TARİH İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE SONUÇLARI PARİS BARIŞ KONFERANSI MONREO DOKTİRİNİ 1.DÜNYA SAVAŞINDAN SONRA İMZALANAN ANTLAŞMALAR VERSAY NÖYYİ TRİANON ST. JERMEN SEVR BREST LİTOVSK SOVYET RUSYA NIN KURULUŞU BOLŞEVİK DEVRİMİ BASMACI HAREKETİ Yusuf Akçura, İsmail Gaspıralı Enver Paşa ORTA DOĞU NUN DURUMU=MANDA YÖNETİMLERİ JAPONYA 1868-1912 MEİJİ RESTORASYONU İMP. MUTSUHİTO 1. DÜNYA SAVAŞININ SONUÇLARI
1929 Dünya Ekonomik Krizi, Krizin Türkiye ye etkileri 1929 yerli malı kullanma yemini ve yerli malı haftası düzenlendi Atatürk ün direktifleriyle, Milli İktisat ve tasarruf cemiyeti kuruldu İthalat kısıtlandı gümrük vergileri yükseltildi Ekonomide devletçi müdahaleci ve korumacı anlayış benimsendi Borçlar Teşviki sanayi kanunu Devletçi ekonomi modeli Kalkınma planları 1923-1930 TÜRK DIŞ POLİTİKASI Lozandan kalan dış politika sorunları MUSUL YABANCI OKULLAR NÜFUS MÜBADELESİ BORÇLAR BOĞAZLAR HATAY
1926 Yabancı Okullar Sorunu Yeni Türk Devleti yabancı okullar üzerinde Lozan dan doğan haklarını kullanarak 3 Mart 1924 te Tevhid-i Tedrisat Kanunu nu çıkararak bütün okulları Türk Milli Eğitim Bakanlığı na bağladı. 1926 yılında da Maarif vekaleti hakkında kanun çıkarılarak, Türkiye de faaliyet gösteren bütün okulların uyulması gereken kurallar belirlendi. Not: 1926 Maarif vekaleti hakkında Kanun bugünkü Milli eğitim Temel kanununun ilk hali olarak kabul edilebilir. Bu kurallar: Devletten izinsiz okul açılamaz, Okullarda Misyonerlik faaliyetlerinde bulunulamaz, Öğretmenler dini kıyafetle derse giremez, Okullarda dini simgeler ve kilise benzeri yapılar bulundurulamaz, Türk devleti aleyhinde propaganda yapılamaz, Okul idarecilerinden biri mutlaka Türk olmak zorundadır, Türkçe, Tarih, Sosyoloji, Edebiyat v.b. kültür dersleri Türk öğretmenler tarafından Türkçe okutulmak zorundadır, Okullar Milli Eğitim Bakanlığı müfettişleri tarafından denetlenecektir Bu kurallara uyulacak uymayan okullar kapatılacaktır. Bu madde Lozan da da aynen bu şekilde kabul edilmişti.
1926 yılında yapılan denetimlerde birçok yabancı Misyoner okulunun bu kurallara uymadığı görülmüş ve Lozan dan ve iç hukuk tan doğan haklarını kullanan yeni Türk devleti, Robert Koleji (ABD) ve Heybeliada Ruhban Okulu (Fener Rum Patrikhanesi ne bağlı) hariç bütün okulları kapatmıştır. Okulların faaliyetlerine son verilmesinin ardından Türkiye de okulu olan birçok batılı devlet ile diplomatik sıkıntılar yaşanmıştır. Ancak en fazla okul Fransa ya ait olduğu için yeni Türk devleti bu konuda en fazla sorunu Fransa ile yaşamıştır. Fransa olayı milletler cemiyeti nezdinde uluslar arası platformda görüşmek için elinden gelen bütün çabayı gösterse de yeni Türk devleti bu konuyu iç işlerine müdahale ve bağımsız devlet anlayışına aykırı görerek Fransa nın görüşme taleplerini reddetmiştir.
1926 Musul Sorunu (Irak sınırı) Lozan da çözüm getirilemeyen ve İngiltere ile Türkiye arasında daha sonra yapılacak ikili görüşmelere bırakılan tek konu, Irak sınırı meselesidir. Lozan antlaşmasında yer alan madde gereği iki ülke Musul sorununu görüşmek üzere 1924 Haliç Konferansında bir araya geldiler. Konferansta İngiltere Musul u vermeye yanaşmadı. Ayrıca Türkiye yi iç politikada zora sokmak ve elini zayıflatmak amacıyla bu tarihte doğu ve güneydoğu bölgelerinde Nasturi İsyanı nı tertipledi. İngiltere nin amacı olayı çözümsüzlüğe sürükleyip biran evvel Milletler Cemiyetine götürerek kendi lehine karar aldırmaktı. Türk hükümeti milletler cemiyetinin taraflı bir tutum içine gireceğini zaten biliyordu. Ancak görüşmelerden sonuç çıkmayınca konferans dağıldı. Olay milletler cemiyetine intikal edince beklenen oldu ve cemiyet İngilizlerin lehine karar aldı ancak Türkiye bu kararı tanımadı Mustafa Kemal Musul u askeri bir müdahale, ile almak için harekete geçti. Bu iş için Adana da bir kolordu hazırlandı. Fakat 1925 yılında doğu ve güneydoğu bölgelerimizde ortaya çıkan Şeyh Sait isyanı bütün planı alt üst etti ve Musul a gönderilecek ordu Şeyh Sait isyanını bastırmakla görevlendirildi. Türkiye içteki sıkıntılar nedeniyle 1926 Ankara Antlaşması ile Musul dan vazgeçmek zorunda kaldı. Dış politikada güçlü ve sözü geçer olmanın şartı iç politikada da güçlü olmaktır. M. Kemal Atatürk (İçte güçlü olmayan dışta güçlü olamaz.) Unutma: Türkiye, Lozan Konferansında Musul üzerinde hak iddia ederken, halkın çoğunluğun Türk olması ve bu toprakların 30 Ekim 1918 de Mondros Mütarekesi imzalandığı anda, savaşılarak kaybedilmeyen, Osmanlı Devleti nin elinde bulunan, Misak-ı Milli sınırlarında olmasını ileri sürmüştür.
1926-1930 Nüfus Mübadelesi (etabli) Sorunu Lozan da Türk ve Yunan Hükümetleri arasında müzakere edilen, Nüfus Mübadelesi, 1926 yılında Yunanistan ın İstanbul da daha fazla Rum nüfusu bırakmak istemesi üzerine yeniden sorun olmuştur. Lozan da: 30 Ekim 1918 tarihinde İstanbul belediye sınırları içinde etabli (yerleşik) olan Rumlar ile Gökçeada (İmroz), Bozcaada Rumları ve Batı Trakya Türkleri hariç, Anadolu daki Rumlar, Yunanistan a, Yunanistan daki Türkler, Türkiye ye göç ettirilecek (mübadele edilecek) kararı alınmıştı. 1926 da Yunanistan ile Türk hükümetleri arasında sorun giderek büyüdü. Yunanistan Türklerin mallarına el koyunca, Türkiye de, Rumların malına el koydu. İki ülke savaşın eşiğine geldi. Milletler Cemiyeti araya girdi ve sorun çözüldü.. Bu tarihe kadar mübadele edilenler hariç, İstanbul ve adalardaki Rumlar doğum yerleri ve yerleşmeleri nere olursa olsun Türk vatandaşı sayıldı. Unutma: Bu sorunun aşılmasından sonra, Türkiye ile Yunanistan arasında 1930-1954 yılları arasında bir dostluk süreci yaşanmıştır. 1954 te iki ülke arasında, Kıbrıs sorunu çıkmış ve barış süreci son bulmuştur. Not: Bu süreçte Yunan Başbakanı, Mustafa Kemal i Nobel barış ödülüne aday gösterdi. Türkiye 1932 de Yunanistan ve İspanya delegelerinin girişimleriyle Milletler Cemiyeti ne, başvuru yapmadan katılmıştır. İki ülke 1934 Balkan Antantı ve 1935 Akdeniz Paktı nda, birlikte yer aldılar.
Unutma: Atatürk döneminde, Türkiye ile Yunanistan arasında tek sorun Nüfus Mübadelesi (etabli) sorunudur. Başka sorun yoktur. Not: Atatürk döneminde Türkiye ile Yunanistan arasında: Ege Adalarının silahsızlandırılması, Kıta sahanlığı (fır hattı), Fener Rum Patrikhanesi, Kardak kayalıkları, 12 Ada Rodos sorun olmamıştır. Türk Suriye Sınırı, Hatay (Sancak) Sorunu Sakarya Savaşı nın kazanılmasının ardından Yeni Türk Devleti ile Fransa arasında yapılan, 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşmasıyla, Hatay Misak-ı Milli Sınırları dışında kalmış ve Lozan Barış Antlaşması sırasında bu konu Türkiye ile Fransa arasında tartışmalara konu olmadan, Ankara Antlaşması esas alınarak çizilmişti Ankara Antlaşmasıyla, Hatay Suriye ye bağlı Özerk bir devlet olacak, ayrı bayrağı, ayrı bütçesi olacak, dili Türkçe olacak şeklinde karar alınmıştı. Hatay Meselesi Lozan da çözülen bir konudur fakat bu durum Türkiye nin aleyhinedir. 1936 yılında Almanya, Rehn bölgesini işgal edince Fransa, Almanya ya karşı kendini güvence altına almak amacıyla, Orta Doğu ve Afrika daki birçok sömürgesinden askerlerini geri çekerek, buralardaki Manda yönetimlerinin birçoğuna son verdi. Bunlardan biride Suriye ydi. Suriye bağımsız bir devlet olurken Hatay ın Suriye ye bağlılığı devam ettirilmek istendi.
Bu olay üzerine Türkiye harekete geçerek, olayı Milletler Cemiyetine götürdü. Hatay da çoğunluğun Türk olduğu ve Milletlerin yazgılarını belirleme hakkına saygılı olunması gerektiği tezinden hareketle, Türkiye Hatay a Sandler adında bir Raportörün gönderilmesini başardı. Sandler Raporu nun, Türk tezi ile paralellik göstermesi ve bu sırada İkinci Dünya Savaşı tehlikesinin baş göstermesi bu olayda Fransa nın fazla direnç göstermesine engel oldu. 1938 de önce Hatay Cumhuriyeti kuruldu. 40 Mebustan oluşan Hatay Senatosunun çoğunluğu Türk tü. Tayfur Sökmen, Hatay Cumhuriyeti nin (ilk ve son) Cumhurbaşkanı seçildi. Abdurrahman Melek Başbakan oldu. Atatürk ün ölümünden sonra 1939 yılında Türkiye nin diplomatik girişimleri, Referandum (Plebisit) yapılması ve Hatay Senatosunun aldığı karar sonucu Hatay Türkiye nin bir ili olarak Misak-ı Milliye dahil edildi. Fransa ile Türkiye arasında Ankara da yapılan bir protokolle Fransa da bu durumu kabul etti. Böyle-ce Atatürk ün sağlığında altyapısını hazırladığı ancak sonucunu göremeden vefat ettiği Hatay Sorunu, İkinci Dünya Savaşı tehlikesinin de etkisiyle, Türkiye nin lehine sonuçlanmış oldu. Unutma: Hatay sorunu Atatürk dönemi olaylarındandır, ancak Hatay ın Türkiye ye katılması, Atatürk dönemi gelişmelerinden değildir.
Boğazlar Sorunu Boğazlar ilk kez uluslararası sorun haline,osmanlı Devleti ile Rusya arasında yapılan, 1833 Hünkar İskelesi Antlaşması ile gelmiştir. Boğazlar üzerinde Osmanlı Devleti nin, egemenlik hakları, ilk kez 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesiyle kısıtlanmıştır. Not: Bu antlaşma Boğazlardan barış zamanı hiçbir savaş gemisinin geçmemesini öngörüyordu bu durum Osmanlı Devleti nin egemenlik haklarına aykırıdır. Milli Mücadele yıllarında, TBMM ile Sovyet Rusya arasında yapılan Moskova Dostluk Antlaşmasının hükmü ise: Boğazların geleceğine Türkiye nin güvenliği göz önünde bulundurulmak kaydı ile TBMM hükümeti ve Karadeniz e kıyısı olan devletler karar verecek şeklindeydi. Sakarya Savaşı ndan sonra yapılan, Kars Antlaşması, Moskova Antlaşmasının bir devamı ve tekrarı niteliğinde olduğu için benzer maddeler bu antlaşmada da yer almıştır. Birinci Dünya Savaşı devam ederken, ABD Başkanı Wilson tarafından yayınlanan, Wilson İlkelerin-de boğazlarla ilgili olarak, bütün devletlerinin ticaret gemilerine açık olması kararı yer almıştır. Mondros Mütarekesinde Boğazlar İtilaf Devletleri nin denetimine verilecek hükmü yer almıştır. Sevr Antlaşması nda Boğazlar: Ayrı bayrağı ayrı bütçesi olan, Türk tarafının yer almadığı uluslararası bir komisyonun yönetimine devredilmiştir. (Sevr yürürlüğe girmemiş ölü bir antlaşmadır.)
Büyük Taarruz un kazanılmasının ardından imzalanan ve Kurtuluş Savaşı nın Muharebeler dönemini sona erdiren, Mudanya Ateşkes Antlaşmasının hükümlerine göre Boğazlar, TBMM ye verilmiştir. Unutma: Bu madde Osmanlı Devleti nin hukuken sona erdiğine kanıttır. Lozan Barış Antlaşması nda bu durum aleyhimize dönmüş ve Boğazlar başkanı Türk olan Uluslararası bir komisyonun yönetimine devredilmiştir. Yine Lozan Antlaşmasına göre, Türkiye Boğazların her iki yakasında 15-20 km lik mesafelerde asker ve silah bulunduramayacak hükümleri yer almıştır. Ancak Lozan da Türk Hükümeti, ileride bir savaş tehlikesi olur ise Türkiye Boğazların durumunu yeniden tartışmaya açabilecek maddesini koydurtarak, ileride Boğazlar üzerinde tam bir egemenlik kurmanın da altyapısını hazırlamıştır. Nitekim 1930 lardan itibaren Almanya ve İtalya nın saldırgan ve yayılmacı politikaları, özellikle İtalya nın Akdeniz havzasında giriştiği faaliyetler, İngiltere nin Akdeniz çıkarları çatışmış, İkinci Dünya Savaşı tehlikesi baş göstermiş ve Türkiye Lozan da aleyhine sonuçlanan Boğazları Milletler Cemiyeti Nezdinde yeniden tartışmaya açmıştır. İngiltere Lozan da Türkiye yi Boğazlar konusunda en çok uğraştıran taraf olmasına rağmen 1936 da Türk tezini desteklemiştir. Unutma: Bu iki madde Türkiye nin egemenlik haklarına aykırı olan ve bağımsız devlet anlayışını zedeleyici maddelerdir.
Bunda şüphesiz İngilizlerin Akdeniz de çıkarları olmasının yanında, 1926 Musul sorununun çözülmesinden sonra iki ülkenin birbirine yakınlaşması, 1932 den itibaren iki ülkenin Milletler Cemiyeti çatısı altında birlikte yer alması, 1935 ten itibaren Akdeniz Paktı nda birlikte yer almaları ve İkinci Dünya Savaşı nın yaklaşması da etkili olmuştur. Unutma: Lozan da boğazlar konusunda Türk tarafını destekleyen Rusya, en çok sorun çıkaran İngiltere iken, Montrö de tam tersidir. Montrö de Türk tarafının tezini, İngiltere desteklerken, Rusya karşı çıkmıştır. Yorum: Devletlerarası ilişkilerde dostluk değil, çıkarlar ön plandadır. Bugün dost ve müttefik olan yarın düşman, bugün düşman olan yarın dost ve müttefik olabilir.
Osmanlı Borçları Lozan da Osmanlı borçları, Türk tarafının isteği doğrultusunda çözülmüştür. Türkiye Lozan da: Payına düşen borçları, faizsiz taksitlerle ve kağıt para ile ödemeyi kabul etmişti. Osmanlı borçları Türkiye nin tezi doğrultusunda çözüldü ve 1881 de kurulan Duyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi) de kaldırılmıştı. 1929 Dünya ekonomik krizi nedeniyle birçok devletin ekonomisi durağanlığa girmiş ve Türkiye de bundan etkilenmiştir. Türkiye Borçlarını ödemede sıkıntı yaşamıştır. En çok Osmanlı borcu Fransa ya olduğu için bu konu Fransa ile sorun olsa da 1933 te yapılan bir antlaşma ile sorun çözülmüştür.. Borçların taksitleri 1959 a kadar olmasına rağmen Türkiye 1954 yılında Adnan Menderes Hükümeti döneminde borçların tamamını ödeyerek, Osmanlı Devleti nin, 1854 te Kırım Harbi sırasında başlayan dış borç macerasına yüz yıl sonra, 1954 te son vermiştir.
ATATÜRK DÖNEMİNDE TÜRKİYE NİN ÜYESİ OLDUĞU KURULUŞLAR VE BU DÖNEMDE GÖRÜLEN DİĞER GELİŞMELER TÜRKİYE NİN ÜYESİ OLDUĞU KURULUŞLAR Briand Kellog Paktı (27 Ağustos 1928) ABD, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Çekoslovakya, Belçika, 1929 Ocak ayında Türkiye üye oldu. Briand: Fransa Dış İşleri Bakanı Kellog: ABD Dış İşleri Bakanı Buna göre barışı sağlama amacı hariç bütün savaşlar lanetleniyor. Silahlanma azaltılıyor ve sorunlar barışçı yolla çözülüyor. Ekim 1928 de Sovyet Rusya da katıldı. Türkiye 1929 da üye olmuştur. TÜRKİYE NİN MİLLETLER CEMİYETİ NE ÜYE OLMASI (18 Temmuz 1932) Milletler Cemiyeti nin kurulma fikrini ABD başkanı Wilson ortaya atmıştır. (8 Ocak 1918) Paris Barış Konferansı nda; Milletler Cemiyeti Anayasası kabul edilmiştir. Milletler Cemiyeti: 10 Haziran 1919 da Londra da çalışmalarına başlamıştır. Türkiye ile İngiltere arasında yaşanan Musul sorununda, Milletler Cemiyeti nin taraflı davranması ve Türkiye nin haklı olduğu bir konuda aleyhine karar vermiş olması, Türkiye nin bu cemiyete üye olmak için herhangi bir girişimde bulunmasına engel olmuştur. Ancak 1930 lardan itibaren Almanya ve İtalya nın yayılmacı politikaları diğer Avrupa ülkelerini ve Türkiye yi rahatsız etmeye başladı.
Barışçı bir dış politika benimseyen yeni Türk devleti, 1932 de Milletler Cemiyeti ne davet edilmiştir. Türkiye bu teklifi kabul etmiş ve barış yanlısı olduğunu dünyaya ispatlamıştır. Türkiye 1932 de Yunanistan ve İspanya delegelerinin girişimleriyle Milletler Cemiyeti ne, başvuru yapmadan katılmıştır. BALKAN ANTANTI (9 Şubat 1934) Güçlenen Almanya ve İtalya nın dünya barışını tehdit eden yayılmacı politikaları Antant ın kurulmasının en önemli nedenidir. Türkiye nin öncülüğünde, Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında yapılan antlaşmalarla kurulmuştur. Türkiye bu antant ile batı sınırının güvenliğini sağlamayı amaçlamıştır. Akdeniz Paktı (1936) 1936 İtalya nın yayılmacı politikasına karşı Akdeniz de çıkarlarını ve sınırlarını korumak isteyen İngiltere, Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya arasında imzalanan bir ittifak antlaşmasıdır. İtalyan saldırılarına karşı birlikte savunma amaçlanmıştır. SADABAT PAKTI (8 Temmuz 1937) İtalya nın (Mussolini), Asya ve Afrika ya saldırma politikası Türkiye yi İslam devletleri ile yakınlaştırmıştır. Türkiye, İran, Afganistan ve Irak arasında imzalanmıştır. Ortadoğu da siyasal dayanışma sağlanarak kalıcı bir barış ortamı sağlanmaya çalışılmıştır.
NYON Konferansı (4 Eylül 1937) 10 ülkenin katıldığı bu konferansta dünya barışını sağlamaya yönelik kararlar alınmıştır.türkiye İtalyan yayılmacılığına karşı İngiltere ile hareket etme kararı almıştır. Not: M.Kemal Atatürk ile İsmet İnönü nün arası bu olaydan dolayı açılmıştır. Antlaşma İsviçre nin Nyon kentinde yapıldı. 18 Eylül 1937 de TBMM de onaylandı. DİĞER GELİŞMELER Bozkurt Lotus Olayı (1926) Türkiye ye ait Bozkurt gemisi ile Fransa ya ait olan Lotus gemisinin Ege denizinde çarpışması olayıdır. Türkiye Fransız kaptanı tutuklayıp yargılıyor. Fransa olayı uluslararası adalet divanına götürüyor. Mahkeme başkanının nitelikli oyu ile olay lehimize sonuçlanıyor. Türkiye nin ilk uluslararası hukuk başarısıdır. Bursa Olayı (1933) Bursa da ezanın Türkçe okunmasına karşı olanların başlattığı bir olaydır. Laik devlet düzenine karşı bir girişimdir. Atatürk bu olayla ilgili Bu bir din değil, dil meselesidir demiştir. Razgart Olayı (1933) Bulgaristan ın Razgart şehrinde bulunan Türk mezarlarının tahrip edilmesi üzerine İstanbul da üniversite öğrencileri mitingler yaparak Bulgar mezarlığına gül bırakmışlardır. Milliyetçi nitelikte bir olaydır. Wagon Lits Olayı (1933) Wagon Lits şirketi Osmanlı Devleti nden demiryolu işletme hakkı almış Fransız bir şirkettir. Cumhuriyet döneminde de bu faaliyetine devam ediyor.
Küçük Antant (1921) I.Dünya Savaşı ndan sonra Almanya nın oluşturduğu tehdide karşı Fransa, Yugoslavya, Romanya, Çekoslovakya arasında imzalanan ittifak antlaşmasıdır. Locarno Antlaşması (1925) 5 Ekim 1925 te Almanya, Fransa, İngiltere, Polonya, Belçika ve Çekoslovakya arasında İsviçre de Locarno da bir konferans düzenlenmiş 1 Aralık 1925 te Londra da imzalanmıştır. Sorunların barışçı yollarla çözülmesi, sınırlar kesin kabul edilecek ve değiştirilmeye çalışılmayacak. 1926 Almanya nın Mil.Cem. üye olması ile yürürlüğe girdi. Bu antlaşmanın temel nedeni Fransa ile Almanya arasındaki savaş tamiratı sorunudur. Ancak Almanya askersiz bölge olan REN bölgesine 7 Mart 1936 da girmiş sınırlar değişmiş Avrupa buna sessiz kalmış sonuçta II.Dünya Savaşı çıkmıştır. Türkiye Küçük Antant ve Locarno antlaşmasına taraf olmamıştır. Litvinov Protokolü (1929) 9 Şubat 1929 SSCB, Letonya, Estonya, Romanya, Polonya arasında imzalanan bu paktında amacı Kellogg-Briand paktının amacı ile aynıdır. Türkiye Litvinov protokolüne katılmıştır.
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI (1939-1945) Birinci Dünya Savaşı ndan Sonra dünya barışını korumak amacıyla: Milletler Cemiyeti kuruldu. Fransa, Çekoslovakya, Romanya ve Yugoslavya arasında ikili antlaşmalarla, 1921 de Küçük Antant kuruldu. (Almanya, Bulgaristan ve Macar tehlikesine karşı) Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya, Çekoslovakya arasında 1925 de Locarno Antlaşmasını imzalandı. Uluslararası anlaşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla Fransa ile ABD 1928 de Kellog Paktı nı kurdu. Türkiye nin girişimleri ile 1934 te Balkan Antantı,1937 de Sadabat Paktı kuruldu. Boğazların güvenliğini sağlamak amacıyla 1936 da Montrö Boğazlar Sözleşmesi yapıldı. Ancak bütün bu girişimler yeni bir Dünya Savaşı nın çıkmasına engel olamadı. Almanya nın 1939 da Çekoslovakya yı işgal etmesi ve Almanya ile Rusya nın kendi aralarında önce Polonya yı paylaşması, sonrada işgal etmesi üzerine Fransa ve İngiltere olaya müdahale etmesi ile İkinci Dünya Savaşı resmen başlamıştır. İkinci Dünya Savaşının Nedenleri Birinci Dünya Savaşı nın Sonuçları. Millerler Cemiyeti nin (Cemiyet-i Akvam) taraflı davranması ve dünya barışını korumakta yetersiz kalması. Birinci Dünya Savaşı ndan sonra yapılan antlaşmalarla sınırlar çizilirken Milliyet esasına uygun hareket edilmemesi. Yani farklı etnik kökenden gelen halkların bir arada yaşamaya mecbur bırakılması ve bu toprakların büyük güçlerin çıkar çatışmalarına sahne olması.
Almanya ve İtalya nın saldırgan tutumları ve yayılmacı politikaları. İtalya nın 1936 da Habeşistan a saldırması daha sonra da Arnavutluk u işgal etmesi. Hitler in, 1938 de Avusturya yı Almanya ya bağlaması. Devletler arası Bloklaşmaların yaşanması yani, Almanya ile İtalya nın 1936 da Mihver Devletler Grubu nu kurması ve 1937 de Japonya nın da bu oluşuma katılması. Mihver Devletler karşısında İngiltere ile Fransa nın Müttefik Devletler Grubu nu oluşturması. Almanlar 1939 da Çekoslovakya yı işgal etti. Almanya ve Rusya aynı dönemde Polonya yı işgal edince Fransa ve İngiltere olaya müdahale etti ve İkinci Dünya Savaşı resmen başladı. Almanya, İtalya, Japonya, (Mihver Devletler) Fransa, İngiltere, Rusya, ABD (Müttefik Devletler) Savaş Süreci Almanya, Rusya ya da savaş ilan edince Ruslar, İngiltere tarafına geçti (1941). Japonya, ABD nin deniz üslerine (Pearl Harber Baskını 1941) ve Çin e saldırınca; ABD ve Çin Japonya ya karşı savaşa girdi. ABD, İngiltere ve Fransa nın yaptığı Normandiya Çıkarması sonucunda Almanya teslim oldu. ABD nin Japonya nın Hiroşima ve Nagazaki kentlerine atom bombası atması sonucunda Japonya da savaştan çekildi.
Savaş Sürecinde Türkiye Türkiye; savaş esnasında İngiltere ve Rusya tarafından savaşa girmesi yolunda zorlandıysa da, tarafsız kalmayı başardı. Almanya, Bulgaristan a girince; Almanya ile Türkiye arasında 1941 de saldırmazlık antlaşması imzalandı. Türkiye savaşın bitmesine az bir zaman kala 1945 de Almanya ile Japonya ya savaş ilan etmiş fakat savaşa fiilen girmemiştir. Not: Müttefik devletler 1943 yılında II.Dünya Savaşı devam ederken düzenledikleri Kazablanka konferansında Türkiye nin kendi yanlarında savaşa katılmasına karar verdiler. Adana Görüşmeleri (1943) İsmet İnönü ile İngiliz başbakanı Churchill arasında 30 Ocak 1943 te Adana da yapıldı. Churchill II.Dünya Savaşı na Türkiye nin kendi yanlarında girmesi için İsmet İnönü yü ikna etmeye çalışmış ancak başarılı olamamıştır. Ardından 1943 Kahire Görüşmeleri nde İsmet İnönü, Churchill ve Roosevelt bir araya geldi. Türkiye yine tarafsızlığını korudu. Burada da amaç Türkiye yi müttefik devletler yanında savaşa sokmaktı. Türkiye tarafsız kalmayı tercih etti. Yine 1943 yılında İngiltere Başbakanı Churchill, ABD Başkanı Roosevelt, SSCB Lideri Stalin arasında Tahran Görüşmeleri yapıldı. SSCB burada Türkiye nin de kendi yanlarında savaşa girmesini istedi. Türkiye ikna olmadı.
Ekmek karnesi14 Ocak 1942 Büyük şehirlerde ekmek satışları hükümet tarafından belirlenen fiyatlar ve miktarlar üzerinden yapılıyordu. Herkesin aldığı günlük ekmek miktarı karnesine işleniyordu. Ekmek karnesi gibi zeytin,şeker vb. ürünler de karneyle verilmekteydi. Savaş sırasında yaşanan kıtlığın Türkiye'yi de vurması yüzünden ekmek üretimi çok düşmüştür. Herkesin ekmek alabilmesi için ekmek karneleri kullanılmıştır. Savaş yıllarında ekmek alabilmek için gerekli olan belgedir. Varlık Vergisi 11 Kasım 1942 tarih ve 4305 sayılı kanunla konulan olağanüstü servet vergisinin adıdır. Türkiye vatandaşı olan gayrimüslim azınlıkların servetinin önemli bir bölümüne bu vergi ile devletçe el konulmuş, vergiyi ödeyemeyen veya ödemeyen kişiler Aşkale'de kurulan çalışma kampına gönderilmiştir. bu vergi 1944 yılında kaldırıldı. 1940 milli korunma kanunu Petrol ofisi, et ve balık kurumu Toprak mahsulleri vergisi Yalta Konferansı (1945) 4-11 Şubat 1945 te, Stalin (SSCB), Churchill (İngiltere), Roosevelt (ABD) bir araya gelerek; Dünyada kendi, nüfuz bölgelerini belirlediler. Bir nevi dünyayı kendi aralarında paylaştılar ve kendi hinterlantlarını oluşturdular. ABD ve SSCB II.Dünya Savaşından süper güç olarak çıktı. İngiltere dünya egemenliğini ABD ye devretmek zorunda kaldı. Not: ABD II.Dünya Savaşına girerken ATLANTİK Bildirisi adı ile bir belge yayınlamıştır. Bu bildiri I.Dünya Savaşına girerken yayınladığı Wilson İlkelerine benzer bir bildiridir.
Ancak; savaşın sonuna doğru mihver devletlerin yenileceğinin kesinleşmesi üzerine Türkiye: Savaştan sonra oluşacak yeni düzende yer alabilmek, oluşabilecek örgütlerde, Antant ve Paktlarda yer alabilmek amacıyla 23 Şubat 1945 te Japonya ve Almanya ya savaş ilan etti. 9 Ağustos 1945 te savaş bitti. Müttefikler 1 Mart 1945 e kadar Almanya ve Japonya ya savaş ilan eden devletlerin San Francisco konferansına katılabileceğini duyurdu. Sonuçta; Türkiye San Francisco Konferansı na katıldı. BM in kurucu üyelerinden oldu. (BM yi Çin, İngiltere, Fransa, ABD, SSCB) kurdu. BM: 1945 te kuruldu. Amaç; dünya barışı. 1948 de insan hakları evrensel beyannamesini yayınladı. İkinci Dünya Savaşı nın Sonuçları: Savaşın ardından Süper Güç olarak adlandırılan ABD ve Sovyet Rusya,dünya siyasetine hakim oldu. Bu iki devlet dünyanın en güçlü devletleri haline geldi. İngiltere nin dünya siyasetindeki etkisi azalırken ABD nin etkinliği arttı. Savaştan yenik çıkan Almanya ve İtalya da rejimler yıkıldı. Almanya, doğu ve batı Almanya olarak ikiye bölündü. Birçok devlet, Sovyetler birliğinin yönetim biçimini benimsedi. ( Çin, Doğu Almanya, Romanya, Yugoslavya ) Orta ve Doğu Avrupa SSCB nin kontrolüne girdi.
ABD ile SSCB arasında soğuk savaş dönemi başladı. Dünya, yönetim biçimleri birbirlerinden bütünüyle farklı olan bu iki devletin öncülüğünde yeni bir kutuplaşma sürecine girdi. (1945-1991) Nato ve Varşova paktları kuruldu. Sömürge haline getirilen birçok millet Türk Kurtuluş Mücadelesini örnek alarak, bağımsızlıklarına kavuştu. Bu devletler Hindistan, Pakistan, Libya, Cezayir, Tunus Türk-ABD ilişkileri gelişmeye başladı. Türkiye ile ABD arasındaki ilk ilişkiler Atatürk döneminde 1927 den itibaren başlamıştır. 1948 de İngiltere ve ABD nin desteği ile İsrail Devleti kuruldu. (İsrail Devletinin kurulmasında 1917 yılında İngiliz dış işleri bakanı Arthur James Balfourun kendi adıyla yayınladığı Balfour Deklarasyonu etkili olmuştur.) Birinci dünya savaşı öncesi işlevini kaybeden Milletler Cemiyeti nin yerine Türkiye nin de kurucu üye olarak katıldığı Birleşmiş Milletler cemiyeti kuruldu. İkinci Dünya Savaşı ndan Sonra Barışı Korumak amacıyla: 1945 te Birleşmiş Milletler Teşkilatı kuruldu. 1949 da NATO (Kuzey Atlantik Paktı) kuruldu. 1954 te Balkan Paktı kuruldu. 1955 te Bağdat Paktı kuruldu. Birleşmiş Milletler 1945 Üye ülkeler arasında ABD, İngiltere, Çin, Fransa ve Rusya veto hakkına sahiptir. Unutma: Türkiye de BM nin kurucu üyesidir.
Truman Doktrini (1947) 12 Mart 1947 Amerikan Başkanı Harry Truman tarafından Sovyet Rusya ve Komünizmin yayılmacılığına karşı hazırlanmıştır. Bu doktrin doğrultusunda ABD Komünizm tehdidi altındaki devletlere ekonomik ve askeri yardım yapma kararı almış, bu amaçla Türkiye ye 100, Yunanistan a 300 milyon dolar yardım yapmıştır. Bu olay bir nevi soğuk savaşın ilk adımlarındandır. Çünkü Kapitalist ABD, Komünizmin yayılmasını engellemek, SSCB ise rejimini ve nüfuz bölgesini genişletmek istiyordu. Not: Türkiye II.Dünya Savaşından sonra mecburen ABD ye yakınlaşmak zorunda kalmıştır. Çünkü daha II.Dünya Savaşı sona ermeden SSCB Türkiye den Kars, Ardahan ı istemiş ve boğazlarda kendine üst verilmesini talep etmiştir. Montrö Boğazlar sözleşmesini yeniden görüşmek istemiştir. Ancak buna karşı İng-ABD Türkiye yi destekledi. Marshall Planı (1948-1951) 12 Temmuz 1947 ABD Dış İşleri Bakanı George C. Marshall savaştan zarar görmüş Avrupa ülkeleri için hazırlamış olduğu bir yardım programıdır İng., Fransa, Belçika, İtalya, Portekiz, İzlanda, Yunanistan, Hollanda, Lüksemburg, İsviçre, Avusturya, Norveç, Danimarka ve Türkiye 16 ülke (16 lar) bir araya gelerek AEKP Avrupa Ekonomi Kalkınma Programı hazırladılar. ABD bu ülkelere 1948 de 6 milyar dolar yardım yaptı. Not: Marshall Planına karşı SSCB de kendi uydu ve müttefikleri ile ekonomi ve işbirliğini güçlendirmek için MOLOTOV Planını hazırladı.
NATO (Kuzey Atlantik Paktı) 1949 Brüksel merkez olmak üzere 1949 da kuruldu. Kuzey Atlantik Paktı üye devletlerin güvenliğini sağlamak ve Dünya Barışına katkı sağlamak amacı ile kuruldu. Asıl amacı Sovyet yayılmacılığını önlemek, Sovyet Rusya ve Doğu Blok u Ülkeleri ne (komünizme) karşı ABD ve Avrupa Ülkeleri nin güvenliğini sağlanmaktır. Kurucuları: ABD, İng., Fransa, İtalya, Kanada, Norveç, Danimarka, Belçika, İzlanda, Hollanda, Lüksemburg dur. Varşova Paktı 1955 Sovyet Rusya Nato yu kendine karşı tehdit olarak görmüş ve Nato ya karşı Varşova Paktını kurmuştur. Rusya nın öncülüğünde Avrupa nın sosyalist ülkelerinin bir araya gelmesi ile kuruldu. (Sovyet Rusya, Doğu Almanya, Arnavutluk, Romanya, Bulgaristan, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan) Komünizm in önemini kaybetmesi ve Sovyet Rusya nın dağılmasına paralel, 1 Temmuz 1991 de teşkilat resmen dağılmıştır. Unutma: Türkiye nin 1950 de Nato üyesi olmadığı halde Kore Savaşına asker göndermesi Türkiye nin 1952 de NATO ya girmesinde etkili olmuştur.
Balkan Paktı (1954) Kuruluş Sebebi: SSCB nin Balkanlar a yönelik saldırgan tutumu Kurucu Üyeleri: Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan Açıklama: Yugoslavya nın SSCB ye yaklaşması ve Kıbrıs Meselsinden dolayı pakt kurulduğu yıl dağıldı. Bağdat Paktı (1955) Kuruluş Sebebi: SSCB nin Orta Doğu ya yönelik saldırgan tutumu Kurucu Üyeleri: Türkiye, Pakistan, İran ve Irak 1958 de Irak pakttan ayrılınca; paktı İngiltere dıştan desteklemeye başladı. Paktın bu haline CENTO denilir. Unutma: Türkiye Küçük Antant a, Locarno ya ve Varşova Paktı na, üye değildir. DİĞER GELİŞME VE KURULUŞLAR KIBRIS MESELESİ Kıbrıs 1571 de II.Selim döneminde Osmanlı topraklarına katıldı. 1878 de Rusya tehlikesine karşı İngiltere ye üst olarak verildi. I.Dünya Savaşında İngiltere tarafından işgal edildi.1914 Lozan Barış Antlaşması yla İngiltere ye verildi. İngiltere II.Dünya Savaşından sonra Orta Doğudan ve sömürgelerinden çekilmek zorunda kaldı ve Kıbrıs tan da çekildi. Kıbrıs ı ikiye böldü, kendisi de askeri üst bulundurma hakkını elde tuttu. 1954 ten itibaren Kıbrıs Türkiye- Yunanistan arasında sorun olmaya başladı.
1959 Zurich-1960 Londra Antlaşmaları ile Kıbrıs ta bir devlet kuruldu. 1960 ta kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti 1963 te yıkıldı. Kuzeyde bir Türk Yönetimi kuruldu. Ancak EOKA cı Rumların Türklere karşı giriştikleri katliamlara karşı, Türkiye garantörlük hakkını kullanarak 1974 te Barış Harekatını başlattı. Kıbrıs a müdahale etti. 13 Şubat 1975 te Kıbrıs Türk Federe Devleti 15 Kasım 1983 te KKTC kuruldu. Enosis Balkan Savaşları'nda, Girit'in Yunanistan Krallığı'na ilhakı sırasında da kullanılmıştır. "bir ülkenin sınırlarına dahil olma, birleşme" anlamına gelir Akritas Planı, 1963 senesinin başlarında Kıbrıs Cumhuriyeti hükümetînde çoğunluğa sahip Kıbrıs Rumlarının, Kıbrıs Türklerini yönetimde zayıflatarak Kıbrıs Cumhuriyeti'ni Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan plan EOKA 1950'li yılların başlarında Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanması için Georgios Grivas liderliğinde kurulmuştur Kıbrıs Rumlarının Enosis amacını gerçekleştirmeyi hızlandırmak için İngiltere ye karşı kurulmuştur. Örgüt, selfdeterminasyon ilkesini BM'ye sunmuş, ancak BM bunu kabul etmemiştir. Neden olarak da adada iki etnik kökenden insanlar olmasını gösterilmiştir Grivas, 1958 yılından sonra ise Kıbrıs Türklerini hedef alan saldırılara başlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin 20 Temmuz 1974 tarihinde başlattığı Kıbrıs Harekâtı sırasında ise EOKA dağılmıştır.
Türkiye nin üyesi olduğu kuruluşlar: 1929 da Kellog Paktı, 1932 de Milletler Cemiyeti, 1934 de Balkan Paktı, 1936 Akdeniz Paktı, 1937 de Sadabat Paktı, 1945 te Birleşmiş Milletler, 1952 de Nato (Kuzey Atlantik Paktı), 1954 te Balkan Paktı, 1955 te Bağdat Paktı (1958 de CENTO oldu) Unutma: Türkiye Marşhal Planı nda yer almıştır. Molotov Planı nda Türkiye yer almamıştır.
ATATÜRK SONRASI GELİŞMELER Köy Enstitüleri: 1940 Köy okullarında görev alacak öğretmenleri yetiştirmek üzere kent ve kasabalardan uzak, uygun yerlerde kurulmuştur. Köy enstitülerinin kuruluşuna Hasan Ali Yücel öncülük etmiştir. (Dönemin Milli Eğitim Bakanı) Amaç okuma-yazma oranını arttırmak, ilkokul öğretmeni yetiştirmek, köylüye tarım, hayvancılık, bağcılık vb. öğretmek, ülkeyi kalkındırmaktır. 1946 dan itibaren eğitim ilkelerinden sapmış olduğu gerekçesiyle 1954 te kapatılmıştır. 1940-53 arası faaliyet gösterdi. Varlık Vergisi (1942) Dönemin Başbakanı Şükrü Saraçoğlu önderliğinde çıkarılan bu kanunda amaç İkinci Dünya Savaşı nın getirmiş olduğu ekonomik bunalımı aşmaktır. Aynı dönemde bu tip uygulamalar bütün Avrupa ülkelerinde ve savaştan etkilenen birçok ülkede karşılaşılan bir durumdur. Sadece Gayrimüslimlerden değil Zengin Müslümanlardan da alınmıştır. Özellikle İstanbul daki gayri Müslim tüccarlar bu duruma çok tepki göstermiştir. Bir kereye mahsus olmak şartı ile kişilerin servetleri üzerinden alınan olağanüstü bir vergidir.
Atatürk Döneminde, Türkiye nin, I. yabancı gemilerin Türk kara sularında serbest dolaşımını yasaklaması, II. Milletler Cemiyetine üye olması, III. Balkan Paktının kurucu üyelerinden biri olması durumlarından hangilerinin, uluslararası ilişkilerde uzlaşmacı olduğunu gösterdiği savunulabilir? D) I ve II E) II ve III Türkiye Cumhuriyeti devleti 1932 de Milletler Cemiyeti ne, 1934 te Balkan Paktı na, 1937 de Sadabat Paktı na üye olmuştur. Bu bilgilere dayanarak, I. Türkiye nin dış ülkeler arasındaki saygınlığı artmıştır. II. Türkiye de iç güvenliği tehdit eden sorunlar vardır. III. Türkiye dünya barışına katkıda bulunmuştur. IV. Türkiye dış güvenliği sağlamada çok zorlanmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 1932 yılında Türkiye, barışa katkıda bulunmak için aşağıdakilerden hangisine üye olmuştur? A) Lahey Adalet Divanı B) Milletler Cemiyeti C) Birleşmiş Milletler Teşkilatı D) Sadabat Paktı E) Balkan Antantı Türkiye Atatürk Dönemi nde, aşağıdaki uluslar-arası kuruluşlardan hangisinin üyesi olmuştur? A) Avrupa Konseyi B) Birleşmiş Milletler C) Milletler Cemiyeti D) Avrupa Topluluğu E) Kuzey Atlantik Paktı Türkiye nin komşularıyla ve dünya devletleriyle barışçıl bir politika izlemesine ilişkin aşağıdaki gelişmelerden hangisi Atatürk Dönemi nde gerçekleştirilmemiştir? A) Balkan Antantı nın imzalanması B) Milletler Cemiyeti ne üye olunması C) İtalya nın Habeşistan a saldırmasına tepki götserilmesi D) Sadabat Paktı nın imzalanması E) Hatay ın Anavatan a katılması
Türkiye, dünya barışının korunması amacıyla oluşturulan aşağıdaki girişim ve kuruluşlardan hangisine Atatürk Döneminde üye olmuştur? A) Milletler Cemiyeti Kuzey Atlantik Paktı B) Kellog Paktı Milletler Cemiyeti C) Kuzey Atlantik Paktı Birleşmiş Milletler Teşkilatı D) Birleşmiş Milletler Teşkilatı Kellog Paktı E) Kellog Paktı Kuzey Atlantik Paktı Aşağıdakilerden hangisi, günümüzde de varlığını sürdürmektedir? A) Sadabad Paktı B) Kuzey Atlantik Paktı C) Balkan Paktı D) Kellog Paktı E) Varşova Paktı I. Avrupa Konseyi II. Sadabat Paktı III. Balkan Paktı Türkiye nin üyesi olduğu yukarıdaki kuruluşlardan hangileri günümüzde varlığını sürdürmektedir? D) I ve II E) II ve III I. Sadabat Paktı II. Birleşmiş Milletler Teşkilatı III. NATO Atatürk Döneminde Türkiye Cumhuriyeti, yukarıdakilerden hangilerinin üye devletleri arasına girmiştir? D) I ve III E) I, II ve III Atatürk, 1935yılındaki bir konuşmasında, savaşın ağırlığını göz önüne almayan bazı samimiyetten yoksun önderler, saldırının araçları olmuşlardır. Denetimleri altındaki uluslara ulusçuluğu ve geleneği yanlış bir biçimde göstererek ve kötüye kullanarak onları aldatmışlardır. demiştir. Atatürk, bu sözleriyle hangi ülkelerin politikaları-nı eleştirmektedir? A) Almanya ve İtalya B) ABD ve SSCB C) Fransa ve İngiltere D) Yunanistan ve İngiltere E) Japonya ve Çin
Avrupa da savaş belirtilenin artması ve Akdeniz de güvenliğin bozulması karşısında, Türkiye nin 1936 yılında aldığı önlem aşağıdakilerden hangisi olmuştur? A) Boğazların statüsünü ilgili devletlerle yeniden düzenlemek B) Sovyetlerle saldırmazlık antlaşması yapmak C) Milletler Cemiyeti ne üye olmak D) Balkan Antantı nı (ittifakını) kurmak E) Sadabat Paktı na üye olmak Aşağıdaki devletlerden hangisinin izlediği dış politikanın güvensizlik yaratması Balkan Antantı nın kurulmasının nedenlerinden biri olmuştur? A) Yugoslavya B) Romanya C) İtalya D) Yunanistan E) Türkiye I. Sadabad Paktı nın kurulması II. Türkiye nin Boğazlar ın Türk egemenliğine geçmesi için uluslararası girişimlerde bulunması III. Musul sorununun ortaya çıkması olaylarından hangileri İtalya nın Orta Doğu da yarattığı tedirginliğin sonucudur? D) I ve II E) I, II ve III Birinci Dünya Savaşı sonrasında Almanya ve İtalya nın saldırgan tutumu, I. Balkan Paktı, II. Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri), III. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü oluşumlarından hangilerine ortam sağlamıştır? D) I ve II E) I, II ve III 1930 yılında Türkiye ile Yunanistan ın yakınlaşmasında, I. İtalya nın yayılmacı politikası, II. Bulgaristan ın Balkanlardaki mevcut sınırları tanımama tutumu, III. Türkiye nin Milletler Cemiyetine girmesi durumlarından hangilerinin etkisi olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve II E) II ve III 1930 yılından sonra Türkiye nin Yunanistan la geliştirdiği dostluk ilişkileri, aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır? A) Montrö Boğazlar Sözleşmesi nin yapılmasına B) Türkiye nin Milletler Cemiyeti ne üye olmasına C) Hatay ın Türkiye Cumhuriyeti sınırları içine alınmasına D) Sadabat Paktı nın kurulmasına E) Balkan Antantı nın kurulmasına
Balkan Antantı nın yapılmasına neden olan olay aşağıdakilerden hangisidir? A) Hatay Parlamentosu nun aldığı kararla Hatay ın Türk topraklarına katılması B) Türkiye nin Sadabat Paktı na üye olması C) Türkiye nin Nato ya üye olması D) İtalya ve Almanya nın saldırgan politika izlemesi E) II. Dünya Savaşı nın çıkması Balkan Paktı nın kurulmasında; I. Türkiye nin Birleşmiş Milletler Teşkilatı na üye olması, II. İtalya nın Doğu Akdeniz i yayılma alanı seçmesi, III. Hatay ın Türk topraklarına dahil edilmesi gelişmelerinden hangileri etkili olmuştur? D) I ve II E) I, II ve III Balkan Paktının kurulmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu savunulabilir? A) Birinci Dünya Savaşı nın başlaması B) Hatay ın Türk topraklarına katılması C) Sadâbat Paktına Türkiye nin girmesi D) Montrö Sözleşmesi yle Boğazların Türk egemenliğine geçmesi E) Faşist İtalya ve Nazi Almanya nın güçlenmesi Balkan Devletleri arasında yakınlaşma başlama-sı ve Balkan Paktı nın kurulmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu savunulamaz? A) Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurulmuş olması B) İtalya nın Doğu Akdeniz e egemen olmak isteme-si C) Almanya da Nazi Partisinin iktidara gelmesi D) Silahlanma yarışının hızlanması E) İtalya da faşizmin güçlenmesi Atatürk Döneminde Balkan Paktının kurulmasın-da aşağıdakilerden hangisinin etkisi olmuştur? A) Irak ın bağımsızlığını kazanması B) Rusya da rejim değişikliği olması C) Anlaşmaya taraf devletlerin güvenliklerinin tehlikeye girmesi D) Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurulması E) Sadabat Paktının kurulması
Aşağıdaki devletlerden hangisi balkan Antantına üye olmamıştır? A) Türkiye B) Bulgaristan C) Romanya D) Yugoslavya E) Yunanistan Balkan Antantı aşağıdaki gelişmelerin hangisiyle fiilen sona ermiştir? A) II. Dünya Savaşı B) Sovyetler Birliği nin kurulması C) Hatay sorununun çözülmesi D) Sadabat Paktı nın kurulması E) Milletler Cemiyeti nin kurulması I. Savaşın tüm dengeleri bozması II. Balkan Antantı nın aynı yörede bulunan devletler arasında yapılan ittifak antlaşması olması III. Boğazların Türk egemenliğine geçmesi Verilenlerden hangileri Balkan Antantı nın II. Dünya Savaşı nda işlevini yitirmesinde etkili olmuştur? D) I ve III E) II ve III 1917 de Rusya da, 1933 te Almanya da ve 1922 de İtalya da güçlenen siyasal akımların ortak yönü aşağıdakilerden hangisidir? A) Milletler Cemiyeti ni tanımamaları B) İnsan haklarını savunmaları C) Liberal demokrasiye karşı olmaları D) Versay Antlaşması na tepki göstermeleri E) Wilson Prensipleri ni onaylamaları Bulgaristan, Balkan ülkesi olmasına rağmen Balkan Antantı na girmemiştir. Bulgaristan ın, Balkan Antantı na girmemesinde, I. Romanya dan Dobruca yı almak istemesi, II. Ege Denizi ne inmeyi amaçlaması, III. yeni bir savaşın Balkanlara sıçramasından endi-şe duyması durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir? D) I ve II E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi Sadabad Paktının kurulmasına neden olan gelişmelerden biridir? A) İtalya nın Asya ve Afrika ya doğru yayılma siyaseti izlemesi B) Boğazlardan geçmek isteyen yabancı savaş gemilerinin Türkiye den izin almak durumunda olması C) 1929 yılında Amerika nın ekonomik kriz yaşaması D) Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurulması E) İngiltere nin Kıbrıs ı işgal etmesi Sadâbat Paktına üye devletler, I. bölgesel barışı koruma, II. iç işlerine karışma, III. sınırları koruma durumlarından hangilerinin yükümlülüğünü karşılıklı olarak kabul etmişlerdir? D) I ve III E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisi Sadabat Paktı na üye devletlerden biridir? A) Suriye B) Mısır C) Pakistan D) Afganistan E) Hindistan Aşağıdakilerden hangisi kronolojide, Türkiye Cumhuriyeti nin Milletler Cemiyeti ne üye olması için çağrı yapılmasından sonra yer alır? A) Birinci İzmir İktisat Kongresi B) Kapitülasyonların kaldırılması C) Yunanistan ile mübadele sorununun çözülmesi D) Çok partili döneme geçme denemesinin yapılması E) Sadapat Paktı nın imzalanması I. Kuzey Atlantik Paktı II. Varşova Paktı III. Kellog Paktı IV. Locarno Paktı Yukarıdaki paktlardan hangileri, birbirine karşı olan iki savunma sistemi şeklinde kurulmuştur? A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) III ve IV I. Türkiye nin NATO ya girmesi II. Türkiye nin Kore Savaşı na girmesi III. İngiltere nin Ortadoğu da çıkarlarının olması Hatay la ilgili sorunda İngiltere nin Türkiye den yana tavır koymasında, yukarıdakilerden hangilerinin etkisi olduğu söylenebilir? D) I ve II E) II ve III
Aşağıdaki antlaşmalardan hangisi II. Dünya Savaşı nın çıkmasına ortam hazırlayan etkenlerden biridir? A) Sen Jermen B) Versay C) Sevr D) Nöyyi E) Triyanon I. Faşizm Hayat Sahası II. Nazizim Hayat Sahası III. Nazizim Kara Gömlekliler İkinci Dünya Savaşı ndan önce Almanya da orta-ya çıkan fikir akımı ve yayılmacı politikayı amaçlayan kavramlar yukarıdakilerin hangilerinde doğru olarak verilmiştir? D) I ve II E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisi, II. Dünya Savaşı nın nedenlerinden biri değildir? A) İtalya nın I. Dünya Savaşı nda umduğunu bulamaması B) Japonya nın Çin i sömürmek istemesi C) Sovyet Rusya nın kendi rejimini dünyaya yaymak istemesi D) Almanya nın I. Dünya Savaşı sonunda yapılan antlaşmaları tanımaması E) Avusturya veliahdının bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi Aşağıdakilerden hangisi II. Dünya Savaşı nın sonuçlarından biridir? A) Sovyet Rusya nın Çekoslovakya yı işgal etmesi B) Milletler Cemiyeti nin kurulması C) Yugoslavya nın kurulması D) Bulgaristan ın Ege Denizi ile bağlantısının kesilmesi E) Macaristan ın bağımsızlığını kazanması Aşağıdakilerden hangisi II. Dünya Savaşı ndan sonra görülen gelişmelerden biri değildir? A) Varşova paktı nın kurulması B) Mısır ın bağımsızlığını kazanması C) Yahudilere Filistin de bir devlet kurma olanağı verilmesi D) Rusya da rejim değişikliği olması E) Almanya nın ikiye ayrılması Aşağıdakilerden hangisi, II. Dünya Savaşı ndan sonra bilim alanındaki gelişmelerden biridir? A) Atom bombasının yapılması B) Teleskobun icat edilmesi C) Elektrik ampulünün icat edilmesi D) Fotoğraf makinesinin icat edilmesi E) Uzaya uydu gönderilmesi
I. Potsdam Konferansı II. Kahire Konferansı III. Yalta Konferansı IV. Adana Görüşmesi Yukarıdakilerin hangilerinde, Müttefikler, Türkiye ye II. Dünya Savaşı na girmesi önerisinde bulundular? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve IV D) III ve IV E) I, II ve III Türkiye, 24 Ekim 1945 tarihinde Birleşmiş Milletlere üye olmuş ve Atatürk ün Yurtta barış, dünyada barış ilkesi doğrultusunda Birleşmiş Milletlerin aldığı kararlara uymuştur. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye nin Birleşmiş Milletlerin kararına uyarak asker gönderdiği ülkelerden biri değildir? A) Afganistan B) Somali C) Kore D) Bosna Hersek E) Vietnam I. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) II. Birleşmiş Milletler Teşkilatı III. Varşova Paktı Yukarıdakilerden hangileri bugün de işlevini sürdürmektedir? D) I ve II E) I, II ve III Kore ye uluslararası bir güç gönderilmesi kararlaştırıldığında ilk asker göndermeye karar veren birkaç ülkeden biri de Türkiye olmuştur. Türkiye nin bu tutumu, I. Kuzey Atlantik Paktı, II. Balkan Paktı, III. Bağdat Paktı ittifaklarından hangilerine girişini kolaylaştırmıştır? D) I ve II E) I, II ve III İkinci Dünya Savaşı nda 1945 yılına gelindiğinde, Mihver Devletlerin yenilgiye uğrayacakları belli olmuş ve bunun üzerine 4-11 Şubat 1945 de Yalta da bir konferans düzenlenmiştir. Yalta Konferansı nın düzenlenmesindeki amaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Türkiye nin Almanya ve Japonya ya savaş ilanını engellemek B) Birleşmiş Milletler örgütünü kurmak C) 1925 Türk-Sovyet Antlaşması nın uzatılmasını engellemek D) NATO örgütünü kurmak E) Savaş sonunda Avrupa ya verilecek düzeni belirlemek
ABD nin Avrupa sorunlarından uzaklaşması ve İngiltere ile Fransa nın Orta Doğu da II. Dünya Savaşı na kadar rakipsiz kalmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi vardır? A) Monreo Doktrini B) Milletler Cemiyeti C) Sadabat Paktı D) Çarlık Rusyası nın yıkılması E) İtalya da faşistler, Almanya da ise nazilerin yönetimde olması I. Truman Doktrini II. Marshall Planı III. Balfour Deklarasyonu Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği nin komünist partiler aracılığıyla Doğu Avrupa da egemenlik kurması üzerine, Amerika Birleşik Devletleri yukarıdakilerden hangilerini uygulamaya koymuştur? D) I ve II E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de Atatürk dönemi gelişmelerinden biridir? A) Varlık Vergisinin kabul edilmesi B) Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi C) Köy Enstitüleri nin açılması D) Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı nın hazırlanması E) Çok Partili sisteme geçilmesi I. Halkevleri II. Millet Mektepleri III. Köy Enstitüleri Yukarıdakilerden hangileri, Atatürk Dönemi nde kurulmuştur? D) I ve II E) I, II ve III I. Köy Enstitüleri II. Halkevleri III. Millet Mektepleri Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Döneminde kurulmuştur? D) I ve III E) II ve III I. İtalya nın Rodos ve On iki Ada yı Yunanistan a bırakması II. Türkiye nin Marshall Planı nı kabul etmesi III. Irak Hükümeti nin petrol üzerine konan vergi gelirinin %10 unu 25 yıl süreyle Türkiye ye vermeyi kabul etmesi gelişmelerinden hangileri Atatürk Dönemi nde gerçekleşmiştir? D) II ve III E) I, II ve III
I. Boğazlar sorunu II. Borçlar sorunu III. Nüfus değişimi (mübadele) Yukarıdakilerden hangilerine Atatürk döneminde çözüm getirilmiştir? D) I ve II E) I, II ve III I. Türkiye nin NATO ya girmesi II. Türkiye nin Balkan Paktı na girmesi III. Ege adalarının silahsızlandırılması Yukarıdakilerden hangileri Atatürk dönemi olayları arasındadır? D) I ve II E) II ve III I. Azınlık okullarının açılması II. Resim ve Heykel Müzesi nin açılması III. İş Bankası nın kurulması Yukarıdaki gelişmelerden hangileri Atatürk Dönemine aittir? D) II ve III E) I, II ve III I. Türk Ocakları II. Millet Mektepleri III. Köy Enstitüleri Yukarıdakilerden hangileri kitle eğitim kurumu olarak Atatürk döneminde açılmıştır? D) I ve II E) II ve III I. Devlet eliyle temel sanayinin kurulması II. İlk özel bankanın kurulması III. Türkiye nin Birleşmiş Milletler Teşkilatı na üye olması Yukarıdaki gelişmelerden hangileri Atatürk Döneminde gerçekleşmiştir? D) I ve II E) II ve III I. Azınlık okulları II. Millet mektepleri III. Yabancı okullar Yukarıdakilerden hangileri, Osmanlı Döneminde olmayıp Atatürk Döneminde ilk kez açılmıştır? D) I ve II E) I, II ve III
I. Boğazların Türk egemenliğine geçmesi II. İtalya nın Rodos ve On İki Ada yı Yunanistan a bırakması III. Ege adalarının silahsızlandırılması Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi gelişmeleri arasındadır? D) I ve III E) I, II ve III Atatürk döneminde Türkiye nin, I. Yunanistan II. Ermenistan III. Suriye IV. Irak ülkelerinden hangileriyle sınırları kesinlik kazanmıştır? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve IV E) II, III ve IV I. Türkiye nin Milletler Cemiyetine üye olması II. Kadınlara siyasi hakların tanınması III. Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi gelişmeleri arasındadır? D) I ve II E) I, II ve III I. İş Bankasının kurulması II. Âşar vergisinin kaldırılması III. Sümerbank ın kurulması Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Döneminde Türk çiftçisini rahatlatmak amacıyla gerçekleştirilmiştir? D) II ve III E) I, II ve III I. Yabancı okullar sorununun çözülmesi II. Batı Trakya nın Yunanistan a bırakılması III. Türkiye nin Kore Savaşı na katılması Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi gelişmeleri arasındadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III I. Atatürk ilkelerinin Türkiye Devleti nin temel nitelikleri olarak kabul edilmesi II. Milletvekili yeminlerinin Vallahi. yerine Namusum üzerine söz veriyorum. şeklinde değiştirilmesi III. Anayasa Mahkemesinin kurulması Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi gelişmeleri arasındadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk Dönemi gelişmelerinden biri değildir? A) Türk Tarih Kurumunun açılması B) Demokrat Partinin kurulması C) Türk Dil Kurumunun açılması D) Merkez Bankasının kurulması E) Millet Mekteplerinin açılması I. Seçmen yaşının 18 den 22 ye çıkarılması II. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi III. Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi Yukarıdakilerden hangileri Atatürk döneminde yapılan değişiklikler arasındadır? D) I ve II E) I, II ve III I. Nüfus mübadelesi II. Kardak kayalıkları III. Kara sularının 6 milden 12 mile çıkarılması Türkiye ile Yunanistan arasında yukarıdaki konulardan hangileriyle ilgili olarak yaşanan sorun Atatürk zamanındadır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisi Atatürk döneminde yaşanan dış olaylardan biri değildir? A) Türk-Amerikan ilişkilerinin gelişmesi B) Mısır ın İngiliz yönetimine geçmiş olduğunun kabul edilmesi C) Türkiye nin Milletler Cemiyetine üye olması D) Boğazların Türk egemenliğine girmesi E) Türkiye nin Kore Savaşı na asker göndermesi Aşağıdakilerden hangisi Atatürk dönemi siyasi gelişmeleri arasındadır? A) Kıbrıs sorunun çıkması B) Türkiye nin Kore Savaşı na asker göndermesi C) Türk-Yunan dostluk antlaşmasının yapılması D) Türkiye nin Kuzey Atlantik Paktına üye olması E) Hatay Türk Devleti Meclisinin anavatana katılmayı kabul etmesi I. Halkevlerinin açılması II. Nüfus sayımı yapılması III. Köy Enstitülerinin kurulması Yukarıdakilerden hangisi Atatürk Döneminde gerçekleşmiştir? D) I ve II E) I, II ve III
I. Kabotaj Kanunu II. Medeni Kanun III. Ceza Kanunu Yukarıdakilerden hangileri, Atatürk Döneminde kabul edilmiş ve uygulanmasına geçilmiştir? D) I ve II E) I, II ve III I. İstanbul Üniversitesinin Kurulması Hakkında Kanun çıkarılması II. Türk Tarih Kurumunun kurulması III. Köy Enstitülerinin açılması Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi gelişmeleri arasındadır? D) I ve II E) I, II ve III Türkiye de, I. sanayi planının yapılması, II. modern anlamda nüfus sayımının yapılması, III. muhalefet partisi olarak Demokrat Partinin kurulması gelişmelerinden hangileri Atatürk Döneminde gerçekleşmiştir? D) I ve II E) I, II ve III