ENERTi SORUNTJNU COZtinnr,EyEBiLiR Mi?

Doian HAKTANIR YENiLENEBILiR EI\ERIi, KA zey KIBRIS ENERTi SORUNTJNU COZtinnr,EyEBiLiR Mi? Yrd. Dog. Dr. Dofan HAKIANIR (MASERAI" MInstD., MCEE, AEEIE) Yakrn Dolu 0nivenitesi, Miihendislik Faktiltesi, Elektrik Elektronik Bdliimti e-posta: dognh@neu.edu.h 6zw Diinya tillrelei elehrik enerjisini bir sorun olarak gdrmektedirler Bu nedenle her iillce kendi gapnda bu tilr bir enerji arayy igerisine girmi$tir. Bu arayry Kbns'ta daha da bffi bir sorun anetmeldedir. Bu etaptan olmak iizere bu bildiri yenilenebilir enerji ile nakil metodlanwn Kuzey kbns Tiirk Omhuriyetindeki sorunu gtizilmleyip gdziimleyemiyece{i duntmuna bir bahs atfetmehedir Dinyanm lcihesellesne mevhumuna gegis yapna$a haarlanfi lt bu siireg igerisinde iilkelerin lcendic enerji politikalannu saptanmosr biiyiik bir tinem tasmahadtr L clrt$ Kuzey Krbns'm enerji sorunu ingiliz devrindeki "Evkafm Su Meselesine" diini$miigttir. ingiliz dewi gegti ama 'Olduydu', 'olacaktr' gibi beylik laflar hala daha giilrdemde. Krbns'taki'ytiksekbeylik uzmanlar' soruna el atfi; Tiirkiye'den uzrnanlar geldi, Geldi ama'evliya Qelebi'deyimiyle adam hala daha'ne rildii, ne de iyi oldu'[]. Kuzey Krbnstaki elektrik tiretimi de kesintilerle yoluna devam etti. Biiyle daha ne kadar devam etrnesi de bir'oturumda yedi finn deviren' ali-yiil-ala uznranlann eline kaldr. Aragtrrmanlar diinyadaki enerji kaynaklarrnda bulunan stoklann bir giin gelip son bulacalrnr iddia enmektedirler. Muhtelif aragtrmanlara gtire bu siire 2025 yrhnda son bulacahrr[2]. Bazrlan bu giiriiqten daha kdtiimserdirler. Onlara gtire diinyadaki yeraltr enerji kaynaklan 2020 ylmda hatta daha erken t0keneceklerdir[3]. $ekil I. Bu tahminleri yansrtmaktadu. Yeni yeraltr kaynaklannm bulunamamasr halinde mantrk senelerde hemfikir olmasa bile bu kaynaklannamiitenahi olmadrfm kabul etnektedir. Bu da buna bir gare aranmasrrun gereklililini ortaya glkanr. Bu 'qareler araygt' gtizleri yenilenebilen enedi alamna sevketnigtir. $u anda bilinen yenilenebilenenuji kaynaklan grineg enerjisinedayanmakadr. Kapsamr ise, metve cezir, 463

Yenilenebilir Enerji, Kuzay Kbrto Enerii gorununu Q1z\mleyebilir Mi?,iirgr, rsr gibi karvamlardf. Bunun yamnda biokiitle enerjisi de yer almaktadr. Haflrt pyiti biliir adamlan 'hydro' su enerjisini yenilenebilen enerji kaynaklarl araslna koymamaktadular. Son zamanlarda yine fiizyon denen atomun pargalanmastnm kargttt olan bir enerji tiiriiniin teminiizerinde olan gahgmalar da yofunlagm$tu. 5 a ac,, E t o 3 T Eo $ekil I - Yukandaki gekil, bu gekilde giistuilen yakrt miktarlann gosterildili orandalrnttti htliod. yeralh kaynaklaniln son bulacalr yrllan 96stermektedir Kuzey Krbns'rn, gerek co$afik, gerek ekonomik, q.r:kt-djwa iilkelerinin politikalan sonucu enedile ilgill sancrian goliduttu farkftdg' Co[rafik konumundan dtiirii Krbns' Batr iilkeleri ile Ooguda petrol iireten tlkeler arasmda bir kiiprii olugtunnaktadrr' Bu nedenle Yunanistan dahil, giiglfl iilkelerin glzlefi bu adanm iizerindedir' Gergi yunanistan'm emelleri'megjo idea'dogultusunda seyir etrnektedir, bu durum Kuzey Iftbns'rn dtinya ile iliqkisinlkesilmesine giiglii devletlerin isteli dolrultusundayeterli olnaktadrr. teknotolinin bu iki nokta arasrndaki mesafeyi krsaltacak bir buluqla ortaya grkmamasr halinde bu durum daha bir siire devam edecektir' Bu etkenleri gtiz iiniinde bulundunrsak Krbns'taki enerji sorununun gdztimii yine Tiirkiye'ye dayuotnonuao. Gergi Tiirkiye kendi giivenlifi agrsrndan Kuzey Krbns Tiirk C*,tn"tiy*i igin elinden gelen her tiirlii d stek ve yardrrry esireem3mek3, latta fazlasryle yerine getirmef iginbtiyiilugras vermektedir, Sunudaunutnamak gerekirki Ttirkiye'nin ig riy; ve ekonomik iunrm=u mevcut sonnu btffi tilgtide etkileinektedir' O halde ne yaprlmafu dwum nasrl gtiztimlenmelidir? Gerekli finansm temin edilmesi ve siyasal alnhkh'ekme'uunanlardan sarfi nazar edilmesi halinde Krbns'taki enerji sorununun gotii*ii nasrl gugekle9ebilir? Once bu hususta bir hyul olugturulman gerekir. Yalnrz olu$urulacak kurul i9 yapabilecek, politik 464

Do4an HAKTANIR amaglardan uzak olacak ve bilirkiqi sahibi olmasr gerekmektedir. Bu baganldrlrzaman yolun yanst katedilmig olur. Qtinkti krsrr dtingiiler buradan baglar. 2. K.K.T.C'NDnrd rlrrtnix BAKI$ ENERtlslNh't ot u$utuuna KISA BiR Krbns'ta elektrikiiretimi 1903 yrhnda, o ddnemde Osmanh imparatorlufu'nun kiractst olan Birlegik Kralhk kolonidaresinde merkez Lefkoqa'da baqlandr. Ancak bu tiretim devlet dairelerinelektrik saflanmastnt amaglamaktay&. Bunu Lefkoga Genel Hastanesi'nde kurulan ikinci bir jenerattirtakip etti. Buiireteq de sadece Haskneamaglan iein yaplhugtr. Krbns'ta halka diiniik elektik iiretimi ancak l9l 2 yrhndan sonra gergekleqti L4l. Adadaki elektrik enerjisi tiretimiki baghk altrnda ele almabilir: l. 1963 yrh rincesi elektrik ihetimi 2.1963 yrh sonrasr elekhik iiretimi 1963 yh dncesi elektrik iiretimi Ada'ya gamil bir kapsam tagrmaktaydr. Bu ddnem, Osmanh imparatorlufu, BirlegikKralhkMiistemlekesi ve Krbns Cumhuriyeti devirlerine tekabiil etmektedir. 1963 yrh sonr,lsr ise Kuzey Krbns Tiirk Cumhuriyetinin olugum d<ineminden bugiine kadar olan siireyi kapsamrna almaktadrr. 2,1. 1963 Yilr Oncesi Elektrik Enerjisi tiretimi I 912 ylmda bir grup Krbns'h iq adamr bir araya gelerek Limasol'da halka hitap edecek "Limasol Elektrik Iqrk $irketi' ismi altrnda ilk elektrik enerjisi iketimine bagladrlar. Bunu daha sonradan merkezi olan Lefkoga takip etti ve l9l3'te "Lefkoga Elektrik $irketi" kuruldu. Bu girketten sonradada bu yiinden herhangi bir ilerleme kaydedilmedili giittiliir, taki l922yilrna kadar. l9}zyindamagosa, Lamaka ve Baf Kasabalanna hitap edecek olan "Belediye Elektrik igletmeleri" kuruldu. Girne Belediyesi ise Girne'ye hitap edecek olan elektrik girketini 1927'de olugturdu. Bu tarihten sonra elektrih enerjisi kasabalann nehiyelerine dalrlmaya bagladr. Ancak bu da[rhmdan hig bir kiiy yararlanamadr, takt 1952 yrlrna kadar. Bu tarih ise nkrbns Etektrik idaresi" nin kurulug yrhdrr. 2.2.1963 Ylh sonresr Elektrik Enerjisi 0retimi 1963 yrhnda Krbrrs'ta Tiirk-Rum olaylan patlak verdi. Bu olaylar nedeniyle Ttirkler ve Rumlar arasmda bir g0g baqladr. Rumlar, Rum ekalliyetinin gofunlukta bulundu$u bdlgelere, Tiirkler de, Tiirk ekalliyetinin ekseriyette oldu!'u biilgelere tagrndrlar. Bu ddnemde Ttirklerin toplandt$r brilgelere elektrik enerjisi verecek herhangi bir jeneratiir mevcut defildi ve elektik akrmrm eld etnek Rum ekalliyetinin insafina kalmrgtr. Onceleri bu husus iki toplum diye bir nen olmadrpr ancak bir "Krbrrs halkr"nm var oldufu propagandasrndan yola grkarak Tiirk brilgelerine elektik enajisi verilme$e devam edilecek 465

Yanilenebilir Enerji,Kuzey Kbne Enerji Sorununu Qdz\mleyebilir Mi? gibisinden bir imaj yaratrldr. Ancak Krbnsh Ttirk aragtrmacilar bunun biiyle olmadrlr Rum biilgelerine giden enerji kablolanmn Tiirk biilgelerinden gegtili igin bunu yapmak mecburiyetinde olduklannr ortaya koydular ta ki Rumlar kendi b<ilgelerinin kablolannr ayrsmlar. 1974'te Tiirhyehin garantiirliik hakkuu kullanarak gergeklegirdifi operasyonla, Rum tarafi enerji kablolannl ayrma iglemlerini daha da hrzlandrrdr, Tiirk biilgelerine zamanh zamansrz, sebepli veya sebepsiz, kasrth veya kasrtsz verilen elektrik enerjisinin srk srk kesintisi basgdsterdi. Bu durum gerek Tiirk iizel, gerekse tiizel kisileri ciddi tilqiide etkileme$e baqladr ve Tiirk biilgelerinde hiqiik kiiqtik jenerat0rler kurulmaya baplandr. Jenerattirlerin srlalarrrun diigiik olmasr gehir iglerinde birden fazla jeneratdr galtgttrmayt gerektiriyordu. Difer bir sorun da yeterince malzeme bulunmamasr pualel baflantrlannda senkonlannrn sa$lanabilmesi sorunuydu. Yaprlan yolun gahgmaluda I(KTC'delekhik sorunu giderilmeye gahprldr. Ancak yukanda belirtilenedenlerden dtiirti kahcr, uzun siireli bir enerji politikasr gizilmedi ve galtqmalar gtinti birlik kararlar igerisinde gergeklegtirildi. Bu husus aga$rda dercedilen Tablo I'de agrfa grkmaktadrr. KKTC Elektrik Kurumu'nun yayrmladrlt faaliyet raporundan elde edilen bilgilere gdre 1998 yrhnda kayrp enerji miktan 73,722,000kWs olarak gdsterilmektedir. Bu ise tablo I'de gdsterilen santrallann veriminine aqamada oldu$unu ortaya koymaktadu [5]. 3. KIBRIS'TAId ENERJi SORT]I\ru NEDIR? Once "Krbns'ta enerji sorunu var mr&r?" diye bir soru soraltm. Elu biiyle bir sorun varsa iincelikle bu sorunune oldufunu saptammilz gerekmektedir. KKTC'de madem ki elektrik akrmr siirekli olarak inkrtaa ulruyor demeki ortada bir sorun vardu, kantst btiyiik bir giiq kazamyor demektir. "Bu soru nedir?" diye bir soruyu cevaplandrmaya kalksak bunun kolay olmayaca[r karusma varmanm hig de zor olmayaca$rnr giirece[iz. Rumlann "Megalo idea" sr Ttirhin tepesinde birkrhg gibi durdukga siyasi bir istikann sallanmasma imkan ve olanak gdziiyle bakmak bir saflrktan dteye geqmez. Kaldr ki enerji sorunlannm en baernda devletlerin enerji politikalan gelmehedir. Bu hususta bir isktilaar olmamas halinde biiyle bir politika nasrl gizilebilir? Bunun yanrnda en dnemlisi yeraltr ve yertistti kaynaklann var olmasrna ba[hdr. Krbns'tas bu kaynaklardan herhangi birisi mevcut de$ildir. Tek kaynak giineg enerjisi ve ona dayah olarak kendini ri:z;gar, met ve cezir, rsr nitelilinde giisterur yenilenebilir enerji kaynaklandrr. Bir de EMOBILIM dergisinde ele aldrlrm, bazr bilim adamlanmnbunuyenilenebilirenedi kapsamrnm drytnda miitalaa ettikleri yakrt hiicreleridir[6]. Devletlerin enerji politikalan ana sorunlann drgrnda tutulursa ikinci iinemli sorun segilecek projelerin finansmanrdrr. KKTC hiikiimeti belli. Tagrma suyla de[irmen ddndiirmeye gahgrr. Bugiin Tiirkiye olmasa, maddi olanaklarrn btiytik iilgtistinii ku$rlamasa KKTC hiikiimetinine yapacag veya yapabileceli giiphe kaldrnr nitelilinde 466

Do4an HAKTANIK de[il, niifuzu higbir gey yapamayaca$ iizerinde teksif etmek gerekir. Uqiincii tinemli sorun ise yeterince kalifiye elemanlann bulunup bulunmamastdr. Giin gegmez ki elehrik kurumunun bir trafosu patlamasm, kalifiye elemanlan birer birer bir kazaya kurban gitrnesin. Bu durumda akla gelebilecek diigiince nereye teksif edilmelidir? Beceriye mi, beceriksizlile mi, yoksa olanaksrzl*lara m? ister siyasi, ister colrafi, ister maddi, isterse daha bagka nedenler olsun her iilkenin kendine gdre bir sorunu vardrr. Krbnsln enerji sorununa giiz attrfrmrzda yukanda konu edilen sorunlann hemen hemen hepsini debir andagiirmek miimktindiir. Hele buna bir de kigisel gririiglerin baskr unsuru olmasmr katarsak sorunune denli bir hal aldr[rm g6rmemek mtimkiin degildir. Belki de hig rinem tagrmayacak olan bu son sorun sorunlann en bagrnda geleni olasrdrr. 4. KIBRTS'TAKi nxnnrl SORIJT{UNA NASTL nin qozulr onnnlnrllinr Yukarrda belirtilen sorunlar kargnmda, herhangi bir do[al kayna[r olmayan, herhangi bir endiistrisi sahaslna daha el atamayan, siyasi giiglerin kol gezdili bir ortamda Kuzey Ktbnstaki enerji sorununa bir giiziim buknak gok giigtiir. 4.1. KKTC'ndeki Mevcut Sistemler: KI(TC'deki mevcut sistemlerin kuruluq tarihleri ve tiirleri giiyle tizetlenebilir: Tablo 1. L Dikmen TG20 30MW Gaz Tiirbini Dizel 1975 2.Teknecik TG20 30MW GazTiirbini Fuel-oil 1977 3. Teknecik TGl6 lsmw Gaz Ttirbini Fuel-oil 1983 4. Teknecik 60MW GazTiirbini Fuel-oil 1995 S.Teknecik 60MW GazTiirbini Fuel-oil 1996 Dikmen'deki jeneratdr uygunsuzluk nedeniyle gahgtrnlamryor ve salt acil hallere brrakrhyor. Geriye kalan jeneratdrler ise ihtiyaca karqrhk vermek igin hemen hemen siirekli olarak gahgtrnlmaktadrrlar. Bakrm ve idameyi saflayacak herhangibir kapasite mevcut defil. "Stand by" durumlara cevaz verecek yedekapasite de diiqtiniilmemektedir. Bu durumda herhangi bir anz anmdanza olan yerlerdelektik kesintisi ohnahadr. Bundan bagka bakrm ve idame hallerinde jeneratiir askryahnmakta ve yine elektrikesintisi zorunlululu hasrl olmaktadr. Mevcut sisteme katkrda bulunmak amaclyle, KKTC hiikiimeti "yap ve kullan" yapay formtilii altrnda 30MW birjeneratdr sistemini sonuglandrrmaya gahgmaktadrr. Yukandaki 467

I TMMOB 3 ENERJİ SEMPOZYUMU 5-6-7 ARALIK 20001 MİLLİ KÜTÜPHANE ANKARA Yenilenebilir Enerji, Kuzey Kbne Enerji gorununu Qbzimleyebilir Mi? rakamlu incelenirseb6yle bir dawamgnhem idari agrdan, hemde soruna gdztim getirme agrsmdane derece guliing olup olmayacafr kendilifinden ortaya erk_q..fu meyanda yenilenebifir enerjinin yamnda konuyu aga$rdaki segenekleri de tinerilpbilecek giiztim lirimleri igerisinde miitalaa etmek ve bunlardan biri iizerinde karar krlmak kammca en ulgun yol olacakttr. l. Kablolula deniz altrndan Kuzey Krbrrs'a enuji getirmek. Proje masraflannm azalabihnesi agnmdan konu aym kanalla su sorununun da qdziimlenmesi ele almabilir' 2. TekneciKteki mevcut santrala aym cinsten ilaveler yaprlmast 3. Yenilenebilir enerjiden yararlanabilme yollannm araqttnlarak sorununbu yollarla giiztimlenmesi Bu yollar araqhnlrrken ileriye ddniik diigtincelerin de dikkate ahnmast gerekmektedir' $tiyle [i: Ktiresellegme yavag admlarla diinyayr sarmaktadu. Kuzey Krbns'm bu stireq igerisinde konumu ne olacaktn? Pek tabii ki bu durum ancak Ttirkiye ile gdziimlenebilir' Dolaysryle sorun Ttirkiyenin de sorunudur ve bu durumu o gergeve igerisinde miilahaza etmek gerekir. 4.2. Sorunu Deniz Aracrlrlryle $tizfrmlemek Yukarrda belirtilen birinci konu Kuzey Klbns'm gerek su gereksinimlerini giderme, gerekselektrik $omnunu g<izme agrsrndan uzun siire basrnda yer aldr' Ancak bugiine ladai Uu hususta kesin bir agrklama yaprlamadr veya yaprlmak istenmedi. Fakat hal ne olursa olsun bu iki sorun da gu anda pigmig kelle gibi srrrtrnaktadrr. $ekil 2 - yukandaki wkrl her ne kadar anzalr sistemi bulmak igin.gizilmigse de enerji nakli iqin de ggzel bir tirnektir. (Prof. F, Mamedov, 6. 6zerden). ingiltere Kuzey Denizi petolleri bulunmadan 6nce, sorununu bilyle bir proje ile Fransaidan elekrik enerjisi alarakgiiztimlemiqti. Dogru ahm (DC) eleknik enerjisi tagyan kablolar Mang Denizi'ni agarak iki tilke arasrndaki enerji ah$ veriqini sapladr. Fransa'dan alternatif akrm (AC) DC'ye gewiliyor, deniz altrndaki kablolarla enerji nakli yaprhyor ve ingiltere srnrlan igerisinde bu enedi DC'den AC'ye gevriliyor ve gebekeye veriliyor' 468

Do4an HAKIANIK $ekil 2'deki konu Elektrik Mtihendisleri Odasr'nm, Dolu Akdeniz Universitesi'nde dtizenledili "II. Enerji Kongresi" nde de ele altnmtg ve bu hususta taslaklar da hazulanmrgtr. Yukandaki qekil 2 bu kongrenin yayrmlanan bildiri kitabrnda yer akmghr[7], 43. Sorunu Mevcudu Takviye Etmek Suretiyle Qiiziimlemek ikinci konu da difer konular gibi giindeme gelmig ancak igin dzel sektdr yanr a[rr basmrg Teknecik'teki santrala ek olarak, <izel bir girket uzun vade ile santral kuracak ve santral verime gegti$i anda yahnm ticretleri ddeninceye kadar tiiketiciye sataca$r birim bagma olan ticreti kendisi tayin edecek. Bu siire on yrl igerisine srfdrrrlacak. Kurulacak jeneratiir Dizel'e dayah 30MW olacak ve stizde KKTC'deki enerji sonrnuna griziim getirecek. Btiyle giiziim diye ortaya atrlan kigisel be[eni ve giinii birlik dawanqlarla nereye gidilecefi merak konusudur. Bu hususta e$er bir takviye sdz konusu ise bunun gergekten bilir kigiler tanfndan ele almmasr btirokatlarrn masasl baglnda kuar mercii olmamasr kanrmca gok daha elverigli sonuglar getirebilir. 4.4. Bakrplan Yenilenebilir Enerjiye Teksif Ehek Ugiincti konu yenilenebilir enerji kaynaklandrr. Bu konuda riizgar enerjisile ilgili olarak bazr tizel girketler ara$trma yapmr$, aragtrma verileri gizli tutulmuq ve bu kaynaktan yararlarulmasr "uygun defildir" raporu ile bu g<iriig uykuya yatrllml$tr. Kuzey Krbrrs'taki Meteoroloji Dairesi'nden yaprlan agrklamaya gdre onlann yaptlklan incelemelerde Kuzey Krbns'taiizgu enerjisinden yararlanmak igin yerel iklim gartlarr gok uygundur. EMO, Krbns tarafindan diizenlenen bir konferansta Danimarka'dan gelen bir uzmamn anlattrklan Meteoroloji Dairesi'nin verilerini do!rulamaktadr. Bundan bagka EMO Krbns\n diizenledifi "Yenilenebilir Enerji Kaynaklan Kongresi'hde bu husus yine vurgulanmrqtrdsl. Bu da bize yenilenebilir enerji kaynaklanmn bir altematif olabilecegini ortaya koymahadrr. Yenilenebilir enerji kaynaklannm tercih edilmesi halinde ortaya sorunlar grkacalr iizerinde olan savlu, grin gegtikge dev adrmlarla ilerleyen teknolojiye grilge di.igiirmektedir. Denilebilir ki bu savlarr yapmak artrk ga[rn gerisinde kalmaktadrr. Mevcut veriler rgrfrnda Giineg enerjisinin bol bulundu$u Kuzey Krbrrs'taki enerji sorununun gdziimii proje masraflan gok olsa da yenilenebilir enerjiye dayandnlmamasr igin higbir neden yoktur. Yine iki farkh yaprya sahip enerji iiretiminden dolayr ortaya grkacak teknik sorunlann giderilememesi igin de ortada bir neden yoktur. s. Kt'RESELLE$ME ve ENERTI pol,itlkasr Teknolojide ileri adrm atan iilkeler Ktireselleqmeyi amaglamaktadrlar. Bu konuda geri kalmrq tilkeler de ezihniglikkorkusuylayabuparalelde karar almrglar, ya da ayncahkh olarak kendi politikalanm gizmiqlerdir. ingiltere, Kanada ve Amerika [9], stratejilerini 469

IM M 0 ts El eklrik Mth en dislen 0 d a st goktan gizmiglerdir. Tayland bile bu husustaki kaderini belirlemip ve bu politikasrm intemette yayrmlamrgtrr [10]. Tiirkiyenin de bu hususta cesur adtmlar atarak enerji politikasrm belirlemesinin zamam gelmigtir. 6. SONUQ yukanda ele alman hususlardan anlaqrlaca[r gibi I(KTC'de ciddi surette bir enerji sorunu mevcuttur. Bu sorun qok yiinliidih. Sorun Tiirkiye'nin enerji politikasrna kadar uzanmaktadr. Bu durumda Tiirkiyenin kahcr bir enerji politikasml ortaya koymast gerekmektedir. Diinyayr saran kiireselleqme mevhumu bu politikayr biiyiik iilqiide itkileyece[i muhakkaktrr, Ama hal ne olursa olsun bir enerji politikasrmn gizilmesi gerekrnehedir. 7. KAYNAKqA I. Evliya Qelebi Seyahatnamesi Ktilliyatrndan 2. Open University (1989). "Living with Technology", Resources, 1989. (s.37), ISBN 0 74926003 3. 3. Open Universify (1989), "Living with Technology", Resources, 1989. (s.7), ISBN 0 7492600 3. 4. http ://www.eac.com.cylperson.../ccl8eb 9849 e2422569 450020693 s?opendocumen - History of Electricity in Cyprus. 2' 10'2001. 5. krb-tek, (1998). "1996-1997-1998 Yrllan Faaliyet Raporu", KKTC Elektrik Kurumu, Lefkoga, (s.13) 6. Haktamr, D., (2001). "Hava Kirlenmesini Onleyebilecek Yenilenebilir Enerjilerle YakrtHticreleri", Emo Bilim, Cilt l, Sayt l, (A$ustos 2001), (s'5-10), EMO Krbrrs. 7. Mamedog F ve ozerdem, 0. ltff;. "Petrol ve Gaz Boru Hatlannda Elektronik Anza Kontrolu Yapan Mobil system", 1997,II. Enerji Kongresi, (s.58). EMO Krbrrs. 8. Alrung, M., (2000). "Kuzey Krbns Ttrk cumhuriyeti'ndeki Riizgar Enerji Potansiyeli'nin incelenmesi", Yenilenebilir Enerji Kaynaklarr Kongresi, (s.22-35). EMOKtbns. 9. Regency, H., (199?). "What Should be the Role of Government in Restructuring The Elektric Power Industry: A Technology Policy Perspective", 1997 IEEE-USA Technology Policy symposium. (www.ieeeusa.org/forum/papers/97tps.htm 10. National Energy Policy Office (1999). "Privatisation and Liberalisation of Energy Sector in Thailand" ftttpllwww.nepo. go.tlldoclidp-07-priv29mar99.html)' 470