Sürdürülebilir Kalkınma için i in Su ve Su Enerjisi Water and Hydropower for Sustainable Development Doğan ALTINBİLEK Başkan, Uluslararası Su Enerjisi Birliği Profesör, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eski Genel Müdür, DSİ President, International Hydropower Association, UK Professor, Middle East Technical University, Ankara, Turkey Former Director General, DSİ
Dünya Liderlerine Göre En Önemli Konular Most Important Focus of World Leaders Su Yenilenebilir Enerji Yoksulluk Kamu sağlığı Biyolojik çeşitlilik Gıda güvenliği Kişisel tüketim Kentsel 2004 altyapı The white space in this chart represents DK/NA.
Dünya Nüfusu ve Su Tüketimi World Population & Water Consumption Dünya nüfusu (milyon) Su tüketimi (km 3 /yıl) Kişi başına tüketim (m 3 /yıl)
Kişi başına mevcut su Per capita water availability 16 14 12 Afrika Africa Bin m 3 Thousand m 3 10 8 6 4 Asya Asia Dünya World 2 Orta Doğu & K.Afrika M.East & N.Africa 1960 1990 2025 0
Su eksikliği Lack of water Africa s MDG Challenge Water Supply Coverage in Africa 1000 Population (million) 900 800 700 600 500 400 300 200 235 40 275 350 152 190 36 178 188 368 350 100 0 175 Rural 2000 175 Urban 2000 Total 2000 175 Rural 2015 175 Urban 2015 Total 2015 Served 2000 Added 2000-2015 Not Served
Sulamaların Ekonomik Faydası Economic Benefits of Irrigation Income per capita Average income levels & irrigation intensity in India
Dünya Enerji Kaynakları World Energy Supply World s realistic hydropower potential developed: 33 % Current hydro production: 2767 TWh/y Realistic potential production: >8000 TWh/y Su Enerjisi
Hidroelektrik: Dünya yenilenebilir enerji kaynaklarının halen % 91.7 sini sağlıyor Günde 4.4 milyon varil petrole eşdeğer ihtiyacı devre dışı bırakıyor. Hydropower: currently delivers 91.7% of the world's renewable electricity (World Statistics, EC, 2000) offsets the need for 4.4 million barrels of oil-equivalent each day (WCD Report, 2000)
Elektrik Talebi Demand for electricity
69% 75% 22% 33% 7% 49% Current hydro generation: Africa = 80 Asia = 800 Australasia = 43 Europe = 570 N/C America = 700 S America = 550 (TWh/year) Source: World Atlas of Hydropower & Dams, 2002
Hidroelektrik,, 2025 sonrası Hydropower, post 2025 Mevcut Katkı, 2004 2743 TWh/y Asia Australasia Europe Gelecekteki Katkı, 2004 2743 TWh/y Future contribution, >2025 6600 TWh/y Africa South Am erica North America As ia Aus tralas ia Europe North America Current Contribution, 2004 2743 TWh/y Africa South Am erica
STK ları neler söylüyor? Ekosisteme zarar veriyor Damages ecosystems Toplumları yerinden ederek düzenlerini bozuyor Disrupts societies through population displacement Zararlı mansap sosyoekonomik etkiler Detrimental downstream socio-economic impacts Sera gazı yayılımı Greenhouse gas emissions Yüksek riskli yatırımlar High risk investments What are some NGOs saying?
Dünya Barajlar Komisyonu- Kati Raporu, Kasım 2000 Önsöz: Elektrik üretimi için sudan yararlanma küresel olarak çok kişiye faydalı olmuştur. (fakat) Bu fayda, bir çok kez önemli çevresel ve sosyal etkiler nedeniyle yara almıştır World Commission on Dams Final Report November 2000 Foreword ix: harnessing water for electricity generation has clearly benefited many people globally. (but) this has been marred in many cases by significant environmental and social impacts. Common statement by the 12 WCD Commissioners
Üçüncü Dünya Su Forumu, Mart 2003 Kyoto Bakanlar Deklerasyonu: Madde 15: Yenilenebilir ve temiz enerji kaynaklarından ndan biri olarak hidroelektrik enerjinin işlevinin bilincindeyiz ve bu potansiyel çevresel olarak sürds rdürülebilir, sosyal olarak ise adil bir şekilde kullanılmal lmalıdır. World Water Forum, March 2003 - Ministerial Declaration: Item 15: We recognize the role of hydropower as one of the renewable and clean energy sources, and that its potential should be realized in an environmentally sustainable and socially equitable manner. Ratified by Ministers and Heads of Delegation from 170 countries
Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi Uygulama Planı-Eylül 2002. Madde 19e Fosil yakıt ve hidroelektrik dahil yenilenebilir enerji teknolojilerini içeren ileri, temiz, verimli, ucuz enerji teknolojileri de geliştirilerek enerji arzını çeşitlendirmek ve gelişmekte olan ülkelerce kabul edilmiş imtiyazlı şartlarla transfer etmek Plan of Implementation, World Summit on Sustainable Development, September 2002 Item 19e Diversify energy supply by developing advanced, cleaner, more efficient, affordable and cost-effective energy technologies, including fossil fuel technologies and renewable energy technologies, hydropower included, and their transfer to developing countries on concessional terms as mutually agreed.
2003 DÜNYA BANKASI NIN YENİ STRATEJİSi YÜKSEK RİSK, YÜKSEK ÖDÜL In 2003 WORLD BANK S NEW WATER STRATEGY - HIGH RISKS, HIGH REWARDS
Yenilenebilir Enerji İçin Uluslararası Konferans, Bonn 2004 Bonn da imzalanan Politik Deklerasyon, Su Enerjisini acilen ve önemli miktarda arttırılacak yenilenebilir teknolojilerden biri olarak tanımlıyor. International Conferans for Renewables Energies The Political Declaration signed in Bonn, identifies hydropower as one of the renewable technologies to be substantially increased with a sense of urgency.
BM Hidroelektrik ve Sürdürülebilir Gelişme Sempozyumu Ekim 2004 Beijing, Çin Hidrolektriğin sosyal, ekonomik ve çevresel boyutları ve sürdürülebilir gelişme hedeflerine ulaşmadaki potansiyeli düşünüldüğünde, sosyal ve çevresel olarak sürdürülebilir hidrolektrik enerji gelişmesine ihtiyaç olduğuna kesinlikle inanıyoruz. UN Symposium on Hydropower & Sustainable Development October 2004 Beijing, China Having Considered the social, economic and environmental dimensions of hydropower and its potential contribution to achieving sustainable development goals, we firmly believe that there is a need to develop hydropower power that is economically, socially, and environmentally sustainable.
Su ve Su Enerjisi geliştirilmesi sürdürülebilirlik esaslarına uygun olmalıdır. The hydro sector should fully embrace sustainability. Ekonomi Economy Sürdürülebilirlik Sustainability Çevre Environment Toplum Society
Sürdürülebilir Gelişme Ekonomik uygulanabilirliği iyileştirerek Ekosistemi koruyarak Sosyal adaleti sağlayarak iyi planlanmış, inşa edilmiş ve iyi işletilen hidroelektrik tesisler sürdürülebilir kalkınmaya önemli katkılar sağlayabilir. Sustainable development A well planned, built and operated hydropower scheme can make significant contributions to sustainable development in Improving economic viability Preserving ecosystems Enhancing social justice
Ekonomik Uygulanabilirlik Düşük işletme gideri ve uzun tesis ömrü İspatlanmış ve iyi geliştirilmiş teknoloji Suyun çok amaçlı kullanımı Bölgesel ve endüstiriyel gelişmeyi körükleme Yüksek yerli içerik Ulusal enerji bağımsızlığını sağlama Economic Viability Low operating costs and long plant life Proven and well advanced technology Sustaining the multiple use of water Fostering regional and industrial development High local content Providing national energy independence energy independence
ATATÜRK BARAJI VE HES (2400 MW) THE ATATÜRK DAM & HEPP (2400 MW)
GAP SU KAYNAKLARI PROJELERİ GAP WATER RESOURCES PROJECTS Total 22 dam, 19 HPP 1.7 million ha, 7485 MW, 27 billion kwh
FIRAT NEHRİ BARAJLARI DAMS ON EUPHRATES
ATATÜRK BARAJININ FAYDALARI Elektrik Üretimi İş istihdamı Vasıfs fsız z elemanların n eğitimie Bölge insanlarının n gelirlerinin artması Bölge insanlarının n hayat tarzlarının n değişmesi Geniş alanların n sulanması Zirai üretimin tarıma dayalı sanayi için i in bir motor olması BENEFITS OF ATATURK DAM Electricity Generation Employment Oppurtunities Training of Unskilled People Increase of Income of Local People Improvement of Lifestyles of Local People Irrigation of Large Areas Agricultural Products are Locomotive of Agro-Industry
GAP ın KATKILARI CONTRIBUTION OF GAP (%) Ekonomik Değişken Önce Before Sonra After Economic Parameters Tarım 9 12 Agriculture İmalat 2 5 Manufacturing Servis 5 5 Services GNP 4 6
Atatürk Barajı ve Gölü nden kaynaklanan sosyal ve iktisadi etkilerin büyüklük ve kapsamı sadece bölge için değil bütün ülke için olumludur. The magnitude and extent of the social and economic impacts generated by the Ataturk Dam and its reservoir have been positive not only for the region but also for the country as a whole. Dr. Cecilia TORTAJADA Dr. Cecilia TORTAJADA Doctoral Thesis Royal Institute of Technology Stockholm, 2001
GAP Projesi, Güney G Doğu u Anadolu BölgesiB lgesi nin iktisadi, sosyal ve çevresel gelişim im hedeflerine ulaşarak, arak, insanların n yaşam am kalitesini artırma rma amacıyla entegre edilmiş bölgesel gelişme hedefli projelerin mükemmel m bir örneği i olma potensiyeline sahiptir. In retrospect, based on data currently available, the construction of the main infrastructural project in the GAP area, the Ataturk Dam, has acted as the engine for the economic growth and integrated regional development in a historically underdeveloped area Dr. TORTAJADA
Sürekli olmayan diger yenilenebilir enerjileri tamamlayıcı 450 MW of wind power planned over the next 5 years Synergy with intermittent renewables King River Hydro Development, Tasmania, Australia IHA Blue Planet Prize Winner, 2001 Hydro reservoirs provide the firming capability to cover the fluctuating nature of the wind source
Pumped Storagean evolving technology Palmiet PS Plant, South Africa IHA Blue Planet Prize Winner, 2003 400 MW plant stores surplus energy at the weekend and generates during peak times in the week days.
Mevcut altyapılar ları değerlendirme erlendirme Dünya genelinde sadece 45 000 büyük barajın yüzde yirmisi hidroelektrik üretimine ayrılmıştir Bu mevcut barajlara hidroelektrik kapasite eklemek için büyük bir olanak sağlar. Getting the most out of existing infrastructures only about 20 percent of the world's 45 000 large dams are dedicated to hydroelectricity production it leaves a huge opportunity to add some hydro capacity to existing dams.
Örneğin ABD de mevcut barajlara yeni üretim birimleri eklenerek 20 000 MW ek hidroelektrik kapasitenin kazanılacağı belirlenmiştir. For example, in the USA, a recent hydropower resource assessment concluded that a hydro-capacity of about 20,000 MW could be gained by adding generating units to existing dams.
Ekolojik Düzenin Korunması Biyolojik çeşitliliğe atmosferik kirleticilerin yaptığı tehditleri azaltma Doğal kaynakları tüketmeme Sulu ekosistemlerde verimliliği artırma Preserving ecosystems Reducing threats to biodiversity resulting from emissions of atmospheric pollutants (soil and water acidification, global warming) No depletion of natural resources Increased productivity in aquatic ecosystems
İklim Değişikliği Sera gazı emisyonlarının % 85 i enerji sektöründen kaynaklanmaktadır. Avrupa Birliği, yenilenebilir enerji üretimin payını 2010 yılında %12 den %20 ye çıkarmayı hedeflemektedir. Change on Climate 85 % of GHG emmission is due to energy sector. It is the target of the EU to increase the share of renewables from 12% to 20 % by 2010.
İklim Değişikliğine Etkileri Hidroelektrik projeler finanse edilmediği zaman onların yerini kolay finanse edilebilen termik santrallar almaktadır. Her bir MW sürdürülebilir hidroelektrik kaynağın değerlendirilmemesi küresel ısınma ile mücadelede bir fırsatın kaçırılmasıdır. Consequences on Climate Change When a sustainable hydroproject cannot be funded, it is replaced by a (more easily bankable) thermal project Each sustainable hydro MW which cannot be funded is a missed opportunity for fighting Global Warming
Hidroelektrik Gelişmeyle Sera Gazlarının Yayılımının azaltılması Mevcut hidrolektrik üretim gezegendeki toplam arabaların yaydığı sera gazlarının yıllık toplamı kadar bir miktarı engellemektedir. Reducing GHG emissions through hydropower development Every year, current hydropower avoids GHG emissions equivalent to the combined emissions of all cars on the planet.
Hidroelektrik Gelişmeyle Sera Gazlarının Yayılımının azaltılması Eğer kalan ekonomik potansiyelin % 80 i geliştirilse hidroelektriğin sera gazlarının azaltılmasına katkısı üçe katlanabilir. Reducing GHG Emissions Through Hydropower Development If 80% of the remaining "economically feasible" potential is developed, the contribution of hydro could be nearly multiplied by three.
Sosyal adaleti sağlama: Bugünkü ve gelecek nesiller arasındaki gelir dağılımını iyileştirme Farklı yerel ve bölgesel gruplar arasında sosyal adaleti sağlama Enhancing social justice: Improving equity between present and future generations Improving equity among different groups and individuals of modern societies
Gelişmedeki Zorluklar Challenge on Development SOCIAL FINANCIAL AND TECHNICAL ENVIRONMENTAL 1960 1970 1980 1990 2000 2010
Gelecekteki Olası Sorunlar Finansal engelleri çözme Politik zorlukların üstesinden gelme Enerji sektöründeki değişik seçenekleri değerlendirecek adil bir mekanizma ihtiyacı Obstackles Ahead Tackeling financial barriers Mastering political difficulties Creating a level playing field in the energy sector
Öneriler Su ve Enerji gelişmesinin birlikte değerlendirilmesi Etkilenenler arasında çok yönlü iletişim Başarı öykülerini paylaşma Sürdürülebilirlik ilkelerine uyum Recommendations Joint assesment of water and energy development Intensifying dialogue (Multi-stakeholder process) Sharing success stories Commitment to Sustainability Guidelines
83 Ülkede 1178 üye 1072 kişisel üye 106 kurumsal üye In 83 Countries 1178 Members 1072 individual members 106 corporate organizations
Uluslararası Su Enerjisi Birliği (IHA) Vizyon Dünya su ve enerji ihtiyaçlarını karşılamada su enerjisinin rolünü artırmak. Bunun için: Sürekli iyileştirme ve sürdürülebilir uygulamalarda şampiyon olmak Diğer hak sahipleriyle güçlü ortaklıklar kurarak fikirbirliği oluşturmak Yenilenebilir enerjilerin payını artırmak için girişimler başlatmak International Hydropower Association (IHA) Advancing hydropower s role in meeting the world s water and energy needs by: Championing continuous improvement and sustainable practices Building consensus through strong partnerships with other stakeholders Driving initiatives to increase the contribution of renewables. Vision
Su Enerjisi Birliği (TURSEB) 2003 yılında kuruldu. 18 Kurumsal üye 20 Ferdi üye Turkish Hydropower Association (TURSEB) Inaguarated in 2003 18 Corporate members 20 Individual members
Sürdürülebilirlik Girişimleri Uluslararası Hidroelektrik Birliği endüstri içi sürdürülebilirlik standartlarını belirledi. Sustainability Initiatives The International Hydropower Association is establishing sustainability standards for the industry.
Sürdürülebilirlik Girişimleri Sürdürülebilirlik Rehberi, Uyum Protokolü (3 cilt), Mavi Gezegen Ödülü Sürdürülebilirlik Hidroelektrik web sitesi ve Tesislerin sertifikalanmasını önerdi. Sustainability Initiatives Sustainability Guidelines, Compliance Protocol (3 volumes), Blue Planet Prize Sustainable Hydropower website, and A proposed Certification Scheme.
Hidroelektrik: İki temel insan ihtiyacının kesişim noktası Hydropower: at the crossroads of two basic human needs Energy Hydropower Water İyi planlama ve işletmeyle hidroelektrik insan yaşamının sürdürülebilir iyileştirilmesinde katalizör olabilir With good planning and management, hydropower is a catalyst for the sustainable improvement of people s lives.
Daha fazla bilgi için For more information IHA Central Office Sutton, UK iha@hydropower.org www.hydropower.org Su Enerjisi Birliği (TURSEB) Hülya Sok. No: 37 06700 GOP, Ankara Tel: 312 4450464 hda@metu.edu.tr