ISSN: 2148-0273 Cilt 6, Sayı 1, 2018 Vol. 6, Issue 1, 2018 Holstein Irkı İneklerde Meme Başı Uzunluğu ile Süt Toplam Bakteri Sayıları Arasındaki İlişkiler Özet Yeliz YILMAZ 1, Özlem ERTEKİN 2* Bu çalışmada 10 adet Holstein ineği kullanılmıştır. Süt toplam bakteri sayılarını saptamak için laktasyon döneminin ilk ayının 3. ve 4. haftalarının son günlerinde her inekten elle sağım ile numuneler elde edilmiştir. Her bir hayvanın meme başı uzunluğu cetvelle ölçülmüştür. Doğrusal regresyon modelleri, iki değişken veya faktör arasındaki ilişkiyi göstermek veya tahmin etmek için kullanılır. Süt toplam bakteri sayıları ile meme başı uzunluğu arasında önemli negatif ilişki bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına göre meme uzunluğundaki 1 cm'lik artış toplam bakteri sayılarında 72602.740'luk bir düşüşe neden olmaktadır. Sütün toplam bakteri sayıları üzerine etki eden faktörler, süt sektörü ve üreticileri için önemlidir. Süt hayvanlarının farklı laktasyon dönemine ait süt toplam bakteri sayıları ile meme ölçümleri arasındaki etkileşimler ve ilişkiler sınırlı sayıda araştırmada ele alınmıştır. Farklı ırk ve tüm laktasyon dönemleri için süt toplam bakteri sayıları ve meme ölçümleri arasındaki ilişkileri araştırmak için daha ileri çalışmalara ihtiyaç vardır. Anahtar kelimeler: Meme başı uzunluğu, süt, toplam bakteri, ilişki Relationships between Teat Length and Milk Total Bacterial Counts in Holstein Cows Abstract Ten Holstein cows were used in this study. In order to determine total bacteria number in the milk, milk samples were obtained with finger milking from each cow during the last days of 3 rd and 4 th weeks of the first month of the lactation period. The nipple length of each animal was measured with a ruler. Linear regression models are used to show or predict the relationship between two variables or factors. A significant negative correlation has been found between total bacteria number in milk and the length of the nipple. According to the results of the research, a one cm increase in udder length causes a decrease of 72602.740 in total bacteria numbers. Factors affecting total bacteria numbers are significant for the dairy sector and producers. Interactions and relations between total bacteria number in milk of different lactation periods of dairy animals and 1 Lisans öğrencisi, Munzur Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Tunceli, e- mail: yelizyilmaz16@gmail.com 2* Özlem Ertekin, Yrd. Doç. Dr., Munzur Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Tunceli, e-mail: oertekin@munzur.edu.tr
Yeliz YILMAZ, Özlem ERTEKİN 48 udder measurements have been dealt with in a limited number of studies. Further studies are required to examine the relationship between total bacteria numbers in milk and udder measurements for different race and lactation periods. Keywords: Teat length, milk, total bacteria, relationship 1. Giriş Sütte toplam bakteri sayısı sütün ekonomisini etkilemektedir. Çünkü toplam bakteri sayısı sütün kalitesini ve işlenebilirliğini etkileyen en önemli faktörlerin başında gelmektedir. Bu amaçla ülkemizde gerek mikrobiyolojik parametreler (toplam bakteri ve somatik hücre gibi) gerekse biyokimyasal parametrelerin (yağ, protein, kurumadde gibi) sütün ekonomisine etkisi üzerine yapılmış araştırmalar son zamanlarda ağırlık kazanmıştır (Eryılmaz ve ark., 2012; Tayfur ve ark., 2014; Yıldırım ve ark., 2014). İneklerde subklinik mastitis üzerine meme morfolojisinin etkisi Uzmay ve ark. (2003) tarafından bildirilmiştir. Araştırmaya göre, uzun ve kalın memelerdeki ineklerde subklinik mastitis riskinin yüksek olduğu bildirilmektedir. Dolayısı ile meme morfolojisinin mastitis üzerine etkili olduğu anlaşılmaktadır. Meme morfolojisi ile ilgili bir çok ölçütler hayvan üzerinden saptanmaktadır (Tokmak ve ark.,2013). Meme başı uzunluğunun toplam bakteri sayısı üzerine etkisinin ne düzeyde olduğunu gösteren bir araştırma literatürde mevcut değildir. Bu çalışma ile meme başı uzunluğuna bağlı olarak kanal boyundaki uzamanın toplam bakteri sayısına kaç birim etki edeceği ile ilgili bir değerin elde edilmesine çalışılmıştır. Bu sayede meme başı kanalındaki bir birim artışın toplam bakteri seviyesinde kaç birim değişikliğe yol açabileceği ile ilgili tahmini bir değer elde edilmiş olacaktır. 2. Materyal ve Yöntem Bu çalışmada Bursa ilinde bulunan özel bir süt sığırcılığı işletmesinde yetiştirilen 10 adet Holstein ırkı sığırdan doğumdan sonraki ilk ayın 3. ve 4. haftalarının son gününde süt örnekleri alınarak ilgili süt parametreleri incelenmiştir. Doğumdan sonraki ilk haftada kolostrum (ağız sütü) elde edildiğinden veriler 3. ve 4. haftalarda alınmıştır. Hayvanlardan sabah sağımları sırasında 2 şer adet 100 ml süt örneği alınmıştır. Örneklerdeki toplam bakteri (TB) sayısı Plate Count Agar (PCA) besi yerlerine yayma plak metodu kullanılarak belirlenmiştir. Her numune 37 C de 24-48 saat inkübasyona tabi tutulmuş ve petrilerde koloni sayımları yapılmıştır. Meme başı uzunlukları (MBU) sütün alındığı meme başından cetvel yardımıyla ölçülmüştür. Toplam bakteri ve meme başı uzunluğu arasındaki ilişkilerin tespitinde Spss 18.00 paket programı kullanılmıştır (Box ve ark., 2005). Söz konusu istatistik yöntemler kullanılmadan önce verilere normal dağılım testi uygulanmıştır (Çimen, 2016). Normal dağılım testi sonucunda normal dağılıma uyduğu belirlenen verilerin analizinde parametrik veri analiz yöntemlerinden olan lineer regresyon analiz yöntemi uygulanmıştır (Çimen, 2015).
49 Holstein Irkı İneklerde Meme Başı Uzunluğu ile Süt Toplam Bakteri Sayıları Arasındaki İlişkiler 3. Araştırma Bulguları ve Tartışma Tablo 1 de sütte toplam bakteri sayısı ile meme başı uzunluğu arasındaki ilişkilere ait model özeti ve katsayılar görülmektedir. Tablo 1. Meme Başı Uzunluğu ve Toplam Bakteri Sayıları Arasındaki İlişkilerin Model Özeti ve Katsayılar Model Summary b Model R R Square Adjusted R Square Std. Error of the Estimate Durbin-Watson 1,941 a,885,869 19921,32325,874 a. Predictors: (Constant), MBU b. Dependent Variable: TB Coefficients a Model Unstandardized Standardized Collinearity Coefficients Coefficients Statistics B Std. Error Beta t Sig. Tolerance VIF 1 (Constant) 627260,274 57540,117 10,901,000 MBU -72602,740 9892,324 -,941-7,339,000 1,000 1,000 a. Dependent Variable: TB Tablo 1 incelendiğinde R 2 değerimiz 0,885 olarak görülmektedir. Buna göre bağımlı değişkenimiz olan toplam bakteri sayısındaki %88,5 luk değişim modele dâhil olan bağımsız değişkenden yani meme başı uzunluğundan kaynaklanmaktadır. Meme başı uzunluğunun toplam bakteri sayısındaki değişim üzerine %88,5 luk zıt yönde bir etkiye sahip olduğu bu sonuca göre anlaşılmaktadır. Yani meme başı uzunluğu ile toplam bakteri sayısı arasında negatif bir ilişki olduğu modelde Unstandardized coefficients yazılı sütunun altındaki B kolonunda -72602.740 olarak görülen değerden anlaşılmaktadır. Değerin önündeki negatif (-) işaret meme başı uzunluğu ile toplam bakteri sayıları arasında zıt yönde ilişkiler olduğunu göstermektedir. Ancak bu negatif ölçünün oransal şiddeti R Square değeri olan %88,5 luk (0.885) değerden anlaşılmaktadır. -72602.740 değeri ise bize meme başı uzunluğundaki 1 cm lik değişimin toplam bakteri sayılarında kaç birim değişime neden olduğunu izah etmektedir. Buna göre her bir cm meme başı uzunluğundaki artış toplam bakteri sayılarında 72602.740 adet bir azalışa neden olacaktır denebilir. Bu oran toplam bakteri
Yeliz YILMAZ, Özlem ERTEKİN 50 sayısında görülebilecek azalma bakımından çok büyük bir orandır. Klaas ve ark. (2005) nın meme başı uzunluğunun patojenlerin meme kanallarına geçişinde önemli bir etken olduğunu bildirmesi araştırma bulgularımız destekler mahiyettedir. Bu sebeple ıslah çalışmalarında meme başı uzunluğu seleksiyon kriteri olarak dikkate alınmalıdır. Meme başı uzunluğu küçük olan hayvanların damızlık olarak seçilmesi ile sütte toplam bakteri sayılarının azaltılması mümkün olabilecektir. Ancak bu konuda genel yargılara varabilmek için mevcut çalışmanın başka sığır ırkları üzerinde tekrarlanarak sonuçların teyit edilmesi yararlı olacaktır. Çeşitli meme ölçüleri süt parametreleri üzerine etki ettiğinden (Çakır Sahilli ve Çimen, 2017) toplam bakteri sayıları üzerine diğer meme ölçülerinin etkisinin de belirlenmesi yaralı olacaktır. Bu amaçla yapılacak benzer çalışmalar literatüre önemli destek sağlayacaktır. 4. Kaynakça Box, G.E.P., Hunter, J.S., Hunter, W.G., 2005. Statistics for Experimenters. Design, innovation,and Discovery. Second Edition. Wiley interscience. A John Wiley&Sons, Inc., Publication. ISBN-13 978-0471-71813-0. Çakır Sahilli, Y ve Çimen, M., 2017. The Effect of Body and Udder Measurements on milk lactose in native goat. International Journal of Bioscience 10 (4) : 284-287. Çimen M., 2015. Fen ve Sağlık Bilimleri Alanlarında Spss uygulamalı Veri Analizi. Palme Yayıncılık, Yayın No: 905, ISBN: 978-605-355-366-3. Sıhhıye, Ankara. Çimen, M., 2016. Mühendislik Verilerinde Tek Örnek İçin Parametrik ve Parametrik Olmayan Testler. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 29:67-77. Eryılmaz, H., Çimen, M., Eryılmaz, M., Özer, A.ve Karataş, A., 2012. Elazığ İlinden Mart Ayında Elde Edilen İnek Sütlerinde Ekonomik Öneme Sahip Biyokimyasal Parametrelerin AB ve Türk Standartlarına Uygunluğunun Belirlenmesi. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi. 7(2): 44-47. Klaas, I.C., Envvoldsen, C., Ersboll, A.K., Toille, U.: Cowrelated risk factors for milk leakage. J Dairy Sci., 2005; 88: 128-136. Uzmay, C., Kaya, Y., Akbas, Y., Kaya, A: Effects of udder and teat morphology, parity and lactation stage on subclinical mastitis in Holstein cows. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 2003; 27: 935-941. Tayfur, M., Çimen, M., Demir, Y., Baş, İ., Kotan, M., Tüzün, S., 2014. Adıyaman İli Kahta İlçesinden İlkbahar ve Kış Mevsimlerinde Elde Edilen Beyaz Peynirlerde Bazı Biyokimyasal Parametrelerin Karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üni. Dergisi, 24:1-6. Tokmak, A., Çimen, M., Akıncı, Ç., 2013. Holstein ineklerden elde edilen sütlerde biyokimyasal parametreler ile meme ölçüleri arası korelasyonlar. Bilim ve
51 Holstein Irkı İneklerde Meme Başı Uzunluğu ile Süt Toplam Bakteri Sayıları Arasındaki İlişkiler Gençlik Dergisi, 1(1):1-6 Yıldırım, H., Çimen, M., İlhan, A., Turan, Z., Demir, Z., Demir, B., 2014. Adıyaman İlinden Elde Edilen İnek Sütlerinde Ekonomik Öneme Sahip Biyokimyasal Parametrelerin AB ve Türk Standartlarına Uygunluklarının Belirlenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 22:1-7