FEN BİLİMLERİ ÜNİTE 7 ELEKTRİK YÜKLERİ VE ELEKTRİK ENERJİSİ https://www.instagram.com/oncelikyayinlari https://www.facebook.com/oncelikyayinlari
ELEKTRİK ÜNiTE 7 ELEKTRİK YÜKLERİ Maddenin en küçük yapı taşına atom denir. Atomun çekirdeğinde pozitif(+) yüklü protonlar ve yüksüz nötronlar bulunur. Çekirdekte bulunan bu yükler hareketsizdir. Atomun katmanlarında ise negatif(-) yüklü elektronlar bulunur. Elektronlar atomda hareket eden taneciklerdir. *Proton sayısı elektron sayısına eşit olan atomlara nötr atom denir. Atomlar elektron alışverişi yaptıklarında negatif( ) ya da pozitif(+) yüklü iyon olurlar. Maddelerde atomlardan oluştuğundan elektron alışverişi sonucu maddelerde negatif( ) ya da pozitif(+) yüklü olurlar. * Bir maddenin elektrik yüklü başka bir maddeyle etkileşmesi sonucu ortaya çıkan fiziksel özelliğe elektriksel yük adı verilir. *Maddelerin yapısında pozitif(+) ve negatif(-) olmak üzere iki elektriksel yük bulunur. Pozitif Yüklü Cisim : Pozitif (+) yük sayısı negatif (-) yük sayısından fazla olan cisimlerdir. Negatif Yüklü Cisim : Negatif (-) yük sayısı pozitif (+) yük sayısından fazla olan cisimlerdir. Not: Cisimlerin yük miktarları iki yükün farkı kadardır. Nötr Cisim : Pozitif (+) yük sayısı negatif (-) yük sayısına eşit olan cisimlerdir. - - - - Not: Nötr cisimlerde yük bulunur. Bu nedenle yüksüz değillerdir. *Aynı cins yükler birbirini iter. *Nötr cisimleri birbirlerine itme-çekme kuvveti uygulamazlar. *Yüklü cisim ile nötr cisim birbirini çeker. ELEKTRİKLENME İki cismin etkileşimi sonucunda aralarında elektrik yüklerinin aktarılmasına elektriklenme denir. 3 çeşit elektriklenme vardır. 1.Sürtünme ile Elektriklenme 2.Dokunma ile Elektriklenme 3.Etki (Tesir) ile Elektriklenme 1- Sürtünme İle Elektriklenme Nötr cisimlerin birbirlerine sürtülmesi sonucu aralarında negatif( ) yük geçişi şeklinde elektrik yüklenmesidir. *Sürtünme ile elektriklenmede ; *Negatif( ) yük kaybeden pozitif(+), negatif( ) yük alan ise negatif( ) yükle yüklenir. *Sürtünem ile cisimler zıt yükle yüklenir. *Sadece negatif (-) yük geçişi olur. >>> NCELiK 'li olmak için sayfamızı takip edebilirsiniz. <<< *Cisimlerde bulunan pozitif (+) yükler sabit negatif( ) yükler ise hareketlidir. Cisimlerin elektrikle yüklenmesinde alınıp verilen yükler negatif( ) yüklerdir. *Ebonit (plastik) çubuk yün kumaşa sürtülürse; Ebonit çubuk ( ), yün kumaş (+) yükle yüklenir. Yüklerin İtme- Çekme Durumu *Farklı cins yükler birbirini çeker. 2
ELEKTRİK ÜNiTE 7 *Cam çubuk ipek kumaşa sürtülürse; Cam çubuk pozitif(+), ipek kumaş negatif( ) yükle yüklenir. 3- Etki (Tesir) İle Elektriklenme Cisimlerin birbirlerine dokundurulmadan sadece yaklaştırılarak elektriklenmesidir. *Etki ile elektriklenmede yük geçişi olmaz. *Yükler cisimlerin belli noktalarında birikir. *Cisimler birbirlerinden uzaklaştırıldığında eski hallerine dönerler. *Yüklü cisme uzak olan uç aynı yükle, yakın olan uç ise zıt yükle yüklenir. 2- Dokunma İle Elektriklenme Yüklü bir cismin nötr ve ya yüklü bir cisme dokundurularak aralarında yük alışverişi sonucu elektriklenmesine denir. *Dokunma ile elektriklenme sonucu cisimler aynı yükle yüklenirler. *Dokunma sonrası cisimler birbirlerini iterler. *Pozitif (+) yüklü cisim nötr cisme dokundurulursa iki cisimde pozitif (+) yüklü olur. *Negatif (-) yüklü cisim nötr cisme dokundurulursa iki cisimde negatif (-) yüklü olur. *Zıt yüklü cisimler dokundurulduğunda yüklerin büyüklükleri aynı ise iki cisimde nötr olur. *Yüklü cisim nötr cisme yaklaştırılırsa; Etki ile elektriklenmede yüklü cismi nötr cisme yaklaştırdığımızda nötr cismin uçlarında farklı elektrik yükleri birikir. Bu olaya kutuplama denir. Bazı cisimler kutuplama yöntemiyle mıknatıs özelliği kazanabilirler. * Birbirine temas eden nötr metallere negatif(-) yüklü cisim yaklaştırıldığında metallerin bir ucunda pozitif(+) yükler, diğer ucunda negatif(-) yükler birikir. Bu durumdayken metaller birbirinden ayrılınca zıt yüklerle yüklenmiş olarak kalır. >>> NCELiK 'li olmak için sayfamızı takip edebilirsiniz. <<< *Zıt yüklü cisimler dokundurulduğunda yükler farklı büyüklükte ise iki cismin büyüklükleri oranında yükler paylaşılır. 3 www.facebook.com/once-
ELEKTRİK ÜNiTE 7 Yalıtkan cam fanus İletken yapraklar Yalıtkan ayak *Elektroskop nötr halde iken yaprakları kapalıdır. *Yüklü hale geldiğinde ise topuz ve iletken yapraklar aynı yüke sahip olur, yapraklar birbirini iter ve açılır. Nötr + yüklü - yüklü *Nötr bir cisme pozitif(+) veya negatif(-) yüklü cisimler dokundurulursa elektroskop cisimle aynı yükle yüklenir ve yaprakları açılır. TOPRAKLAMA Her cisim belli bir yük kapasitesine sahiptir. Cisimlerin kütleleri arttıkça yük kapasiteleri de artar. 4 Günlük Hayatta Topraklama *İnsan vücudunda biriken fazla elektrik yükleri sinir sistemine zarar verebilir. Bu nedenle fazla yükün atılması için toprağa temas edilmesi gerekir. *Akaryakıt istasyonlarında yangın çıkmasını engellemek için LPG li araçlara yakıt dolumu esnasında topraklama yapılır. *Yanıcı patlayıcı veya çevreye zararlı kimyasal madde taşıyan tankerlerde hava ve yerle sürtünmeleri sonucu yük birikimi olur. Bu yük fazlalığı tankerlerin arkasında bulunan iletken bir zincirle toprağa aktarılır. *Uçak, helikopter gibi hava araçlarının havayla sürtünmeleri sonucu aldıkları yükler tekerleklerle toprağa aktarılır. *Evlerdeki elektrik tesisatlarında topraklama kullanılmaktadır. Elektronik cihazların zarar görmemesi için 3. iletken bir tel toprağa bağlanır ve fazla yük aktarılmış olur. *Yüksek binalara yıldırım düşmesi sonucu binanın ve binada bulunan elektrikli aletlerin aşırı yükten zarar görmemesi için paratoner takılır. Paratoner iletken bir telle toprağa bağlanır. Yük fazlalığı böylelikle toprağa aktarılmış olur. NCELiK'li olmak için sayfamızı takip edebilirsiniz. <<< İletken topuz *Pozitif yüklü cisim topraklanırsa topraktan cisme negatif yük geçişi olur ve cisim nötr olur. >>> ELEKTROSKOP Cisimlerin yüklü olup olmadığını, yüklüyse hangi yükle yüklü olduğunu tespit etmeye yarayan araçlara elektroskop denir. Elektroskop iletken topuz, iletken yapraklar, yalıtkan cam fanus ve yalıtkan ayaklardan oluşur. Yerküremizin kütlesi çok büyük olduğu için yük kapasitesi de çok büyüktür. Bu nedenle negatif(-) yük alarak ya da vererek yük durumu değişmez. Bu nedenle nötr kabul edilir. Yüklü cisimlerin toprakla (yerküre ile) temas ettiğinde (-) negatif yük alarak ya da vererek nötr hale geçmesine topraklama denir. Yerküre nötr cisim olduğu için dokundurulan bütün cisimleri nötr yapar. *Negatif yüklü cisim topraklanırsa cisimdeki negatif yük fazlası toprağa geçer ve cisim nötr olur. Günlük Hayatta Elektriklenme *Kaydıraktan kayan çocuğun saçlarının kabarması *Kalemin ya da balonun küçük kağıtları çekmesi *Kazak çıkarırken seslerin çıkması *Bilgisayar, televizyon gibi elektronik aletlerin ekranında toz birikmesi yada ekranın saçları çekmesi *Yıldırım (bulut ile yerküre arasında yük fazlalığının aktarılması) *Şimşek(bulutların arasında yük aktarımı) *Fotokopi makinesinin çalışma prensibi *Baca temizlemede kullanılan fırçalar *Fabrika bacalarında *Otomotiv ve beyaz eşya boyamada *Plazma küresinde *Parmak izi belirlemede *Elektronik ürünleri tamir edenlerin kullandığı bilekliklerde elektriklenmenin etkisi vardır.
LGS de SİZ DE NCELİKLİ OLUN! Öncel kl Set n z 3'ü B r Arada Denemelerimizin örnek PDF leri, bayi listesi ve satın alma işlemleri için; Sosyal medya hesaplarımız https://www.instagram.com/oncelikyayinlari https://www.facebook.com/oncelikyayinlari