INNOCASE, 2013-1-TR1-LEO05-47533 EİB LITA -Vaka Çalışması- Bu vakada belirtilen bilgi ve görüşler yazara ait olmakla birlikte, Avrupa Birliği'nin resmi görüşlerini yansıtmamaktadır. Avrupa Birliği kurumları, kuruluşları ile bu kurum ve kuruluşlar adına faaliyet gösteren herhangi bir kimse, buradaki bilgilerin kullanımından sorumlu tutulamaz. Bu proje T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı, AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığınca (Türkiye Ulusal Ajansı, http://www.ua.gov.tr) yürütülen Hayatboyu Öğrenme Programı kapsamında ve Avrupa Komisyonu'ndan sağlanan hibeyle gerçekleştirilmiştir. Ancak burada yer alan görüşlerden Türkiye Ulusal Ajansı veya Avrupa Komisyonu sorumlu tutulamaz. Bu vaka çalışması gerçek bir hikaye olup, hikayenin kahramanları ile firma ismi gizli tutulmuştur. Copyright InnoCase Project members, 2015. All rights reserved. No unauthorized copying, reproduction or electronic storage of this material is allowed without the express permission in writing of one of the InnoCase consortium members.
LITA RFID Ürünleri RFID Çözümleri Radyo Frekansı ile Tanımlama (RFID) Radyo Frekansı ile Tanımlama teknolojisi, radyo frekansı kullanarak nesneleri tekil ve otomatik olarak tanıma yöntemidir. Otomatik Tanıma ve Veri Toplama kavramı, insan müdahalesi olmadan nesnelerin otomatik olarak tespit edilmesi, onlar hakkında veri toplanması ve bu verilerin bilgisayar sistemlerine doğrudan giriş yapılması anlamına gelir. Otomatik tanıma amaçlı bilinen teknolojiler arasında barkodlar, radyo frekansı ile tanılama, biyometri, manyetik şeritli kartlar, optik karakter tanıma, akıllı kartlar ve ses tanıma yer alır. RFID, temel olarak bir etiket ve okuyucudan meydana gelir. RFID etiketleri Elektronik Ürün Kodu (EPC) gibi nesne bilgilerini almak, saklamak ve göndermek için programlanabilir. RFID etiketi, radyo frekansı ile yapılan sorguları almaya ve cevaplamaya olanak tanıyan bir silikon yonga, anten ve kaplamadan meydana gelir. Yonga, etiketin üzerinde bulunduğu nesne ile ilgili bilgileri saklar. Anten, radyo frekansı kullanarak nesne bilgilerini okuyucuya iletir. Kaplama ise etiketin bir nesne üzerine yerleştirilebilmesi için yonga ve anteni çevreler. Ürün üzerine yerleştirilen etiketlerin okuyucu tarafından okunmasıyla tedarik zinciri yönetimi ile ilgili bilgiler otomatik olarak kaydedilebilir veya değiştirilebilir. RFID teknolojisi uygulamaları başlıca otomotiv, üretim, sağlık, ulaştırma, tekstil, telekomünikasyon, kütüphanecilik sektörleri olmak üzere hem özel sektör hem de kamu tarafından kullanılır. Kısaca LITA LITA, müşterilerine başta RFID olmak üzere, yeni nesil teknolojileri kullanarak elektronik üretim takibi, hammadde, yarı mamul ve mamullerin fabrika genelinde takibi, otomatik giriş-çıkış uygulamaları, ürün bazında izleme, tekstil ve perakende alanlarında firmaların daha verimli, hatasız ve kontrol edilebilir şekilde yönetilmesini sağlayan anahtar teslimi projeler sunmakta olan bir KOBİ dir. Türkiye çapında birçok RFID projesine imza atan LITA, hem yurt içinde hem uluslararası çapta yürüttüğü projeler ile 2014 yılında Türkiye nin ilk 500 bilişim firması arasına girmiştir. Bir Girişim Hikayesi Bilgisayar mühendisi olan Kamil Yılmaz bir firmada 2007 ye kadar yazılım uzmanı olarak görev almaktaydı. Fakat 2007 den sonra Kamil in kafasında da birçok yazılımcı gibi değişik işler yapma düşüncesi oluştu. Şuan Kamil in ortaklarından biri olan Alp ve bir firmada bilgisayar mühendisi olarak çalışan Özgür, bir gün RFID (Radyo Frekansı İle Tanımlama) hakkında bir yazı okuyup temel olarak bir etiket ve okuyucuyla birçok olası ihtiyacın bu sistemle çözümlenebileceğini yazılım mühendisi olan arkadaşları Kamil ile paylaştılar. Bu alanda daha önce gerçekleşmiş bir uygulama örneği olmayan ve frekansların tanımlanmamış olduğu Türkiye nin, yeni RFID teknolojisi uygulamasıyla rekabet avantajı sağlamak için doğru bir pazar olduğunu ve bu alanda ilerleyebileceklerini düşündüler. Alp ve Özgür, bu düşüncelerini o sırada bir firmada yönetici düzeyinde görev alan Kamil le konuştuktan sonra 2 saat içinde birlikte iş yapma kararı aldılar. Alp in arkadaşlarıyla ortaklaşmaya gitme fikriyle LITA şirketinin temelleri atılmış oldu. Şirketin ilk yılında bir ofis açmadan Alp, Kamil ve Özgür üç arkadaş ortak çalışmaya başladılar. Ve bir gün Tetra Pak tan bir proje fikri geldi. Bu proje fikrini inceleyen ve üzerinde düşünen LITA ekibi,
bu işi RFID çözümüne gerek olmadan yazılım altyapısıyla çözülebileceğini ve bu altyapıya, ilişkin çalışmalarını Tetra Pak a sundular. LITA ekibinin işe yaklaşımını ve bakış açısını çok beğenen Tetra Pak, bu ekiple süreç iyileştirmeleri alanında çalışmak istediklerini belirttiler. Yeni tekliflerle gelen sürekli iyileştirme ve inovasyon çalışmaları Dünyanın en büyük ambalaj üreticilerinden olan ve toplam kırk fabrikada üretim yapan Tetra Pak da üretim verimliliğinin LITA Bilgi Teknolojileri tarafından kurulan veri toplama ve analiz sistemi ile canlı olarak izlenmesi amaçlandı. İzlenmenin de ötesinde, bu analizin sonuçları fabrika genelinde kurulan büyük monitörlerden çalışanlarla sürekli olarak paylaşan ve her an tüm personelin üretimin seyri konusunda bilgi sahibi olması sağlayan sistem Tetra Pak için kurgulandı. Sistemin ilk halkası olan veri toplama sistemi, üretim makinelerine bağlanıp makinelerden gelen üretim verilerini özel bir veritabanına kaydederek firma içinde bir veri madeni altyapısı oluşumunu sağlamış oldu. Alınan veriler sayesinde, her makine için ayrı olmak üzere üretim hızı, makineden alınan toplam verim, duruş süreleri, duruş kodları, makine fireleri, vardiya değişimleri ve harcanan hammadde miktarları kaydedilerek üretimle ilgili tüm verileri bir araya getirildi. Daha sonra kaydedilen bu veriler yine LITA tarafından geliştirilen bir yazılım sistemiyle üretim raporlarına dönüştürülmeye ve verimlilik, toplam üretim, vardiyalar arası üretimin değişim grafikleri, günlük, aylık, yıllık hedefler ve hedeflerin gerçekleşme oranları, fire hedefleri ve hedefe göre mevcut durum, makinelerde oluşan duruşları ve sebepleri gibi birçok kritik analiz yapılarak bunlar görsel raporlar halinde plazma monitörlere yansıtılarak, fabrika genelindeki tüm çalışanların verilerden haberdar olması sağlanmaya başlandı. Böyle geniş çapta bir paylaşım ile çalışanların hedeflere odaklanması ve bu ortak hedefleri gerçekleştirebilmek Tekra Pak daki çalışanların takım çalışması kültürünü daha da benimseyerek motive olması sağladı. Daha önce her gün bir kere olan ve üç mühendisin ikişer saat çalışarak yapabildiği bu analizler, artık gerçek zamanlı ve trend gelişimini de gösteren biçimde sürekli olarak hesaplanmaya başladı ve görsellik ön plana çıkarılarak sadece yönetimle değil, her kademeden çalışanla herkesin anlayabileceği biçimde ekranlara yansıtılmasıyla firma içi bir düzen oluşturuldu. Bu çalışmalar dahilinde, firmadaki tüm çalışanların kendi performansını görebileceği bir sistem kuruldu. Bu, ekranların artırılarak anlık olarak üretimle ilgili olarak sayısal verileri gösteren bişr sistemdi. %72,4 üretim hedefini bu ekranlar sayesinde takip ederek çalışan üzerindeki motivasyon ve psikolojik baskısını artırarak üretim artışı hedeflendi. Bu sistem sayesinde % 0,2 lik bir artışla Tetra Pak a birkaç milyon dolarlık kar sağlamış oldu. Sistemle birlikte elde edilen bu birkaç milyon dolarlık kar herkesi şaşırttı. Geliştirilen bu sistem zamanla büyüyerek devasa bir hal aldı. İlk olarak İzmir fabrikasında uygulanmaya başlayan bu sistemden oldukça yüksek verim sağladıklarını gören Tetra Pak yönetimi, aynı uygulamayı dünya genelindeki diğer tesislerine de yaymaya karar verdiler. İtalya, Hollanda, Singapur, Hindistan, Pakistan, Rusya, Ukrayna ve İsveç Türkiye yi izleyerek LITA dan bu sistemi alan ilk ülkelerden oldu. 1 Günlük Araç Takip Sistemi Kurulumu
2009 yılında Beirut Devleti nden gelen bir telefon Kamil Bey ve arkadaşlarını şaşırttı. Çünkü 1 gün kullanımlık olmak üzere, bir alanda toplanan 100.000 arabanın plakasının okunacağı bir sistem kurulmasını istiyorlardı. Bu sisteme neden ihtiyaç duyduklarını kesinlikle açıklamıyorlardı. LITA, bu işe tamam dedi ve kolları sıvadı. Uygulamayı yapacakları günden 4 gün önce deneme yapan Beirut Devleti sistemde bir hata olduğunu ve çalışmadığını bildirince LITA ekibi 1 gün içinde Beirut a gittiler. Yetkililerle yaptıkları toplantı sonucunda, Eski Başbakan ın bir suikast sonucunda öldüğünü ve eski başbakanın oğlunun, babası için 14 Şubat ta bir anma töreni düzenleyeceğini ve araç plaka okuma sisteminin de bu alana gelecek olan insanların tespitlerinin yapılabilmesi için istediklerini öğrendiler. Beirut un bu sistemi kullanmak istediği 14 Şubat a sadece 2 günleri kalmışken, LITA ekibi tüm yazılımı oraya gidip yerinde tekrar yaptılar ve ilk defa tasarlanan ve kurulan bu RFID sistemi başarılı bir şekilde çalıştı. LITA, bu zamana kadar gerçekleştirdikleri işlerde pasif ve yarı pasif RFID sistemlerini kullanmıştı. Pasif RFID nin kendi güç kaynakları yoktur, okuyucunun gücüyle çalışırlar. Buna karşılık, yarı pasif etiketlere ise, gelen sinyalden güç almaya gerek bırakmayacak küçük bir pil eklenmiştir. Daha geniş okunma alanına sahip bu etiketler daha güvenilir oldukları gibi, okuyucuya daha çabuk cevap verebilirler. Aktif RFID ise, diğer çeşitlerden farklı olarak devrelerini çalıştırmalarını ve cevap sinyali üretmelerini sağlayan kendi güç kaynaklarına sahiptirler. Bu özellikleriyle yüksek performans sergilerler, ancak maliyetleri de daha yüksektir. Beirut ta gerçekleştirdikleri araç okuma sisteminden sonra LITA, RFID nin diğer bir çeşidi olan aktif RFID sistemini kullanmaya başladılar. HGS Macerası 2010 yılı sonunda, Türkiye deki Hızlı Geçiş Sistemi (HGS) projesi Bakanlık tarafından LITA a teklif edildi. Bakanlık, RFID ile araçların uzaktan ve hareketli durumda tanınarak otopark bariyerinin açılmasını sağlayan HGS işini yeni kurulmuş, yetkinliği ve sermayesi yeterli olmayan kişilerden oluşan bir firmaya verdi. Firma HGS için Bakanlık a 1 haftada işi tamamlama sözü verdi ve zaman açısından problem yaşayacaklarını anlayan firma LITA ile temas kurdu. Kurulum sürecinden firmanın, teknik işlerden de LITA un sorumlu olacağı HGS işi ile birlikte zorlu bir 2 buçuk yıllık süreç LITA için başlamış oldu. Bu sistemle LITA, okuma mesafesi, yüksek hızda okuma kabiliyeti, 3 yıl garantili UV korumalı ön cam etiketleri, açık havada koruma gerektirmeden çalışabilen okuyucu ve anten bir arada entegre okuyucular, bilgisayar bağlantısına ihtiyaç duymadan okuyucu üzerindeki veri tabanı ve hafıza üzerinden çalışabilme özelliği, ücret toplama ve abonelik sistemleri entegrasyon, digital 4 input/ 4 output ile çevre birimlerine kolay entegrasyon, kolay kurulum ve ayar yapmayı sağlayan okuyucu yönetim sihirbazı oluşturarak diğer büyük üreticilere göre büyük rekabet avantajı kazanmaya başladı. Bu süre sonunda, başarılı bir şekilde uygulandığı teknikle dünyada yapılmış en iyi sistem olarak uygulamaya konulmasından sonra HGS, LITA un Türkiye de çalıştıkları son iş oldu. HGS nin uygulamasını başarılı bir şekilde uygulamaya koyan ve bu sistem kurulumu ile yurtdışında ün kazanan LITA un önü, ağırlıklı olarak yurtdışı pazarında çalışmaya başlamak için açılmış oldu. Kabe nin Çalışanlarının Takibi
2010 yılında HGS projesinin yanı sıra LITA a Mekke Kâbe den de bir teklif geldi. Kâbe den gelen bu istek, Kâbe deki mevcut kalabalıktan dolayı orada çalışan temizlik, zemzem suyu dağıtımı gibi işlerden sorumlu olan görevlilerin iş takibinin yapılamamasından dolayı bu çalışanlara özel bir sistem geliştirilmesi hakkında idi. LITA, bu işi kabul etti ve çalışmalarına başladı. Bu sistem için aktif RFID yapısını kullanmaya başlayarak, ilk aşamada, çalışanlar için etiketler ve özel bölgeler oluşturuldu. Sonrasında çalışanların kimliği ve bu çalışanların vardiya saatleri sisteme girildi. Bu sayede, belirlenen bölgelerde yeterli çalışan sayısı algılanmadığında sistem alarm vermeye başlıyordu. Çalışanlar, bu sistemle takip edildiklerini fark edince kendi aralarında bazı yöntemler geliştirip idari yönetim tarafından takip edilmelerini engellemeye çalıştılar. İşten kaçacakları zaman hareket halinde olan iş arkadaşlarına kendi etiketlerini verip işe ara vermeye başladılar. Çalışanlarının takip edilmemek için buldukları bu yöntemi fark eden yöneticiler, bu durumu LITA a geri bildirdi. LITA bu problemi, etiketin aynı noktada 3 dakikadan fazla kalması ya da yatma pozisyonu alması durumunda sensörlerin alarm vermesini sağlayarak çözdü. LITA un Kabe de kurduğu bu yeni sistem, LITA a iş hayatında büyüme ve prestij sağladı. Sağlık Sektöründe Yenileşmeler Bir sonraki, iş teklifi Arabistan da büyük bir problem olan bir ihtiyaca yönelik geldi. Bu problem, Arabistan daki hastanelerde bebek hırsızlıklarının çok büyük oranda gerçekleşmesiydi. Hastaneler bu durumu önlemek için LITA un bir sistem geliştirmesini istedi. LITA, bu sorunu diğer işlerinde olduğu gibi inovatif bir sistem geliştirerek çözüm getirdi. Hem bebeğin hem de annenin bileğine takılan minik bir alarmlı bileklik ile anne ve bebek arasındaki mesafe 50 metreyi aşması durumunda, sensör alarm verip asansörü kilitleyerek bebek çalınmalarını engellediği bir sistem geliştirildi. Sonrasında bu sistem sadece bebekler için değil, hastalar için de uygulamaya başlandı. Bu sistemle de, hastanın düşme ve bayılma gibi durumlarında hemşire ve doktora bilgi gönderilerek hastanın durumundan haberdar edilmiş olması sağlandı. Çok ince formda tasarlanan bu ürünün inceliğinde başka bir hiçbir firmada hala bulunmuyor. Bebek ve hasta takip sistemi halen devam ederken bir başka takip sistemi ile ilgi olarak da çalışmaya başladılar. Bu yeni sistem de Katar daki ambulanslarda yer alan tıbbi kritik materyalin takip edilmesinde zorluktan doğdu. Katar daki ambulanslarda çalışan iki personel, 180 adet ambulansta bulunan kritik materyallerin sayımlarını gerçekleştiriyordu. Bu sayımın daha sağlıklı olması amacıyla istenen her bir ekipmanın otomatik olarak her gün sayılmasını sağlayacak bir sistem altyapısı talebinde bulundular. Ambulanslarda bulunan her bir ekipmana tek tek sensörlü aletler takıldı. Bu aletlerin içinde 3G, GPS ve aktif RFID okuyucusu yerleştirilmesi ile takip sistemi kuruldu. Bu ürün, LITA un hastaneler için gerçek konumlandırma yapan ve aktif RFID yapan ilk firma olmasını sağladı. Schneider Electric te canlı üretim verileri tüm çalışanlarla paylaşılıyor Sektörde ismi duyulmaya başlayan LITA RFID başarılı bir şekilde ilerliyor, Dünya nın önde gelen firmalarıyla çalışmaya devam ediyordu. Sektöründe dünyanın ve ülkemizin en büyük üreticilerinden Schneider Electric te LITA Bilgi Teknolojileri tarafından gerçekleştirilen Üretim Takip Projesi nin ardından bu kez de üretimden toplanan verilerin canlı olarak analiz edilip görsel raporlar haline getirilerek tüm çalışanlarla paylaşıldığı Görsel Fabrika Sistemi devreye girdi. Sistemin ana amacı, üretimin durumu hakkında hem yöneticileri hem de operatörleri bilgilendirmek ve dönemsel hedefler doğrultusunda verimlilik artışı sağlamaktır. Bunun için öncelikle LITA tarafından Schneider ın üretim sistemi detaylı olarak incelenmiş ve mümkün olduğunca elle veri girişine ihtiyaç
bırakmadan toplanabilecek veriler PLC programlama sistemleri (Programmable logic controller) ve SAP sistemi üzerinden alınmaya başlandı. Ayrıca manuel montaj noktalarına barkod okuyuculu operatör panelleri yerleştirilerek operatörlerin başlangıç, bitiş, duruş, fire ve kritik malzeme kodlarını okutmaları sağlanmış oldu. Toplanan bu veriler daha sonra LITA ve Schneider proje mühendisleri tarafından yapılan ortak çalışmalar ile duruş ve kayıp zaman raporu, standart işlem süreleri ile gerçekleşen fiili sürenin karşılaştırılması, OEE ve verimlilik raporları, hata tiplerine göre uygunsuzluk raporları, üretim adeti gibi raporlara dönüştürüldü. Ayrıca üretim hattındaki darboğazların sürekli izlenmesi ve sıkışmaların önceden fark edilerek engellenmesi sağlandı. Tüm bu raporların önceden konulan hedeflere göre karşılaştırmalı olarak canlı gelişimi ve trend takip edilerek verimli bir çalışma elde edildi. Projenin bu ilk etabından oldukça fazla kazanç elde ettiklerini belirten Schneider Electric Yalın Üretim Proje Sorumlusu Arda Çimen, sistemi daha da etkili hale getirmek için üretilen raporları görsel grafikler halinde tüm çalışanlarla paylaşmaya karar verdiklerini belirtti. Bu nedenle fabrika genelinde herkesin görebileceği şekilde büyük LCD monitörler yerleştireceklerini ve LITA un Görsel Fabrika Sistemi ni kullanmaya başlayacaklarını ifade etti. Arda Çimen sistemin hedeflere göre karşılaştırmalı ve gerçek zamanlı olma özelliklerinin çalışanlar tarafından üretimin seyrinin takip edilebilmesini sağlayacağına ve bunun da motivasyon etkisi yaratarak verimliliklerinin daha da artacağına inandıklarını belirtti. Sistemin bir diğer fonksiyonu da fabrika genelinde bir iletişim kanalı oluşturması. Firmaya gelen ziyaretçiler, alınan ödüller, yönetimin mesajları gibi duyurular ekranda altyazılar olarak yayınlanabiliyor, istenirse rapor aralarına fotoğraflar, uyarılar ve görsel dosyalar da eklenebiliyor. Sistem, proje yöneticisinin denetiminde çalışıyor ve her raporun ekranda kalacağı süre, kayar metinlerin içeriği, raporların sıralaması gibi işlemler yönetici ekranından yapılıyor. Ayrıca her ekranda, ekranın bulunduğu alanı ilgilendiren özel raporlar gösterilebiliyor. Dilenirse yemekhane, kafeterya gibi sosyal alanlarda tüm fabrikayı kapsayan özet raporlar ekrana getirilebiliyor.