Gıda işletmelerinde spesifik hijyen sorunlarının çözümünde CIP temizleme yöntemi büyük bir öneme sahiptir. Uzun zamandan beri başarı ile uygulanmaktadır. Gıda işletmelerinin otomatik olarak temizlenmesini ve sanitasyonunu sağlayan CIP sistemlerinin yaygın olarak kullanımı, personelin tehlikeli kimyasal maddelerle direkt temasını azaltması açısından son derece öneme sahiptir. CIP sisteminin avantajları aşağıda görüldüğü şekilde özetlenebilir. CIP Sisteminin Avantajları
1. Sudan, deterjandan ve ısıdan en verimli şekilde yararlanarak giderlerden tasarruf sağlar. 2. İşletme daha verimli çalışır. Zaman kaybı minimum düzeyde olur. 3. İşçilikten büyük tasarruf sağlanır. Çünkü alet ve cihazların sökülüp takılmasına gerek yoktur. 4. Çalışanlar için büyük bir rahatlık ve emniyet sağlar. Tank içerisine girmeye, deterjanla ve dezenfektan maddelerle temas etmeye gerek kalmaz. 5. Daha hijyenik çalışma olanağı yaratır. Temizleme programı tam olarak ve etkili bir şekilde sürdürülebilir. Yeniden kontamine olma riski yoktur. CIP Yönteminin Dayandığı Prensipler kullanılacağı gıda işletmelerinin buna uygun şekilde dizayn edilmeleri zorunludur. İşletmelerin hijyenik planlanmasının, boru hatlarının, bağlantı elemanlarının ve ekipmanlarının hijyenik seçilmesinin CIP yönteminin başarı ile uygulanmasında büyük önemi vardır. Boru hatlarının temizlenmesinde en önemli faktör akış hızıdır. Boru boyutları ne olursa olsun, iyi bir temizleme için akış hızının en az 1,5 metre/saniye olması gerekmektedir. Boru hatlarındaki en önemli sorunlardan birisi ölü noktaların veya ölü boşlukların bulunmasıdır. Genellikle yeni bazı aletlerin veya boşaltma vanalarının montajı için CIP temizleme sistemiyle işletme içerisinde yüksek bir sanitasyon standardı yakalanabilmektedir. Ancak CIP sisteminin
boru hatlarına konulan T parçalarının bir çıkışı çoğu kez kullanılmaz ve bu bölümün temizlenmesi son derece zordur. Bu nedenle ölü bölüm olarak adlandırılan bu çıkış mümkün olduğunca kısa tutularak temizleme çözeltisinin ölü noktalara ulaşması sağlanmalıdır. Boruların dikişsiz paslanmaz çelik olması ve gereken yerlerde argon kaynağı kullanılması hijyenik açıdan zorunludur. Boruların iç kısmı polisaj yapıldığı takdirde, daha kısa sürede temizlik sağlanmakta ve mikroorganizmalar etkisiz hale getirilebilmektedir. Pürüzlü yüzeylerin temizlenmesi ve sanitasyonu bir hayli zordur. Gelişmiş kaynak teknikleri kullanıldığı takdirde, boru kalınlığı ile kaynak kalınlığı arasında bir fark meydana gelmekte ve böyle kaynakların taşlanmasına
ve polisajına gerek kalmamaktadır. Borular rakorla birleştirildikleri takdirde, bu amaçla yapılmış ISO (Uluslar arası Standartlar Teşkilatı) tarafından onaylanmış rakorların kullanılması tavsiye edilir. Sökülmeden yerinde temizlenebilen bu rakorlar, CIP temizleme yöntemine uygundur. Normal rakorların bağlantı yerlerindeki yarıklara süt artıkları gireceğinden, bunların sökülmeden temizlenmeleri mümkün değildir. Büyük hacimli tankların CIP yöntemiyle temizlenebilmesi için, bu yöntemin prensiplerine uygun şekilde imal edilmiş olması gerekir. Tankların iç yüzeyleri mutlaka pürüzsüz ve cilalı olmalıdır. Düzgün ve cilalı olmayan pürüzlü yüzeylerde süt artıklarının fazla oranda kalması ve bunların püskürtme yoluyla giderilmeleri oldukça zordur. Tankların CIP sistemine dâhil edilebilmesi için mutlaka püskürtme başlıkları ile donatılmış olmaları
gerekir. Tank büyüklüğüne ve şekline bağlı olarak bir veya birden fazla püskürtme başlığı kullanılır. Eğer tank içerisinde, karıştırıcı veya sonda gaz ekipmanların kapandığı bölümler varsa, ek bir püskürtme başlığına gereksinim duyulur. Değişik tipte püskürtme başlıkları bulunmaktadır. Genel olarak bunlar sabit ve döner olmak üzere iki grupta toplanır. Örneğin; püskürtme topu sabit olan püskürtme başlıkları da kullanışlı ve en ucuz oladır. Fazla kirli olmayan su ve deterjanın etkisiyle temizlenecek kirler püskürtme topu ile temizlenebilir. Ancak yapışkan kirlerin uzaklaştırılması için mekanik temizleme gücüne sahip olan döner jet püskürtme başlıkları tercih edilmelidir. CIP Yönteminin Aşamaları Tipik bir CIP yöntemi basit olarak 5 aşamadan oluşmaktadır. 1. AŞAMA Ön Yıkama : Kaba kirler uzaklaştırılır.
2. AŞAMA Deterjanla Yıkama : Süt artıkları uzaklaştırılır. 3. AŞAMA Ara Çalkalama : Deterjan kalıntıları uzaklaştırılır. 4. AŞAMA Dezenfeksiyon veya Sterilizasyon : Geride kalan mikro organizmalar öldürülür. 5. AŞAMA Son Yıkama : CIP çözeltileri tamamen uzaklaştırılır. CIP PROGRAMI Uygulamada CIP programı ikiye ayrılmaktadır: a. Isı uygulanmayan üniteler için CIP Programı. b. Isı uygulanan üniteler için CIP Programı. Dolaşım sisteminde yeralan borular, depolama tankları vb. ısı uygulanmayan üniteler için CIP programı, Dolaşım sisteminde yeralan, plakalı ısı değiştiriciler, proses tankları b. ısı uygulanan üniteler için CIP programı yürütülmektedir. İki program arasındaki tek farklılık, ısı uygulanan ünitelerde yararlanılan programda,
alet ekipman yüzeylerinde ısı etkisiyle presipitasyona uğramış mineral tuzlar, süttaşları ve kuru madde bileşenlerini ortamdan uzaklaştırmak için, asit deterjana ihtiyaç duyulmasıdır. Isı Uygulanmayan Üniteler İçin CIP Programı : 1. Su ile durulama (3 d) 2. Alkali deterjan sirkülasyonu (75 0C / 6 d) 3. Sıcak su ile durulama (90 0C / 3 d) 4. Soğuk su ile soğutma (7 d) Isı Uygulanan Üniteler İçin CIP Programı (Pastörizatörler için) : 1. Ilık su ile durulama. (40-45 0C 8 d) 2. Alkali deterjan sirkülasyonu (75 0C / 20 d) 3. Alkali deterjanın uzaklaştırılması için su ile durulama 4. Asit deterjan sirkülasyonu (70 0C / 15 d) 5. Soğuk su ile soğutma (8 d) Üretim başlamadan önce, pastörizatörler sıcak su (90 0C /8 d) sirkülasyonu ile
dezenfekte edilmelidir. Keza, dezenfeksiyon IV. Aşamadan sonra uygulanmaktadır. Ancak, dezenfeksiyondan önce, asit kalıntılarını ortamdan uzaklaştırmak amacıyla, sistem sıcak su (75 0C / 6 d) ile durulanmalıdır.