T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) AHŞAP TEKNOLOJİSİ ELDE KAYIT YAPMA

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) AHŞAP TEKNOLOJİSİ ELDE KAYIT YAPMA ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. ELDE DÜZ KAYIT YAPMA...3 1.1. Kayıt...3 1.1.1. Tanımı ve Çeşitleri...3 1.1.2. Çeşitleri...4 1.1.3. Kayıt Ölçülerini Belirleyen Faktörler...5 1.2. Ayak Kayıt Köşe Birleştirmeler...6 1.2.1. Ahşap Bağlantılı Ayak Kayıt Birleştirmeler...6 1.3. Köşe Takozları...11 1.3.1. Tanıtılması...11 1.3.2. Ahşap Köşe Takozları...12 1.3.3. Metal Köşe Takozları...14 1.4. Kayıtta Form...14 1.4.1. Estetik...14 1.4.2. Denge...15 1.4.3. Oran Orantı...15 1.4.4. Uyum...15 UYGULAMA FAALİYETİ...16 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...19 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...22 2. ELDE EĞMEÇLİ KAYIT YAPMA...22 2.1. Eğmeçli Yüzey Sistireleri...22 2.1.1. Tanımı ve Kullanımı...22 2.1.2. Kullanılması ve Bilenmesi...23 2.2.1. Derz...24 2.2.2. Fitil...24 2.3. Yüzey İşleme El Aletleri...25 2.3.1. Düz Kalemler...25 2.3.2. Oyma Kalemleri...27 2.3.2. Oyma El Makineleri...28 2.3.2. El Freze Makinesi...29 UYGULAMA FAALİYETİ...31 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...34 MODÜL DEĞERLENDİRME...37 CEVAP ANAHTARLARI...38 KAYNAKÇA...39 i

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR MODÜLÜN KODU 543M00106 ALAN Ahşap Teknolojisi DAL / MESLEK Ahşap İskelet İmalatı MODÜLÜN ADI Elde Kayıt Yapma Ahşap teknolojisi alanında, ahşap iskelet imalatı dalında, MODÜLÜN TANIMI Elde Ahşap kayıt elamanının yapılışı ve bu işlem sırasında uygulanacak tekniklerin anlatıldığı öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL YETERLİK Elde Ahşap Kayıt yapmak Genel Amaç Öğrenci; gerekli ortam sağladığında bu modülle; düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun olarak elde ahşap kayıt yapabilecektir. MODÜLÜN AMACI Amaçlar 1. Uygun el aletleri kullanarak, ahşap malzemeyle düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun elde düz kayıt yapabilecektir. 2. Uygun el aletleri kullanarak, ahşap malzemeyle düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun elde eğmeçli kayıt yapabilecektir. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Mobilya üretim atölyesi Biçme, rendeleme el aletleri, el makineleri, ölçme kontrol aletleri yardımcı temel elemanlar, ahşap ve ahşap ürünleri. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. ii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Ahşap, yüzyıllar boyu mekânların, vazgeçilmez gereci olarak kullanılmış, ortamı sıcak bir hale getirmiştir. Ahşabın, teknolojiyle birleştirilerek, mekânlarda kullanılması insanların yaşamını kolaylaştırmasının yanı sıra konforu da getirmiştir. Ahşap teknolojisi, alanında geniş bir yelpazeye sahiptir. Üretim ve kullanım olarak çeşitli dalları barındırmaktadır. İş gücü ve ekonomik açıdan da birçok katkıları vardır. Artan talepler ve değişen beğenilerle üretilen, ürünlerin sınırlarını zorlamakta her geçen gün ürün çeşitliliği ve teknikler eklenmektedir. Ahşap iskelette kayıt, oturma grubu mobilyalarının önemli elemanlarındandır. Kurallarına uygun düzgün kayıt yapabilmek için, birleştirme tekniklerini öğrenecek el becerilerinizle birleştirerek uygulamasını gerçekleştireceksiniz. Sizlerinde baş döndürücü bu gelişime ayak uydurabilmeniz için, gelişen teknolojileri takip ederek kullandığınız gereçleri çok iyi tanıyarak, el alet ve el makinelerini kullanarak bunların uygulamasını en doğru şekilde yapabileceksiniz. 1

2

AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde elde düz ahşap kayıt yapabilecekseniz. ARAŞTIRMA ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Piyasada oturma grubu mobilyaları yapan firmaların üretimini internet sitelerden kayıt çeşitleri ve doküman toplayıp sınıfa rapor halinde sununuz. Piyasada ahşap oturma grubu mobilya üretimi yapan iş yerlerini gezerek, elde kayıt yapma uygulamalarını öğrenip sınıfa rapor halinde sununuz. 1.1. Kayıt 1. ELDE DÜZ KAYIT YAPMA Mobilyayı tamamlayıcı en önemli elemanlardandır. Masa, sandalye, sehpa gibi mobilyalarda ayaklar arasındaki bağlantıyı sağlar. Kayıtların birleşme noktalarına çeşitli birleştirme şekilleri uygulanarak sağlamlığı artırılır. 1.1.1. Tanımı ve Çeşitleri Mobilyaların belirli bir yükseklikte durmasını sağlayan, ayaklar arasındaki bağlantıyı güçlendiren belirli teknikteki birleştirmelerden oluşan bağlantı elamanına kayıt denir. Kayıtlar mobilyanın büyüklüğüne formuna göre değişik şekilde yapılırlar. Kayıt kalınlığı, genişliği mobilyaların konumuna göre belirlenir. Ayrıca mobilyada uygulanan stil belirleyici özelliktir. Resim 1.1: Yan ve ara kayıt bağlantısı 3

1.1.2. Çeşitleri Kayıtları birkaç bölümde incelemek mümkündür. Mobilyanın Cinsine Göre Sandalye Kayıtı Koltuk Kayıtı Kanepe Kayıtı Sehpa Kayıtı Mobilyanın Tarzına Göre Modern Kayıt Klasik Kayıt Resim 1.2: Ahşap kayıtta tarz Mobilyada Bulunduğu Konuma Göre Ön Kayıt Arka Kayıt Yan Kayıt Resim 1.3: Konumuna göre kayıtlar 4

Kayıtın Formuna Göre Düz Kayıtlar Eğmeçli Kayıtlar Resim 1.4: Formuna göre kayıtlar 1.1.3. Kayıt Ölçülerini Belirleyen Faktörler Mobilyanın Ölçüleri (en, boy, derinlik): Kayıtlar tasarım aşamasında ölçüleri oluşturulurken kullanıldıkları mobilya ölçülerine göre orantılı olarak tasarlanırlar. Amaç ortaya çıkacak mobilyanın görünüş ve dayanım açısından tekniğine ve estetik kurallara uygun olarak üretilmesidir. Resim 1.5: Kayıtın ayak formuyla ilişkisi Ayağın Formu (kare, dikdörtgen, konik, eğmeçli vb.): Ayak ve kayıt sürekli beraber anılan mobilya elemanlarıdır. Ayakların direncini artıran mobilyanın hem görüntü hemde sağlamlık açısından birbirini tamamlayan birlikte uyumlu olarak yapılması gereken elemanlardır. Kayıtta kullanılan form ayakla aykırı olmamalıdır. Birbirini bütünleyici ve taşıyıcı olmalıdır. 5

Mobilyanın Tarzı (modern, klasik): Daha çok görüntü ile ilgilidir. Ayak kayıt beraber kullanıldığı için tarz olarak da uymak zorundadır. Modern veya klasik tarzda yapılan bir mobilya da kayıtlarında aynı tarzda yapılma zorunluluğu vardır Uygulamalar sırasında sağlamlıktan ödün vermemek gerekir. Kayıtların Mobilyaya Bağlantı Şekli (sabit kayıtlar, demonte kayıtlar): Burada üzerinde durulması gereken konu de monte kayıtlardır. Depolama ve nakliya açısından fazla yer kaplamamaları için üretim tarzı olarak seçilirler. Sağlamlık çok önemli olduğu için uygulanacak bağlantınında sağlıklı olması gerekir. 1.2. Ayak Kayıt Köşe Birleştirmeler Ayak ve kayıtlar değişik ölçü ve formda yapıldığı halde ayak kayıt birleştirmeler fazla değişiklik göstermemişlerdir. Yıllar boyunca aynı birleştirmeler kullanılmıştır. 1.2.1. Ahşap Bağlantılı Ayak Kayıt Birleştirmeler Şekil 1.1: Bazı köşe birleştirmeler Mobilyaların yapımında genelde ayak kullanılır. Ayak ve kayıt çok değişik biçimlerde yapıldığı halde ayak kayıt birleştirmeler fazla değişiklik göstermemişlerdir. Sadece bağlantı şekillerinde sabit veya sökülebilir olmak üzere yapılmışlardır. Bu bölümde en çok kullanılan ayak kayıt birleştirmelerini inceleyeceğiz. 1.2.1.1. Düz Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirme Bu birleştirme genel olarak ayakların aşağı kısımlarına konulan takviye kayıtlarının ayaklarla birleşmesinde ve arkalıkların sade masif yapıldığı durumlarda kullanılır. Fakat hampaylı ve diğer zıvana birleştirmeler kadar sağlam olmadığı için ana kayıtların birleştirmesinde çok az kullanılır. 6

Resim 1.6: Düz zıvanalı köşe birleştirme Zıvana kalınlıkları normal kayıt kalınlığının 1 / 3' ü kadar yapılır. Eğer kayıtlar ince ise birleştirmenin daha sağlam olması için zıvana kalınlıkları artırılabilir. Zıvana genişliği de kayıt genişliği kadar yapılır. Bazen delikler kayıt genişliğinden 4 6 mm. dar açılıp zıvana daraltılmak suretiyle hatalı açılmış delikler gizlenir. Ayak kayıt birleştirmelerinde kayıtlar genel olarak ayaktan 4 5 mm. içerde yapılır. Yüz beraber yapıldığı da olur. Bindirme kayıtlı birleştirmede alıştırma çok iyi ve kullanılan kerestenin kuruluğu aynı olmalıdır. Alıştırma iyi değilse açıklık çirkin görünür. Nem miktarı eşit değilse de farklı çekme dolayısıyla yüzey düzgünlüğü bozulur. Bu bakımdan ayaklar taşkın yapılırsa hem farklı kuruluktan, hem de iyi alıştırmamaktan meydana gelebilecek hatalar pek belli olmaz. Resim 1.7: Zıvana genişliğinin kayıt genişliğinden az yapılması 7

1.2.1.2. Hampaylı Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirme Ayak kayıt birleştirmeleri içinde en çok kullanılanı bu birleştirmedir. Zıvana kalınlığı düz birleştirmede olduğu gibi kayıt kalınlığının 1 / 3' ü kadar veya biraz daha kalın yapılabilir. Hampaylarının genişliğinin 1 / 3' ü veya 1 / 4' ü kadar, uzunluğu da, kayıt kalınlığının 1 / 2' si kadar yapılır fakat kayıt kalınlığı fazla ise hampayı uzunluğu 15 mm den fazla yapılmaz. Resim 1.8: Hampaylı zıvanalı kayıt birleştirme Bu birleştirme hem sağlam, hem de yapılması kolay olduğu için çok kullanılır. Hampayları normal olarak yapılır. Üstten hampayı görülmesi istenmezse alt resim deki hampay tercih edilir. Resim 1.9: Hampaylı zıvananın takılışı Şekil 1.2: Açılı hampaylı zıvana 8

1.2.1.3. Bindirme Kayıtlı ve Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirme Bu birleştirme düz zıvanalı birleştirmeye benzer şekilde yapılır. Fakat kayıt biraz kalın tutulduğundan ayağın dışından da tutan bir kısmı vardır. Kayıtlar ayaktan taşkın veya yüz beraber yapılabilir. Özellikle üst cumbasına lamba açılacak kalın kayıtlı sandalyelerin ayak kayıt birleştirmesinde kullanılır. Kayıtların ayaklarla gönye burun birleşmesi güzel bir görünüş arz eder. Bu bakımdan kaliteli işlerin yapılmasında kullanılır. Normal kayıt dışına kayıt genişliğinden lamba kadar geniş ve 5-8 mm kalınlığında parçalar yapıştırılmak suretiyle de bindirme kayıtlı birleştirme yapılabilir. 1.2.1.4. Kavelalı ve Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirme Küçük kesitli ayaklarla birleştirilecek kayıtlardan biri kavelalı, diğeri de zıvanalı yapılarak ayak zayıflatılmadan sağlam bir birleştirme elde edilebilir. kavelaların uçları zıvanaya girdiği için iş zıvanalı kayıt yönünde çok sağlam olur. Bu özelliğinden dolayı koltuk, sandalye, kanepe gibi oturma mobi1yalarında yan kayıtları zıvanalı, ön ve arka kayıtlar kavelalı birleştirmeli yapılarak zarafet ve sağlamlık birlikte sağlanmış olur. Birleştirmede kavela çapları ve zıvana kalınlıkları kavelalı ve zıvanalı bileştirmelerdeki gibidir. Resim 1.10: Kavelalı ve zıvanalı birleştirme 1.2.1.5. Kavelalı Ayak Kayıt Birleştirme Şekil 1.3: Çift kavelalı kayıt birleştirme Bu birleştirmede kavelalı ve zıvanalı ayak kayıt birleştirmede olduğu gibi küçük kesitli ayakların birleştirilmesinde uygulanır. Kayıt maktaları düzgün hazırlanır, delikler iyi delinir ve kavelalar da normal sıkılıkta girecek çapta olursa birleştirme zıvana kadar sağlam olur. Bu birleştirme köşeli ayaklara uygulandığı kadar yuvarlak ayaklara da uygulanır. 9

1.2.1.6. Özel Birleştirmeler Resim 1.11: Kavelalı birleştirmenin takılması En çok kullanılan birleştirmelerin yanında bazı özel birleştirmelerde uygulanmaktadır. Bu uygulamalar sağlamlığı artırıcı uygulamalardır. Aşağıda bunlardan örnekler verilmiştir. Şekil 1.4: İçeriden kamalı birleştirme Resim 1.12: Dışarıdan kamalı birleştirme Şekil 1.5: Arka ayak ve yan kayıtın konumu Resim 1.13: Kırlangıç kuyruğu ayak kayıt birleştirme 10

Son zamanlarda özellikle fabrikasyon imalatta ayak ve kayıtlar imalat kolaylığı bakımından yüzbeyüz yapılmakta düz veya hampaylı zıvanayla birleştirilmektedir. Fakat ilerde ayakla kayıtın birleşme yerinde çekmeden dolayı meydana gelebilecek açıklığı önlemek için, ya da alıştırma hatasının görülmemesi için kayıtların ucuna 4 5 mm. genişlik ve 2 3 mm. derinlikte derz açılmaktadır. Bu ayak-kayıt birleştirmelerinin tutkallandıktan sonra zımparalanması da daha kolay olur. Resim 1.14: Kırlangıç kuyruğu ayak kayıt birleştirme 1.2.1.8. Metal Bağlantılı Ayak Kayıt Birleştirmeler Seri üretimin artması ve yapılan mobilyaların daha uzak yerlere taşınması gerekliliği doğduğu için sökülüp takılabilir ayakların yapılabilmesi için metal bağlantı gereçleri üretilmiştir. Buradaki amaç ayak kayıt birleştirmelerinde sağlamlıktan ödün vermeden mobilyaları uzak bölgelere gönderirken aynı anda daha çok mobilyayı göndermek nakliyeden dolayı ortaya çıkacak hasarları en aza indirmektir. Metal bağlantılar ayak ve kayıtlara birleştirme işlemleri yapıldıktan sonra bağlanmalıdır. Kavela, zıvana gibi işlemler yapılmadan sadece metal bağlantı yapmak sakıncalıdır. 1.3. Köşe Takozları Resim 1.15: Metal bağlantılı birleştirme 1.3.1. Tanıtılması Ayak kayıt bağlantısını güçlendirmek için köşe takozları kullanılır 11

1.3.2. Ahşap Köşe Takozları Ayak kayıt bağlantısını güçlendirmek için en çok kullanılan bağlantı elemanıdır. Amaç kavelalı, zıvanalı, hampaylı zıvanalı olarak yapılmış ayak kayıt bağlantısını daha uzun ömürlü yapmaktır. Şekil 1.6: Köşe takozu bağlantısı Köşe takozu yapılacak ağaç budaksız, ardaksız olmalıdır. Kalınlığı kayıt genişliğini geçmemelidir. Kayıtın üst seviyesinden 2 3 mm. aşağıdan bağlanmalıdır. Köşe takozu elyaf yönü iç köşeye parelel olmalıdır. Köşe takozu kayıtlara tam olarak oturmalıdır. Köşe takozu elyaf yönü takozun boy yönünde olmalıdır, ayak iç köşesine dik gelmemelidir. Ayak iç köşesine dik olarak gelirse, ayak kayıt uygulanan güçle zorlandığı zaman köşe takozu zamanla elyaf doğrultusunda ikiye ayrılır. Resim 1.15: Köşe takozu ön ve üst görüntüsü Köşe Takozu Bağlantı Şekilleri: Mobilyalarda kullanılan ayak kayıt birleştirmelere destek olması için iç köşelere takozlar bağlanır. Köşe takozları bağlantı şekline göre isimlendirilir. Resim 1.16: Köşe takozu bağlantısı 12

Kinişli Bağlantı: Üretim sırasında seri olarak uygulaması yapılır. Üretimi hızlandırmak için en uygun bağlantı şeklidir. Sağlamlık açısından vidalı bağlantıya göre daha zayıftır. Resim 1.16: Köşe takozunda kinişli bağlantı Mobilyada bulunan kayıt iç köşelerine grup halinde dişi kiniş açılır. Köşe takozuna ise erkek kiniş açılır. Mobilya birleştirildikten sonra tutkallanarak köşelere montajı yapılır. Resim 1.17: Takozun kayıta takılışı ve sandalyedeki konumu Vidalı Bağlantı: Köşe takozu ayak ve kayıt konumuna göre alıştırılır. Temas eden yüzeylerin kayıtlara tamamen çakıştırılması için köşe takozu iç köşelere göre ayarlanır. Resim 1.18: Köşe takozunda vidalı bağlantı Köşe takozu iç köşesi ayağa temas etmemelidir. Köşe takozu montajı yapılmadan önce vida için kılavuz delikleri delinir. Montaj işlemi sırasında tutkal sürülerek kılavuz deliklerinden vidalanır. 13

Resim 1.18: Köşe takozunun vidalanması 1.3.3. Metal Köşe Takozları Resim 1.19: Tabla ve ayağa köşe takozu uygulaması Sökülebilir mobilyalarda çok sık kullanılır. Hazır olarak piyasada bulunurlar. Ayak ve kayıtlara uyan ölçüde alınır. Kayıtların iç yüzüne, metal köşe takozunun tırnağının geçeçeği kinişler açılır. Tırnaklar kinişe takılarak vidalanarak montajı bitirilir. 1.4. Kayıtta Form Resim 1.20: Metal köşe takozu bağlantı şekli Kayıtta formu belirleyen en önemli etken mobilya stilidir. Diğer bir etken ayağın formudur. Kayıtı tek başına ayrı düşünmek mümkün değildir. Modern veya klasik tarzda uygulaması yapılmalıdır. Mobilya elemanları ve kayıt arasındaki denge ve bütünle ilişkisi aynı zamanda renk ve çizgilerin bağıntısı formu oluşturur. Bu nedenle yapılacak olan kayıtın ölçü, uyum ve tarz olarak mobilya ve ayakla bütünleşmesi gerekir. 1.4.1. Estetik Doğrudan yapılacak olan kayıtın diğer mobilya elemanları ile güzel görüntü oluşturmasıyla ilgilidir. Ortaya çıkan görüntü rahatsızlık vermemeli aykırı görüntü oluşturmamalıdır. 14

1.4.2. Denge Bir eksene göre her iki tarafta kalan görüntünün eşit şekilde görülmesidir. Yatay ve dikeyi oluşturan çizgilerin kendi arasında oluşturduğu yüzeylerin dengeli olması gerekir. 1.4.3. Oran Orantı Yapılacak ayağın mobilya ölçüleri arasında göze hoş gelen bir bağıntının olması gerekir. Bu kavram yüzyıllar boyu araştırma konusu olmuştur. Mobilya ölçülerini oluşturan en, boy, derinlik arasındaki oranların en uygun şekilde uygulanması için bazı uygulamalar bulunmuştur. Yapılacak kayıtların altın bölüm kurallarına uygun ölçülerde yapılması bütünde dengeli bir görüntüyü ortaya çıkaracaktır. Denge ölçülerin kendi arasında kurulan ilişkiyle sağlanabilir. 1.4.4. Uyum Kayıtta uyum sadece yüzeyin bölümlenmesinde değil, bütün elemanların karakterlerinin uyumunda saklıdır. Klasik bir ayağın uygulandığı mobilyada kayıt ve tablaların kendi aralarında uyumlu olması gerekir. Aynı zamanda ayak üzerinde işlenecek olan her çizginin kayıtın genel karakterine ters düşmemesi uyumlu olması aranmalıdır. Bir bütün olarak uyumlu bir mobilya bütün parçaların kendi arasındaki uyumla ilgilidir. 15

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Ahşap düz kayıt hazırlama işlemlerini yapınız. İşlem Basamakları Öneriler Düz kayıt yapımı için uygun el aletlerini seçiniz. El aletlerinin ve el makinelerinin kesicilerinin bilenmiş olmasına dikkat ediniz. Tezgâhınızı sık sık temizleyiniz. Kayıt yapımı için uygun ağaç seçiniz. Düzgün elyaflı, budaksız parça seçmeye özen gösteriniz. İş resminde belirtilen ölçü ve çizgileri kayıt parçasına taşıyınız. Kayıt ölçülerinin çıkarılmasında iş resminden yararlanınız. İş resminde çizilmiş olan kayıt formunu iş parçasına taşıyınız. Kayıt ölçülerini iş parçasına taşırken şablon kullanınız. 1 / 1 ölçeğinde tek yöne eğmeçli hazırlanmış şablon kayıtların hazırlanmasında yardımcı olur. 16

Markalama çizgilerine göre iş parçasını rendeleyiniz. Kenara paralel rendelemelerde dayama siperi kullanınız. Ölçülendirilen kayıt parçasına kavela deliklerini markalayınız ve bizleyiniz. Markalama çizgilerine göre bızlamaya özen gösteriniz. Markalama yerlerinden deliniz. Kavela çapına göre matkap seçmeye dikkat ediniz. Zıvanalı birleştirme yapacaksanız zıvana markalaması yapınız. Markalama çizgilerini düzgün ve ince çiziniz. 17

Zıvana kenarlarını yuvarlayınız. Yuvarlama işlemini delik çapına göre yapmaya özen gösteriniz. Kayıtın perdahını yapınız. Perdah işlemi sırasında sistre, zımpara sıralamasına uyunuz. İşlemleri bitmiş olan kayıtın kontrollerini yapınız. Ölçme ve kontrol aletlerini kullanırken hassas davranınız. 18

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Çoktan Seçmeli Sorular 1. Ayaklar arasındaki bağlantıyı güçlendiren belirli teknikteki birleştirmelerden oluşan bağlantı elemanına ne denir? A) Ayak B) Kolçak C) Kayıt D) Zıvana 2. Ayak kayıt birleştirmelerin sağlamlığını artırmak için ne yapılmalıdır? A) Tutkal fazla kullanılmalıdır. B) Dıştan vidalanmalıdır. C) Kavelalar birbirini karşılamalıdır. D) Köşe takozu hazırlanmalıdır. 3. Zıvanalı ayak kayıt birleştirmelerde zıvana kalınlığının kayıt kalınlığına oranı ne olmalıdır? A) 2/3 B) 1/3 C) 5/3 D) 4/3 4. Kayıt yapımında aşağıdakilerden hangisi belirleyici özelliktir? A) Mobilyanın stili B) Bağlantı şekli C) Bulunduğu konum D) Hepsi 5. Demonte (sökülebilir) mobilyalarda kullanılan köşe takozu aşağıdakilerden hangisidir? A) Metal köşe takozu B) Vidalı ahşap köşe takozu C) Kinişli ahşap köşe takozu D) Kavelalı köşe takozu 19

Doğru-Yanlış Test Soruları Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine D, yanlış ise Y harfini koyunuz. 1. ( ) Kayıtlar ayaklar arasında ki bağlantı elemanıdır. 2. ( ) Kayıt formu diğer elemanlardan bağımsız yapılır. 3. ( ).Kavelalı birleştirme yuvarlak ayaklarda da uygulanır. 4. ( ) Ayak kayıt birleştirmelerde vidalı birleştirme en sağlam olanıdır. 5. ( ) Köşe takozu birleştirmelerde ki sağlamlığı artırır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız. Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz. 20

B. UYGULAMALI TEST İş resmine göre ahşap düz kayıt hazırlayınız. Yaptığınız uygulamayı aşağıdaki ölçütlere göre kontrol ediniz. AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz HAYIR, gözlediyseniz EVET şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le işaretleyiniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır Ağaç seçerken kayıt yapımına uygun olduğuna dikkat ettiniz 1. mi? 2. Kayıt formunun nasıl olacağını tespit ettiniz mi? 3. Kayıt formunu şablona çizdiniz mi? 4. İstenilen formu iş parçasına aktardınız mı? 5. Markalama çizgilerine göre iş parçasını kestiniz mi? 6. Rendeleme işlemi yaparak iş parçasını ölçülendirdiniz mi? 7. 8. 9. 10. Kalınlık ve genişliği çıkan iş parçasının boyunu kestiniz mi? Kayıtı birleştirmek için zıvana veya kavela markalaması yaptınız mı? Markalama çizgilerine göre kavela veya zıvana deliklerini deldiniz mi? İşlemleri bitmiş olan kayıtın el makineleri ya da el aletleriyle perdahını yaptınız mı? DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, HAYIR yanıtlarınız var ise bu yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 21

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde ahşap eğmeçli kayıt işlemi yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Piyasada oturma grubu mobilyaları yapan firmaların üretimini internet sitelerden kayıt çeşitleri ve doküman toplayıp sınıfa rapor halinde sununuz. Piyasada ahşap oturma grubu mobilya üretimi yapan iş yerlerini gezerek, elde eğmeçli kayıt yapma uygulamalarını öğrenip sınıfa rapor halinde sununuz 2. ELDE EĞMEÇLİ KAYIT YAPMA Kayıt uygulamalarının en özellikli olanı eğmeçli olanlardır. Oturma grubu mobilyalarında sıkça kullanılan klasik stillerin hepsinde eğmeç vardır. Eğmeçli işler zaman alıcı olduğu kadar görüntü olarak da göze hoş gelir. Eğmeçli işlerin yapımında bazı özel yapım teknikleri ve el aletleri kullanmak gerekir. Yüzeyler genelde hareketli çizgilerden oluştuğu için yüzey işlemlerimde işçilik fazladır. 2.1. Eğmeçli Yüzey Sistireleri 2.1.1. Tanımı ve Kullanımı Resim 2.1: Eğmeçli yüzey sistresi ve farklı perdah aleti 22

Sistire, orta sertlikte takım çeliğinden yapılmış perdah aletidir. Sert ağaçların ve kaplamalı yüzeylerin perdah edilmesinde kullanılır. Resim 2.2: Eğmeçli yüzeyler için pastran kolu Eğmeçli yüzeyler için sistireler özel olarak üretilir. Eğmeçli yüzey sistireleri adından anlaşılacağı gibi iş parçasının eğmecine uygun olarak yapılırlar. Bunlar içbükey veya dışbükey şeklindedir. Amaç her türlü eğmece uygun olmasıdır. Resim 2.3: Farklı yüzeylerin perdah edilmesi 2.1.2. Kullanılması ve Bilenmesi Sistireler kazıma yaparak yüzeyi düzeltirler. Kaba şekilde işlenen eğmeçli yüzeyleri sistireleyerek düzeltmek, için eğime uygun sistireler kullanmak gerekir. Eğime uygun sistire kavise 30º eğimde oturtulur, çekilerek veya itilerek yüzey düzeltilir. Bilenmesi İnce dişli eğmece uygun eğe ile körelmiş ağız tamamen kayboluncaya kadar eğeleyiniz. İçbükey eğmeçli kısımları yuvarlak eğelerle, dışbükey kısımları, lama eğelerle, sivri girintili kısımları ise bıçak eğelerle eğeleyiniz. Yüzeyde oluşan eğe izlerini özel şekilli yağ taşlarıyla izler gidinceye kadar bileyiniz. 23

Lamayı mengeneye bağlayarak, önce lama yüzeyine dik tutarak masat çekiniz. Daha sonra masat yüzeye 5º eğimle tutularak sistire ağzının döndürülmesi sağlayınız. Resim 2.3: Masat ve eğmeçli yüzey sistresi 2.2. Yüzeyde Yapılan İşlemler Kayıtların yüzeyleri ayaklarla uyumlu olacağı için ayakların yüzeyine yapılan işlemlerin kayıtlarda da olması gerekir. Genelde kullanılan şekiller, derz, fitil ve oymalardır. 2.2.1. Derz Daha çok ayak kayıt birleştirme ek yerlerine açılan, yüzeyden yaklaşık 3 5 mm. derinde açılan çizgilere derz adı verilir. Bu işlem kayıt boy yönünde de uygulanabilir. İçbükey veya köşeli yapılabilir. Resim 2.4: Derz uygulamaları 2.2.2. Fitil Kayıt ve ayak kenarlarına, yüzeyden 3 5 mm. yukarıda dışbükey olarak açılan şekildir. Fitiller genelde iş parçasını çerçeve içine alırlar. Görünüşe zenginlik kazandırırlar. 24

Resim 2.5: Fitil uygulamaları 2.3. Yüzey İşleme El Aletleri Yüzeyde yapılan işlemler el işçiliği ile yapılırken el alet ve el makineleri kullanılır. Kullanım teknikleri açısından fazla farklılık göstermezle ortaya çıkan şekiller ağız farklılıklarındandır. 2.3.1. Düz Kalemler Kesici ağızları düz olan kalemlerdir. İnce tıraşlama ve yontma işlemlerinde bileme açısı 20º olarak belirlenir. Yontma işlemleri için ince ve uzun gövdeli düz kalemler kullanılır. Resim 2.6: Düz kalemler Resim 2.7: Delik kalemi Düz kalemler piyasada 3-12 mm. arasında birer mm., 12-32 mm. arasında 2 şer mm., 35-50 mm. arasında ise 5 er mm. farklı genişliklerde bulunur. Düz kalemle yontma yapmak 25

Mutlaka iş parçasını tezgâha bağlayınız. Bileme tabanı yukarı gelecek şekilde iki elinizde düz kalemi tutunuz (Kesinlikle bir elinizi boşta bırakmayınız.). Resim 2.8: Düz kalemin doğru kullanılışı Kesme işlemini ileri doğru iterek yapınız. Resim 2.10: Zıvana deliği açılması Resim 2.9: Yanlış uygulama Resim 2.11: Elyaf yönünde çalışma Düz kalemi ince talaş kaldıracak şekilde eğiniz. Sağ elinizle düzkalemi iterken sol elinizle bastırarak talaş kalınlığını ve kesme boyunu ayarlayınız. Resim 2.12: Düzkalemin aparatla bilenmesi Resim 2.13: Bileme açısının ayarlanması 26

2.3.2. Oyma Kalemleri İş parçası yüzeyinde ki değişik şekilleri yapabilmek için çeşitli ağız şekillerine ait kesici kalemlere oyma kalemleri denir. Oyma kalemleri, ağız biçimlerine göre standart kod numarası ve ağız genişlik ölçüsüyle tanımlanır. Resim 2.14: Oyma kalemleri Yüzeyde ki motifin yapısına uygun oyma kalemi seçilerek yüzey işlenir. Oyma kalemlerini kullanmak tecrübe ve el becerisi gerektirir. Resim 2.15: Oyma kalemleri ile yapılmış uygulama Önemli olan nokta işe uygun oyma kalemini seçmektir. Yüzeye aktarılmış olan motifin üzerinden giderek istenilen şekil ortaya çıkarılır. 27

Resim 2.16: Oyma kalemiyle yüzey işleme 2.3.2. Oyma El Makineleri Değişen ve artan ihtiyaçlar sonrasında işlerin hızlandırılması açısından oyma işlemlerine el makineleri girmiştir. El işçiliğinin kalitesini tutmamakla birlikte işlerin daha seri yapılabilmesi için kullanılması kaçınılmazdır. Resim 2.17 Oyma el makinesi ve uygulaması Oyma el makineleri el ile yapılacak olan işlemler daha hızlıdır zamandan ve işçilikten tasarruf sağlar. Resim 2.18: Üç boyutlu ve düz yüzeyin işlenmesi Ayak ve kayıtlara derz, fitil gibi işlemleri yapmak için en uygun el makinelerindendir. 28

El oyma makinesi ileri geri darbe yöntemiyle çalışır. Kovanına değişik kesici kalemler takılarak değişik oyma işlemlerinde kullanılır. Resim 2.19: Oyma el makineleri ile farklı uygulamaların yapılması 2.3.2. El Freze Makinesi Yüzey şekillendirme işlemlerinde kullanılan diğer bir makinede el freze makinesidir. Serbest elle veya kalıp yardımıyla yüzeye oyma işlemleri yapılabilir. Resim 2.20: El freze makinesinin kullanılması Makineye takılan değişik profildeki bıçaklar sayesinde istenilen motifi yapmak mümkündür. Bıçak olarak genelde rulmanlı bıçaklar kullanılır. Bu bıçaklar kenar şekillendirmelerde işlemlerinde işe yarar. Yüzeylerde ise daha çok kalıp yardımıyla işlem yapılır. Resim 2.21: El freze makinesi ile kiniş ve lamba açılması 29

Aşağıda kalıp kullanarak yüzeye işlenmiş olan motifin işlem sırası görülmektedir. Kalıp (Resim 2.22.a) El freze makinesi ve bıçak (Resim 2.22.b) Kalıbın yüzeye sabitlenmesi (Resim 2.22.c) Motif kalıbının yerleştirilmesi (Resim 2.22.d) Motifin işlenmesi (Resim 2.22.e) Birinci kalıbın sökülmesi (Resim 2.22.f) Birinci kalıbın oluşturduğu motif (Resim 2.22.g) İkinci motifin diğer kalıpla işlenmesi (Resim 2.22.h) Yüzeye işlenmiş motif (Resim 2.22.ı) Resim 2.22.a Resim 2.22.b Resim 2.22.c. Resim 2.22.d Resim 2.22.e Resim 2.22.f Resim 2.22.g Resim 2.22.h Resim 2.22.ı Resim 2.22: El freze makinesi ile yüzeye motif işlenmesi 30

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Ahşap eğmeçli kayıt işlemlerini yapınız. İşlem Basamakları Öneriler Eğmeçli kayıt yapımı için uygun el aletlerini seçiniz. İşe uygun el alet ve makineleri seçmeye özen gösteriniz. Eğmeçli kayıt yapımı için çift yöne eğmeçli üst ve ön yüzey için şablon yapınız. Şablon yapımı için iş resminden veya örnek işten yararlanınız. Seçeceğiniz ağacın düzgün elyaflı olmasına dikkat ediniz. Eğmeçli kayıt için uygun ağacı seçiniz. 31

Ağaç yüzeyine eğmeçli kayıtın üst şablonunu çiziniz. Şablon çiziminde kenarlara göre doğrultusunu düzgün ayarlayınız. Çizginin içinden kesmemeye özen gösteriniz. Şablon çizgilerinin dışından kesiniz. Düzkalemle keserek çürütülmüş parçayı kabaca ölçülen diriniz. İkinci şablonun çiziminde, şablonların başlangıç noktalarının aynı hizada olmasına özen gösteriniz. Kaba ölçüleriyle düzeltilmiş iş parçasına ön yüzey şablonunu çiziniz. Uygun markalama kalemi kullanınız. Eğime uygun olarak kayıt parçasını çizgilerin dışından kesiniz. Kesme işlemi sırasında iş parçasını mengeneye bağlamayı unutmayınız. 32

Törpü, eğe, gibi el aletleriyle iş parçasını ölçülendiriniz. Törpü ve eğeleri sadece ileriye doğru bastırarak kullanmaya özen gösteriniz. Birleştirme işlemi için markalama yapınız. Markalama çizgilerini düzgün ve ince çiziniz. Markalama yerlerinden kavela deliği açınız. Darbe işlemleri sırasında tezgâhın desteklenmiş bölümünü kullanınız. İş parçasının perdahını yapınız. Perdah işlemi sırasında sıralamaya dikkat ediniz. Eğmeçli kayıtın iş resmine göre kontrolü yapınız. Ölçü ve markalama aletlerini kullanırken hassas çalışmaya özen gösteriniz. 33

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Çoktan Seçmeli Sorular 1. Bozuk sistire kenarları hangi aletle düzeltilir? A) Zımpara taşı B) Eğe C) Masat D) Zımpara 2. Masat sistre kenarına kaç derece açı ile çekilir? A) 5º B) 10º C) 90º D) 95º 3. Düz kalemlerle çalışma prensibi için hangisi doğrudur? A) Keserek çalışılır B) Biçerek çalışılır C) Kazıyarak çalışılır D) Elyafa Ters çalışılır 4. Aşağıdakilerden hangisi yüzey işleme aletlerinden değildir? A) Oyma kalemi B) Düz kalem C) Oluklu kalem D) Tornavida 5. Aşağıdaki kesici kalemlerden hangisi ile kavisli oymalar yapılır? A) Zıvana kalemi B) Düz kalem C) Oluklu kalem D) Delik kalemi 34

Doğru-Yanlış Test Soruları Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine D, yanlış ise Y harfini koyunuz. 1. ( ) Eğmeçli yüzey sistireleri eğimli yüzeyler için kullanılır. 2. ( ) Düz kalemlerde bileme açısı 10º dir. 3. ( ) Sistireler yüzeye 30º eğimle tutularak işlem yapılır. 4. ( ) Oyma kalemleri ile zıvana açılabilir. 5. ( ) El freze makinesi ile kenar şekillendirme işlemi yapılır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız. Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz. 35

B. UYGULAMALI TEST İş resmine göre ahşap eğmeçli kayıt yapınız Yaptığınız uygulamayı aşağıdaki ölçütlere göre kontrol ediniz. AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz HAYIR, gözlediyseniz EVET şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le işaretleyiniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır Eğmeçli kayıt yapımı için uygun el aletleri ve el makinelerini 1. seçtiniz mi? Eğmeçli kayıt yapımı için çift yöne eğmeçli üst ve ön yüzey için 2. şablon hazırladınız mı? 3. Eğmeçli kayıt yapımı için uygun ağaç seçtiniz mi? 4. Seçtiğiniz ağacı ölçülendirdiniz mi? 5. İş parçasına birinci (üst) şablonu çizdiniz mi? 6. Çizgiler dışından şablona uygun kesim yaptınız mı? Eğimli kesilen iş parçasına ön yüzey şablonu ile veya eğime göre 7. hazırlanmış örnek parçayla eğimi çizdiniz mi? 8. Eğime uygun kesim yaptınız mı? Törpü, eğe, sistire, zımpara ve el zımpara makineleri ile 9. ölçülendirme yaptınız mı? 10. Ölçülendirilen iş parçasına birleştirme için markalama yaptınız mı? İş parçasına markalama çizgilerine göre kavela veya zıvana işlemi 11. yaptınız mı? 12. İş resmine göre bitmiş işi kontrol ettiniz mi? DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, HAYIR yanıtlarınız var ise bu yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 36

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME YETERLİK ÖLÇME UYGULAMA: Elde ahşap kayıt yapma AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız davranışları değer ölçeğine göre değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçeği Evet Hayır 1.Elde düz kayıt işleminin yapılması A Ağaç seçerken kayıt yapımına uygun olduğuna dikkat ettiniz mi? B. Kayıt formunun nasıl olacağını tespit ettiniz mi? C. Kayıt formunu şablona çizdiniz mi? D. İstenilen formu iş parçasına aktardınız mı? E. Markalama çizgilerine göre iş parçasını kestiniz mi? F. Rendeleme işlemi yaparak iş parçasını ölçülendirdiniz mi? G. Kalınlık ve genişliği çıkan iş parçasının boyunu kestiniz mi? H. Kayıtı birleştirmek için zıvana veya kavela markalaması yaptınız mı? I. Markalama çizgilerine göre kavela veya zıvana deliklerini deldiniz mi? İ İşlemleri bitmiş olan kayıtın el makineleri yada el aletleriyle perdahını yaptınız mı? J. Bitmiş işin iş resmine göre kontrolünü yaptınız mı? 2.Elde eğmeçli kayıt işleminin yapılması A Eğmeçli kayıt için çift yönlü (ön ve üst yüzey için)şablon hazırladınız mı? B. Kaba kesim yapılan iş parçasını törpülediniz mi? C. İş parasını eğelediniz mi? D. Yüzeyi eğmeçli sistrelerle düzeltiniz mi? E. Kayıt yüzeyine derz açtınız mı? DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, HAYIR cevaplarınız var ise hayır cevaplarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı EVET ise bir sonraki modüle geçiniz. 37

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI Çoktan Seçmeli Test 1 2 3 4 5 C D B D A Doğru Yanlış Test 1 2 3 4 5 D Y D Y D ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI Çoktan Seçmeli Test B A A D C 1 2 3 4 5 Doğru Yanlış Test 1 2 3 4 5 D Y D Y D 38

KAYNAKÇA KAYNAKÇA IŞIK Zafer, Ağaçişleri Teknik Resim Kitabı, Ankara, 2003. AFYONLU Sefa, Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Ankara. ZORLU İrfan, Ağaçişleri Konstrüksiyon Bilgisi, İstanbul, 2003. GÜRTEKİN Ali, Mehmet OĞUZ, Mobilya ve Dekorasyon Gereç Bilgisi, İstanbul, 2002. www.popularmechanics.com www.scripsweb.com www.vadsan.com www.palaceprops.com www.worldwidwstore.com www.solotradecenter.com www.ficksreed.com www.oldplank.com www.harborviewantigues.com www.kafkassandalye.com www.dostsandalye.com www.zekiusta.com 39