor durumda kaldı ve 1917 de Bolşevik ihtilali başarılı oldu. Çarlık Rusya yıkıldı. Sovyet Rusya kuruldu. Osmanlı Devleti ile Sovyet Rusya arasında 3Mart1918 de Brest Litowsk Antlaşması imzalandı. Doğu Cephesi kapandı. Bu antlaşmayla Ruslar, 1878 Berlin Antlaşmasıyla aldıkları, Kars, Ardahan ve Batum'u Osmanlı Devleti ne geri verdi. Unutma: Mustafa Kemal bu cephede16. kolordu da görev almış ve 1916 da Muş ve Bitlis in geri alınmasında etkili olmuştur. Brest Litowks Antlaşması Osmanlı Devleti ile Rusya nın imzaladığı son antlaşmadır Açıklama: Osmanlı Devleti cephede Rusya ile mücadele ederken, cephe gerisinde, Osmanlı topraklarında, Rusların silahlandırdığı Ermeniler, Türklere karşı katliamlara giriştiler. Osmanlı Devleti bu duruma engel olmak amacıyla 1915 te Tehcir Kanunu nu (zorunlu göç kanunu) çıkardı. Doğu Anadolu daki Ermeniler, Suriye ye göç ettirildiler. Ancak unutulmamalıdır ki bu bir yatay hareketliliktir. Bu bir İskan girişimidir. Osmanlı Devleti Ermenileri sınır dışı etmemiştir. O tarihlerde Suriye Osmanlı toprağıdır. Rusya nın savaştan çekilmesi ile İngiltere ABD yakınlaşması başlamıştır. İngiltere nin amacı ABD yi yanına çekip savaşı kazanmaktır.
ÇANAKKALE CEPHESİ Osmanlı Devleti nin kazandığı tek cephedir. İtilaf Devletleri nin bu cepheyi açma nedenleri: İstanbul ve boğazları alarak Osmanlı devletini savaşın dışında bırakmak. Savaşı kısa sürede sonlandırmak. Zor durumda olan Rusya ya yardım götürmek. Balkanlarda henüz savaşa girmeyen devletleri yanlarında savaşa sokmak. İtilaf Devletlerinin denizden ve karadan yaptıkları taarruzlar Türkler tarafından püskürtüldü. Mustafa Kemal Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu'nda kazandığı başarılarla tanındı. Çanakkale Savaşı ve Sonuçları: Çanakkale savaşlarında iki tarafta çok sayıda insan kaybetti. İtilaf Devletleri, Osmanlı Devletini savaş dışı bırakamadılar. Savaşın süresi uzadı. Rusya ya yardım götürülemedi. Müttefikleri Rusya'ya askeri ve ekonomik yardımı götüremeyince Çarlık rejimi zor duruma düştü ve 1917 de Bolşevik İhtilali başarılı oldu. Çarlık Rusya yıkıldı. Sovyet Rusya kuruldu. Rusya savaştan çekildi. Bulgaristan İttifak devletleri yanında savaşa girdi.
Unutma: Bulgaristan ın savaşa girmesi ile Berlin-Bağdat demir yolu kanalıyla, Almanya ile Osmanlı Devleti arasında kara bağlantısı sağlanmış oldu. Savaş İttifak Devletlerinin lehine döndü. Bulgaristan ın İttifak devletleri yanında yer almasında, Balkan savaşlarında kaybettiği yerleri geri alma düşüncesi etkili olmuştur. Bulgaristan ittifak bloğundan ilk çekilen devlettir. Not: Çanakkale Cephesi nde, Osmanlı Devleti bir çok insanını, özellikle eğitimli insanlarını kaybetmiştir. Bu durum Cumhuriyet devrinde yeni Türk devletinin kalkınması için gerekli olan nitelikli insan ihtiyacı konusunda sıkıntı yaşamasına neden olmuştur. KANAL CEPHESİ Osmanlı Devleti nin amacı: Mısır ı ve Kuzey Afrika topraklarını geri almak. Almanya nın amacı: İngilizlerin sömürgeleriyle olan bağlantısının kesmek. Almanların isteğiyle açılmıştır. Süveyş Kanalı üzerine yapılan bir harekatla, Mısır İngiltere den geri alınacak ve İngiltere nin Uzak Doğu sömürgeleriyle bağlantısı kesilecekti. Unutma: Filistin ve Suriye Cepheleri, Kanal Cephesi nin devamı niteliğindedir. Mustafa Kemal Suriye Cephesi nde, 7.Ordu Komutanlığı ve son olarak da Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı yapmıştır. 30 Ekim 1918 de Mondros Mütarekesi imzalandığında Mustafa Kemal, Suriye cephesindedir.
IRAK CEPHESİ İtilaf Devletleri Çanakkale den Rusya ya yardım götüremeyince Basra Körfezi'ne çıkarma yaparak Kuveyt, Irak ve Kafkaslar üzerinden Rusya ya yardım götürmek istediler. İtilaf Devletleri nin diğer bir amacıda Türklerin Kafkaslar ve İran üzerinden, Orta Asya ve Hindistan a ulaşmasına engel olmak ve Ortadoğu petrollerini ele geçirmektir. Osmanlı birlikleri Kut ül Amare'de bazı başarılar elde ettilerse de daha sonra Musul'a çekilmek zorunda kaldılar. İngilizler, 30 ekim 1918 de Mondros Mütarekesi imzalandığında, Musul un güneyine kadar ilerlemişlerdi. Ancak Musul u 3 kasım 1918 de Mondros tan sonra işgal ettiler. Unutma: Mondros Mütarekesi nden sonra ilk işgal edilen Osmanlı toprağı Musul dur Birinci Dünya Savaşında, işgal edilen ilk Osmanlı toprağı Kıbrıs tır. YEMEN-HİCAZ CEPHESİ İngilizler ve İngilizlerle birlikte hareket eden Araplarla mücadele edilmiştir. Hicaz ve Yemen cephelerinde Osmanlı Devleti kutsal toprakları (Mekke-Medine) korumak için mücadele etmiştir. Osmanlı Devleti, Makedonya, Galiçya, ve Romanya cephelerinde müttefikleri, Avusturya ve Bulgaristan la birlikte Rus, Romen ve Fransız kuvvetlerine karşı savaşmıştır. Unutma: Kanal, Filistin, Suriye, Yemen, Irak, Hicaz Cepheleri nde, Ümmetçilik fikri iflas etmiştir. Çünkü Arap liderler İngilizlerle birlikte hareket etmiş, Halife nin Cihat çağrısına uymamıştır. İngilizlerle Araplar arasında 1916 Mac Mahon gizli antlaşması imzalanmıştır. İngilizler, savaştan sonra Arap yarımadasında bağımsız bir Arap devleti kurma vaadiyle, Arapları kendi yanlarına çekmişlerdir.
Osmanlı Devleti, Kanal, Filistin, Suriye, Yemen, Irak, Hicaz Cepheleri nde, İngilizlerle ve Araplarla, Kafkas Cephesi nde, Ruslarla, Çanakkale Cephesi nde İtilaf Devletleri birleşik ordularıyla savaşmıştır. ABD nin savaşa girmesi ile savaş kısa sürede sonlandı WİLSON İLKELERİ Bulgaristan 1918 de Selanik ateşkesiyle savaştan çekilince, Osmanlı Devleti ile Almanya arasındaki kara bağlantısı koptu. Almanya dan yardım alamayan Osmanlı Devleti askeri teçhizat sıkıntılarından ve cephelerdeki kötü gidişattan dolayı 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi ni imzalayarak savaştan çekildi. Ardından Avusturya-Macaristan İmparatorluğu da Willaguist ateşkesini imzalayarak savaştan çekilince, yalnız kalan Almanya savaşı daha fazla sürdüremedi ve Redhandes ateşkesini imzalayarak savaşa son verdi Birinci Dünya Savaşını bitiren ateşkes antlaşmalarının ardından, İtilaf Devletleri kalıcı barış antlaşmalarının şartlarını belirlemek amacıyla Paris te bir konferans düzenlediler.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI NIN SONUÇLARI Milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir. İmparatorluklar yıkıldı. Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Çarlık Rusya ve Alman İmparatorlukları dağıldı. Yeni Ulus devletler kuruldu. Osmanlı topraklarında, Türkiye Alman topraklarında, Polonya, Avusturya- Macaristan İmparatorluğu topraklarında (Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Çekoslovakya, Rus topraklarında Letonya, Estonya, Litvanya,) Bazı devletlerde rejim değişiklikleri yaşandı. (Rusya da Komünizm, İtalya da Faşizm, Almanya da Nazizim, Türkiye de Cumhuriyet). Dünya barışını sağlamak ve devletlerarası anlaşmazlıkları barışçı yollardan çözmek amacıyla Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruldu. Fakat bu cemiyet başarısız olmuştur. I. Dünya Savaşından en karlı İngiltere ve Fransa çıkmıştır. I. Dünya Savaşı sonunda yenilen devletlere ağır şartlar içeren antlaşmaların imzalatılması Türk Kurtuluş savaşı ve II.Dünya savaşı gibi yeni savaşların çıkmasına neden olmuştur. Unutma: Birinci Dünya Savaşından sonra yapılan antlaşmalarla çizilen sınırlarda, Milliyet esasına uygun hareket edilmemiştir. Bu antlaşmalarla çizilen sınırlarda farklı milletler bir arada yaşamak zorunda bırakılmıştır. Bu durum daha sonra Milliyetçilik fikrinin etkisiyle yeni sorunların ve savaşların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu sonuçlar günümüze kadar devam etmektedir. Buna örnek olarak Yugoslavya nın dağılması, Çekoslovakya nın ikiye ayrılması ve günümüzde Kafkaslarda ve Balkanlarda birçok yeni ulus devletin ortaya çıkma sı gösterilebilir. Yeni silahlar kullanıldı (Tank, denizaltı, biyolojik silahlar). Uçak ilk kez Trablusgarp savaşında kullanılmıştır.
Osmanlı Topraklarını Paylaşma Tasarıları ve Birinci Dünya Savaşı Devam Ederken Yapılan Gizli Antlaşmalar 1915 Boğazlar Antlaşması: İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır. Rusya yı kendi yanlarında tutabilmek için İngiltere ve Fransa tarafından İstanbul, Boğazlar ve Marmara kıyıları Rusya ya vaat edilmiş. 1916 Petrograt Protokolü: İtilaf Devletleri bu antlaşmayla, 1915 Boğazlar antlaşmasında Rusya ya vaat ettikleri yerlere ek olarak, Doğu Anadolu ve Trabzon a kadar olan Karadeniz kıyılarını da bırakmışlardır. 1915 Londra Antlaşması: İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır. İtalya bu antlaşmayla taraf değiştirerek İttifak Bloğu ndan, İtilaf Bloğu na geçmiştir. 1916 Sykes-Picot Antlaşması: İngiltere,Rusya ve Fransa nın kendi aralarında Osmanlı topraklarını paylaştıkları antlaşmadır. Çukurova, Güneydoğu Anadolu, Musul ve Suriye çevresi Fransızlara, Irak İngilizlere bırakılacak. Diğer bölgelerde ise bir Arap devleti kurulacak. Boğazlar, D. Anadolu Rusya ya verilecek Not: Mondros Mütarekesi nden sonra Fransa ile İngiltere arasında, Suriye İtilafnamesi imzalandı. Bu antlaşma ile İngiltere Musul a karşılık, Fransa ya Adana, Mersin, Urfa, Maraş ve Antep i verdi. 1916 Mac-Mahon Antlaşması: İngilizlerin Mısır valisi Mac Mahon ile Hicaz Emiri Şerif Hüseyin arasında yapılmıştır. Arapların Osmanlı Devletine isyan etmelerine karşılık bağımsız bir Arap devleti vaat edilmiştir.
1917 Saint Jean Dö Marion Antlaşması: İtalya 1915 Londra gizli antlaşmasıyla İttifak bloğundan, İtilaf Bloğu na geçmişti. İtalya taraf değiştirdikten sonra İtilaf Devletleri arasındaki gizli paylaşım antlaşmalarından haberdar olunca, Osmanlı topraklarından kendisine de pay verilmesini istedi. Bu antlaşmayla İtalya ya İzmir, Batı Anadolu ve Güney Anadolu da Antalya ve çevresi ile Akşehir vaat edildi. Açıklama: Ancak bu antlaşmanın maddelerinden biride Rusya nın onayından geçmesiydi. Çarlık Rusya yıkılıp, Sovyet Rusya nın kurulmasıyla dengeler değişti. Sovyet Rusya savaştan çekildi. Böylece antlaşma onaylanmamış oldu. Bu nedenle St. Jean Dö Marion Antlaşması yürürlüğe girmemiş ve ölü doğmuş bir antlaşma oldu Unutma: Birinci Dünya Savaşı nın ardından düzenlenen Paris Barış Konferansı nda İtilaf devletleri bu durumu gerekçe olarak gösterdiler ve gizli antlaşmalarla İtalya ya vaat edilen İzmir ve çevresini Yunanistan a verdiler. Böylece İtilaf Devletleri arasında ilk görüş ayrılığı Paris Barış Konferansında ortaya çıkmış oldu. Not: İtalya nın taraf değiştirmesinde, Avusturya ile arasındaki Adriyatik Denizindeki adalar konusunda sorun yaşaması ve 1912 de İtalya nın Trablusgarp ı işgaline İngiltere ve Fransa nın göz yumması etkili olmuştur. Unutma: Rusya nın savaştan çekilmesi, İtalya nın taraf değiştirmesi, gizli paylaşım antlaşmalarında değişiklik yapılmasına neden olmuştur.
WİLSON İLKELERİ (8 Ocak 1918) ABD Cumhurbaşkanı Woodrow Wilson tarafından yayınlanmıştır. 14 maddedir. Sözde amacı: Dünya barışını sağlamaktır. Asıl amacı: İtilaf Devletleri nin daha fazla güçlenmesine engel olmak ve ABD yi dünya siyasetinde söz sahibi yapmaktır. İtilaf Devletleri ABD yi yanlarında savaşa sokmak ve Rusya dan boşalan yeri doldurarak savaşı kendi lehlerine çevirmek amacıyla, bu ilkeleri kabul ettiklerini bildirmişlerdir. Ancak savaştan sonra imzalanan antlaşmalarda bu ilkelere uyulmamıştır. ABD nin savaşa girmesi: Alman denizatlılarının, Amerikan ticaret gemilerini bombalaması sonucunda gerçekleşmiştir. İLKELER Her Millet kendi geleceğine kendi karar verecek. Yenen devletler, yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacak. Devletlerarası antlaşmalarda açık diplomasi esası uygulanacak. Silahlanmanın azaltılması yolunda karşılıklı güvenceler verilecektir. Uluslararası ekonomik engeller kaldırılacak ve devletler arasında eşitlik sağlanacak. Boğazlar bütün ulusların ticaret gemilerine açık olacak. Karasuları dışındaki denizlerde tam serbestlik sağlanacak Alses Loren Fransa ya geri verilecek Polonya (Lehistan) kurulacak. Devletlerarası anlaşmazlıkları barış yoluyla çözecek uluslararası bir örgüt kurulacak. Osmanlı İmparatorluğu nda Türklerin oturduğu bölgelerin egemenliği sağlanacak; diğer bölgelerde yaşayan uluslara da çoğunlukta oldukları yerlerde devlet kurma hakkı verilecektir.
Unutma: Wilson ilkeleri devletlerarası sorunların çözümü için uluslararası bir kuruluştan bahseden ilk belgedir. İlk defa böyle bir kuruluştan bahseden kişi bir Türk-İslam Filozofu olan Farabi dir. Unutma: Zararlı azınlık cemiyetleri ve Türklerin kurduğu yararlı cemiyetlerin tek ortak noktası bu cemiyetlerin Wilson İlkeleri nin 12. maddesine dayanılarak kurulmasıdır. Wilson Prensiplerinin Önemi: İttifak grubu mütareke imzalama konusunda cesaretlendi (Savaşın bitişi hızlandı) Çok uluslu imparatorlukların parçalanmasına zemin hazırlandı. Wilson ilkeleri itilaf devletlerinin çıkarlarına ters düşmüştür. Bu nedenle kabullenmiş gibi göründükleri bu ilkeleri kendi çıkarları doğrultusunda yorumlamışlardır. İttifak devletleri ise bu ilkeleri barışın anahtarı olarak görüp benimsemişlerdir. Savaştan sonra prensiplerine uyulmadığını gören ABD belli bir dönem Avrupa siyasetinden çekildi. Savaştan sonra İmzalanan antlaşmalarda prensiplere uyulmadı.
Aşağıdakilerin hangisiyle savaşlar, devletlerin silahlı kuvvetlerinin karşılıklı çarpışması şeklin-den çıkıp milletlerin topyekün savaşı haline gelmiştir? A) Balkan Savaşı B) I. Dünya Savaşı C) Otuz yıl Savaşları D) Haçlı Savaşları E) Napolyon Savaşları İtalya ve Almanya nın siyasal birliklerini tamamlayıp güçlü birer devlet haline gelmeleri ve üstünlüklerini sağlamak amacıyla destek aramaları Avrupa da, I. sömürgecilik hareketlerinin önemini yitirmesi, II. güç dengesinin bozulması, III. yeni ittifakların oluşması gelişmelerinden hangilerine ortam hazırlamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III I. İngiltere ile Almanya arasındaki ekonomik rekabet II. Fransa nın, 1871 de Almanya ya yenilmesinin acısını unutmaması III. Almanya nın Sovyet Rusya ya saldırması Yukarıdakilerden hangileri I. Dünya Savaşı nın nedenleri arasındadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Birinci Dünya Savaşı nın çıkmasında, aşağıdaki etkenlerden hangisinin en az rol oynadığı söylenebilir? A) Ekonomik yayılma politikası B) Avrupa da Alman-Fransız anlaşmazlığı C) Balkanlarda Rus-Avusturya Macaristan anlaşmazlığı D) Ulusçuluk düşüncesi E) Hanedan çekişmeleri
Aşağıdakilerden hangisi, Endüstri İnkılabı nın gerçekleşmesi ile ortaya çıkan hammadde ve Pazar ihtiyacındaki artışın sonuçlarından biri değildir? A) Almanya nın İngiltere ye rakip çıkması B) Sömürgeciliğin yaygınlaşması C) Birinci Dünya Savaşı nın çıkması D) Büyük şirketlerin kurulması E) Coğrafi Keşiflerin başlaması Bazı büyük devletlerin, Osmanlı Devleti ni de Birinci Dünya Savaşı na sokmaya çalışmalarında, Osmanlı Devleti nin hangi özelliği önemli bir etken olmuştur? A) Askeri gücü B) Jeopolitik konumu C) Savaş tecrübesi D) Ekonomik gücü E) Siyasal yapısı Almanya nın, Birinci Dünya Savaşı nda Osmanlı Devleti yle ittifak yapmasında, I. yeni cephelerin açılması, II. İngiliz ve Fransız sömürgelerinde bulunan Müslümanların ayaklanması, III. Osmanlı Devleti nin stratejik konumundan yararlanılması durumlarından hangilerini amaçladığı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti nin I. Dünya Savaşı nda Üçlü Bağlaşma (ittifak) Devletleri Yanında savaşa girmesine etken olmamıştır? A) Almanya nın savaşı kazanacağına duyulan inanç B) Almanya ya duyulan yakınlık C) Uzlaşma Devletleri nin Osmanlı topraklarına saldırması D) Goben ve Breslav harp gemilerinin Rus limanlarına saldırması E) Osmanlı İmparatorluğunun coğrafi durumu
Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı na girmesine, I. Osmanlı Devleti nin kaybettiği toprakları geri almak istemesi, II. Türk-Alman dostluğu ve ittifakı, III. sömürgeci devletlerin gittikleri yerlerde kültürlerini yaymaya çalışmaları durumlarının hangileri neden olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı na girmesinde, I. Balkan Savaşlarında kaybedilen toprakların geri alınmak istenmesi, II. Rusya da rejim değişikliği olması, III. Balkan Savaşlarından sonra İttihat ve Terakki Partisinin yönetimi ele geçirmesi gelişmelerinden hangilerinin etkisi vardır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III Yirminci yüzyılın başlarında, Osmanlı İmparatorluğu nu destekleme ve kalkındırma görünümü altında, Osmanlılar üzerindeki etkisini giderek artıran devlet aşağıdakilerden hangisidir? A) İngiltere B) İtalya C) Rusya D) Almanya E) Fransa I. Dünya Savaşı na neden olan ilk savaş ilanı, aşağıdaki devletlerin hangileri arasında olmuştur? A) Almanya / Rusya B) Avusturya Macaristan / Sırbistan C) Avusturya Macaristan / Rusya D) Almanya / Fransa E) Almanya / Sırbistan Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı nda aynı safta savaştığı devletlerden biri değildir? A) Almanya B) İtalya C) Bulgaristan D) Avusturya-Macaristan E) Romanya
Birinci Dünya Savaşı nda Osmanlı Devleti nin savaştığı, I. Kafkas, II. Galiçya, III. Çanakkale cephelerinden hangileri taarruz amacıyla açılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Birinci Dünya Savaşı nda Osmanlı Devleti, I. Galiçya, II. Makedonya, III. Çanakkale cephelerinin hangilerinde kendisini savunmak için savaşmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Türk orduları Birinci Dünya Savaşı nda, I. Sarıkamış II. Çanakkale III. Kanal cephelerinin hangilerinde başarılı olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı süresince zafer kazandığı tek cephe aşağıdakilerden hangisidir? A) Çanakkale B) Kafkas C) Makedonya D) Mısır E) Suriye ve Filistin Mustafa Kemal in komutanlığını yaptığı, I. Derne, II. Anafartalar, III. Conkbayırı savaşlarından hangilerinin kazanılması İstanbul un işgalini önlemiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
Aşağıdakilerin hangisinde Çanakkale Savaşları nın etkisi olduğu savunulabilir? A) Kıbrıs ın İngiliz yönetimine girmesi B) Mustafa Kemal in ulusal boyutta üne kavuşması C) Rusya nın I. Dünya Savaşı na girmesi D) Osmanlı İmparatorluğu nun Makedonya yı kaybetmesi E) İtalya nın Trablusgarp ı işgal etmesi I. Çanakkale Cephesi II. Kut-ül Amara III. Kanal Harekâtı Türk ordusu I. Dünya Savaşı nda, yukarıdakilerin hangilerinde İngilizleri yenmiş ve İngilizlerin prestijini sarsmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisi, Birinci Dünya Savaşı nda, İngilizleri Mısır da oyalamak ve onların Asya ve okyanustaki sömürgeleriyle ilişkisini güçleştirmek amacıyla yapılmıştır? A) Kanal seferi B) Rusya nın savaştan çekilmesi C) Kafkasya da cephe açılması D) Conkbayırı ve Anafartalar savunması E) Amerika Birleşik Devletlerinin savaşa girmesi Birinci Dünya Savaşı nda Alman Genelkurmayının Osmanlı Devleti ni yönlendirmesiyle girişilen Süveyş Kanalı harekatıyla, I. İngilizlerin sömürgelerine giden yolu kontrol etmek, II. Mısır ı geri almak, III. Arap kabilelerini İngilizlere karşı kışkırtmak amaçlarından hangilerine ulaşmak istenmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
I. Edirne II. Muş III. Bitlis Birinci Dünya Savaşı nda, yukarıdaki illerden hangileri Mustafa Kemal komutasında geri alınmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Birinci Dünya Savaşı sırasında gerçekleşen, I. Kanal harekatı II. Rusya da Bolşevik ihtilali III. Yunanistan ın Anlaşma Devletleri nin yanında yer alması gelişmelerinden hangileri, gizli antlaşmalarda değişiklik yapılmasına neden olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III Çarlık Rusya sının Birinci Dünya Savaşı sırasındaki paylarını belirleyen antlaşmalar aşağıdakilerin hangisinde birlikte verilmiştir? A) İstanbul Sykes Picot B) İstanbul Londra C) Londra Sykes Picot D) İstanbul Saint Jean De Maurienne E) Londra Saint Jean De Maurienne Birinci Dünya Savaşı nda Osmanlı Devleti nin paylaşılmasıyla ilgili, I. Londra, II. St. Jean de Maurienne, III. Sykes-Picot, IV. İstanbul anlaşmalarından hangileri, İngiltere ve Fransa nın İtalya yı yanlarına çekmek ve İtalya ya Anadolu da verilecek yerleri belirlemek amacıyla yapılmıştır? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve IV
Aşağıdakilerden hangisi Birinci dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti nin paylaşımı konusunda yapılan gizli antlaşmalarda yer alan devletlerden biri değildir? A) Yunanistan B) Fransa C) İngiltere D) İtalya E) Rusya Birinci Dünya Savaşı nda Rusya nın savaştan çekilmesiyle, I. Doğu Anadolu, II. Irak, III. Boğazlar, IV. Suriye bölgelerinden hangileri gündeme gelmiştir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve IV Wilson ilkelerinin bir maddesine göre, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelere kesin egemenlik tanınmalıdır. Ancak Türk egemenliği altında yaşayan başka milletlere de kendi kendini yönetme hakkı verilmelidir. Bu maddeyle, I. milliyetçilik, II. bağımsızlık, III. merkeziyetçilik kavramlarından hangilerine ulaşıldığı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Aşağıdaki devletlerden hangisinin Birinci Dünya Savaşı na girmesi savaşın seyrini değiştirmiştir? A) ABD B) Rusya C) İtalya D) İngiltere E) Fransa
Birinci Dünya Savaşı sonlarında, - Yene devletler topraklarını genişletmeyecek. - Yenilen devletlerden savaş tazminatı alınmayacak. - Hiçbir ulus, bir başkasının boyunduruğu altına sokulmayacak. yargıları aşağıdakilerden hangisinin kapsamında açıklanmıştır? A) Bristol Raporu B) Wilson İlkeleri C) Saint Germain (Sen Jermen) Antlaşması D) Harbord Raporu E) Paris Konferansı I. Dünya Savaşı sonucunda kurulmuş olan üç yeni devlet aşağıdakilerden hangisidir? A) Bulgaristan Romanya İsviçre B) Hollanda Belçika Danimarka C) Arnavutluk Sırbistan Karadağ D) Yugoslavya Çekoslovakya Polonya E) Avusturya Macaristan Yunanistan Amerika Bağımsızlık Savaşı ile I. Dünya Savaşı sonlarında imzalanan antlaşmaların ikisi de aynı adı taşımaktadır. Bu antlaşmaların adı aşağıdakilerden hangisidir? A) Paris Antlaşması B) Locarno antlaşması C) Londra Antlaşması D) Saint-Germaine Antlaşması E) Versailles Antlaşması Aşağıdaki devlerden hangisinde Birinci Dünya Savaşı ndan sonra rejim değişikliği olmuştur? A) Fransa B) Almanya C) İngiltere D) İsveç E) Japonya Birinci Dünya savaşı ndan sonra imzalanan Sen Jermen antlaşması ile aşağıdakilerden hangisi bağımsız bir devlet olarak ortaya çıkmıştır? A) Arnavutluk B) Romanya C) Çekoslovakya D) Sırbistan E) Karadağ
I. Dünya Savaşı nda yenilen Almanya ile Versay Antlaşması, Bulgaristan ile Nöyyi Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaların esasları aşağıdakilerden hangisinde belirlenmiştir? A) Paris Konferansı B) Berlin Konferansı C) Londra Konferansı D) Viyana Kongresi E) Yatla Konferansı Bulgaristan ın Birinci Dünya Savaşı ndan sonra İtilaf Devletleriyle yaptığı antlaşma aşağıdakilerden hangisidir? A) Brest Litowsk Antlaşması B) Triyanon Antlaşması C) Sen Germen Antlaşması D) Nöyyi Antlaşması E) Versay Antlaşması Rusya, aşağıdaki antlaşmalardan hangisini imzalayarak I. Dünya Savaşı ndan çekilmiştir? A) Brest - Litowsk B) Saint - German C) Versailles D) Trianon Birinci Dünya Savaşı sonucunda kurularak dünya siyasal yaşamına katılan üç yeni devlet, hangi seçenekte birlikte verilmiştir? A) Hollanda Belçika Yunanistan B) Yugoslavya Polonya Macaristan C) Avusturya İsviçre Portekiz D) Çekoslovakya Ukrayna Arnavutluk
Uluslararası anlaşmalarda yer alan gizli maddelerin geçersiz sayılması prensibi aşağıdaki protokollerden hangisiyle düzenlenmiştir? A) Birleşmiş Milletler Örgütü B) Paris Barış Konferansı C) Wilson Prensipleri D) Viyana Kongresi 18.A I. Dünya Savaşı ndan sonra İtilaf Devletleri ile imzalanan hangi antlaşma ile Avusturya Devleti, Macaristan, Çekoslovakya ve Yugoslavya nın bağımsızlığını tanımıştır? A) Saint Germain B) Versailles C) Trianon D) Sevr Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı ndan hangi anlaşma ile çekilmiştir? A) Mudanya Ateşkes Anlaşması B) Mondros Ateşkes Anlaşması C) Lozan Barış Antlaşması D) Sevr Barış Antlaşması Birinci Dünya Savaşı devam ederken Osmanlı Devleti nin toprak kazandığı antlaşma, aşağıdakilerden hangisidir? A) Mondros Ateşkes Antlaşması B) Mudanya Ateşkes Antlaşması C) Sevr Barış Antlaşması D) Brest Litowsk Antlaşması
İstanbul un işgali gecikti. Rusya da Çarlık yönetimi yıkıldı. Birinci Dünya Savaşı nın süresi uzadı. Yukarıda sonuçlarından bazıları verilen cephe aşağıdakilerden hangisidir? A) Irak Cephesi B) Galiçya Cephesi C) Kafkasya Cephesi D) Çanakkale Cephesi 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal, Size ben taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında yerimize başka kuvvetler ve kumandanlar kaim olabilir. emrini aşağıdakilerden hangisinde vermiştir? A) Seddülbahir B) Anafartalar C) Arıburnu D) Conkbayırı Birinci Dünya Savaşı ndan sonra Küçük Antant adıyla yapılan ittifak antlaşmasına, aşağıdaki devletlerden hangisi katılmamıştır? A) Bulgaristan B) Çekoslavakya C) Yugoslavya D) Romanya Sevr Barış Antlaşması'nın taslağı, aşağıdakilerin hangisinde hazırlanmıştır? A) Paris Barış Konferansı B) San Remo Konferansı C) Lozan Barış Konferansı D) Yalta Konferansı
Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti ni paylaşmak için yapılan gizli antlaşmalardan biridir? A) Sykes Picot Antlaşması B) Sevres Antlaşması C) Ouchy Antlaşması D) Trianon Antlaşması Osmanlı Devleti; Kars, Ardahan ve Batum u hangi antlaşma ile Rusya dan geri almıştır? A) Triyanon B) Versay C) Uşi D) Brest Litowsk İtalya, aşağıdaki gizli antlaşmalardan hangisiyle İttifak Devleri nden ayrılarak İtilaf grubuna geçmiştir? A) Saint Jean de Maurienne Antlaşması B) Petrokrat Protokolü C) Sykes Picot Antlaşması D) Londra Antlaşması Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı nda savaştığı cephelerden biri değildir? A) Kafkas Cephesi B) Trablusgarp Cephesi C) Irak Cephesi D) Çanakkale Cephesi I. Dünya Savaşı nın temel nedeni nedir? A) Avusturya veliahtının öldürülmesi B) Osmanlı-Alman gizli anlaşması C) Emperyalist devletlerin çıkar çatışmaları D) Osmanlı Devleti nin ittifak bloğunda yer alması
Almanya nın sömürgecilikte gecikmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Donanmasını güçlendirmekte geç kalması B) Sömürgecilik fikrini geç benimsemesi C) Birliğini geç kurmuş olması D) Ekonomik durumun zayıflığı E) Askeri kuvvetin azlığı I. Kafkas II. Kanal III. Çanakkale I. Dünya Savaşı nda yukarıdaki cephelerden hangilerinde Osmanlı Devleti yenilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Mekke ve Medine nin bulunduğu Hicaz ın Osmanlının elinden çıkması, aşağıdaki savaşlardan hangisinin bir sonucudur? A) Doksan üç Savaşı B) Birinci Balkan savaşı C) Trablusgarp Savaşı D) Birinci Dünya Savaşı E) İkinci balkan savaşı Birinci Dünya Savaşı öncesinde Alsas-Loren bölgesi, aşağıda verilen devletlerden hangileri arasında sorun olmuştur? A) Fransa - Almanya B) Almanya - Rusya C) Fransa - İtalya D) Rusya İngiltere Aşağıdakilerden hangisi I. Dünya Savaşı ndan galip çıkan devletlerden biri değildir? A) İngiltere B) Fransa C) Bulgaristan D) İtalya