BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ DERS NOTLARI-2 *İşletim Sistemi çeşitleri: a)masaüstü İşletim sistemleri:pc ve Dizüstü bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemleridir.en yaygın kullanılan masaüstü işletim sistemleri;windows XP,Windows 7,Windows 8,Linux,Mac Os X tir. b)mobil İşletim Sistemleri:Tablet ve Akıllı Cep telefonlarında kullanılan işletim sistemleridir.en yaygın kullanılan mobil işletim sistemleri olarak Android,IOS,Symbian işletim sistemlerini sayabiliriz. Donanım parçasına ait sürücülerin yüklenmesinden sonra, İşletim sisteminin kendisini güncellemesinden sonra, Bilgisayara yeni bir program kurduktan sonra, Bilgisayarın çalışmasında sorun olduğu zaman, Virüs taramasından sonra, bilgisayarı kapatıp açmak zorunda kalabilirsiniz. Bunun için Başlat menüsünde yer alan Kapat butonunun yanındaki üçgen işaretine basılır. Ekrana gelen komutlardan Yeniden başlat komutu seçilir. Bu komutu çalıştırmadan önce bilgisayarınızda tüm programları kapatmayı unutmamalıyız. WINDOWS İŞLETİM SİSTEMİ KULLANIMI a. Bilgisayarı çalıştırma Güç Düğmesi Bilgisayarı açmak için öncelikle elektrik bağlantıları kontrol edilmelidir. Bilgisayarın güç kablosu mutlaka topraklaması olan bir prize takılmadır. Daha sonra bilgisayar kasasının ön tarafında bulundan Power(Güç) düğmesine basılmalıdır. Daha sonra ekrana ait Power(Güç) düğmesine basılır. Bilgisayarınızda Windows İşletim Sistemlerinden biri kurulu ise, işletim sistemine ait masa üstü ekrana gelir. b. Bilgisayarı düzgün şekilde kapatma Bilgisayarı kapatmak için çalıştığımız tüm programdan çıkarız ve bilgisayarın çalışmadığından yani işlem yapmadığından emin olmalıyız. Eğer WINDOWS 7 işletim sistemi kullanıyorsanız Başlat menüsünde Kapat butonuna basmalıyız. Bazı istisnalar dışında, asla bilgisayarı Power(Güç) düğmesine basarak kapatmamalıyız. Bilgisayarı, klavyede yer alan ALT tuşu ile birlikte F4 fonksiyon tuşuna basarak ta kapatabiliriz. Daha sonra ekrana ait Power(Güç) düğmesine basarak ekranı da kapatmalıyız. c. Bilgisayarı tekrar çalıştırma Bazen bilgisayarı kapatmadan tekrar başlatmak isteyebiliriz. Bu tip durumları şöyle sıralayabiliriz; Ayrıca klavyede yer alan ALT + F4 tuşuna basılarak bilgisayar yeniden başlatılabilir. Ayrıca, Kapat düğmesine basıldığında Yeniden Başlat komutu ile birlikte başka işlemleri de gerçekleştirebiliriz. Şimdi bunları açıklayalım. Uyku Modu: Bilgisayarınızı kapatmak yerine uyku moduna almayı seçebilirsiniz. Bilgisayarınız uyku moduna alındığında ekran kapanır ve genellikle bilgisayarın fanı durdurulur. Bilgisayarın uyku modunda olduğunu göstermek için genellikle bilgisayar kasasının dışındaki bir ışık yanıp söner veya sarıya dönüşür. Bu işlemin tamamı yalnızca birkaç saniye sürer.bilgisayarın başından kalkacaksanız ve bu uzun bir zaman alacaksa, elektrik tasarrufu yapmak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Hazırda Bekletme: Oturumunuzu kaydeder ve bilgisayarı kapatır. Bilgisayarı açtığınızda kaldığınız yerden kullanmaya devam edebilirsiniz. Bu düğme bilgisayarın uzun süre kullanılmayacağı durumlarda seçilir. Bu düğme tıklandığında çalışan tüm programlar bir süre için duraklatılarak bilgisayarın enerji tasarrufu yapması sağlanır. Bekleme konumu bilgisayarın en az enerji tükettiği durumdur. Pil ile çalışan bilgisayarlarda bu konum sıkça kullanılır. 1
Oturumu Kapatma: Oturumu kapat düğmesi bilgisayarı kapatmak amacıyla kullanılmaz. Bu düğme sadece oturumu kapatmak veya kullanıcı değiştirmek için kullanılır. Windows oturumunu kapattığınızda, kullandığınız tüm programlar kapatılır, ancak bilgisayar kapatılmaz. Kullanıcı Hesabını Değiştirmek: ulaşılabildiği gibi bilgisayarın her türlü ayarı yapılabilir, istenilen bütün programlar çalıştırılabilir, kayıtlar yapılabilir. Görev Çubuğu Çalışan programlar arasında geçiş yapmayı sağlayan, programları hızlı başlatmak için üzerine kısa yollar eklenebilen ve açık olan programların simgelerini gösteren araç çubuğudur. Bilgisayarınızda birden fazla kullanıcı hesabı varsa Hızlı Kullanıcı Değiştirme, oturumunuzu veya programlarınızı ve dosyalarınızı kapatmadan başka bir kişinin bilgisayarda oturum açmasını sağlamanın kolay bir yoludur.kullanıcı hesabını değiştirmek için Başlat düğmesini ve ardından Kapat düğmesinin yanındaki oku tıklatın. Kullanıcı Değiştir'i tıklatın. d)bilgisayar masaüstü ekranı ortamı Bilgisayar açıldığında ekrana gelen masaüstünde; çeşitli simgeler, Başlat menüsü düğmesi ve Görev Çubuğu yer alır. Masaüstü, Windows 7 işletim sisteminin ana sayfası olarak kabul edilir. Kullanıcı burada yer alan simgeler ve menüler yardımıyla yüklü bulunan bütün programlara ulaşabilir. Masaüstünde yer alan ekran elemanlarının işlevleri aşağıdaki gibidir. Hızlı Başlat bölümü Etkin simgeler bölümü e)masaüstü içerik menüsü özellikleri(sağ tıklama) Görünüm: Bu komut grubu altında yer alan komutlar masaüstünde yer alan simgelerin kullanıcının isteğine göre gösterilmesi için kullanılır. Fare göstergeci Görünüm komutu üzerine getirildiğinde ekrana gelen alt menüden gerekli seçimler yapılarak simgeler masaüstünde değişik özelliklerde yerleştirilir. Örneğin; Büyük Simgeler seçildiğinde masaüstünde yer alan simgelerin boyutu büyük simgeler olarak dizilirler. Küçük Simgeler seçildiğinde ise simgelerin boyutları küçük olarak görünür. 2 Simgeler Başlat menüsü Başlat Menüsü Görev Çubuğu Sıralama Ölçütü: Bu komut grubu altında yer alan komutlar masaüstünde yer alan simgelerin değişik özelliklerde sıralanarak gösterilmesi için kullanılır. Fare göstergeci Sıralama Ölçütü komutu üzerine getirildiğinde ekrana gelen alt menüden gerekli seçimler yapılarak simgeler masaüstünde değişik özelliklerde sıralandığını görürsünüz. Örneğin; Ad seçildiğinde simgelerin ada göre sıralandığını, Boyut seçildiğinde ise simgelerin boyuta göre sıralandığını görürsünüz. Başlat menüsü bilgisayarda bulunan bütün programlara ulaşabilmeyi sağlayan ana menüdür. Bu menü içerisinde Tüm Programlar, Belgelerim, Bilgisayarım, En Son Kullandıklarım, Çalıştır gibi menüler ve bunlara bağlı olarak alt menüler yer alır. Başlat menüsünde yer alan bütün menü ve alt menülere fare yardımıyla hızlı bir şekilde
f)görüntü özellikleri: 1-Masaüstü arkaplan resmini değiştirme: Masaüstünde sağ tıklayıp içerik menüsü Açılır.Buradan Kişiselleştir seçeneğine tıklanır. g)kısayol Oluşturma: Programları hızlı bir şekilde çalıştırmak veya klasörlere kolay yoldan ulaşmak için oluşturulmuş simgelere denir.masaüstünde bir program veya klasörün kısayolunu oluşturmak için;kısayolu oluşturulacak program veya klasör üzerinde sağ tıklayıp Gönder Masaüstü (kısayol oluştur) seçeneğine tıklanır. h)klasör işlemleri: Klasör Nedir? Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör (dizin) denir. Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız dosya klasörlerine benzetebiliriz. Niçin Klasör Kullanırız? Nasıl ki alışveriş merkezlerinde binlerce ürün içerisinden almak istediğimizi reyonlar sayesinde kolayca bulabiliyorsak klasörler de dosyalarımızı gruplamamızı ve dilediğimizde kolayca ulaşmamızı sağlar. Bilgisayarımızda da fotoğraflarımızı Resimler, müziklerimizi 3 Müziğim, yazılarımızı da Belgelerim klasörüne koyarız. Böylece hangi dosyaya ihtiyacımız varsa o klasöre gider ve zaman kaybetmeden o dosyayı açabiliriz. 2-Ekran Koruyucu değiştirme:masaüstünde sağ tıklayıp Kişiselleştir seçeneğine tıklarız.ekrana gelen pencereden sağ alt kısımda yer alan ekran koruyucu seçeneğine tıklanır.ekran koruyucu türü,ayarı süre ayarlandıktan sonra tamam seçeneğine tıklanır.
Klasör İsimleri : Dosya adlarında kullanılmayan karakterler klasör isimlerinde de kullanılamaz. Alt Klasörler : Bir klasör içerisinde birden fazla klasör yer alabilir. Örneğin Oyunlar klasörü içerisine Savaş Oyunları, Zeka Oyunları, Yarış Oyunları ve Spor Oyunları klasörleri ekleyebiliriz. 2)Klasör veya dosya ismini değiştirme: Klasör veya dosyaların ismini değiştirmek için üzerinde sağ tıklayıp içerik menüsünden Yeniden Adlandır seçeneğine basılır veya klasör veya dosyaya bir kez tıklanıp klavyeden F2 tuşuna basılarakta isim değiştirilebilir. 3)Klasör veya dosya silme:silinecek dosya veya klasörler seçildikten sonra üzerinde sağ tıklayıp Sil seçeneğine basılır yada seçme işleminden sonra klavyeden Delete tuşu ile silinerek geri dönüşüme gönderilir. Silmek istenilen klasör veya dosya üzerinde sağ tıklayıp Sil seçeneğine basılır.windows ta silinen dosya ve klasörler Geri Dönüşüm kutusuna gönderilirir. 4)KES-KOPYALA-YAPIŞTIR: a-kopyalama işlemi: Kopyalamak istediğiniz dosya veya Klasörleri seçip üzerinde sağ tıklarız.menüden Kopyala seçeneğine tıklanır.daha sonra kopyalama işleminin yapılacağı yere gideriz.(sürücü yada klasör)burada boş bir yerde sağ tıklanır ve Yapıştır seçeneğine basılır. Bu işlemi klavye ile yapmak istiyorsak;kopyalanacak dosya veya klasörler seçildikten sonra Ctrl+C tuşuna basılır.ardından kopyalamanın yapılacağı yere gidilip Ctrl+V tuşlarına basılarak işlem gerçekleştirilir. b-taşıma işlemi:dosya veya klasörleri bir yerden başka bir yere( klasör veya sürücüye) taşımak için dosyalar seçildikten sonra sağ tıklanır ve Kes seçeneğine basılır.ardından Taşımak istenilen sürücü yada klasöre giderek Yapıştır seçeneğine tıklanarak taşıma işlemi gerçekleştirilmiş olur. Bunu klavye kullanarak yapmak için; Ctrl+X: Kes Ctrl+V:Yapıştır i) Geri Dönüşüm Kutusu: Silinen dosya ve klasörlerin gönderildiği yerdir. Bir dosya geri dönüşüm kutusundan da silinmediği sürece geri kurtarılabilir.ancak geri dönüşüm kutusundan da silindiyse özel kurtarma programları haricinde geri kurtarılamaz. Silinen dosyaları görmek için geri dönüşüm kutusuna çift tıklayarak açabiliriz.bir dosyayı yada klasörü geri almak istiyorsak geri dönüşüm kutusunda kurtarılmak istenilen dosya yada klasör üzerinde sağ tıklayıp Geri yükle seçeneğine tıklanır.tamamen silmek istiyorsak Sil komutuna tıklanır. (İşletim sisteminin yüklü olduğu sabit disk bu yolla biçimlendirilemez). Daha sonra aşağıdaki biçimlendirme penceresi ekrana gelir.buradan biçimlendirilecek disk ile ilgili dosya sistemi,diskin adı ve biçimlendirme seçeneği seçilerek Başlat butonuna basılarak diskiniz biçimlendirilmiş olur.biçimlendirme bittikten sonra diskiniz üzerindeki tüm dosyalarınız silinmiş olacaktır.bu yüzden biçimlendirme işleminden önce diskinizde yer alan yedeği olmayan dosya veya klasörlerinizi başka bir sürücüye kopyalamanız gerekmektedir.aksi taktirde biçimlendirme işleminden sonra diskte hiçbir dosya kalmayacaktır.biçimlendirme seçeneklerinden Hızlı başlatı işaretlerseniz çabuk bir biçimlendirme işlemi yapmış olursunuz. 4 j)disk Biçimlendirme: Küçük boyutlu dosya ve klasörlerin taşınması için kullanılan flash belleklerin, harici sabit disklerin, kart okuyucuların kullanılmadan önce biçimlendirilmesi gerekir.bunun için diskinizi bilgisayara taktıktan sonra Masaüstünde yer alan Bilgisayar penceresinden biçimlendirmek istediğiniz diskin üzerinde sağ tıklayıp Biçimlendir seçeneğine tıklanır.
k)denetim Masası: Windows işletim sistemlerinde tüm ayarların yapıldığı kısımdır.başlat menüsünden Denetim masası butonuna basılarak yada Bilgisayar penceresinden de ulaşılabilir.kullanıcı hesapları,program ekle-kaldır,fare,klavye,güç ayarları,görüntü işlemleri,güncelleştirme ayarları gibi bir çok işlemin yapıldığı yerdir. *Program Kaldırma işlemi: Bilgisayada kurulu programları kaldırmak için Denetim Masası içerisinde yer alan Programlar ve Özellikleri seçeneğine girilir. Ekrana gelen pencereden bilgisayarınızda yüklü olan tüm programları görebilirsiniz.kaldırmak istediğiniz programın adını seçerek üst kısımda yer alan Kaldır butonuna basarız. Ekrana gelen onaylama işlemlerini kabul ettikten sonra seçtiğiniz program bilgisayarınızdan kaldırılmış olur. KAPASİTE ÖLÇÜ BİRİMLERİ Bilgisayarda verilerin depolandığı birimlerin belirli kapasiteleri vardır.bunların ölçebilmek için kullanılan ölçü birimleri şu şekildedir. Kapasite ölçüm birimleri küçükten büyüğe Bit, Byte (Bayt),KB(Kilo Byte), MB (Mega Byte), GB (Giga Byte), TB (Tera Byte). Bit:En küçük birim bit tir. Bilgisayar içinde karakterler ikilik sayı siteminde 8 haneli bir sayıyla ifade edilir. İşte bu sayının her bir basamağına 1 Bit denir. Örneğin: A karakteri bilgisayar içinde 0100001 sayısıyla ifade edilir. İşte bu sayının her basamağına 1 Bit denir. O zaman Bilgisayar içindeki her bir karakter 8 bit ten oluşur. A karakteri=8 Bit, + kararkteri=8 bit. Soru: ANADOLU kelimesi kaç Byte ve kaç Bit tir. Çözüm: ANADOLU kelimesi 7 karakterden oluşmaktadır. 1 Karakter=1 Byte olduğu için bu kelime 7 Byte tır. 1Byte=8 bit olduğundan dolayı bu kelime 8x7=56 Bit tir. Soru: 2048 KB kaç MB dır? Çözüm: 1024 tane KB=1 MB olduğundan 2048 KB=2 MB tır. Çünkü 2048 in içinde 2 tane 1024 vardır. Genel olarak günümüzdeki sabit disklerin GB (giga bayt) seviyesinde kapasiteleri vardır. Örneğin 200 GB,400 GB, gibi. 5 Byte (Bayt) : Bilgisayar içinde her karakter aynı zamanda 1 Byte tır. Örneğin A karakteri=1 Byte. A karakteri =1 Byte A karakteri=8 Bit Yukardaki eşitliklere göre 1 Byte=8 Bit sonucu çıkarılabilir. 1 Byte=8 Bit 1 KB (Kilo Byte)=1024 Byte 1 MB (Mega Byte)=1024 KB CD=700 MB Ör: Yaklaşık) 2500 Kitap, 500 Resim, 200 mp3, 50 Dk lık video DVD=4,7 GB Ör: (Yaklaşık) 15000 Kitap, 3000 Resim, 1200 mp3, 4 tane 100 dk lık Video Flash Bellek=16 GB Ör: (Yaklaşık) 60000 Kitap, 12000 Resim, 4800 mp3, 16 tane 100 dk lık Video 1GB (Giga Byte)=1024 MB 1 TB (Tera Byte)=1024 GB dır.
Dosya Nedir? Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir. Dosya içerisindeki bilgi; resim, yazı, çizim, ses gibi her şey olabilir. Dosya Yapısı :Bir dosya ismi 3 kısımdan oluşur. Dosyaya kendimizin verdiği isimdir. Bu isim ile dosya içerisinde ne olduğunu dosyayı açmadan bilebiliriz. Örneğin, Anneler Günü Şiiri.txt dosyasında anneler gününe ait bir şiir olduğunu açmadan anlayabiliriz. Dosya isminde aşağıdaki karakterleri kullanamayız.? * / \ " : < > Nokta: Dosya adı ile dosya uzantısı ayıran işarettir. Tüm dosyalarda bulunur. Dosya Uzantısı : Dosyanın türünü, hangi yazılım tarafından oluşturulduğunu ve açılabileceğini gösteren kısımdır. Genellikle 3 harften oluşur. Bu harfler dosya türünün İngilizce karşılığının kısaltmasıdır. Örneğin şiir yazdığımız bir dosyanın uzantısı TXT dir. TXT uzantısı TEXT kelimesinin kısaltılmış hali olup yazı anlamına gelir. Bir dosyanın sadece uzantısına bakarak içerisindeki bilginin türünü öğrenebiliriz. Örneğin MP3 uzantılı bir dosyada müzik, PDF uzantılı bir dosyada bir kitap olduğunu dosyayı açmadan anlayabiliriz. Popüler Dosya Uzantıları Sürücü Nedir? Dosya ve klasörlerin saklanabileceğini fiziksel ortamlardır. Örneğin sabit disk, CD/DVD ROM sürücüsü, hafıza kartı, USB bellek gibi. Sürücü İsimleri : Sürücüler A dan Z ye kadar bir harf ile adlandırılırlar. A ve B sadece disket sürücüye verilen harflerdir. Bunun dışındaki harfler sırasıyla diğer sürücülere verilir. Harften sonra iki nokta (:) işareti kullanılır. A: veya C: gibi. Sürücü harflendirilmesi işletim sistemi tarafından yapılır. Buna ek olarak biz de harfin yanına bir etiket yazabiliriz. Örneğin; Yerel Disk (C:) gibi. Sürücü Adlandırma : Örneğin bilgisayarımızda bir disket sürücü, bir sabit disk ve bir de DVD-ROM olduğunu düşünürsek sürücüler şöyle adlandırılacaktır: Disket Sürücü (A:) Sabit Disk (C:) DVD-ROM (D:) Bilgisayara sonradan bir USB bellek taktığımızda bu belleğe (E:) harfi verilecektir. USB belleği çıkarmadan bir hafıza kartı takarsak bu kart ise (F:) harfini alacaktır. Sürücüleri Görüntüleme : Bilgisayara takılan tüm sürücüler Bilgisayarım simgesine tıklandığında açılan ekranda görülebilir. Dosya, Klasör ve Sürücü Adresleri Bir dosyanın/klasörün adresi o dosyanın/klasörün hangi sürücü ve klasör içerisinde olduğunu gösterir. Dosya, klasör veya sürücü adreslerinde sürücü ve klasör isimlerinden sonra ters bölü işareti (\) kullanılır. Örneğin CD-ROM sürücümüzün adresi: D:\ CD-ROM daki Filmler klasörünün adresi D:\Filmler CD-ROM daki Filmler klasörünün içerisindeki Çanakkale.AVI film dosyamızın adresi: D:\Filmler\Çanakkale.AVI 6 Dosya Uzantısı TXT MP3, WAV BMP, JPG GİF PDF AVİ, MPEG, MOV EXE DOC,DOCX PPT,PPTX İçerik Yazı Ses ve Müzik Resim Hareketli Resim Kitap Film Çalıştırılabilir Program Microsof Office Word Microsoft Office Powerpoint Önemli Notlar Bir klasör içerisinde aynı ada ve uzantıya sahip birden fazla dosya olamaz. Bir klasör içerisinde aynı isme fakat farklı uzantıya sahip dosyalar bulunabilir. Örneğin, Çanakkale.avi filmi ile Çanakkale.txt şiiri aynı klasörde bulunabilir. Bir klasör içerisinde aynı ada sahip başka bir klasör bulunamaz. Dosya ve klasör adlarında büyük/küçük harfler aynı kabul edilir. Örneğin ÇANAKKALE.TXT ile Çanakkale.txt dosyaları aynıdır.