T.C. ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KL M DE KL DA RES BA KANLI I KL M DE KL VE EM SYON T CARET MEKAN ZMALARI Mehrali ECER ube Md. V. Uluslararas Karbon Ticareti ve Türkiye nin Uyumu Paneli 23 Haziran 2010 - Ankara
BM DÇS, KYOTO PROTOKOLÜ VE TÜRK YE Türkiye 24 May s 2004 tarihinde BM DÇS ne taraf olmu tur. 26 A ustos 2009 tarihinde Kyoto Protokolü ne taraf olmu tur. Türkiye, Protokol kabul edildi inde Sözle meye taraf olmad için Protokolün EK-B listesinde yer almam ve ilk yükümlülük döneminde (2008-2012) say salla t r lm sera gaz emisyon azalt m veya s n rlama yükümlülü ü bulunmamaktad r.
TEMEL GÖSTERGELER Türkiye; OECD üyesi,g-20 üyesi, AB ne aday ülke, OECD, AB ve BM DÇS EK-I ülkeleri aras nda en yüksek nüfus art h z na sahiptir. OECD ve BM DÇS EK-I ülkeleri aras nda; ki i ba sera gaz emisyonu ve ki i ba birincil enerji tüketimi miktar nda en dü ük de ere sahiptir. klim De i iklinin olumsuz etkilerinden en çok etkilenecek bölgeler aras nda yer alan Akdeniz Havzas nda yer almaktad r. (IPCC 4.De erlendirme Raporu-2007)
SERA GAZI EM SYON ENVANTER 1990-2008 y llar aras Toplam Sera Gaz Emisyonu
SERA GAZI EM SYON ENVANTER 2008 y l sektörlere göre Toplam Sera Gaz Emisyonlar (Milyon Ton ve %)
KL M DE KL KOORD NASYON KURULU Ba bakanl k 2004/13 say l genelgesi ile klim De i ikli i Koordinasyon Kurulu ( DKK) olu turulmu tur. Kurul Ba kan : Çevre ve Orman Bakan Sekretarya : Çevre ve Orman Bakanl Kurul Üyesi Kurumlar: D i leri Bakanl, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, Sanayi ve Ticaret Bakanl, Tar m ve Köyi leri Bakanl, Bay nd rl k ve skan Bakanl, Ula t rma Bakanl, Maliye Bakanl, Sa l k Bakanl, DPT Müste arl, Hazine Müste arl, TOBB ve TÜS AD Kurul alt nda 10 adet Teknik Çal ma Grubu mevcuttur.
KL M DE KL LE MÜCADELE ALANLARI Azalt m Enerji (enerji verimlili i, yenilenebilir enerji ) Sanayi (Temiz üretim teknolojileri ) Ula t rma (Yak t kalitesi, toplu ta ma ) At k (Düzenli Depolama ) Arazi Kullan m ve Ormanc l k (A açland rma ) Uyum Su kaynaklar ve Yönetimi Tar m ve G da Güvenli i Ekosistem Hizmetleri Halk Sa l Do al Afet Risk Yönetimi
KL M DE KL LE MÜCADELE ARAÇLARI lgili Sektörlerde Al nacak Ulusal Önlemler Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalar Temiz Kalk nma Mekanizmas (proje temelli) Ortak Uygulama (proje temelli) Uluslararas emisyon ticareti (piyasa temelli) Uluslararas Fonlar Dünya Bankas Küresel Çevre Fonu (GEF) Di er Uluslararas Fonlar kili ve Bölgesel birli i Yasal Araçlar (vergiler) Te vik Mekanizmalar Ulusal Emisyon Ticaret Sistemleri Gönüllü Karbon Piyasalar
EM SYON T CARET MEKAN ZMALARI Zorunlu Proje Temelli Temiz Kalk nma Mekanizmas (CDM) Ortak Uygulama (JI) Piyasa Temelli Gönüllü AB ETS Uluslararas Emisyon Ticaret Sistemi Proje Temelli Gönüllü Karbon Piyasalar Piyasa Temelli Chicago Climate Exchange (CCX)
ÖZGÜN KATKI (Additionality) Referans: Projenin gerçekle memesi halinde olu an emisyonlar Özgün Katk : Proje ile gerçekle en azalt m, teknik, sosyal ve ekonomik katk lar Karbon sertifikas : CO 2 e de er cinsinden 1 ton sera gaz azalt m Sera Gaz Emisyonlar Proje olmadan gerçekle en emisyon seviyesi Projenin realizasyonu = Baseline Proje ile gerçekle en emisyon seviyesi Zaman Azalt m
KARBON PİYASALARI Kaynak: World Bank, State And Trends Of The Carbon Market 2009
KYOTO PROTOKOLÜ ESNEKLİK MEKANİZMALARI Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalar n n temel tan mlar Mekanizma Türü İlgili Kyoto Protokolü maddesi Katılımcı Ülkeler Yatırımcı (Karbon Alıcı) Ev sahibi (Karbon Satıcı) Geçerli Karbon Birimi Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM) 12. Madde Ek-B Ülkeleri Ek-I Dışı Ülkeler Sertifikalandırılmış Emisyon (Salım) Azaltımı (CER) Ortak Yürütme (JI) 6. Madde Ek-B Ülkeleri Emisyon Azaltım Birimi (ERU) Emisyon Ticareti (ET) 17. Madde Ek-B Ülkeleri Tahsislendirilmiş Miktar Birimi (AAU)
KYOTO PROTOKOLÜ ESNEKLİK MEKANİZMALARI Kyoto Protokolü yükümlülükleri kapsam nda Esneklik Mekanizmalar n n kullan m
CDM VE JI PROJE SAYILARI CDM-TKM Say 2012 ye kadar beklenen CER Kay tl projeler 2164 > 1,760,000,000 Kay t Talebi 58 > 20,000,000 Toplam Süreçte olan > 4200 > 2,900,000,000 www.unfccc.int/cdm Nisan, 2010 JI- OU Say 2012 ye kadar beklenen ERU Fraction (%) Other MNAFR EAP Other 1% 1% 9% SAR Other ECA 1% LAC 2% Mexic 9% o 7% Brazil 10% India 26% China 34% Kay tl projeler 288 > 83.000.000 Toplam Süreçte olan > 362.355.000 http://cdmpipeline.org/ji-projects.htm Mart, 2009 Da l m: 152 adet Rusya ve Ukrayna 118 adet Do u Avrupa 18 adet di er
KYOTO PROTOKOLÜ ESNEKL K MEKAN ZMALARI VE TÜRK YE Türkiye; Protokolün ilk yükümlülük döneminde (2008 2012) Protokolün Esneklik Mekanizmalarından yararlanamamaktadır. Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalarından bağımsız olarak yürüyen, Gönüllü Karbon Pazarında Türkiye faaliyet göstermektedir
GÖNÜLLÜ KARBON P YASALARI Bireylerin, Kurum ve kuruluşların, Özel şirketlerin, Sivil toplum örgütlerinin, Etkinliklerin (Organizasyon, Konferans vb.) faaliyetleri sonucu oluşan sera gazı emisyonlarının gönüllü olarak azaltımını, dengeleyebilmesini kolaylaştırmak amacıyla oluşturulan bir pazardır.
P YASA ÖZELL KLER Proje ve Piyasa Temelli olabilir.kat l m için herhangi bir s n rlama yoktur. Kyoto Protokolü kapsam nda zorunlu olarak uygulanan Esneklik Mekanizmalar na benzer bir süreçtir. Gönüllü Karbon Piyasas nda kurum ve kurulu lar n hedefleri, Devletin belirledi i politikalar ve hedeflerden ba ms z olarak geli tirilebilir. Karbon nötr olmak isteyen organizasyonlar faaliyetleri çerçevesinde olu turduklar (atmosfere sal m n gerçekle tirdikleri) sera gazlar n hesaplayarak (karbon ayak izlerini ölçerek) bu emisyonlar n azaltmak ve dengelemek için emisyon azalt m sa layan projelerin üretmi olduklar karbon kredilerini sat n al rlar. Gönüllü karbon azalt m süreçlerinde olu an karbon kredilerinin (VER- Voluntary or Verified Emission Reduction) standartlar ve ticareti kurallar konusunda piyasada çok say da standard mevcuttur. Kaynak: Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalar ve Di er Uluslararas Emisyon Ticareti Sistemleri Çevre ve Orman Bakanl Özel htisas Komisyonu Raporu
GÖNÜLLÜ KARBON STANDARTLARI Standart adı Gold Standard VCS Green-e CCB Standards CCX Plan Vivo Climate NeutralNetwork Genel Özellikleri Uluslararası bir standarttır, dengeleme projelerinin ve karbon kredilerinin sertifikalandırılmasında kullanılır, çevresel ve sosyal yararlar özel olarak dikkate alınır. Uluslararası Emisyon Ticareti Derneği (IETA) ve Dünya Bankası (WB) uluslararası ölçekte uygulanan bir standarttır, dengeleme projelerinin ve karbon kredilerinin sertifikalandırılmasında kullanılır, çevresel ve sosyal yararlar öncelikli değildir Kuzey Amerika da kullanılmaktadır, dengeleme projelerinin sertifikalandırılmasında kullanılır Ormanlaştırma çalışmalarında özellikle biyolojik çeşitlilik ve sosyal yararların ortaya konulması amacıyla uluslararası alanda geçerliliği olan bir standarttır. Dengeleme projelerinin sertifikalandırılmasında kullanılır. Chicago Climate Exchange tarafından geliştirilen ve bu sistemde yer alan proje ve karbon sertifikaları için kullanılır. Tarım ve ormancılık sektörlerindeki projelerde çevresel yararların gözetmesi amacıyla kullanılır. Çoğunlukla Kuzey Amerika da dengeleme projelerinin ve karbon kredilerinin sertifikalandırılmasında kullanılır. Greenhouse Friendly WBCSD/WRI Protocol CCAR VER+ ISO14064 Social Carbon Avustralya da aynı adla anılan program kapsamında dengeleme projelerinin ve karbon kredilerinin sertifikalandırılmasında kullanılır, Firma, işletme, proje boyutunda sera gazı salımlarının hesaplanmasında kullanılan bir rehberdir. Kaliforniya da kullanılan bir raporlama aracıdır. TÜV Süd firması tarafından geliştirilmiş ve dengeleme projelerinin ve karbon kredilerinin sertifikalandırılmasında kullanılır Uluslararası Standartlar Enstitüsü tarafından uluslararası alanda geçerli olan, kuruluş veya şirket seviyesinde sera gazı envanterlerinin tasarımlanması, geliştirilmesi,yönetilmesi ve raporlanması, Sera gazı emisyon azaltımlarının veya uzaklaştırmalarının proje seviyesinde hesaplanmasına, izlenmesine, ve rapor edilmesine dair kılavuz, ilkeler ve şartlar hakkında Standart. Güney Amerika ve Portkiz de yeniden ormanlaştırma projelerinde çevresel ve sosyal yararların gözetilmesi için kullanılır. DEFRA İngiliz hükümeti Çevre Bakanlığı tarafından tüketicilere rehberlik edecek bir belgeleme sistemidir. Kaynak: Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalar ve Di er Uluslararas Emisyon Ticareti Sistemleri Çevre ve Orman Bakanl Özel htisas Komisyonu Raporu
PROJE GEL M SÜREC Azaltım 1 Proje -Yatırım Fikri 2 Ön Fizibilite 3 Fizibilite 4 Yatırım Kararı PIN Proje Fikri Karbon Ticaret 5 Standard Seçimi 6 Projelendirme ve Finansman Çalışmaları (GS-Opsiyonel: Paydaş toplantısı ve Sürdürülebilirlik Analizi) 7 PDD Hazırlanması 8 Yatırım Başlangıcı Geçerli kılma -validasyon 9 Standard Tescili (Opsiyonel:satış) 10 İzleme 11 İşletme ve Üretim (Karbon Doğrulama -verifikasyon 12 Azaltımı) İzleme ve Sertifikalandırma (Sertifika Üretimi) 13 Toptan- perakende piyasadaki alım satım işlemlerinden sonra nihai kullanıcıya teslim- Retirement Kaynak: Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalar ve Di er Uluslararas Emisyon Ticareti Sistemleri Çevre ve Orman Bakanl Özel htisas Komisyonu Raporu
TÜRKİYE DE PİYASANIN GELİŞİMİ BM DÇS ye Türkiye nin taraf olmas (24 May s 2004) Uluslararas CDM Çal tay (2005, Bo aziçi Üniversitesi) lk projenin geli tirilmesi (2005) TSE, ISO 14064 standard n Türk standard olarak kabul etti. (2007) Mare, Anemon ve Sayalar, Türkiye nin ve dünyan n ilk Gold Standard tescilli gönüllü karbon projeleri olarak kay tlara geçti. (2008) Çevre ve Orman Bakanl bünyesinde Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalar ve Di er Uluslararas Emisyon Ticareti Sistemleri ba l kl Geçici Özel htisas Komisyonu olu turuldu.(2008) Uluslararas Enerji Ekonomisi (IAEE) 31. Dünya Kongresi (2008, stanbul) klim De i ikli i ile Mücadelede Kapasitelerin Art r m Projesi (2009, ÇOB, DPT, TÜS AD ve UNDP) Türkiye nin Kyoto Protokolüne taraf olmas (26 A ustos 2009) Kay t Sistemi (ÇOB, 2010) DKK Karbon Piyasalar Teknik Çal ma Grubu (2010) Kaynak: Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmalar ve Di er Uluslararas Emisyon Ticareti Sistemleri Çevre ve Orman Bakanl Özel htisas Komisyonu Raporu
TÜRK YE DE GEL T R LEN PROJELER Türkiye den ağırlıklı GS olmak üzere VER+ ve VCS projeleri yer almaktadır. KAÇ PROJE? NE KADAR AZALTIM?
TÜRK YE DE GEL T R LEN PROJELER http://www.cdmgoldstandard.org
TÜRKİYE DE GELİŞTİRİLEN PROJELER http://www.cdmgoldstandard.org
TÜRKİYE DE GELİŞTİRİLEN PROJELER Türkiye de geliştirilen projeler, azaltım miktarı Proje Tipi Proje Say s Gerçekle tirilen Azalt m Rüzgar 37 3.575.000 Hidroelektrik 21 725.000 Biyogaz 4 1.640.000 Jeotermal 3 105.000 TOPLAM 65 6 Mt CO 2 e de er/y l Kaynak: www.cdmgoldstandart.org, www.v-c-s.org
YAPILAN ÇALI MALAR Sorumlu Kurum Çevre ve Orman Bakanl Ulusal Karbon Yönetim Mercii (DNA) DKK alt nda olu turulan yeni Teknik Çal ma Grubu (Karbon Piyasalar ) Kay t Sistemi Yasal Mevzuat (Sera Gaz Azalt m Proje Sicil Tebli i) Elektronik kay t sistemi (www.karbonkayit.iklim.gov.tr ) Özel Sektör Kamu Bilgi Ak Web sayfas (www.iklim.gov.tr-www.karbon.iklim.gov.tr-www.karbonkayit.iklim.gov.trwww.karbonkayit.iklim.gov.tr
T.C. ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KL M DE KL DA RES BA KANLI I LET M: Tel: +90 312 207 65 93 Faks: +90 312 207 65 35 E-posta: mecer@cob.gov.tr www.cevreorman.gov.tr www.iklim.gov.tr Teşekkür ederim