MART 2013 Nisan 201 Mart ayında emtia fiyatlarının gerilemesinde ABD dolarındaki güçlü seyir etkili oldu. ABD de Mart ayı başında açıklanan Şubat ayı tarım dışı istihdam artışı beklentilerin oldukça üzerinde gerçekleşmiş ve Fed in faiz artırımlarını öne çekebileceği şeklinde yorumlanmıştı. 18 Mart ta gerçekleştirilen toplantıda büyüme tahminlerinin aşağı yönlü revize edilmesi ve faiz düzeyine ilişkin beklentilerin düşmesi ise dolarda gözlenen değer artışını sınırlandırmıştı. Son dönemde Fed yetkililerin yaptıkları açıklamalar Fed in para politikasına ilişkin belirsizlikleri artırsa da, piyasada halen Fed in ilk faiz artırımını bu yıl içinde gerçekleştireceği görüşü ağırlığını koruyor. Dolardaki değer artışının yanı sıra küresel talepteki zayıf görünüm, birçok emtiada gözlenen arz fazlası ve stokların yüksek seviyesi emtia fiyatlarındaki düşüş eğilimini desteklemeye devam ediyor. Mart ayında tüm emtia endeksleri aylık bazda gerilerken, alt kalemler itibarıyla bakıldığında enerji fiyatlarının yanı sıra içecek, yağ, gübre ve değerli metallere ait endekslerde nispeten daha büyük düşüşler yaşandı. EMTİA FİYAT ENDEKSLERİ (2010=) Emtia Fiyatları Genel Endeksi Enerji ve Enerji Dışı 1 0 1 1 0 Enerji Enerji Dışı Tarım * Metal * 1 1 Metal Değerli Metal * Enerji dışı endeksin alt endeksleri arasında yer almaktadır. Nisan 201 1
Şub.12 Haz.12 Ağu.12 Eki.12 Ara.12 Şub.13 Nis.13 Ağu.13 Eki.13 Ara.13 Şub.14 Nis.14 Haz.14 Eki.14 Ara.14 Şub.1 Oca.13 Mar.13 May.13 Tem.13 Eyl.13 Kas.13 Mar.14 May.14 Tem.14 Eyl.14 Kas.14 Oca.1 EMTİA PİYASALARINDA SON GELİŞMELER Şubat ayında %16,3 oranında yükselen ham petrolün ortalama varil fiyatı Mart ayında geriledi. Bu gelişmede ABD de rafineri işçilerinin greve gitmesinin de etkisiyle ülkenin petrol stoklarının tarihi yüksek seviyeye ulaşması etkili oldu. Ayrıca, Irak ın petrol ihracatının günlük bazda yaklaşık son 30 yılın en yüksek seviyesine çıkması da fiyatlardaki düşüşte önemli rol oynadı. Öte yandan, 2 Mart ta Suudi Arabistan ve Basra Körfezi ne kıyısı olan Arap ülkelerinin Yemen in Aden kentini kuşatan milislere yönelik askeri operasyon başlatması, petrol fiyatlarının ayın sonuna doğru yönünü yeniden yukarı çevirmesine neden oldu. Küresel petrol arzını etkileyebilecek bir diğer önemli gelişme de 2 Nisan da İran ve P+1 ülkeleri (Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi nin daimi üyesi ABD, İngiltere, Rusya, Çin ve Fransa nın yanı sıra Almanya) arasında İran ın nükleer programına ilişkin taslak metin üzerinde uzlaşmaya varılması oldu. Söz konusu taslak metnin uygulamaya konması durumunda orta vadede petrol arzının artması ve petrol fiyatlarının gerilemesi beklenirken, anlaşmanın 201 teki etkilerinin sınırlı olacağı tahmin ediliyor. Petrol ve Doğalgaz Fiyatları 14,0 3 Buğday Fiyatı (USD/mt) 13,0 3 0 Brent Petrolü (USD/varil) Doğalgaz (Avrupa, USD/milyon btu, sağ eksen) 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 3 320 300 2 2 2 220 Doğalgaz fiyatları hava koşullarındaki düzelmeye bağlı olarak Mart ayında aylık bazda geriledi. Son yıllarda kronik arz fazlası nedeniyle gerileme eğiliminde olan kömür fiyatları Mart ayında da %1,3 oranında geriledi. Düşük petrol ve doğalgaz fiyatları nedeniyle önümüzdeki dönemde de kömür fiyatlarının gerilemeye devam etmesi bekleniyor. Küresel gıda fiyatlarındaki gerileme eğilimi arz fazlası ve olumlu üretim beklentileri paralelinde Mart ayında da sürdü. Özellikle Brezilya daki olumlu hava koşullarına bağlı yüksek hasat, şeker fiyatlarının Mart ayında %12 gerilemesine neden oldu. Dünyanın en büyük kahve üreticilerinden Brezilya da yüksek hasadın yanı sıra realdeki değer kaybıyla artan ihracat hacmine bağlı olarak kahve fiyatlarındaki düşüş sürerken, Mart ayında Arabica ve Robusta kahve fiyatları sırasıyla %11 ve % geriledi. Şubat ayında nispeten yatay bir seyir izleyen çay fiyatları, Kenya da kurak geçen mevsim nedeniyle hasatta gözlenen düşüşün fiyatlara yansımasıyla %4 yükseldi. Fiyatların, güçlü ithalat talebi ve Orta Amerika da hava koşullarının elverişli olmaması nedeniyle %8 arttığı muz da, fiyatların yükseliş kaydettiği az sayıdaki emtiadan biri oldu. Kaynak: Dünya Bankası Nisan 201 2
Oca.13 Mar.13 May.13 Tem.13 Eyl.13 Kas.13 Mar.14 May.14 Tem.14 Eyl.14 Kas.14 Oca.1 EMTİA PİYASALARINDA SON GELİŞMELER Somon fiyatları özellikle Rusya daki ithalat yasağının talebi baskılaması nedeniyle %8 oranında geriledi. Kuzu eti fiyatları da artan üretim nedeniyle belirgin şekilde düştü. Çin de ekonomik aktivitedeki ivme kaybı metal fiyatlarındaki gerilemenin sürmesine neden oluyor. 7 aydır gerileyen metal fiyatları Mart ayında da düşüşünü sürdürdü. 201 in ilk çeyreğinde 9 dan bu yana en düşük seviye olan %7 oranında büyüyen Çin ekonomisinin yıl genelinde %7 lik büyüme hedefini yakalamasının zor olacağı düşünülüyor. Çin ekonomisine ilişkin kötümser beklentiler metal fiyatlarındaki gerilemeyi tersine döndürebilecek bir talep artışı ihtimalini zayıflatıyor. Öte yandan, düşen metal fiyatları nedeniyle madencilik sektöründe yatırımların yavaşlamasının orta vadede arz kaynaklı sıkıntı yaratabileceği ve fiyatların yeniden yükselmesine neden olabileceği düşünülüyor. Demir Cevheri Fiyatları ve Çin'de PMI 6 170 Altın Fiyatları 1 4 160 1 1 Demir Cevheri (USD/kuru ton) Çin Resmi İmalat PMI (Sağ Eksen) 2 0 48 46 10 140 130 120 1 Altın Fiyatları (USD/ons) 44 100 Mart ayında en hızlı gerileme 2013 ün son aylarından bu yana düşüş eğilimi sergileyen demir cevheri fiyatlarında gözlendi. Fiyatların %9 oranında gerilemesinde yeni kapasite artışı ve düşük talep etkili oldu. Sektörde özellikle Avustralya kaynaklı yeni kapasitenin düşük maliyetle üretim yapılabilen madencilik işletmelerinden kaynaklandığı izleniyor. Bu durumun ayrıca Çin de yüksek maliyetle üretim yapan işletmelerin kapatılmasına neden olduğu ifade ediliyor. Paslanmaz çelik sektöründe talebin zayıflamasına bağlı olarak nikel stoklarının rekor seviyeye ulaşmasının ardından nikel fiyatları Mart ayında aylık bazda %6 oranında geriledi. Bakır fiyatları ise metal fiyatlarındaki genel seyrin aksine Mart ayında Şili de yaşanan sel nedeniyle yükseliş kaydetti. Bakır fiyatları son 7 aydır gerileme eğilimindeydi. Uranyum fiyatları da Japonya nın talebinde artış beklentisinin etkisiyle yükseliş kaydetti. ABD dolarındaki güçlenme eğilimi paralelinde düşen altın fiyatları, Fed in Mart ayındaki toplantısının ardından yeniden yükseldi. Mart sonunda altının ons fiyatı 1.183 dolar düzeyinde gerçekleşti. Kaynak: Dünya Bankası, Reuters Nisan 201 3
EMTİA PİYASALARINDA BEKLENTİLER Emtia fiyatları genelinde gerileme eğilimi sürerken, 201 yılında küresel talep görünümünün zayıf seyri ve bir çok emtiada yüksek düzeydeki stoklar, fiyatlardaki aşağı yönlü seyrin süreceğine işaret ediyor. 2 Nisan da İran ve P+1 ülkeleri arasında İran ın nükleer programına ilişkin uzlaşmaya varılan taslak metnin yasalaşmasının orta ve uzun vadede petrol fiyatlarını aşağı yönlü etkilemesi bekleniyor. Metal ürünlerde dünyanın en büyük tüketicisi konumunda olan Çin de ekonomik aktivitedeki nispeten zayıf seyrin 201 yılında da devam edeceği beklentisi bir çok metalde fiyatları baskılıyor. Ancak, kârlı olmadığı gerekçesiyle yeni madencilik yatırımlarının durmasının söz konusu emtialarda orta ve uzun vadede fiyatları dengeleyebileceği tahmin ediliyor. Tarımsal ürünlerde başta ABD olmak üzere tarihi rekolte düzeyi yakalanırken, 201 yılı için de yüksek hasat beklentisi devam ediyor. Tarımsal ürünlere olan talepte önemli bir artış beklenmezken, fiyatların yüksek üretim paralelinde aşağı yönlü seyrinin devam edeceği öngörülüyor. EMTİA FİYATLARI: Gerçekleşme ve Tahminler Gerçekleşme Tahmin 0 2012 2013 2014 201 2016 2017 2020 Enerji Ham Petrol* USD/varil 28 10 104 96 3 7 61 74 Kömür USD/ton 26 96 8 67 73 82 Doğalgaz (Avrupa) USD/milyon btu 4 12 12 10 9 9 9 9 Tarım Kakao USD/kg 0,9 2,4 2,4 3,1 2,9 2,8 2,7 2, Kahve USD/kg 1,9 4,1 3,1 4,4 4,1 4,0 4,0 3,8 Çay USD/kg 1,9 2,9 2,9 2,7 2,8 2,8 2,8 3,0 Soya Yağı USD/ton 338 1.226 1.07 9 820 836 83 6 Mısır USD/ton 89 298 29 193 1 184 187 199 Pirinç USD/ton 202 63 06 423 41 411 8 397 Buğday USD/ton 114 313 312 28 2 2 279 278 Kırmızı Et USD/kg 1,9 4,1 4,1,0,0 4,9 4,8 4,6 Beyaz Et USD/kg 1,3 2,1 2,3 2,4 2,4 2,4 2,3 2,2 Şeker USD/kg 0,2 0, 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 Tomruk USD/metre küp 27 41 464 46 40 47 46 488 Pamuk USD/kg 1,3 2,0 2,0 1,8 1,6 1,7 1,7 1,9 Kauçuk USD/kg 0,7 3,4 2,8 2,0 1,7 1,8 1,9 2,1 Tütün USD/ton 2.976 4.302 4.89 4.999 4.0 4.68 4.617 4.496 Metal Aluminyum USD/ton 1.49 2.023 1.847 1.867 1.92 1.946 1.968 2.034 Bakır USD/ton 1.813 7.962 7.332 6.863 6. 6.29 6.9 6.648 Demir Cevheri USD/kuru ton 29 128 13 97 7 78 81 91 Kurşun USD/ton 44 2.06 2.1 2.09 2.000 2.037 2.074 2.191 Nikel USD/ton 8.638 17.48 1.032 16.893 16.000 16.1 16.381 16.971 Kalay USD/ton.436 21.126 22.283 21.899 20.000 20.281 20.67 21.448 Çinko USD/ton 1.128 1.90 1.910 2.161 2. 2.228 2.27 2.34 Altın USD/troy ons 279 1.6 1.411 1.266 1.2 1.22 1.211 1.168 Gümüş USD/troy ons 31 24 19 18 18 19 19 Platin USD/troy ons 4 1.1 1.487 1.384 1.20 1.24 1.2 1.22 Kaynak: Dünya Bankası, IMF * Brent, WTI ve Dubai petrolleri spot fiyatları ortalamasıdır. Nisan 201 4
Emtia Fiyatlarında Değişim Oranları (Mart 201) Bakır Tütün Kauçuk Beyaz Et Mısır Kağıt Hamuru Doğalgaz Kurşun Ayçiçek Yağı Çay Pamuk Kömür Kırmızı Et Pirinç Aluminyum Buğday Kakao Gümüş Çinko Soya Yağı Zeytinyağı Ham Petrol* Altın Kalay Tomruk Platin Nikel Demir Cevheri Şeker Kahve -0 - -30-20 -10 0 10 20 30 Yıllık % Değişim Aylık % Değişim * Brent, WTI ve Dubai petrolleri spot fiyatları ortalamasıdır. Nisan 201
EMTİA FİYATLARI - I Altın (USD/troy ons) Aluminyum (USD/ton) Ayçiçek Yağı (USD/ton) 1.0 1. 1.0 1. 0 3. 3.000 2. 2.000 1. 2.0 2. 2.000 1.0 1. 1.0 1. 0 Bakır (USD/ton) Beyaz Et (USD/kg) Buğday (USD/ton) 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000.000 4.000 3.000 2.000 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 40 0 30 300 20 3,4 Çay (USD/kg) 3000 Çinko (USD/ton) Demir Cevheri (USD/ kuru ton %63, demir) 3,2 210 3,0 2 1 2,8 2,6 0 1 2,4 2,2 1 2,0 0 1,8 1,6 0 Doğalgaz (USD/milyon btu) Gümüş (USD/troy ons) Ham Petrol* (USD/varil) 17 1 13 11 9 7 4 3 30 2 20 1 10 1 20 Kağıt Hamuru (USD/ton) Kahve (USD/kg) Kakao (USD/kg) 0 0 0 7 6 4 3 2 3,6 3,4 3,2 3,0 2,8 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 * Brent, WTI ve Dubai petrolleri spot fiyatları ortalamasıdır. Nisan 201 6
EMTİA FİYATLARI - II Kalay (USD/ton) Kauçuk (USD/kg) Kırmızı Et (USD/kg) 3.000 6 6,0 30.000 2.000 4,0 20.000 3 4,0 10.000 2 1 3,0.000 0 2,0 Kömür (USD/ton) Kurşun (USD/ton) Mısır (USD/ton) 1 1 1 00 3 3000 2 0 1 0 30 300 20 Nikel (USD/ton) Pamuk (USD/kg) Pirinç (USD/ton) 3.000 30.000 2.000 20.000 10.000.000 0 6 4 3 2 1 0 0 0 0 0 300 Platin (USD/troy ons) Soya Yağı (USD/ton) Şeker (USD/kg) 2 0 10 1 10 0 0 0 1.0 1. 1.300 1. 0 0 0,7 0,6 0, 0,4 0,3 0,2 0,1 Tomruk (USD/metre küp) Tütün (USD/ton) Zeytinyağı (USD/ton)..000 0.000 4. 4. 4.000 40 4.000 3. 0 3. 3.000 30 3.000 2. Rapordaki tablo ve grafiklerde IMF ve Dünya Bankası nın verileri kullanılmıştır. Nisan 201 7
Türkiye İş Bankası A.Ş - İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Bölüm Müdürü izlem.erdem@isbank.com.tr Alper Gürler - Birim Müdürü alper.gurler@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Müdür Yrd. ozgur.demirtas@isbank.com.tr Aslı Göksun Şat Sezgin - Uzman goksun.sat@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzman ilker.sahin@isbank.com.tr H. Erhan Gül - Uzman Ahmet Aşarkaya - Uzman Yrd. erhan.gul@isbank.com.tr ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Bütün yayınlarımıza http://ekonomi.isbank.com.tr adresinden erişebilirsiniz. Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. Nisan 201 8