DENİZ KAYNAKLI KİRLİLİKLERİ ÖNLEME ÇALIŞMALARI İMEAK DENİZ TİCARET ODASI GİZEM MATARACI 23.12.2015 1
İMEAK DENİZ TİCARET ODASI 26 Ağustos 1982 de İstanbul Deniz Ticaret Odası olarak kurulmuştur. Daha sonra faaliyet alanları nedeniyle Türkiye kıyılarına yayılacak şekilde genişlemiş ve İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası adını almıştır. Merkezi İstanbul da olup, 1991 yılından bu tarafa halen bulunduğu binada görevini sürdürmektedir. 2
Şubeler ve Temsilcilikler Antalya Bodrum Fethiye İskenderun İzmir Karadeniz Ereğli Marmaris 16 Temsilcilik 3
DTO Çalışmaları Deniz emniyeti ve çevresini tehdit eden olasılıkları en aza indirebilmek, deniz kirliliğinin önüne geçebilmek amacıyla; Ulusal ve uluslararası mevzuatın getirdiği yükümlülükler takip edilerek sektör bilgilendirilmekte, Mevzuat hazırlanmasında ilgili Bakanlıklarla koordineli olarak çalışılmakta ve görüş beyan edilmekte, Çevreye uyumlu teknolojiler, üretim ve ürünler konusunda üyelerimiz bilgilendirilmekte, IMO MEPC Toplantı Gündeminde yer alan belgelere ilişkin görüş verilmekte, 4
DTO Çalışmaları Kıyılarımızda etkin acil müdahale sistemi kurulması ve Türk Boğazları nda, standart altı gemilerin, oluşturduğu çevresel risklerin en aza indirilmesi için kurum/kuruluşlarla işbirliği yapılmakta, Deniz kirliliğinin büyük bölümünü oluşturan karasal kaynaklı kirlenmenin önlenmesi için öneriler geliştirilerek ilgili Bakanlıkların değerlendirmesine sunulmakta, Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında; Kıyı tesislerinde, atık alım ve bertaraf hususlarında alt yapının kurulması, Ayrıca, Koy ve Körfezlerde atık alımı için Gemi Atık Takip Sistemleri Uygulama Genelgesi kapsamında Mavi Kart Sistemi uygulamasına geçen İl sınırları içinde, yeterli alt yapının oluşturulması çalışmalarına teknik destek verilmektedir. 5
DENİZ KİRLİLİĞİ 6
Deniz Kirliliği Günümüzde dünya ve ülkemiz ticaretinin yaklaşık %90 ı denizyolu ile yapılmaktadır. Deniz taşımacılığı birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu sorunların en önemlisi deniz taşımacılığı sonucunda oluşan deniz kirliliğidir. Deniz kirliliği hiç şüphesiz Dünya gündemini hem bölgesel hem de küresel ölçekte meşgul eden en önemli çevre sorunlarından birisidir. 7
DENİZ KİRLİLİĞİ ~ % 90 KARASAL KÖKENLİ % 10-12* GEMİLER KAYNAKLI *Uluslararası Deniz Ticaret Odası (ICS) Operasyonel Faaliyetler Kazalar 8
GEMİLERİN OPERASYONEL FAALİYETLERİ KAYNAKLI KİRLİLİKLER Sintine Suyu Kirli Balast Slaç Evsel Atıksular Slop Gemi Çöpleri Gemi Kaynaklı Emisyonlar 9
DENİZ KİRLİLİĞİ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 10
DENİZ KİRLİLİĞİ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER Ülkemiz, deniz taşımacılığı sektöründe, deniz emniyetini ve çevresini tehdit eden olasılıkları ortadan kaldırmak ya da en aza indirmek, uluslararası ilişkiler sistemi içinde çalışmalar yapabilmek ve Birleşmiş Milletler çatısı altında bulunabilmek için, 1958 yılında Uluslararası Denizcilik Örgütü ne (IMO) üye olmuştur. Birleşmiş Milletlerin denizcilik konusunda karar organı olan IMO, yetkileri ve görevleri itibariyle, kendisine bildirilen sorunları inceler, karar ve tavsiyelerde bulunur. Üye ülkeler arasında dayanışma oluşturarak, sözleşmeler ile bilgi alış verişlerinde bulunulmasını sağlar. 11
TARAF OLDUĞUMUZ SÖZLEŞMELER Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Dair Uluslararası Sözleşme, MARPOL 73/78 Petrol Kirliliğine Karşı Hazırlıklı Olma, Müdahale ve İşbirliği İle İlgili Uluslararası Sözleşme, OPRC-90 Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Kirlenme Olaylarına Karşı Hazırlıklı Olma, Müdahale ve İşbirliği Protokolü, OPRC/HNS- 2000 12
TARAF OLDUĞUMUZ SÖZLEŞMELER Petrol Kirliliğinden Doğan Zararın Hukuki Sorumluluğu ile İlgili Uluslararası Sözleşme, CLC- 1992 Petrol Kirliliği Zararının Tazmini İçin Bir Uluslararası Fonun Kurulmasına Dair Uluslararası Sözleşme, FUND-1992 1992 Petrol Kirliliği Zararının Tazmini İçin Bir Uluslararası Fonun Kurulmasına Dair Uluslararası Sözleşmenin 2003 Protokolü, FUND-2003 Gemi Yakıtlarından Kaynaklanan Petrol Kirliliği Zararının Hukuki Sorumluluğu Hakkında Uluslararası Sözleşme, BUNKER- 2001 13
Henüz Yürürlüğe Girmeyenler; Gemilerin Emniyetli ve Çevreye Duyarlı Geri Dönüşümü Hakkında Hong Kong Uluslararası Sözleşmesi, 2009 Gemi Balast Suları ve Sedimanlarının Kontrolü ve Yönetimi Uluslararası Sözleşmesi, 2004 26 Kasım 2016 da yürürlüğe girmesi beklenmektedir. 14
MARPOL 73/78 MARPOL 73/78 Sözleşmesi, gemilerden kaynaklanan deniz kirliliğinin önlenmesi konularını düzenleyen temel uluslararası sözleşmedir. 2 Kasım 1973 tarihinde Uluslararası Denizcilik Örgütünde (IMO) kabul edilmiştir. 1976-1977 yıllarında oluşan büyük tanker kazaları ve deniz kirlilikleri sonucunda 1978 Protokolü kabul edilmiş ve ana sözleşmeyi içine almıştır. Bileşik Sözleşme 2 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 15
MARPOL 73/78 IMO Deniz Çevresini Koruma Komitesi nin (MEPC) katkıları ile kabul edilen MARPOL 1973/78 in (Gemilerden Oluşan Kirlenmenin Önlenmesi Uluslararası Konvansiyonu) Ülkemiz tüm Ek lerine taraf olmuştur. 16
MARPOL 73/78 Ülkemiz MARPOL 73/78'e, 24 Haziran 1990 tarihinde taraf olmuştur. Ek-I " Petrolden Oluşan Kirlenmenin Önlenmesi İçin Kurallar", Ek-II "Dökme Zehirli Sıvı Maddelerle Kirlenmenin Kontrol Altına Alınmasına İlişkin Kurallar", Ek-III "Paketlenmiş Durumda Taşınan Zararlı Maddelerden Kirlenmenin Önlenmesi İçin Kurallar", Ek-IV "Gemilerden Kaynaklanan Pis Sular İle Kirlenmenin Önlenmesine İlişkin Kurallar", Ek-V "Gemilerden Kaynaklanan Çöplerle Kirlenmenin Önlenmesine Dair Kurallar", Ek-VI "Gemilerden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Önlemesi İçin Kurallar" 17
DENİZ KİRLİLİĞİ İLE İLGİLİ ULUSAL MEVZUAT 18
ULUSAL MEVZUAT 2872 Sayılı Çevre Kanunu 5312 Sayılı Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 19
2872 Sayılı Çevre Kanunu Md. 8 Kirletme Yasağı Her türlü atık ve artığı alıcı ortama vermek yasaktır. Md. 11 Md. 20(ı) Limanlarda Atık Kabul Tesislerinin Kurulması Yükümlülüğü Denizlere Atıkların Yasadışı Boşaltılması Yasağı ve Çevre Ceza Miktarları Liman, tersane, gemi bakım-onarım, gemi söküm, marina gibi kıyı tesisleri; gemi ve diğer deniz araçlarında oluşan atıkların alınması, depolanması, taşınması ve bertarafı ile ilgili işlemleri ve tesisleri yapmak veya yaptırmakla yükümlüdürler. Denizlerde petrol türevli atıkların, pis suyun, çöplerin ve tehlikeli atıkların boşaltılması yasaktır. 20
İBB Deniz Hizmetleri Müdürlüğü 21
2872 Sayılı Çevre Kanunu gereği; Para Cezası, kirliliğin miktarına bakılmaksızın geminin grostonu ile çarpılmak suretiyle belirlenmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, 2872 sayılı Çevre Yasasının 20 inci maddesinde yer alan para cezası miktarlarına istinaden hazırlanan 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ her yıl için düzenlenmekte olup, Odamızca üyelerimize duyurulmaktadır. 22
Diğer denizcilikte gelişmiş ülkelerde bazı vakalarda ise cezaların verilmesinde geminin gros tonajı yerine; Meydana gelen kirliliğin miktarı, Cinsi, Olayda kasıt olup olmadığı, Kirletenin temizlemek için ihbarı ve tedbir alması gibi hususlar dikkate alınmaktadır. 23
5312 Sayılı Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun Acil müdahale birimi, acil müdahale merkezleri, acil müdahale plânı (Kıyı Tesisi, Bölgesel, Ulusal ve Uluslararası Acil Müdahale), gemilerin bildirim yükümlülükleri, kirlenme olaylarının bildirimlerini kapsamaktadır. 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu Madde 7 - (i) bendi Büyükşehir belediyesinin sorumlulukları; Deniz araçlarının atıklarını toplamak, toplatmak, arıtmak ve bununla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmaktır. Bu madde uyarınca Büyükşehir Belediyeleri kendi yetki alanlarında gemilerden atık alım hizmeti vermektedirler. Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği Madde 23 (b) bendi Türkiye nin hükümranlık bölgesine giren denizlerde; gemi ve diğer deniz araçlarından kaynaklanan petrol ve petrol türevli katı ve sıvı atıkların (sintine suları, kirli balast suları, slaç, slop, yağ, çöp, pissu ve benzeri atıklar) ve bu denizler üzerindeki hava sahasında seyreden uçakların atıklarının söz konusu denizlere boşaltılması yasaktır. 24
Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği MARPOL 73/78 Sözleşmesi ve AB mevzuatı paralelinde, gemilerden kaynaklanan atıkların deniz ortamına verilmesinin önlenmesi amacıyla; atıkların alınması, depolanması ve bertaraf tesislerine taşınmasına ilişkin usul ve esasları içeren "Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği" hazırlanmıştır. 26.12.2004 tarihli Resmi Gazete de yayınlanmış olup, 18.03.2010 tarihinde değişikliğe uğrayan Yönetmelik üyelerimize duyurulmuştur. 25
LİMANLAR -Atık Kabul Tesisi Kurmakla, - Gemilerden Atık Almakla, -Atıkları Bertaraf Etmek/ettirmekle, GEMİLER -Atık Bildirimi Yapmakla -Atıkları Lisanslı Atık Kabul Tesislerine, Atık Alma Gemilerine Vermekle ATIK ALMA GEMİLERİ -Gemilerden Atık Almakla, -Atıkları Atık Kabul Tesisine Vermekle İL MÜDÜRLÜKLERİ - Atık Alma Gemilerinin Lisanslandırılması, -Atık Alma Gemisi ve Kabul Tesislerinin Denetlenmesi, Atık Kabul Tesislerinin -Atık Envanterlerinin Kontrol ve Takibi Sorumlular ve Yükümlülükler BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ -Atık alım yükümlülüğü LİMAN BAŞKANLIKLARI -Gemilerin Kontrolleri, -Atık Bildirimlerinin Kontrolü -Atık Alma Gemilerinin Denetlenmesi BAKANLIK -Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasını sağlamakla -Atık kabul tesislerinin lisanslandırılması, -Atık alma gemisi ve kabul tesislerinin denetlenmesi, -Atık alım ücretlerinin belirlenmesi (UDHB ile birlikte) 26
Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Md.26 Çerçevesinde Uygulanacak Ücretler ve Esaslar Hakkında Tebliğ (2009/3) 2010 da yürürlüğe girmiştir. Gemilere, atık verse de vermese de sabit ücret ödeme yükümlülüğü getirilmiştir. 27
2013/12 Gemi Atık Takip Sistemleri Uygulama Genelgesi Genelgenin amacı, Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde; - Gemilerin normal faaliyetlerinden kaynaklanan ve bu yönetmelikte tanımlanan atıkları atık alım yükümlülerine verirken uygulamaları gereken bildirim ve haberleşme yöntemleri ile atık alım yükümlülerinin gemilerden topladıkları atıklara ilişkin yapmaları gereken bildirimlerin usul ve esasları belirlemek, - Mavi Kart Sisteminin oluşturulması ve sistemin uygulanmasından sorumlu kurum ve kuruluşlarca yapılacak iş ve işlemlere ilişkin usul ve esasları düzenlemek 28
Gemi Atık Takip Sistemi (GATS) Liman dışı sefer yapan bütün yolcu gemileri, 150 GRT ve üstündeki petrol tankerleri ile 400 GRT ve üstündeki diğer gemilerin yapmaları gereken atık bildirimlerinin etkin olarak takibini sağlamak maksadıyla elektronik ortamda veri girişinin ve kontrolünün sağlandığı bir uygulamadır. Söz konusu gemiler limanlara gelmeden en az 24 saat öncesinden atık bildirimi yapmak zorundadır. 29
Mavi Kart Sistemi Küçük deniz araçları için geliştirilen Mavi Kart Sistemi, bayrağı ne olursa olsun gemi ve su araçlarının atıkları ile, atık kabul tesislerince alınan atıkların, manyetik bir kart vasıtasıyla online takibini sağlayan bir gemi atık takip sistemidir. 30
Mavi Kart Sistemi Mavi Kart Sistemi için pilot bölge olarak seçilen Muğla ve Antalya da başlayan çalışmalar tüm kıyı illerimiz için 2016 yılında uygulamaya geçecektir. 52 kıyı tesisinde* mavi kart sistemi uygulaması vardır. *Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 31
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Odamız koordinasyonunda Mavi Kart Sisteminin uygulanması ile ilgili Türkçe ve İngilizce olarak Broşür hazırlanmış, marinalar ve balıkçı barınaklarına dağıtımı yapılmıştır. http://www.denizticaretodasi.org.tr/ 32
GEMİ KAYNAKLI EMİSYONLAR Uluslararası Deniz Ticaret Odası nın(ics) yaptığı araştırmaya göre, CO 2 emisyonu bakımından en avantajlı taşıma şeklinin denizyolları olduğu belirlenmiştir. 33
Gemilerden kaynaklanan CO 2 emisyonlarının azaltılmasına ilişkin Teknik ve Operasyonel Önlemler çerçevesinde; Enerji Verimliliği Tasarım Endeksi (Energy Efficiency Design Index -EEDI) Gemi Enerji Verimliliği Yönetim Planı (Ship Energy Efficiency Management Plan-SEEMP) Enerji Verimliliği Sertifikası (International Energy Efficiency Certificate-IEEC) oluşturulmuştur. 34
Gemilerden Kaynaklı Kükürt (SOx) Emisyonu Küresel uygulamalarda olduğu gibi; karasularımız dahilinde düşük sülfürlü yakıt uygulamasına ilişkin Bazı Akaryakıt Türlerindeki Kükürt Oranının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik (R.G. 06.10.2009/27368) yayınlanmıştır. 35
Bazı Akaryakıt Türlerindeki Kükürt Oranının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik gereği; 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren; Ülkemiz deniz yetki alanlarındaki, iç su araçlarında ve rıhtımdaki gemilerde, Kükürt içeriği kütlece %0,1 i geçmeyen denizcilik yakıtları kullanılmalıdır. Bayrağına ve sefer başlangıç noktasına bakılmaksızın, düzenli sefer yapan tüm yolcu gemileri için %1,5 kükürt oranı sınırlaması bulunmaktadır. Türk Boğazları ndan uğraksız geçen gemiler, uğraksız geçiş durumunu bozmadıkları sürece kükürt miktarı kütlece %0,1 i geçmeyen denizcilik yakıtları kullanma kuralına tabi değillerdir. 36
TEŞEKKÜRLER İMEAK DENİZ TİCARET ODASI Tel: 0212 252 01 30 Fax: 0212 293 79 35 E-mail: iletisim@denizticaretodasi.org.tr 37