Türkiye de Ulusal Politikalar ve Endüstriyel Simbiyoz Ferda Ulutaş Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı KALKINMA AJANSLARI VE BÖLGE PLANLARI İÇİN ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ ÇALIŞTAYI 31 Ocak 1 Şubat 2013 CK Farabi Otel/ ANKARA
ULUSAL POLİTİKA ALANLARI/ ARAÇLARI Sürdürülebilirlik/ Sürdürülebilir Kalkınma Kaynak Verimliliği Çevre Enerji Sanayi Bilim-Teknoloji İnovasyon - Rekabetçilik Kalkınma Planları Stratejiler, Eylem Planları, Kanun, Yönetmelikler, vs.
KALKINMA PLANLARI 8. ve 9. Kalkınma Planları.ekolojik dengeyi.. korumak suretiyle ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlamak sanayi politikalarının belirlenmesinde ve sanayi yatırımlarında çevre dostu teknolojilere öncelik sağlanması doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı yenilenebilir enerji çevreye duyarlı hizmet süreçleri çevre dostu teknik ve teknolojiler üretim ve hizmet sektörlerinde kaçak ve kayıpların azaltılması hammadde kullanım etkinliğinin arttırılması atık azaltımı ve geri kazanım
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi 2011 2014 KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı Türk Sanayisi zayıf yönleri arasında; doğal kaynakların etkin yönetilememesi ve enerji sorunu Çevre ve iklim değişikliği tehdit unsurlarından biri Enerji verimliliği, Düşük karbon ekonomisi Rekabet gücünün çevreye duyarlı üretim süreçlerine bağlı hale geleceği İş mükemmelliği ile çevresel mükemmelliğe birlikte odaklanma Eko-verimlilik programlarının ülke genelinde uygulanması doğal kaynakların korunması çevreye duyarlı üretim yapma kültürünü işletme kültürlerine entegre etme gereği
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Planı AB normlarıyla uyumlu, sürdürülebilir, çevreye duyarlı ve verimlilik düzeyi artan üretim Verimlilik artırma tekniklerini ve temiz üretim uygulamalarını ulusal düzeyde yaygınlaştırma OSB ve EB lerin verimliliği OSB lerin sanayicilere verdikleri hizmetlerin çeşitlendirilmesi Kaynakların verimli kullanılması, çevreye uyumlu üretim Ar-Ge, yenilikçilik, girişimciliğin teşvik edilmesi Yüksek katma değer, ticarileşme, üniversite sanayi işbirliği
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sektörel Strateji Belgeleri (2012-2016) Kimya Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı Demir-Çelik ve Demir Dışı Metaller Sanayi Strateji Belgesi ve Eylem Planı Elektrik ve Elektronik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı Otomotiv Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı Makina Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı Yüksek katma değerli, çevreye ve insan sağlığına duyarlı süreç ve ürünler, sürdürülebilir ve rekabetçi Üretimde verimlilik, çevrenin korunması Kümelenme yaklaşımı Çevre kirliliğinin azaltılmasına ve atıkların değerlendirilmesine yönelik projelerin desteklenmesi (ör: Demir-çelik sektörü) Çevreye yönelik yatırımlar destekleyici teşvikler
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi Çok ortaklı ve çok disiplinli Ar-Ge işbirliği kültürünün yaygınlaştırılması Ulusal Yenilik Sistemi içerisindeki KOBİ lerin rolünün güçlendirilmesi Daha çok KOBİ nin Ar-Ge ve yenilik yapanlar halkasına eklenmesi 2010 BTYK kararı ile enerji, su ve gıda ihtiyaç odaklı alanlar olarak belirlenmiştir. Enerji Verimliliği Strateji Belgesi Sanayi ve hizmetler sektöründe enerji yoğunluğunu ve enerji kayıplarını azaltmak Tasarruf potansiyelleri ile birlikte enerji verimliliğinde uygulanabilecek önlemlerin belirlenmesi Enerji verimliliğinin artırılmasını sağlayıcı yatırımların özendirilmesi
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi Çevresel izinlerde sadece tesis çıkışına ait çözümlerin istenmesinin temiz üretim yaklaşımıyla örtüşmediği; Gerek atıksu ve gerek atık yönetimi konusunda, kirliliği kaynağında azaltma, geri kazanım, temiz üretim Ölçek ekonomisinin kullanılarak sistem çözümü yaklaşımlarının uygulanması Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı (UÇEP) Temiz teknolojilerin ve temiz enerji kaynaklarının özendirilmesi Kirliliğin önlenmesi ve azaltılması Kaynakların sürdürülebilir kullanımının teşvik edilmesi Çevreyle ilgili sürdürülebilir uygulamaların desteklenmesi Maliyet etkin yöntemler bulmalarına yardımcı olunması
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI İklim Değişikliği Eylem Planı (İDEP) Enerji yoğunluğunun düşürülmesi, temiz enerji üretim ve kullanımı Sanayi sektöründe enerji verimliliğinin arttırılması (sera gazı emisyonlarının azaltılması, ilgili yasal düzenlemelerin oluşturulması) Etkin atık yönetiminin sağlanması (düzenli depolama tesislerine kabul edilecek biyobozunur atık miktarının azaltılması, entegre atık yönetimi anlayışı, vb.) İklim değişikliği ile mücadele ve uyum konularında eko-verimliliğe yönelik Ar-Ge ve inovasyon kapasitesinin geliştirilmesi
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI Atık Yönetim Planı (2008-2012) Entegre atık yönetimi Atık yönetiminde ekonomik değer oluşturma prensibi (geri kazanılabilir malzeme, kompost ve biyogaz, vb.) Atık yönetiminin esnek olması Atık yönetiminde bölgesel planlama yapılması Ulusal Geri Dönüşüm Strateji Belgesi ve Eylem Planı (Taslak) Değerlendirilebilir atıkların geri dönüşüm yöntemleri ile ikincil hammaddeye dönüştürülerek tekrar üretim sürecine dahil edilmesi Çevre mevzuatında sınai faaliyetlerden çıkan yan ürünlerin atık olarak tanımlanması nedeniyle bunların geri dönüşümlerinin zorlaştığı vurgusu
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı Kentleşmede Yeni Olgular: İklim Değişikliği, Sürdürülebilir Kent Formu ve Enerji Verimliliği Doğal kaynakların kullanımında ekolojik dengenin gözetilmesi, Kentsel enerji taleplerinin mümkün olduğunca yenilenebilir enerji kaynakları ile karşılanması İşbirliği ve dayanışma kültürü için katılım yöntemlerinin geliştirilmesi ve kurumsallaştırılması
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI Türkiye nin Sürdürülebilir Kalkınma İçin Yeşil Büyüme Yol Haritası Mevcut büyüme anlayışının sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için yeterliliği tartışma konusu Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri benimsenmiş olsa da uygulamada yetersiz Her ülke kendi yeşil büyüme senaryosunu/stratejisini oluşturarak küresel sürdürülebilirliğe katkısını ortaya koymalı Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Raporu Geleceği Sahiplenmek 2012 http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/rio+20.portal
STRATEJİLER EYLEM PLANLARI Türkiye nin Sürdürülebilir Kalkınma İçin Yeşil Büyüme Yol Haritası Yeşil büyüme/ sürdürülebilir kalkınma fırsat taşıyan sektörler: Enerji, Ulaştırma, Tarım, Sanayi, Hizmetler Enerji verimliliği, yenilenebilir enerji Çevre dostu teknolojileri kullanarak, istihdam sağlayacak yeni ve katma değeri yüksek ürün ve sanayi dallarını geliştirmek Üretimde verimliliğin ve sürdürülebilirliğin sağlanması Temiz teknoloji kullanımının başta KOBİ ler olmak üzere yaygınlaştırılması Sanayinin çevre duyarlı teknoloji değişim ihtiyacının ortaya konulması Sanayide geri dönüşüm ve kazanım gibi yöntemlerin kullanılmasının yaygınlaştırılması
KANUN VE YÖNETMELİKLER Çevre Mevzuatı Çevre Kanunu Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kull. Dair Yönetmelik Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanılması Tebliği
KANUN VE YÖNETMELİKLER Çevre Kanunu: Sürdürülebilir çevre, sürdürülebilir kalkınma Yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki Atığın kaynağında azaltılması, geri kazanılması
KANUN VE YÖNETMELİKLER Atık Yönetimi ile ilgili Yönetmelikler: Temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanılması Atık üretiminin azaltılması, geri dönüşümü, tekrar kullanımı Hammadde/ enerji olarak geri kazanılması Kaynağında ayrı toplanması Atık değerlendirme/ geri kazanmaya yönelik eğitim (yerel yönet.) Ürünlerde tehlikeli kimyasal kullanımının azaltılması Ürün üreten, piyasaya süren için yükümlülükler (ambalaj) Atıkların geri kazanılması amaçlı atık toplama sistemleri Ürünlerde geri dönüştürülmüş malzeme kullanımı
KANUN VE YÖNETMELİKLER Enerji Mevzuatı Enerji Verimliliği Kanunu Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik (atıkısı alış verişi, vd.) Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (biyokütle organik atık)
KANUN VE YÖNETMELİKLER ULUSAL POLİTİKA BÖLGESEL UYGULAMA Kalkınma Ajansları Kanunu/Gerekçesi Ulusal kalkınma plânı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak Ekonomik ve sosyal gelişmeyi hızlandırmaya ve rekabet gücünü artırmaya yönelik araştırmalar yapmak, yaptırmak, başka kişi, kurum ve kuruluşların yaptığı araştırmaları desteklemek Bölgesel ve yerel kalkınmayı hızlandırılmak ve sürdürülebilir dengeli bir gelişme sağlamak, sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirmek Yeni bölgesel gelişme ve planlama anlayışının en önemli özellikleri; sürdürülebilir, dengeli, insan odaklı, esnek, rekabetçi, katılımcı olması
DEĞERLENDİRME Ulusal politikalar çerçevesinde pek çok plan, strateji, eylem planı, kanun ve yönetmelikte endüstriyel simbiyozu işaret eden ifadeler yer almaktadır. Ulusal politikalar çerçevesinde pek çok hedef için endüstriyel simbiyoz etkin bir araç olarak değerlendirilebilecektir. Temiz üretim (eko-verimlilik) ile ilgili atılan adımlar ve gelişmeler endüstriyel simbiyoz için de önemli bir altyapı oluşturmaktadır. Her iki yaklaşımın bağlantısı ve hiyerarşisi göz ardı edilmemelidir. Endüstriyel simbiyozun yaygınlaştırılması için ilgili mevzuatta çeşitli esnekliklerin sağlanması; bu esnekliklerin de iyi bir teknik altyapı ile desteklenmesi gerekmektedir. Endüstriyel simbiyoz başta atık yönetimi ve enerji ile ilgili yatırım planları olmak üzere önemli yatırımların da gözden geçirilmesini sağlayabilecektir. AB de endüstriyel simbiyoz ve ilgili alanlardaki gelişmelerin ulusal politikalarımız açısından dikkate alınması önemlidir.
TEŞEKKÜRLER Ferda Ulutaş Çevre Projeleri Grubu Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Cyberplaza B-Blok Kat: 5-6 Bilkent/Ankara fulutas@ttgv.org.tr