HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 26 Eylül 2011 / 39 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Özlem Ateş - İktisat Uzm. Yrd. ozlem.ates2@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Kredi Notu Kredi derecelendirme kuruluşları tarafından belirlenen kredi notları, ülkelerin finansal yükümlülüklerini yerine getirebilme kapasitelerinin, bir diğer ifadeyle ülkelerin kredi riskliliklerinin bir göstergesidir. Kredi notunun yatırım yapılabilir olarak nitelenen seviyede olması, ülkelerin dış finansmana erişimi açısından önemli bir eşik olarak değerlendirilmektedir. Kredi derecelendirme kuruluşlarından S&P ve Fitch in derecelendirme yöntemine göre BBB- ve üstü, Moody s derecelendirme yöntemine göre ise Baa3 ve üstü kredi notları yatırım yapılabilir seviye olarak tanımlanmaktadır. Finansal piyasalarda, yatırım yapılabilir seviye ile bu seviyenin altındaki kredi notları farklı risk grupları olarak değerlendirilmektedir. Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta TCMB, PPK toplantısında öngörülere paralel olarak politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını %5,75 seviyesinde bırakırken, diğer politika araçlarında da herhangi bir değişiklik yapmadı. Toplantı sonrası yapılan açıklamada, dış talebin zayıf seyrini koruduğu, krediler ile yurt içi talepte gözlenen yavaşlamanın ve döviz kuru hareketlerinin iç ve dış talebin dengelenmesine katkıda bulunduğu, bu çerçevede önümüzdeki dönemde cari işlemler dengesinde belirgin bir iyileşme olacağı tahmininde bulunuldu. Önümüzdeki dönemde küresel ekonomideki sorunların derinleşmesi ve yurt içi iktisadi faaliyetteki yavaşlamanın belirginleşmesi halinde, para politikası araçlarının yeniden genişletici yönde kullanılabileceği belirtildi. TCMB nin mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği Eylül ayı II. Dönem Beklenti Anketi ne göre; piyasa 2011 de Türkiye ekonomisinin %6,4 büyüyeceğini, tüketici fiyatlarının %7,27 artacağını, yılsonunda cari işlemler açığının $72.507 milyon, $/TL kurunun 1,7600 civarında gerçekleşeceğini tahmin ediyor. Kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Türkiye nin yerel para cinsinden uzun vadeli kredi notunu BB+ dan, yatırım yapılabilir seviye olan BBB- ye yükseltti. Yatırımcıların yakından izlediği YP cinsi kredi notu ise değiştirilmeyerek, yatırım yapılabilir seviyenin altında bırakıldı. Yerel para cinsinden notumuzun artırılmasında finans sektöründeki iyileşmenin devam etmesi ve yerel piyasaların derinleşmesi etken olurken, yabancı para cinsi notumuzda dış kaynaklara olan bağımlılık ve dışsal şoklara karşı açıklık nedeniyle değişiklik yapılmadı. Diğer taraftan, her iki kredi notunun görünümü de pozitif olarak açıklandı. S&P den yapılan açıklamada, kredi notunun görünümünün pozitif olmasının, 2 yıl içinde kredi notu artışı olabileceği anlamına geldiği; ancak bu süreçte kamu maliyesi, büyüme ve cari açığın seyrinin izlenmesi gerektiği ifade edildi. ABD Merkez Bankası (Fed), Para Politikası Kurulu toplantısında politika faizlerini %0-0,25 seviyesinde sabit tutma kararı alırken, 2013 yılı ortalarına kadar bu düşük seviyede bırakacağını teyit etti. Fed ayrıca, elindeki tahvillerin ortalama vadelerini uzatmak amacıyla Twist Operasyonu adı altında bir plan açıkladı. Fed, bu çerçevede Haziran 2012 sonuna kadar piyasadan vadeleri 6 yıldan 30 yıla kadar değişen vadelerde $400 milyar tutarında tahvil alacağını, buna karşın 3 yıl ve 3 yıldan az vadeli eşit miktarda tahvili ise satacağını belirtti. Böylece, uzun vadeli tahvillerin faizlerinin üstünde baskı oluşturularak piyasadaki finansal koşulların iyileştirilmesi hedefleniyor. Öte yandan toplantıda, ekonomik görünüme ilişkin olarak yapılan açıklamada ABD ekonomisindeki büyümenin pozitif fakat yavaş olduğuna, iş gücü piyasasındaki zayıflığın ve yüksek işsizlik oranının sürdüğüne dikkat çekildi. Enflasyonun ise düşük enerji ve emtia fiyatlarının etkisiyle makul oranda olduğu belirtildi. Ayrıca ekonominin görünümünün negatife çevirmelerine gerekçe olarak iktisadi faaliyete ilişkin aşağı yönlü risklerin önemli ölçüde arttığına vurgu yapıldı. KAPANIŞ VERİLERİ (23 Eylül) İMKB-100 : 56.323 / $ : 1,3496 USD : 1,8262 $ / : 76,58 EURO : 2,4646 Petrol ($/varil) : 107,80 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %8,57 Altın ($/ons) : 1.655,29
26 Eylül 2011 Neden Önemli Kredi Notu Derecelendirme, vade açısından uzun ve kısa olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Uzun vadeli derecelendirmede, ülkelerin uzun vadede yükümlülüklerini yerine getirebilme olasılıkları, kısa vadeli derecelendirmede ise ülkelerin bir yıla kadar olan yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri değerlendirilmektedir. Döviz ve ulusal para cinsinden derecelendirme işlemi ise, ülkenin söz konusu paralar cinsinden yükümlülüklerini ilgili para cinsini yaratarak ödeyebilme kapasitesini yansıtmaktadır. Görünüm notu, gelecek 1-2 yıllık süreçte kredi derecelendirme notunun olumlu, olumsuz ve durağan şeklinde hangi yöne hareket etme potansiyeli olduğunu göstermektedir. İzleme ise, yakın bir gelecekte bir not değişikliği olasılığı olduğunu ve değişikliğin hangi yönde olabileceğini belirtmektedir. Haftaya Bakış ABD de yeni konut inşaatları Ağustos ta 571.000 adet ile beklentilerin altında gerçekleşirken, inşaat ruhsatları 620.000 adet ile öngörüleri aştı. İnşaat ruhsatlarındaki artışa rağmen, yeni konut inşaatlarındaki azalışa Irene kasırgasının neden olduğu düşünülüyor. Öte yandan, verilen inşaat izinlerin artması, ev piyasasının daha kötüye gitmeyeceği beklentisini yarattı. Aynı ayda ikinci el konut satışlarında ise piyasaların beklentisinin üstünde aylık %7,7 lik artışla 5,03 milyon adet satış gerçekleşti. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody s ABD nin büyük bankalarından Bank of Amerika, Citigroup ve Wells Fargo nun kredi notlarını düşürdüğünü açıkladı. Yapılan açıklamada karara gerekçe olarak ABD de hükümetin zor duruma düşen bankalara destek verme meselesine kriz dönemine göre daha temkinli yaklaşması gösterildi. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P, İtalya nın kredi notunu bir kademe düşürerek A/A-1'e indirirken not görünümünü negatif olarak açıkladı. İtalya daki yavaş büyüme sürecine karşılık kamu borçlanma maliyetlerindeki yükselişin bu kararda etkili olduğu belirtildi. Moody's ise sekiz Yunan bankasının kredi notlarını iki kademe düşürdü ve görünümlerini negatif olarak açıkladı. Eurostat'ın açıkladığı veriye göre, Euro Bölgesi nde yeni sanayi siparişleri, Temmuz'da bir önceki aya göre %2,1 ile beklentilerin üzerinde geriledi. Öte yandan Euro bölgesi satın alma yöneticisi (PMI) imalat sanayi endeksi Eylül'de 48,4, PMI hizmetler endeksi 49,1 olarak ve öngörülerin altında açıklandı. Endekslerin 50'nin altında kalması faaliyetlerde daralmaya işaret ediyor. 2
Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 26 Eylül 2011 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 16.Eyl 23.Eyl Değişim İMKB-100 57.897 56.323 -%2,72 İMKB-30 70.422 68.582 -%2,61 Sınai 49.328 47.377 -%3,96 Hizmetler 37.519 36.636 -%2,35 Mali 84.836 82.660 -%2,57 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 16.Eyl 19.Eyl 20.Eyl 21.Eyl 22.Eyl 23.Eyl İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 62.000 60.000 58.000 56.000 54.000 52.000 Hisse senedi piyasası geçtiğimiz hafta dalgalı bir seyir izledi. Haftaya küresel piyasalardaki belirsizliğin devam etmesine karşın yatay bir seyirle başlandığı görülürken, Salı günü S&P nin Türkiye nin kredi notunu yerel para cinsinden iki basamak birden artırarak yatırım yapılabilir seviyeye çekmesiyle küresel piyasalardan ayrışan İMKB, alıcılı seyretti. Özellikle finans sektörü hisselerine güçlü talep geldiği görüldü. Ancak, izleyen günlerde Fed in ekonomik aktivitenin geleceğine ilişkin risklerin önemli ölçüde arttığına ilişkin açıklamasının ve Euro Alanı nın sorunlu ekonomilerine yönelik tedirginliğin giderek yükselmesinin etkisiyle yurtdışına paralel olarak İMKB de de satıcılı bir seyir hâkim oldu. Haftalık bazda %2,72 düşen İMKB-100 endeksi Cuma gününü 56.323 seviyesinden kapattı. Küresel ekonomik aktiviteye ilişkin belirsizliklerin devam etmesine bağlı olarak piyasalarda gözlenen bozulma nedeniyle İMKB de de aşağı yönlü seyrin süreceğini düşünüyoruz. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 16.Eyl 23.Eyl (Puan) 25.01.2012 7,40 7,59 0,19 07.11.2012 8,05 8,45 0,40 20.02.2013 8,13 8,57 0,44 15.05.2013 8,09 8,57 0,48 15.01.2020 9,27 9,58 0,31 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 137,58 139,46 1,88 %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 -%0,50 Beklenen Reel Faiz (%) %1,56 Kaynak: İMKB Geçtiğimiz haftaya Yunanistan ın iflas ilan etmesinin an meselesi olduğu haberleriyle başlayan tahvil ve bono piyasasında ilk işlem gününde satıcılı bir seyir izlendi. Salı günü uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor s Türkiye nin yerel para cinsinden kredi notunu yatırım yapılabilir seviyeye yükseltmesi ve not görünümünü de pozitif olarak açıklamasının ardından tahvil ve bono faizlerinde hızlı düşüşler görüldü. Çarşamba günü iyimser havanın sürmesine rağmen kar satışları paralelinde faizler bir miktar yükseldi. İzleyen günlerde küresel durgunluk olasılığının fiyatlanması sonucu gelişmekte olan ülke piyasalarından hızlı fon çıkışı yaşanmasına paralel olarak satışların artmasıyla tahvil ve bono piyasasında faizler 25-30 baz puan yükseldi. Bu gelişmeler sonucunda 15 Mayıs 2013 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi bir önceki haftaya göre 48 baz puan yükselerek Cuma gününü %8,57 den kapattı. 3
Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Eyl 10 Eki 10 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 26 Eylül 2011 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 16.Eyl 23.Eyl Değişim Dolar (¹) 1,7750 1,8262 %2,88 Euro (¹) 2,4481 2,4646 %0,67 Sepet (²) 3,6600 3,7239 %1,75 /$ Paritesi (³) 1,3797 1,3496 -%2,18 $/Yen Paritesi (³) 76,77 76,58 -%0,25 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. / $ $ / 1,65 110 1,55 105 100 1,45 95 1,35 90 85 1,25 80 1,15 75 / $ $ / Euro Alanı ekonomilerinden gelen olumsuz haberlere her geçen gün bir yenisinin eklenmesi Euro nun zayıflamasına neden oluyor. Geçtiğimiz hafta hali hazırda devam eden belirsizliğin yanı sıra, hafta başında İtalya nın kredi notunun S&P tarafından düşürülmesi, Yunanistan ın temerrüde düşebileceği yönündeki açıklamalar ve yine Yunanistan ın sekiz bankasının notunun Moody s tarafından iki kademe birden indirilmesi, Euro üzerindeki baskıyı iyice artırdı. Ayrıca, Fed in $400 milyarlık yeni tahvil alım planına rağmen ABD de ekonomik aktivitenin geleceğine yönelik risklerin arttığı yönündeki açıklamaları da Euro nun Dolar karşısındaki gerilemesini destekledi. Haftalık bazda %2,2 düşen /$ paritesi 1,3496 seviyesine indi. Görece sakin bir hafta geçiren $/ paritesi ise %0,2 düşüşle 76,58 düzeyine geldi. Yurtdışı kaynaklı gelişmelere bağlı olarak TL, $ ve karşısında haftalık bazda gerilerken, $/TL kurunun tarihi seviyelere ulaştığı görüldü. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 16.Eyl 23.Eyl (Puan) EMBI+ Endeks 589,50 570,51-18,99 Spread 358 432 74 Türkiye Endeks 396,72 375,85-20,87 Spread 300 412 112 55 45 35 25 15 5 VIX Endeksi 41,25 Kaynak: JP Morgan Eurotahvil piyasaları geçen haftaya Yunanistan a ilişkin problemlerin etkisini sürdürmesiyle satıcılı başladı ve yatırımcıların riskli varlıklardan çıkmasıyla 10 yıllık ABD tahvillerinin getirilerinin hafta başında %2 nin altına gerilediği görüldü. Çin de bir kamu bankasının bazı Avrupa bankalarıyla döviz forward ve takas işlemlerini durdurduğu haberi ve İtalya nın kredi notundaki indirim, piyasa üzerindeki baskının Salı günü de devam etmesine neden olurken, FED toplantısı öncesi görece yatay bir seyir izlendi. Çarşamba günü gelen FED açıklamasında ABD ekonomisi için ciddi aşağı yönlü risklere dikkat çekilmesi, izleyen günlerde Çin PMI endeksindeki gerileme, Moody s in üç Amerikan ve sekiz Yunan bankasının kredi notlarını indirmesi piyasada çok sert bir satış dalgası yaratırken, Avrupa ve gelişmekte olan ülkelerin CDS lerinde rekor seviyeler görüldü. Bu gelişmeler sonucunda haftalık bazda gelişmekte olan ülke Eurotahvillerinin risk primi 74 baz puan artarak 432 puana tırmanırken, Türk Eurotahvillerinin risk primi 112 baz puan artışla 412 puan oldu. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi ise geçtiğimiz hafta bulunduğu 30,98 seviyesinden 41,25 e yükseldi. 4
Eyl 10 Eki 10 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 Eyl 10 Eki 10 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 26 Eylül 2011 Emtia Piyasaları $/ons 1.900,00 1.800,00 1.700,00 1.600,00 1.500,00 1.400,00 1.300,00 1.200,00 1.100,00 1.000,00 Altın 1.655,29 $/varil 140,00 130,00 120,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 Petrol 107,80 Geçtiğimiz hafta altın fiyatları sert biçimde geriledi. Güvenli liman olarak algılandığı için geçtiğimiz aylarda güçlü talep gören ve fiyatı hızla yükselerek tarihi seviyelere ulaşan altına, geçen hafta küresel ekonomik risklerin artmasına karşın önemli ölçüde satış geldi. Portföylerindeki kâğıtlardan zarar eden yatırımcıların bu açığı telafi etmek için gelinen yüksek seviyelerden satışa geçmelerinin aşağı çektiği altın fiyatları, Dolar daki değerlenmenin de etkisiyle oldukça sert biçimde geriledi. Haftalık bazda %8,6 gerileyen altın fiyatları Cuma gününü $/ons 1655,29 seviyesinden kapattı. Hafta sonundaki EuroGroup toplantısında borç krizinin çözümüne ilişkin net bir planın ortaya çıkmaması üzerine Pazartesi Asya borsalarında yaşanan gerileme, petrol fiyatlarına da yansıdı. İtalya nın kredi notunun düşürülmesi, bankalarla ilgili olumsuz haberler, FED in ekonomiyle ilgili kötümser beklentileri ve Çin makroekonomik verilerinin tatmin edici olmaması, piyasalarda sert satışlara neden olurken; küresel durgunluk beklentisinin iyice yaygınlaşması paralelinde diğer emtia fiyatlarıyla ile birlikte petrol fiyatları da hızla geriledi. Brent türü petrolün spot fiyatı haftalık bazda %7,44 düşüşle $/varil 107,8 seviyesine geriledi. Bu Haftanın Gündemi 26 Eylül TÜİK Eylül Ayı Sektörel Güven Endeksleri TCMB Eylül Ayı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Gerçekleşme: %76,2 ) TCMB Eylül Ayı İktisadi Yönelim Anketi ve Reel Kesim Güven Endeksi Almanya Eylül Ayı Ifo Endeksi (Gerçekleşme: 107,5) ABD Ağustos Ayı Yeni Konut Satışları (Piyasa Beklentisi: 295 bin adet) 27 Eylül ABD Eylül Ayı Tüketici Güven Endeksi (Piyasa Beklentisi: 46,5) 28 Eylül Hazine İç Borç Ödemesi (TL743 milyon) Almanya Eylül Ayı TÜFE Verisi (Piyasa Beklentisi: Yıllık %2,4 artış) ABD Ağustos Ayı Dayanıklı Tüketim Malları Siparişleri (Piyasa Beklentisi: %0,2) 29 Eylül Almanya Eylül Ayı İşsizlik Verisi (Piyasa Beklentisi: %7) ABD II. Çeyrek Büyüme Verisi (Piyasa Beklentisi: %1,2) ABD Ağustos Ayı Bekleyen Konut Satışları Endeksi (Piyasa Beklentisi: -%2) 30 Eylül TÜİK Ağustos Ayı Dış Ticaret İstatistikleri Hazine 2011 Yılı II. Dönem Dış Borç Verileri ABD Ağustos Ayı Kişisel Gelir ve Harcama Verileri (Piyasa Beklentisi: Gelir %0,1 Harcama %0,2) Almanya Ağustos Ayı Perakende Satışlar Verisi (Piyasa Beklentisi: -%0,5) Euro Bölgesi Ağustos Ayı İşsizlik Verileri (Piyasa Beklentisi: %10) Euro Bölgesi Eylül Ayı Enflasyonu (Piyasa Beklentisi: %2,5) 5
26 Eylül 2011 Uyarı Notu: Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayınlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6