G-2 ÜLKELERİNDE BİLGİ VE BİLGİ EKONOMİSİ İNDEKS DEĞERLERİNE BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ NİN ETKİSİ Doç.Dr. Bahar BERBEROĞLU 1 Anadolu Ünivesitesi, Açıköğretim Fakültesi, İktisadi ve İdari Programlar Bölümü, Eskişehir bdirem@anadolu.edu.tr Özet Küreselleşme ile birlikte bilgi, ülkelerarası rekabette önemli bir ekonomik güç halini almıştır. Ülkelerarası ekonomik ayrışma bilgiyi üretebilen ve üretemeyen ülkeler biçiminde karşımıza çıkmaktadır. Bilgi Toplumu ve Bilgi Ekonomisi gibi yeni türeyen kavramların merkezinde bilgi ve bilişim vardır. Dünya Bankası bu kavramlara ilişkin olarak Bilgi İndeksi ve Bilgi Ekonomisi İndeksi olarak iki indeks türetmiştir. Biz bu çalışmamızda dünya ekonomisinin büyük bir bölümünü elinde tutan ve yönetebilen G-2 ülkeleri çerçevesinde bu indekslere dayalı olarak karşılaştırmalar yaptık. Sonuç olarak, son yıllarda Suudi Arabistan, Rusya, Brezilya ve Çin in her iki indeks değerinde de artış olduğunu, ancak Türkiye nin her iki indekste de bir düşüş yaşadığını tespit ettik. Ayrıca G-2 ülkelerinde bu iki indeks değerlerini alt gösterge olarak en çok etkileyen faktörün Bilgi ve İletişim olduğunu gördük. Anahtar Kelimeler: G-2 ülkeleri, Bilgi İndeksi, Bilgi Ekonomisi İndeksi THE EFFECT OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES ON KNOWLEDGE AND KNOWLEDGE ECONOMY INCIDES IN G-2 COUNTRIES Abstract Along with globalization, knowledge has become a major economic force in international competition among countries. Economic divergence between countries, appears to be in the form of countries capable of producing knowledge, and incapable ones. New notions such as, Information Society and Knowledge Economy stem from knowledge and information concepts. The World Bank produced two indices as Knowledge Index and Knowledge Economy Index in relation to these concepts. In our study, we have made comparisons basing on these indices in the framework of G-2 countries which can govern and hold a large portion of the world As a result, we determined that in recent years, Saudi Arabia, Russia, Brazil and China has achieved an increase in both indices, but we saw that Turkey experienced a decline in both. In addition we have seen that in G 2 countries, the most effective factor on these two indices as a sub-indicator, was Information and Communication Technologies. Keywords: G-2 countries, Knowledge Index, Knowledge Economy Index 1. Giriş 198 li yıllarda dünya ekonomisine hakim olan Keynesyen iktisat, 199 lı yılarda yerini Liberal iktisada bırakmaya başlamıştır. Bu değişim sürecinde gitgide güçlenen Liberalizm küreselleşme olarak tanımladığımız yeni bir gelişmeye yol açmıştır. Bu küreselleşme sürecinde hızla gelişen teknoloji ve bilginin yoğun bir biçimde artması sonucunda bilgisayar olgusu ve kullanımı da önemli düzeylere ulaşmıştır. Bunun sonucunda ortaya çıkan gelişmeler ile bilgi önemli ölçüde sayısallaşmıştır. Geçerli bilginin üretimi ve yeni birçok alanlarda uygulanması, ulusal ve uluslararası rekabeti ve üstünlüğü belirleyen temel bir güç haline gelmiştir. Bugün ulaşılan noktada artık bilgi, toplumların başlıca zenginlik kaynağı olmuştur. Bilgi teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, dünyadaki toplumsal yapıların değişmesini ve yeniden şekillenmesini sağlamıştır. Elbette küresel değerlerin ön plana çıktığı bu hızlı değişim sürecinde, bazı yeni kavram ve olgular da ortaya çıkmıştır. Bu yeni kavramlar arasında özellikle bilgi toplumu ve bilgi ekonomisi önemli bir yere sahip olmuştur. Bilgisayar işlemcisinin keşfi ile başlayan ve büyük bir hız kazanan teknolojik gelişmeler, maddi düzlemden toplumsal düzleme aktarılmış ve böylece birçok alanda etkili hale gelmiştir. Ortaya çıkan bu yeni düzlemde bilgi önemli bir değer kazanmış ve online kullanılabilir bir yapıya dönüşmüştür. Artık bilginin yönetilebilir olduğu bir ortamda dünya düzlemindeki ülkeler arasında ekonomik açıdan önemli bir ayrışma baş göstermiştir. Bu ülkeler, bilgiyi üretebilen ve/veya yönetebilen ekonomiye sahip olan ve sahip olmayan ülkeler olarak iki ayrı 1
grupta değerlendirilmektedir. Bu nedenle G-2 Topluluğu kapsamında Bilgi ve Bilgi Ekonomisi indeksleri değerlerinin ve bu indeks değerlerindeki değişimlerin analizi araştırmamızın amacını oluşturmaktadır. Bu iki indeks, Dünya Bankası tarafından oluşturulmuştur. G-2 Topluluğu, Türkiye nin de aralarında bulunduğu 19 ülke ve Avrupa Birliği nden oluşmaktadır. Bu ülkeler dünyadaki ekonomik gücün ve ticaretin önemli bir payını ellerinde tutarken, aynı zamanda dünyadaki toplam nüfusun da önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Dünya Bankası tarafından ülkelerin ve bölgelerin bilgi toplumu olma ve bilgi ekonomisi oluşturma yolunda kat ettikleri düzeyi göstermek amacıyla bir metodoloji geliştirmiştir. Bu metodoloji, Bilgi Değerlendirme Metodolojisi (Knowledge Assessment Methodology (KAM)) olarak ifade edilmektedir. Ölçüm ve karşılaştırmalar için KAM, iki indeks geliştirmiştir. Bu indekslerden biri Bilgi İndeksi, diğeri ise Bilgi Ekonomisi İndeksi dir. Biz bu çalışmamızda 199, 2 ve 212 yıllarında üretilmiş Bilgi ve Bilgi Ekonomisi İndekslerini ve alt göstergelerini bu 19 ülke bazında grafiklerle incelemekte ve tablolarla karşılatırmaları yapmaktayız. 2. Bilgi İndeksi ve Bilgi Ekonomisi İndeksi Kavramları Bilgi Toplumu ve Bilgi Ekonomisi kavramlarının merkezinde bilgi vardır. Bilgi, açık (explicit) ve örtük (tacit) olarak sınıflandırılabilir. Örtük bilgi, insanın aklında tecrübe ve iş aracılığıyla yer bulur. Dolayısıyla bu bilgi, tecrübe ile gelen sezgi, duygu, değer, inançları içerir ve belirli bir anda kazanılmadığı gibi, anında aktarılıp paylaşılamamaktadır. Özellikle taklit edilmesi zor, yetenek, sezgi ve görgülere dayanan, kodlanamayan, formüle ve ifade edilemeyen bilgi örtük bilgidir. Bu bilgi asıl rekabet avantajı yaratmada önemli bir güç olduğundan, rekabet üstünlüğünün elde edilmesi, örtülü bilginin keşfi ve somutlaştırılmasıyla mümkündür. Örtülü bilgi ayrıca açık bilgiyi oluşturmak için kullanılan bilgidir. Açık bilgi sözle ya da yazıyla net ifade edilebilir ve kolayca aktarılabilir. Kitaplar, yönergeler, rehberler açık bilgilerdir (Bolat, 21: 339-342; Yavaş, 214: ). Bilgi hem kamusal mal niteliği taşır, hem de kamusal olmayan özellikleri barındırır (Yavaş, 214: ; Soyak, 211). Dünya Bankası tarafından Bilgi Değerlendirme Metodolojisi (Knowledge Assessment Methodology (KAM)) olarak iki indeks geliştirmiştir. Bu indekslerden biri Bilgi İndeksi, diğeri ise Bilgi Ekonomisi İndeksi dir. Bu indekslerin açılımı ve alt gösterkeleri aşağıdaki gibidir: Bilgi İndeksleri Bilgi İndeksi Bilgi Ekonomisi İndeksi Eğitim İnovasyon Bilgi ve İletişim Ekonomik ve Kurumsal Rejim Eğitim İnovasyon Bilgi ve İletişim Ortalama Eğitim Süresi İsim Hakkı Ödemeleri ve Kazançları Telefon Sayısı Tarife ve Tarife Dışı Engeller (Gümrük) Ortalama Eğitim Süresi İsim Hakkı Ödemeleri ve Kazançları Telefon Sayısı Orta Öğrenime Kayıt Patent Sayıları Bilgisayar Sayısı Düzenlemelerin Kalitesi Orta Öğrenime Kayıt Patent Sayıları Bilgisayar Sayısı Yükseköğremime Kayıt Bilimsel ve Teknik Makaleler İnternet Kullanıcı Sayısı Yasaların Etkinliği Yükseköğremime Kayıt Bilimsel ve Teknik Makaleler İnternet Kullanıcı Sayısı 3. G-2 Ülkeleri 1973 petrol krizinin ardından yaşanan küresel durgunluğun ortaya çıkması sonucunda, ilk olarak 197 te G-6, bir sonraki yıl Kanada nın da eklenmesiyle G-7 adı altında kurulan topluluk genel olarak o yıllardaki en büyük küresel güçleri bir araya getirmiştir. G-7 ülkeleri sırasıyla Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Almanya, İngiltere (Birleşik Krallık), Fransa, İtalya ve Kanada dır. 1997 de Rusya nın da katılımıyla G-8 ülkeleri her yıl toplanarak, sağlık, kanun uygulama, iş, ekonomik ve sosyal gelişme, enerji, çevre, dış ilişkiler, adalet ve içişleri, terörizm ve ticaret gibi birçok konuyu ele alarak küresel krizleri aşmaya yönelik politikalar oluşturmaya uğraşmaktadırlar. G-8 ülkeleri, dünya nüfusunun %14 ünü ve dünyanın ekonomik verimlilik ölçüsü olarak Gayri Safi Yurtiçi Hasıla nın da 2/3 ünü oluşturmaktadırlar. 2
Bu ülkeler, Uzakdoğu, Rusya ve Brezilya krizlerinin ardından, 1997 ve 1998 yıllarındaki toplantılarda, uluslararası mali sistemi etkileyen sorunlarla başa çıkabilme söz konusu olduğunda, yükselen pazar ekonomisi ülkeleriyle yakın işbirliği yapmadan etkin bir biçimde müdahale etmenin ve çözüm üretebilmenin oldukça güç olduğu bilincine vardılar. Ayrıca ekonomi ve mali krizleri önlemede ve aşmada mevcut uluslararası kuruluşların yetersiz kaldığını da fark ettiler. Bunun yanında Rusya dışında kalan G-7 ülkelerinde Bretton Woods sisteminin uluslararsı mali hareketlerin düzenlenmesi görevini yerine getiremediği yönünde bir izlenim de ortaya çıkmıştı. 2 Eylül 1999 tarihinde, G-7 Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları, yayımladıkları ortak bildiride, global ekonomik sistem içerisinde önemli ülkelerle, istikrarlı ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi gerçekleştirme ve işbirliğini geliştirme iradesini belirtmişlerdir. Ayrıca Bretton Woods kurumsal sistemi çerçevesinde geliştirilecek bu gayri resmi dialog mekanizmasıyla sistemin tamamlanacağını ve güçleneceğini vurgulamışlardır. Bu gerekçelerle sözü edilen toplantıda G-2 lerin kurulmasına karar verilmiştir (Akbulut, 21). Bugün Türkiye nin de aralarında bulunduğu G-2 ülkeleri, Amerika, Avustralya, Kanada, İngiltere (Birleşik Krallık), Almanya, Japonya, Fransa, Güney Kore, İtalya, Arjantin, Güney Afrika, Meksika, Rusya, Brezilya, Suudi Arabistan, Çin, Endonezya, Hindistan ve Avrupa Birliği dir. G-2'ye üye 19 ülkenin milli geliri dünya sıralamasında ilk 31'de yer almaktadır. Tayvan, İsviçre, Norveç, İran ve Venezüella, ekonomik olarak bazı üyelerden daha büyük olmalarına rağmen G-2'de bulunmamaktadır. Almanya, İngiltere, Fransa ve İtalya dışına kalan Avrupa Birliği üyesi ülkeler de, G-2'de bağımsız olarak değil sadece AB Komisyonu olarak temsil edilmektedir. G-2 ülkeleri dünya ekonomisinin %8'ini oluştururken, dünya ticaretinin de %8'ini gerçekleştirmektedir. Ayrıca dünya nüfusunun yaklaşık 2/3 ünü G-2 ülkeleri oluşturmaktadır. 4. G-2 Ülkeleri Kapsamında Bilgi ve Bilgi Ekonomisi İndekslerinin Karşılaştırılması 4.1. Bilgi İndeksi (Bİ) Bilgi İndeksi, bir ülkenin bilgiyi üretme, uygulama ve yayma kapasitesini ölçer. Bu indeks bir ülkenin bilgi geliştirme potansiyelini göstermektedir. Metodolojik olarak bu indeks eğitim ve insan kaynakları, inovasyon sistemi, bilgi ve iletişim teknolojileri gibi üç alt gösterge ile ilgili bir ülkenin normalleştirilmiş performans skorlarının basit ortalamasıdır (KAM, 212). BİLGİ İNDEKSİ 1 1 Bİ 199 Bİ 2 Bİ 212 Grafik 1: G-2 ülkelerinde 199, 2 ve 212 yıllarına göre Bilgi İndeksi (Bİ) Grafik 1 e baktığımızda 199 ten 212 ye Bilgi İndeksi nde yıllara göre yükseliş gösteren ülkeler Güney Kore, Rusya, Brezilya, Suudi Arabistan ve Çin dir. Diğer 14 ülkenin Bilgi İndeksi nde bir düşüş olduğu Grafik 1 den görülebilir. 199 ten 212 ye olan.84 lük artış Suudi Arabistan a aittir ve bu G- 2 ülkeleri arasında Bilgi İndeksinde en büyük artıştır. Türkiye de ise, söz konusu yıllarda bir düşüş olduğu dikkat çekicidir. 4.2. Bilgi Ekonomisi İndeksi (BEİ) Bilgi Ekonomisi İndeksi, bilginin ekonomik gelişme için etkin bir biçimde kullanılabilmesinde çevrenin iletken olup olmadığını dikkate almaktadır. Bu indeks bir ülkenin bilgi ekonomisi oluşturma yolundaki gelişme düzeyini genel olarak temsil eden toplulaştırılmış bir indekstir. Bu indeks, metodolojik olarak ekonomik teşvikler ve kurumsal rejim, eğitim ve insan kaynakları, inovasyon sistemi, bilgi ve iletişim teknolojileri gibi dört alt gösterge ile ilgili bir ülkenin normalleştirilmiş performans skorlarının basit ortalamasıdır (KAM, 212). 3
BİLGİ EKONOMİSİ İNDEKSİ 1 1 BEİ 199 BEİ 2 BEİ 212 Grafik 2: G-2 ülkelerinde 199, 2 ve 212 yıllarına göre Bilgi Ekonomisi İndeksi (BEİ) Grafik 2 ye baktığımızda 199 ten 212 ye Bilgi Ekonomisi İndeksinde yıllara göre yükseliş gösteren ülkeler Rusya, Brezilya, Suudi Arabistan ve Çin dir. Türkiye söz konusu yıllara göre bir düşüş yaşadığı açıkça gözlenmektedir. 4.3. KAM İndekslerinin Oluşturulmasında Kullanılan Alt Göstergeler 4.3.1. Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim göstergesi şu üç ana değişkeni ele alarak üretilmektedir: 1. Tarife ve Tarife Dışı Engeller: Bu her ülke için saptanan skorun, ticaret özgürlüğünü tanımladığı düşünülebilir. Bu skor ticarete konan tarife ve tarife dışı engelleri analiz etme amacıyla hesaplanmaktadır. Örneğin, ithalat yasakları, kotalar ve lisans gereksinimleri. 2. Düzenlemelerin Kalitesi: Bu gösterge, piyasalarda dostane olmayan politikaların etkisini göstermektedir. Örneğin, fiyat kontrolleri, bankaların uygun olmayan gözetimi ve aynı zamanda dış ticaretin ve iş hayatının gelişmesi için aşırı düzenlemelerin empoze edilmesiylendoğan problemlerin ve engellerin oluşumu. 3. Yasaların Etkinliği: Bu gösterge, kurumların toplumca konulan kurallara duydukları güveni ölçerken, diğer taraftan bu kurallara itaat etmeleri ve uymaları gibi birçok kavramı içine alır. Bu kavramlar hem çok şiddetli hem de şiddetli olmayan suçlarla ilgili algıyı ve yapılan kontratların etkinliği, uygulanabilirliği, yasal geçerliliği gibi konulardaki algıları içermektedir (KAM, 212). EKONOMİK TEŞVİK ve KURUMSAL REJİM 1 8 6 4 2 ETRJ 199 ETRJ 2 ETRJ 212 Grafik 3: G-2 ülkelerinde 199, 2 ve 212 yıllarına göre Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim göstergesi Bilgi Ekonomisi İndeksine en önemli katkıyı yapmaktadır. Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim göstergesine göre yıllar içinde yükseliş gösteren ülkeler Kanada, Almanya, Güney Afrika, Suudi Arabistan ve Çin dir. Türkiye için ise az bir düşüş gözlenmektedir. Suudi Arabistan 199 ten 212 ye Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim göstergesindeki 1.23 lük artışla G-2 içinde en büyük bir yükselişe sahiptir. 4.3.2. Bilgi ve İletişim Bilginin üretimi ve dağıtımı söz konusu olduğunda açık ve örtük bilgi ayrımının ortaya çıktığından söz edilmişti. Bilgi ve İletişim (BİT), örtük 4
bilgileri, açık bilgiye dönüştürmeyi teknik olarak mümkün ve ekonomik açıdan da çekici kılmaktadır (Yavaş, 214: ). Bilgi ve İletişim göstergesi şu üç ana değişkeni ele alarak üretilmektedir: 1. Bin Kişi Başına Düşen Telefon: Telefon Hatları + Mobil Telefonlar 2. Bin Kişi Başına Düşen Bilgisayar: Kişisel bilgisayarlar ve bir birey tarafından kullanıma uygun olarak düzenlenmiş bilgisayarlar 1 1 BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 3. Onbin Kişi Başına Düşen İnternet Kullanıcıları: Bu gösterge ulusal düzeyde toplanan verilere dayanmaktadır. Bazı durumlarda bu gösterge, ülkeden ülkeye yaş ve kullanım sıklığı seçiminde olduğu gibi kapsadıkları süre açısından farklılık göstermektedir. Bazı diğer ülkelerde de bu gösterge internet hizmeti sağlayan kurumların kayıtlı kişi sayısı olarak ilgili firmalardan sağlanmıştır (KAM, 212). BİT 199 BİT 2 BİT 212 Grafik 4: G-2 ülkelerinde 199, 2 ve 212 yıllarına göre Bilgi ve İletişim Bilgi ve İletişim göstergesi hem Bilgi İndeksi nin hem de Bilgi Ekonomisi İndeksi nin hesaplanmasında önemli bir rol oynar. Bu göstergeye göre baktığımızda yıllar içinde İngiltere, Almanya, Rusya, Brezilya ve Suudi Arabistan ın yükşeliş gösterdiğini söyleyebiliriz. Özellikle Suudi Arabistan 212 yılında büyük bir yükşeliş göstermiştir. Ancak Türkiye verilerinde büyük bir düşüş göze çarpmaktadır. 4.3.3. Eğitim Eğitim göstergesi şu üç ana değişkeni ele alarak üretilmektedir: 1.Ortalama Eğitim Süresi: Bu değişken bir ülkede eğitilmiş insan stoğunu gösteren toplu bir ölçüt olarak kullanılmaktadır. 2. Ortaöğretimde Brüt Kayıt Sayısı: Toplam kayıtların oranı, yaşları dikkate almamakla birlikte bu eğitim düzeyine resmi olarak karşılık gelen toplam nüfusun oranı olarak hesaplanmıştır. 3.Yükseköğretimde (Ortaöğretim sonrası Önlisans+Lisans+Mesleki Eğitim v.s. olmak üzere) Brüt Kayıt Sayısı: Toplam kayıtların oranı, yaşları dikkate almamakla birlikte bu eğitim düzeyine resmi olarak karşılık gelen toplam nüfusun oranı olarak hesaplanmıştır (KAM, 212). EĞİTİM 1 1 E 199 E 2 E 212 Grafik : G-2 ülkelerinde 199, 2 ve 212 yıllarına göre Eğitim Eğitim göstergesine göre İtalya, Meksika, Türkiye, Brezilya, Suudi Arabistan, Çin ve Endonezya yıllar içinde yükseliş göstermiştir. Bunlar arasında Suudi Arabistan 199 ten 212 ye 1.4 lük bir artışla büyük bir yükselme göstermiştir. 4.3.4. İnovasyon: OECD nin Oslo Kılavuzu unda, inovasyon; Bir yenilik, işletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni veya
önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet) veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi veya yeni bir örgütsel yöntemin gerçekleştirilmesi ifadesiyle tanımlanmaktadır (OECD, Eurostat, 26: ; Özbek ve Atik, 213: 19). İnovasyon kavramı bir süreç ve bir sonucu ifade eder. İnovasyon süreci; bir fikri, pazarlanabilir bir ürün ya da hizmete, yeni ya da geliştirilmiş bir üretim ya da dağıtım yöntemine ya da yeni bir toplumsal hizmet yöntemine dönüştürmek olarak tanımlanır. İnovasyon sonucu; dönüştürme süreci sonunda ortaya konan pazarlanabilir, yeni ya da geliştirilmiş ürün, yöntem ya da hizmet olarak tanımlanmaktadır (TÜSİAD, 23: 23; Özbek ve Atik, 213: 19). Bir ülkenin hızlı, sürdürülebilir bir iktisadi büyüme sağlamasında ve kalkınmasında önemli rol oynayan unsurlar; üniversiteler, bilim ve teknoloji merkezleri, araştırma yapan kuruluşlar, beşeri (sosyal) sermaye ve ileri teknoloji üretimi yapabilen ve katma değeri fazla olan sanayi kuruluşlarıdır. Bu unsurların gerçek hayatta uygulanıp ölçülmesi sonucunda inovasyon göstergeleri üretilebilmektedir. Bir ülke, AR-GE ye yeterli düzeyde harcama yapabiliyorsa, bunun sonucunda yeni buluşlar ortaya çıkarabiliyorsa ve devamında uluslararası saygınlığı olan patent ofislerinden patent alarak katma değer yaratacak ileri teknoloji ürünleriyle seri üretime geçebiliyorsa, bu ürünleri ihraç edebiliyorsa o ülke sürdürülebilir ekonomik zenginliğe ve refaha kolaylıkla ulaşabilir (Özbek ve Atik, 213: 19). İnovasyon göstergesi şu üç ana değişkeni ele alarak üretilmektedir: 1. İsim Hakkı (İmtiyaz, Lisans) Ödemeleri ve Kazançları: Nüfusa göre İsim Hakları ve Lisans Ödemeleri + Nüfusa göre İsim Hakları ve Lisans Kazançları 2. Amerika Patent ve Marka Ofisinin garantisindeki Patent Uygulamaları: Bu değişken nüfusla ağırlıklandırılmıştır. 3. Bilimsel ve Teknik Dergilerdeki Makaleler: Bu değişken nüfusla ağırlıklandırılmıştır. Bu üç değişken iki farklı yaklaşımla kullanılabilmektedir; mutlak değerle ve nüfus ile ağırlıklandırılmış olarak. Böylece hem Bilgi Ekonomisi İndeksi, hem de Bilgi İndeksi ağırlıklı veya ağırlıksız olarak kullanıma hazır olmaktadır. İnovasyon konusunda kaynakların mutlak büyüklükleri önem taşımaktadır. Çünkü kullanıldığında tüketilmeyen bir değer (varlık) olduğu için, bilginin üretiminde güçlü bir ölçek ekonomisi ortaya çıkmaktadır (KAM, 212). İNOVASYON 1 1 I 199 I 2 I 212 Grafik 6: G-2 ülkelerinde 199, 2 ve 212 yıllarına göre İnovasyon İnovasyon göstergesine göre söz konusu yıllar içinde Güney Kore, Rusya, Türkiye, Brezilya, Çin, Endonezya ve Hindistan genel olarak yükselme eğilimi göstermişlerdir. Bu arada Çin 199 ten 212 ye 1.92 lik bir atışla inovasyon alanında en büyük yükselmeyi gerçekleştiren ülke olarak dikkat çekmektedir. Ülkelerin 199 ve 212 yılları itibariyle karşılaştırmaları için aşağıdaki Tablo 1 ve Tablo 2 kullanılabilir. Bu tablolarda ülkelerin göstergeler çerçevesinde ortaya koydukları performanslarının normalize edilmiş değerlerin basit ortalamaları [,1] aralığında yer almaktadır. Buna göre 1 a yakın değerler iyi bir performans, a yakın değerler de zayıf ya da düşük bir performans olarak değerlendirilir. Tablolarda yüksek, orta yüksek, orta düşük ve düşük gelir değerleri G-2 ye göre değil, 14 ülkeden fazla, tüm dünya perspektifinde hesaplanmış değerlerdir. Bu tablolardaki veriler özellikle ülke nüfuslarına göre ağırlıklandırılmıştır. Çünkü bu ülkeler arasında Çin, Hindistan gibi bir milyarın üstünde nüfusa sahip ülkeler olduğu gibi, Suudi Arabistan, Avustralya ve Kanada gibi az nüfuslu ülkeler de vardır. 6
Tablo 1: Ülkelerin 212 ve 199 yıllarına göre Bilgi İndeksi değerleri (Her ülke kendi nüfusu ile ağırlıklandırılmıştır.) Bilgi İndeksi (Bİ) İnovasyon Eğitim Bilgi ve İletişim Ülkeler 212 199 212 199 212 199 212 199 AU 8.98 9.43 8.92 8.92 9.71 9.88 8.32 9.49 USA 8.89 9.61 9.46 9. 8.7 9.44 8.1 9.84 DE 8.83 8.88 9.11 9.2 8.2 8.2 9.17 8.92 CA 8.72 9.44 9.32 9.33 8.61 9.49 8.23 9.49 Yüksek Gelir 8.67 9.16 8.46 8.37 KP 8.6 8.6 8.8 8.22 9.9 9.13 8. 8.34 UK 8.61 8.99 9.12 9.4 7.27 8.44 9.4 9.13 JP 8.3 8.97 9.8 9.31 8.43 8.81 8.7 8.8 FR 8.36 8.74 8.66 8.9 8.26 8.4 8.16 8.86 IT 7.94 8.4 8.1 8.34 7.8 7.39 8.21 8.4 RF 6.96 6.69 6.93.64 6.79 7.84 7.16 6.6 AR 6.4 6.93 6.9 7.16 6.36 6.67 6.38 6.9 SA 6..21 4.14.6 4.11 8.37 6.1 BR 6..17 6.31.98.61 3.3 6.24 6.17 MX.13.79.9 6.44.16 4.4 4.6 6.2 ZA.11 6.82 6.89 7.26 4.87 6.33 3.8 6.89 Orta Yüksek Gelir.7 6.21 4.72 4.28 TR 4.81.2.83.4 4.11 4 4. 6. CH 4.7 4.17.99 4.7 3.93 3.68 3.79 4.77 Orta Düşük Gelir 3.4 4.9 2.84 2.62 ID 2.99 3. 3.24 2.38 3.2 3.7 2.2.2 IN 2.89 3.7 4. 3.7 2.26 2.1 1.9 4. Düşük Gelir 1.8 2.13 1.4 1. Tablo 1 e göre, 199 ten 212 ye Bilgi İndeksinde ülkede yükselme ve 14 ülkede de düşme olduğu gözlenmektedir. Yükselme olan ülke; Güney Kore, Rusya, Suudi Arabistan, Brezilya ve Çin dir. Bilgi İndeksi nde yükselmenin nedeni, Güney Kore de İnovasyon göstergesi iken, Çin de hem İnovasyon hem de Eğitim göstergelerindeki yükselmedir. Rusya nın indeksi, İnovasyon ile Bilgi ve İletişim ne bağlıdır. Suudi Arabistan Eğitim ile Bilgi ve İletişim ne bağlı bir yükselme gösterirken, Brezilya nın indeksi üç alt göstergedeki yükselmeye bağlı bir artış göstermiştir. Dolayısıyla bu ülkenin Bilgi İndeksi ndeki yükselme 4 ünde İnovasyon, 3 ünde Eğitim ile Bilgi ve İletişim göstergelerindeki yükselmelerdendir.türkiye nin Bilgi İndeksindeki düşmenin tek nedeni Bilgi ve İletişim göstergesindeki düşme olmuştur. Tablo 2: Ülkelerin 212 ve 199 yıllarına göre Bilgi Ekonomisi İndeksi değerleri (Her ülke kendi nüfusu ile ağırlıklandırılmıştır.) Bilgi Ekonomisi İndeksi (BEİ) Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim İnovasyon Eğitim Bilgi ve İletişim Ülkeler 212 199 212 199 212 199 212 199 212 199 CA 8.92 9.19 9.2 8.4 9.32 9.33 8.61 9.49 8.23 9.49 DE 8.9 8.91 9.1 9.3 9.11 9.2 8.2 8.2 9.17 8.92 AU 8.88 9.27 8.6 8.8 8.92 8.92 9.71 9.88 8.32 9.49 USA 8.77 9.3 8.41 9.3 9.46 9. 8.7 9.44 8.1 9.84 UK 8.76 9.9 9.2 9.38 9.12 9.4 7.27 8.44 9.4 9.13 Yüksek Gelir 8.6 8.39 9.16 8.46 8.37 JP 8.28 8.77 7. 8.19 9.8 9.31 8.43 8.81 8.7 8.8 FR 8.21 8.67 7.76 8.4 8.66 8.9 8.26 8.4 8.16 8.86 KP 7.97 8.16.93 6.93 8.8 8.22 9.9 9.13 8. 8.34 IT 7.89 8.4 7.76 8.3 8.1 8.34 7.8 7.39 8.21 8.4 SA.96.2.68 4.4 4.14.6 4.11 8.37 6.1 RU.78.67 2.23 2.6 6.93.64 6.79 7.84 7.16 6.6 BR.8.8 4.17 4.83 6.31.98.61 3.3 6.24 6.17 AR.43 6.72 2.9 6.11 6.9 7.16 6.36 6.67 6.38 6.9 ZA.21 6..49 3.74 6.89 7.26 4.87 6.33 3.8 6.89 TR.16.46 6.19 6.23.83.4 4.11 4 4. 6. Orta Yüksek Gelir.1.18 6.21 4.72 4.28 MX.7.74 4.88.61.9 6.44.16 4.4 4.6 6.2 CH 4.37 3.99 3.79 3.46.99 4.7 3.93 3.68 3.79 4.77 Orta Düşük Gelir 3.42 3.32 4.9 2.84 2.62 ID 3.11 3.68 3.47 4.8 3.24 2.38 3.2 3.7 2.2.2 IN 3.6 3.7 3.7 3.7 4. 3.7 2.26 2.1 1.9 4. Düşük Gelir 1.8 1.61 2.13 1.4 1. 7
Tablo 2 ye göre, 199 ten 212 ye Bilgi Ekonomisi İndeksinde 4 ülkede yükselme ve 1 ülkede de düşme olduğu gözlenmektedir. Yükselme gösteren bu 4 ülkeden biri Suudi Arabistan dır. Suudi Arabistan daki Bilgi Ekonomisi İndeksindeki yükselmenin nedeni, Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim, Eğitim ile Bilgi ve İletişim göstergelerindeki yükselmedir. Rusya nın İnovasyon ile Bilgi ve İletişim ndeki yükselmenin sonucunda Bilgi Ekonomisi İndeksi yükselmiştir. Brezilya daki Bilgi Ekonomisi İndeksi ndeki yükselme ise İnovasyon, Eğitim ile Bilgi ve İletişim ndeki yükselmeye bağlıdır. Son olarak, Çin in Bilgi Ekonomisi İndeksi ndeki yükselmesi, İnovasyon, Eğitim ile Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim göstergelerindeki yükselmeye bağlıdır. Dolayısıyla bu 4 ülkenin 3 ünde Bilgi ve İletşim Tekolojileri en önemli role sahiptir. Tablo 2 ye bakılacak olursa, Bilgi Ekonomisi İndeksi nin düştüğü 1 ülkenin 13 ünde Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim göstergesinde düşüş gözlenmektedir. Türkiye nin de içinde bulunduğu diğer 1 ülkenin indeks değerinde bir düşüş söz konusudur. Bu 1 ülkenin 13 ündeki indeks değerindeki düşüş Bilgi ve İletişim göstergesine bağlıdır. Bilgi ve İletişim ndeki düşüşlerin diğer alt göstergelerindeki düşüşten daha büyük bir paya sahip olduğu Tablo 2 den gözlemlenebilir. Ayrıca Türkiye değerleriyle orta yüksek gelir grubuna dahildir. Türkiye nin Bilgi Ekonomisi İndeksindeki düşmenin nedeni Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim ile Bilgi ve İletişim göstergelerindeki düşmedir. Özellikle Bilgi ve İletişim ndeki düşme 2. gibi bir değerle önemli bir paya sahiptir. Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim göstergesindeki.4 lük bir düşüş Bilgi Ekonomisi İndeksindeki düşmenin asıl nedeni olamayacak kadar küçüktür. Diğer ülkelerin değerleri Tablo 2 den bakılarak karşılaştırmalar yapılabilir.. Sonuç ve Değerlendirmeler Bilgi İndeksi nin 199 ten 212 ye artış gösterdiği ülkeler Suudi Arabistan, Rusya, Brezilya ve Çin dir. Söz konusu yıllara bağlı olarak Bilgi Ekonomisi İndeksi nin artış gösterdiği ülkeler Güney Kore, Suudi Arabistan, Rusya, Brezilya ve Çin dir. Türkiye de Bilgi ve İletişim göstergesindeki düşüş, hem Bilgi İndeksi ni hem de Bilgi Ekonomisi İndeksi ni azaltmıştır. Ekonomik Teşvik ve Kurumsal Rejim göstergesi sadece Bilgi Ekonomisi İndeksini etkilediğinden bu göstergedeki düşüş indeksteki azalmayı çok zayıf düzeyde etkilemiştir. Bilgi İndeksi nde 199 yılında Amerika birinci sırada yer alırken 212 ye gelindiğinde sırasını Avustralya ya bırakmıştır. Benzer biçimde Bilgi Ekonomisi İndeksi nde 199 yılında Amerike birinci sırada yer alırken 212 ye gelindiğinde sırasını Kanada ya bırakmıştır. Sonuç olarak, 212 yılına göre 8.92 Bilgi Ekonomisi İndeks değeriyle Kanada ve 8.98 Bilgi İndeksi değeriyle Avustralya ilk sıradadır. Tablo 1 ve Tablo 2 dikkate alınarak göstergeler bazında 199 ten 212 ye olan her iki indeks için fark toplamları alınırsa, Bilgi ve İletişim nin, Bilgi ve Bilgi Ekonomisi İndeksleri üzerinde en büyük etkiye sahip olduğu görülür. Kaynakça Akbulut, H.(21). G-2 Ülkeleri, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Sayı III, Eylül 21, http://www.mfa.gov.tr/g-2-ulkeleri.tr.mfa (Erişim Tarihi: 28.Kasım.214) Bolat, S. (21). Örgütlü Bilgi Kaynaklarının Keşfi ve Somutlaştırılması: Şirince Örneği, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 34, ss. 339-39 http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi34/1suleymanbo lat.pdf (Erişim Tarihi: 11.Aralık.214) KAM (Knowledge Assessment Methodology), (212). Dünya Bankası http://info.worldbank.org/etools/kam2/kam_page.a sp (Erişim Tarihi: 28.Kasım.214) OECD, EUROSTAT, (26). Oslo Kılavuzu: Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması için İlkeler, Bilimsel ve Teknolojik Faaliyetlerin Ölçümü, 3. Baskı, OECD ve Eurostat ortak yayımı, OECD Avrupa Komisyonu Tübitak, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Avrupa Birliği İstatistik Birimi, Şubat, ISBN: 97-43-362--1 http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/bt YPD/kilavuzlar/Oslo_3_TR.pdf (Erişim Tarihi: 3.Aralık.214) Özbek, H. ve Atik, H., (213). İnovasyon Göstergeleri Bakımından Türkiye nin Avrupa Birliği Ülkeleri Arasındaki Yeri: İstatistiksel Bir Analiz, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 42, Temmuz- Aralık 213, ss. 193-21. Soyak, A. (211). Teknoekonomi. 2. Basım, Der Yayınları, İstanbul Yavaş, H.K., (214). Bilgi Ekonomisi ve Türkiye, TİSK Akademi, Cilt:9, Sayı:18, 214/II, ISSN: 136-677, ss. 48-73 8