VAHİDE AKTUĞ ORTAOKULU BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ YAZILIM DERSİ 5. SINIFLAR İÇİN DERS NOTLARI Siber Zorbalık: Siber zorbalık, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir birey ya da grup tarafından diğer birey ya da gruba zarar vermek için tasarlanan kasıtlı, tekrarlanan ve düşmanca davranış içeren zorbalık türü olarak tanımlanıyor. Siber Zorbalık: Bilgi ve iletişim araçlarını kullanarak (bilgisayar, internet, cep tel) Web sitesi çökertme Bilgilere zarar verme, Hakaret etme Küçük düşürme gibi sanal ortamda yapılan zorbalık türüdür. Örnekler Özel numara ile rahatsız etme İzinsiz fotoğraf/video çekme ve yayma Chat ve online oyunların oynandığı odalardan atılma SMS, online oyunlarla, Chat odasında hakaret/cinsel içerikli/tehdit içeren konuşmalar yapma Hakaret, küfür etme, küçük düşürme İzin almadan bilgisayardaki bilgileri alma E-posta hesaplarının şifrelerini çalarak özel mesajlara ulaşma
KLASÖR VE DOSYA İŞLEMLERİ İstediğiniz bir eşyayı rahatlıkla bulabilir misiniz? Bilgisayarımızın harddiskini, (yani kısaca bilgi depolama ünitelerinden herhangi birini) günlük hayatımızda zaman zaman karşılaştığımız bir dosya dolabı gibi düşünelim. Dosya dolabının içinde neler olur? Klasörler, Dosyalar, Kağıtlar vs. İşte günlük hayatımızda dosya dolabında bulunan klasör ve dosyalar basit bir anlatımla, bilgisayarın ikinci önemli temel yapısını olan yazılımı oluştururlar. Tabi burada ifade edilen klasör ve dosyalar sanal özellikteki klasör ve dosyalardır. Klasör Nedir? Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör (dizin) denir. Örneğin bilgisayarımızda hazırladığımız belgeler, hesap tabloları, sunular vb. C sürücüsünde bulunan Belgelerim adlı klasörde gruplanmışlardır. Windows a ait dosyalar C sürücüsünde bulunan Windows adlı klasörde gruplanmışlardır. Klasörün Kullanım amaçları: 1. Aynı özellikteki dosya ve belgeleri bir arada tutmak, 2. Karışıklığı önlemek ve bir düzen sağlamak, 3. Konu ile ilgili bir dosya ya da belgeye daha kolay ulaşmak, 4. Konu ile ilgili bir dosya ya da belgeyi diğerlerinden ayırt etmektir.
Klasör Oluşturmak: Boş bir alana sağ tıklayıp gelen menüden Yeni Klasör komutu aracılığı ile yeni boş bir klasör oluşturulur. Klasörün ismini değiştirmek: İsmi Değiştirilecek klasörün üzerinde sağ tıklanır Yeniden Adlandır seçilir ve klasöre yeni ismi verildikten sonra Enter tuşuna basılır.
Klasör silmek: Silmek İstenilen klasör seçilir. Seçildikten sonra sağ tıklanır Sil seçilir. Silmek istediğinizden emin misiniz uyarı penceresinden evet tıklanır. Dosya Nedir? Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir. Dosya içerisindeki bilgi; resim, yazı, çizim, ses gibi her şey olabilir. Bilgisayarda bulunan bütün bilgiler dosyalarda saklanır. Bir oyun oynayacaksak onun için gerekli dosyalar, ekran görüntüleri, sesler dosyalarda saklanır. Kullandığımız bir muhasebe programında girdiğimiz faturalar, çekler, senetler ilgili dosyalara kaydedilir. Bu dosyalar bilgisayarımızda hard disk adını verdiğimiz fiziksel bir aygıtta saklanır.
Bir dosya ismi 3 kısımdan oluşur. Sınıf.TXT Dosya Adı Nokta Dosya uzantısı Dosya Adı Dosyaya kendimizin verdiği isimdir. Bu isim ile dosya içerisinde ne olduğunu dosyayı açmadan bilebiliriz. Örneğin, Anneler Günü Şiiri.txt dosyasında anneler gününe ait bir şiir olduğunu açmadan anlayabiliriz. Nokta Dosya adı ile dosya uzantısı ayıran işarettir. Tüm dosyalarda bulunur. Örnek: istiklal marşı.mp3 Dosya uzantısı Dosyanın türünü, hangi yazılım tarafından oluşturulduğunu ve açılabileceğini gösteren kısımdır. Genellikle 3 harften oluşur. Bu harfler dosya türünün İngilizce karşılığının kısaltmasıdır. Örneğin şiir yazdığımız bir dosyanın uzantısı TXT dir. TXT uzantısı TEXT kelimesinin kısaltılmış hali olup yazı anlamına gelir. Dosya uzantıları Dosya Uzantısı.txt.mp3.wav.bmp.jpg.gif.pdf.mp4.avi.mpeg.exe.rar.zip İçerik Yazı-Metin Dosyası Ses-Müzik Dosyası Resim Dosyası Hareketli Resim Dosyası Elektronik Kitap Dosyası Film-Video Dosyası Çalıştırılabilir Program Sıkıştırılmış Dosya
SIKIŞTIRILMIŞ DOSYA Dosyalarımızın daha az yer kaplamasını sağlamak için dosya sıkıştırma yapmak birçok bilgisayar kullanıcısının başvurduğu bir yoldur. Dosya sıkıştırmaktaki amaç, bilgisayarımızın kapasitesini azaltmaktır. Örnek: 16,5 GB olan bir dosyamıza sıkıştırma bir programı kullandığımızda dosyanın 16GB olduğunu görürüz. Winrar İle Dosya Sıkıştırma Bu tür işlemler için en fazla kullanılan dosya sıkıştırma programı WİNRAR'dır. (Öncelikle bilgisayarımızda winrar programının kurulu olması gerekmektedir.) Sıkıştırmak istediğimiz dosya veya klasörün üzerine sağ tık yapıldığında winrar programına ait 4 seçenek çıkacaktır. Biz şimdilik sadece 2. Seçenek olan Arşive ekle dosyaadı.rar seçeneğini seçeceğiz. Dosya adı yazan kısımda üzerinde sağ tık yaptığımız dosyanın adı yazar. Resimdeki örnekte yeni klasör isimli klasöre sağ tık yapıldığından arşive ekle yeniklasör.rar yazmaktadır. Seçili klasöre sağ tıklayıp Arşive ekle seçeneğini seçmeliyiz. Sıkıştırılmış dosyayı çıkartmak Sıkıştırılmış dosyayı çıkartmak demek daha önceden winrar ile sıkıştırılmış bir dosyayı veya klasörü eski haline getirmek demektir. Bunu yapabilmek için çıkaracağımız sıkıştırılmış dosyaya sağ tık yapılır açılan menüde Buraya çıkart seçeneği seçilir Böylelikle sıkıştırılmış dosyalar eski hallerine dönerler. Seçili olan Winrar dosyasına sağ tıklayıp Buraya Çıkart seçeneğini seçmeliyiz.
BİLGİSAYARIM Masaüstünden bulunan bilgisayar simgesi, bilgisayarınızdaki sabit disk, CD-ROM ve çıkarılabilir disk (flash bellek) sürücüleri gibi kaynaklara ulaşma imkanı tanır. Bu simgeye çift tıklayarak bilgisayarımızda bulunan sürücü ve klasörlere ulaşabilirsiniz. Bilgisayar simgesine çift tıklanarak içine girilir. İçerisinde Sabit Disk Sürücüleri ve Çıkarılabilir Depolama Birimi Olan Aygıtlar adında alanlar vardır. Bilgisayarım içinde; Yerel Disk(C:) ve Yerel Disk(D:) Flash Bellek DVD RW Sürücü (CD-RW, CD-ROM) bulunur. Yerel Disk(C:) = Bilgisayarımızın ilk sabit diskidir. C nin içinde bulunan dosyalar bizim bilgisayarımızda kurulu olan programın dosya içeriklerini tutar. Burada bulunan dosyalar bilgisayarımızın çalışması için gerekli dosyalardır ve silinmemesi gerekir. Yerel Disk (D:) = Bilgisayarımızın bir diğer sabit diskidir. D nin içine kendi oluşturduğumuz dosya ve klasörleri burada saklayabiliriz. Yerel Disk(C:) ve Yerel Disk(D:) kapasite toplamları bilgisayarımızın HARDDİSK nin ne kadar olduğunu gösterir. Harddisk, bilgisayarımızda bulunan yazılımların, klasörlerin ve dosyaların kalıcı olarak saklandığı yerdir.
Yerel Disk(C:) ve Yerel Disk(D:) Kapasite Hesaplama Yerel Disk(D:) seçilip sağ tıklanır Özellikler seçilir. Açılan Özellikler menüsünden kırmızı kare içerisine aldığım kısımdan Yerel Disk(D:) nin kapasitesinin ne kadar olduğunu öğrenebilirsiniz. Burada Yerel Disk(D:) 198GB dır. Sizlerde bilgisayarınızın Yerel Disk(C:) ve Yerel Disk(D:) sürücülerinizin kaç kapasiteli olduğunu öğrenebilirsiniz. Ayrıca Yerel Disk(C:) ve Yerel Disk(D:) kapasitelerini toplayarak bilgisayarınızın ne kadar harddiske sahip olduğunu hesaplayabilirsiniz.
KAPASİTE BİRİMLERİ Bilgisayarda en küçük kapasite birimi bit tir. 8 bit 1 byte tır. 8 bit = 1 byte Kapasite birimlerini küçükten büyüğe doğru yazayım. Bit Byte(B) Kilobyte(KB) Megabyte(MB) Gibabyte(GB) Terabyte(TB) 8 bit = 1 byte 1024 Byte = 1 KB 1024 KB = 1 MB 1024 MB = 1 GB 1024 GB = 1TB SORU: 4MB kaç KB eder? Cevap: 1MB = 1024KB ise 4MB = 1024*4 (1024 çarpı 4) Sonuç 1024*4 = 4096 KB eder. SORU: 2TB kaç MBeder? Cevap: 1TB = 1024GB ise 2TB = 2048GB eder. Eğer 1GB = 1024MB ise 2048GB kaç MB eder? 2048GB = 1024*2048(1024 çarpı 2048) Sonuç 1024*2048 = 2.097.152 MB eder. SORU: 4096 MB kaç GB tır 1GB 1024 MB ise 4096 MB; 4096/1024=4 GB tır
KES - KOPYALA YAPIŞTIR NASIL YAPILIR? KES : Bir dosya veya klasörünü başka bir klasöre taşıma işlemi yapacaksan KES işlemini yapmalısın. 1.Klasör adlı klasörden 2.Klasör adlı klasöre büşra adındaki klasörü kesip oraya yapıştırmak istiyorum. Öncelikle klasörü seçip sağ tuş yaptıktan sonra Kes sekmesine tıklarız. 2.Klasöre gelip sağ tuş yaptıktan sonra Yapıştır seçeneğini seçtiğin an 1.Klasörde bulunan büşra klasörünü taşımış olursun.
KOPYALA: Bir dosya veya klasörden bir tane daha oluşturmak için KOPYALA işlemini yapmalısın. 1.Klasör adlı klasörden 2.Klasör adlı klasöre büşra adındaki klasörü kopyalayıp oraya yapıştırmak istiyorum. Öncelikle klasörü seçip sağ tuş yaptıktan sonra Kopyala sekmesine tıklarız. 2.Klasöre gelip sağ tuş yaptıktan sonra Yapıştır seçeneğini seçtiğin an 1.Klasörde bulunan gösterir. Kırmızı işaretli yerler her iki klasörde aynı klasörün olduğunu vurgular. FLASH BELLEĞE DOSYA KOPYALAMA YOLLARINDAN BİRİ DE ŞÖYLEDİR: Dosyanın/klasörün üzerindeyken Sağ tuş yapılır, Sağ tuş menüsünden Gönder Çıkarılabilir disk seçeneğine tıklanarak bilgisayarımızda bulunan bir klasörü ya da dosyayı flash belleğimize kopyalamış oluruz.
KISAYOL OLUŞTURMA Kısayol, bir dosya veya programın bağlantısıdır. Kısayol olarak ayarlanmış sekmeye çift tıklayarak içerisine girdiğimizde o dosya veya program içerisine aynı şekilde giriş yapmaış oluruz. Büşra adlı kalsörün kısayolunu oluşturmak istediğimde öncelikle klasörü seçip sağ tuş yaptıktan sonra Kısayol oluştur sekmesine tıklarız. Aynı klasör içinde kısayol aşağıdaki gibi görünür.
Masaüstüne Kısayol Oluşturmak Büşra adlı klasörü masaüstünde kısayolunu oluşturmak istediğimde öncelikle klasörü seçip sağ tuş yaptıktan sonra Gönder Açılan pencereden Masaüstü( Kısayol oluştur) sekmesine tıklarız. Masaüstüne gönderilen klasör görüntüsü aşağıdaki gibi görünür.
GOOGLE HESAPLARI Google a ait hizmet ve servislerden (gmail, drive, youtube vb.) yaralanabilmek için bir Google hesabımızın olması gerekmektedir. Google Hesabı Edinme=Bir Google Hesabı Oluşturmak İçin 1. Google ana sayfasındayken ekranın sağ üst köşesindeki oturum açın butonuna tıklayın. 2. Açılan sayfadaki hesap oluşturun yazısına tıklayın.
3. Karşımıza gelen formu eksiksiz bir şekilde doldurduktan sonra sonraki butonuna basarak hesap oluşturabiliriz. 1. Adınızı ve Soyadınızı bu bölüme yazın. 2. Google hesaplarında her zaman kullanacağınız isminizi seçiniz. Bu bölümde Türkçe harfler(ş,ç,ğ,ü,ö,i,ı) ve boşluk kullanamayız. Ayrıca daha önceden alınmamış bir isim seçmemiz gerekmektedir. 3. Hesabınıza ait şifrenizi belirleyin. Şifrenizin harf ve rakamlardan oluşması tavsiye edilmektedir. Ve en az 8 karakterden oluşmalıdır. Şifrenizi hiç kimseyle paylaşmayın. 4. Üst bölüme girdiğiniz şifreyi tekrar girin. 5. 18 yaşından büyük olmak gerektiği için uygun bir tarih giriniz. 6. Cinsiyetinizi belirleyiniz. 7. Bu bölümü girmek zorunda değiliz boş bırakabiliriz. 8. Eğer başka bir e-posta adresiniz varsa yazabilirsiniz. Boşta kalabilir. 9. Resimde gösterilen rakamları alt bölüme giriniz. 10. Yaşadığınız ülkeyi belirleyiniz. 11. Hizmet şartlarını ve gizlilik politikasını kabul etmek için seçeneği işaretleyin.
e-posta gönderme: Hesap oluşturduktan sonra e-posta gönderebilmek için Google ın e- posta servisi olan gmaili kullanarak mail gönderme ve alma işlemleri yapabiliriz. Öncelikle Google ana sayfasında sağ üst köşedeki oturum açın linkini tıklayarak kullanıcı adı ve şifremizi girerek oturum açmalıyız. Oturumumuzu açtıktan sonra Google ana sayfasındaki uygulamalar sekmesinden Gmail seçeneğini seçeceğiz. Gmail sayfamızın sol tarafındaki menüden E-POSTA YAZ butonuna bastığımızda Yeni İleti penceremiz açılır. Bu pencerede alıcı kısmına mail göndereceğiniz kişinin e-mail adresini konu kısmına mailinizin konusunu (Başlık) alt kışındaki boş alanada mail içeriğinizi yazdıktan sonra gönder butonuna basarak mail gönderebiliriz. Mailinize dosya eklemek için alt taraftaki ataç işareti seçilerek açılan pencereden eklemek istediğimiz dosya bulunur ve seçilir.
e-posta alma okuma : Gmail hesabımıza girdiğimizde ilk açılan ekran gelen maillerimizi görüp okuyabileceğimiz gelen kutusu dur. Bu bölümde gelen postalarımızın nerden geldiği ve konusunun ne olduğunu görebiliriz. Okumak istediğimiz mailin üstüne tıklamamız yeterlidir. Tekrar gelen kutumuza sol menüdeki gelen kutusu butonuna tıklayarak dönebiliriz.