k ı l ş a d Vatan p a t i K Butik acı H r e p l A
GENEL KÜLTÜR SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR GENEL HUKUK BİLGİSİ Hukuk Ahlak Din Görgü Subjektif Ahlak Objektif Ahlak Dünyevi Kurallar Uhrevi Kurallar Kodlayalım Din Ahlak ª ª Subjektif Ahlak: Nefs, vicdan ª ª Objektif Ahlak: Topluma karşı Görgü Hukuk Günah Sevap İyi kötü değer yargıları Davranış kalıpları Devlet desteği ÇIKMIŞ SORU Aşağıdakilerden hangisi sosyal hayatı düzenleyen kurallardan biri değildir? (KPSS - 2009) A) Din kuralları B) Fizik kuralları C) Görgü kuralları D) Ahlak kuralları E) Hukuk kuralları Cevap: B Hukuk kurallarının diğer sosyal düzen kurallarından ayıran özellikler şunlardır: Devlet desteği Maddi yaptırım Soyutluk (Kişilik dışı olma) Genellik Bağlayıcılık VATANDAŞLIK w.lideryayin.com 3
GENEL HUKUK BİLGİSİ GENEL KÜLTÜR YAPTIRIM (MÜEYYİDE) Sosyal hayatı düzenleyen kurallara uyulmadığında karşılaşılan tep kidir. Maddi Yaptırım Hukuk kurallarına aykırı davranıldığında uygulanan yaptırımdır. Ceza Cebr-i icra Tazminat Hükümsüzlük İptal Müsadere Manevi Yaptırım Din, Görgü, Ahlak kurallarına uyulmadığında karşılaşılan yaptırımdır. Ahlak kuralları & Ayıplama Küçük görülme Din kuralları & Günahkar sayılma Görgü kuralları & Cahillik Görgüsüzlük Vefasızlık MADDİ YAPTIRIM TÜRLERİ Ceza Cebri icra Tazminat Hükümsüzlük İptal Müsadere Suç işleyen kişilere öngörülen yaptırımdır. Yükümlülüğünü yerine getirmeyen kimselerin, bu yükümlülüğünü devlet zoru ile yerine getirmesini sağlayan yaptırımdır. Zarar veren kimseye, verdiği zararı gidermesi için öngörülen yaptırımdır. Kanunun öngördüğü şekilde yapılmayan hukuki işlemleri geçersiz kılan yaptırımdır. İdarenin yapmış olduğu hukuka aykırı idari işlemin ortadan kaldırılmasını öngören yaptırımdır. Suç işlenmesi ile ilgili olan ya da bu amaçla hazırlanan eşyaya veya hukuka aykırı yollardan elde edilmiş kazanca el konulup hazineye aktarılmasıdır. KODLAYALIM Yaptırım türleri ile ilgili şu ilişkilendirmeler yapılabilir. Ceza Cebri İcra Tazminat Hükümsüzlük İptal Müsadere Suç Devlet gücü / Zoru Zarar (Maddi - Manevi) Eksiklik, sakatlık, geçersizlik İdari işlem, hukuka aykırılık Hukuka aykırı eşya ya da kazanç Genel müsadere ile maddi yaptırım türleri içerisinde saydığımız müsadere (özel müsadere) kavramları birbirinden farklıdır. Genel müsadere kişinin tüm malvarlığına el konulması şeklinde ortaya çıkan ve hukukumuzda olmayan bir yaptırım türüdür. 4 w.lideryayin.com VATANDAŞLIK
GENEL KÜLTÜR GENEL HUKUK BİLGİSİ SUÇUN UNSURLARI Kanuni (Tipiklik) Hangi eylem ve davranışların suç teşkil ettiğinin ve bunlara ne gibi ceza verileceğinin önceden kanunla belirtilmesidir. Kanunun suç olarak tanımlamadığı bir fiile suç demek mümkün değildir. Failin yaptığı hareketin dış dünyada meydana getirdiği değişiklik yani fiil, maddi unsurdur. Ceza hukuku açısından fiilsiz suç olmaz. Fiilin unsurları; hareket, netice ve illiyet bağıdır. Hareket: Failin belli bir hedefe yönelmiş, bilinçli ve ceza hukuku açısından önem taşıyan davranışıdır. Hareket iki şekilde gerçekleşebilir: İcrai hareket: Yapma eylemi sonucunda suçun ortaya çıkmasıdır. Birine kurşun sıkmak, birinin malını çalmak vs. Maddi (Hareket) İhmali hareket: Eylemsizlik sonucunda suçun ortaya çıkmasıdır. Cankurtaranın sevgilisiyle konuşurken birinin boğulduğunu görmesi, o kimsenin ölümüne kayıtsız kalması ihmal suretiyle bir davranışta bulunmaktır. Netice: Her hareketin bir sonucu vardır. Neticesiz suç olmaz. (A) nın, (B) ye bıçakla saldırması durumunda netice, (B) nin yaralanmasıdır. İlliyet (Nedensellik) Bağı: Suç teşkil eden hareketle neticeyi birbirine bağlayan hukuki bağdır. Nedensellik bağı yoksa sorumluluk yoktur. (A) nın, (B) ye bıçakla saldırması icrai bir harekettir. Bu hareketin neticesi (B) nin yaralanmasıdır. (B), (A) nin bu hareketi sonucunda yaralanmıştır. Bu durumda hareket ile netice arasında bir illiyet bağı vardır. Eğer (B) bu saldırıdan yaralanmadan kurtulmuş; ancak daha sonra bir kaza neticesinde yaralanmışsa (B), (A) nın saldırısı neticesinde değil, kaza neticesinde yaralanmış olur. Bu durumda (A) nın hareketiyle neticeyi birbirine bağlayan hukuki bir bağ yoktur. VATANDAŞLIK w.lideryayin.com 5
GENEL HUKUK BİLGİSİ GENEL KÜLTÜR Faildeki kusurluluk iradesi suçun manevi unsurudur. Manevi unsur kast ve taksir olmak üzere ikiye ayrılır: Kast: Kanunun suç saydığı fiili ve onu meydana getirecek hareketi bilerek ve isteyerek işleme iradesidir. Bir hareketin kasıt olarak değerlendirilebilmesi için iki unsuru birlikte taşıması gerekir. Bunlar; bilme ve isteme unsurlarıdır. Eczacı (B) nin tartıştığı (K) ye bilerek ve isteyerek yanlış ilaç vermesi ve bunun neticesinde (K) nin sağlığının bozulması eczacının kasıtlı iradesinden kaynaklanır. Manevi (Kusurluluk) Taksir: Yeni Ceza Kanunu na göre taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısı ile bir suçun bilmeden ve istemeden ortaya çıkmasıdır. Ceza Kanunu nda Taksir Olarak Sayılan Hâller: Tedbirsizlik Dikkatsizlik Meslekte / Sanatta acemilik, tecrübesizlik Nizamat ve talimatlara aykırı hareket Trafik kurallarına aykırı hareket edilmesinden kaynaklanan suçlar taksirli suçtur. Eczacı (B) nin doktor reçetesini yanlış okuması sebebiyle (K) ye yanlış ilaç vermesi ve bunun neticesinde (K) nin sağlığının bozulması eczacının taksirli iradesinden kaynaklanır. Çünkü eczacı dikkat ve özen yükümlülüğüne uymamıştır. 6 w.lideryayin.com VATANDAŞLIK