KOLLUĞUN ÖNLEYİCİ VE ADLÎ GÖREVLERİ

Dr.Kadir GÜNDOĞAN Cihan KOÇ Coşkun ÖZBUDAK Avukat Avukat Avukat KOLLUĞUN ÖNLEYİCİ VE ADLÎ GÖREVLERİ (KOLLUK HUKUKU) KOLLUK TEŞKİLATI ÖNLEYİCİ KOLLUK VE ÖNLEYİCİ GÖREVLER ÖNLEYİCİ KOLLUK YETKİLERİ ZOR VE SİLAH KULLANMA KABAHATLER KANUNUNUN UYGULANMASI ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİ ADLÎ KOLLUK KOLLUK-SAVCI İLİŞKİSİ SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA YÖNÜNDEN SUÇLAR YAKALAMA VE GÖZALTINA ALMA İFADE ALMA ARAMA VE ELKOYMA SORUŞTURMA SORUŞTURMA EVRESİNDE ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR YAKALAMA EMRİ İLE ZORLA GETİRME VE HAPSEN TAZYİK KARARLARININ İNFAZI ORGANİZE SUÇLAR ÖZEL KANUNLARDA SUÇ VEYA KABAHAT OLUŞTURAN EYLEMLER İLE KOLLUĞUN GÖREV VE YETKİLERİ AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI YARGI KARARLARI UYGULAMAYA İLİŞKİN ÖRNEKLER PRATİK ÇALIŞMALAR SORUŞTURMA DOSYASI VE TUTANAK ÖRNEKLERİ, KONTROL FORMLARI 8. Baskı ANKARA Ağustos 2013

Yazar : Dr.Kadir GÜNDOĞAN Tel. : 0 (505) 488 36 40 e-mail : av.kgundogan@gmail.com Yazar : Cihan KOÇ Tel. : 0 (505) 256 37 56 0 (532) 482 09 48 e-mail : av.cihankoc@gmail.com cihankoc66@mynet.com Yazar : Coşkun ÖZBUDAK Tel. : 0 (505) 423 02 11 0 (532) 485 31 46 e-mail : c.ozbudak@unluhukukburosu.com coskunozbudak@gmail.com 1. Baskı : Temmuz 2002 (Kolluğun Adli Görevleri) 2. Baskı : Ağustos 2005 (Kolluğun Adli Görevleri) 3. Baskı : Ocak 2006 (Kolluğun Adli Görevleri) 4. Baskı : Ocak 2007 5. Baskı : Ağustos 2007 6. Baskı : Aralık 2009 7. Baskı : Temmuz 2011 8. Baskı : Ağustos 2013 Dizgi ve Mizanpaj : Bülent SAĞLAM fbs Tel. : 0 (532) 443 75 69 e-mail : hotmailfbs@hotmail.com Baskı : Sözkesen Matbaası Tel : 0 (312) 395 21 10 ANKARA KİTAP İSTEME : Koç&Gündoğan Hukuk Bürosu Fevzi Çakmak 1 Sok. Ümit Apt. Nu.: 22/7 Kızılay / ANKARA Tel. : 0 (312) 232 01 46 232 01 47 Belgegeçer : 0 (312) 232 01 48 Cep Tel. : 0 (505) 256 37 56 0 (532) 482 09 48 0 (505) 488 36 40 Her hakkı saklı olup hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamı fotokopi, belgegeçer ve benzer şekilde çoğaltılamaz. Her türlü hakkı yazarlara aittir. Kaynak gösterilerek yararlanılabilir.

Kendilerini Türk Halkının huzur ve güvenliği ile Türkiye Cumhuriyeti ne adayan kolluk görevlilerine ve Aziz Şehitlerimize

Jandarma; her zaman yurt, ulus ve cumhuriyete aşk ve sadakatle bağlı, tevazu, fedakârlık ve feragat örneği bir kanun ordusudur. Polisler, asker kadar disiplinli, hukukçu kadar hukuk adamı, bir anne kadar şefkatli olmalıdır. K. Atatürk

SEKİZİNCİ BASIYA ÖNSÖZ Elinizdeki kitap Kolluk Hukuku gibi çok iddialı bir üst başlıkla okuyucunun karşısına çıkan alçak gönüllü bir çalışmadır. Öte yandan bu kitap, zorunlu olarak birkaç yıl sonra dünyaya gelen bir ikinci kardeştir. Zorunlu bir bekleme olmuştur. Çünkü bize göre, uygulayıcıya yol gösterme amacıyla hazırlanan böylesi bir kitabın yazılmasının; sağlam bir teori ve bilgi birikimi, zengin uygulama deneyimi, uygulayıcılarla çok yoğun bilgi alış verişi ve en önemlisi yaşam boyu öğrenci olabilmeyi başarma ile mümkündür. Hemen belirtmek gerekir ki, bu kitabın yazılması, yukarıdaki gereklerin yerine getirildiği anlamına gelmemektedir. Öğrenme ve iletişim devam etmektedir. Sadece, artık bu boyutta bir ürünün de ortaya konulmasının zamanı geldiği düşünülmektedir. Bu kitap, zorunlu olarak birkaç yıl sonra dünyaya gelen bir ikinci kardeştir diyoruz, çünkü; bu kitap 1997 yılından bu yana yayımlanmakta olan Kolluk Görev ve Yetkileri Mevzuatı adlı -mevzuat derlemesi olarak işlenmiş eser niteliğindeki- kitabın küçük kardeşidir. Bir küçük kardeş olarak da, içindeki açıklamalar, notlar, yargı içtihatları ve uygulamadan örneklerle, ağabeyi tamamlayıcı olma görevini üstlenmiştir. Bu kitabın temeli, J.Öğ.Bnb.Cihan KOÇ tarafından A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanan ve daha önce üç basısı yapılan Kolluğun Adlî Görevleri adlı kitaptır. Dolayısıyla, aslında elinizdeki kitap, içeriğinin büyük bir bölümü açısından, Kolluğun Adlî Görevleri adıyla okuyucunun çok iyi tanıdığı bir çalışmadır. Bu kitap, Cihan KOÇ a ait olan Kolluğun Adlî Görevleri adlı kitaba, diğer iki yazar tarafından Kolluğun Önleyici Görevleri, Bazı Özel Kanunlarda Suç veya Kabahat Oluşturan Eylemler ile Kolluğun Görev ve Yetkileri ve Uygulamaya İlişkin Örnekler ve Pratik Çalışmaları başlıklı bölümler (kitaplar) eklenmek suretiyle oluşturulmuştur. Bu yapılırken de, tekrarları önlemek ve bütünlüğü sağlamak adına Cihan KOÇ un mevcut kitabındaki önleyici görevlere ilişkin kısımlar mümkün olduğunca ayıklanarak ilgili bölümlere aktarılmıştır. Uzun bir fikri hazırlığa rağmen, içinde bulunulan koşullar nedeniyle kısa bir süre içerisinde yayına hazırlanan çalışmanın birçok eksiği bulunduğu bilinmektedir. Ama eksikliklerine rağmen, uygulayıcıyı yanılgıya sürükleyecek temel yanlışlar yapmadığımız sürece okurların hoşgörülü desteğinin hep yanımızda olacağına inanıyoruz. Okuyucular, bu çalışmayı borçlu olduğumuz asıl kahramanlardır. Onların talepleri ve cesaret verici geri bildirimleri elinizdeki çalışmaya hayat vermiştir. Bu nedenle yazarlar olarak okuyucuya sonsuz teşekkürlerimizi iletirken, onların eleştirilerinin her zaman bizim temel fikri gıdamız olduğunu ifade etmek isteriz. Son olarak kitabın dizgisini büyük bir dikkat ve özenle gerçekleştiren Bülent SAĞLAM a, Sözkesen Matbaasına, dağıtımda emeği geçen büromuz personeli Bilgihan KOÇ, Murat GÜNDOĞAN ve Zeliha BEKTAŞ a teşekkürlerimizi sunarıız. Ankara, Ağustos 2013 Kadir GÜNDOĞAN Cihan KOÇ Coşkun ÖZBUDAK 5

BİRİNCİ BASIYA TEŞEKKÜR Kolluğun Adlî Görevleri konulu Yüksek Lisans tezimiz 27.06.2001 tarihinde Prof. Dr. Zeki HAFIZOĞULLARI, Doç.Dr. Metin FEYZİOĞLU ve Yrd.Doç.Dr. Uğur ERİŞ ten oluşan jüri önünde savunularak başarılı bulunmuştur. Eser, Kolluğun Adlî Görevleri adlı bilimsel çalışmamızın Anayasa ve ilgili kanunlarda yapılan değişiklikler doğrultusunda gözden geçirilerek genişletilmiş, ilgili mevzuat ve Yargıtay kararlarıyla zenginleştirilmiş bir şeklidir. Özellikle kolluk görevlilerine yararlı olacağı düşünülerek Suç ve Ceza Kavramları, Suçların Ayrımı ve Cezalar, Hazırlık Soruşturmasında Özellik Arz Eden Durumlar ve Kolluğun Görev ve Yetkileri ile Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi konularıda esere dahil edilmiştir. Tez çalışmalarıma başladığım andan itibaren beni bütün çalışmalarımda yüreklendiren, uyarı ve eleştirilerini esirgemeyerek çalışmamı yönlendiren ve kaynak konusunda eserin zenginleşmesini sağlayan tez danışmanım Prof.Dr. Zeki HAFIZOĞULLARI na, eleştirilerinden yararlandığım Doç.Dr. Metin FEYZİOĞLU ve Yrd.Doç.Dr. Uğur ERİŞ e saygı ve teşekkürlerimi sunuyorum. Çalışmalarım sırasında kendilerini bazen ihmal etmek zorunda kaldığım sevgili eşim, her konudaki en büyük desteğim Nesime Süheyla KOÇ a ve oğlum Burak Can KOÇ a bana sağladıkları huzurlu çalışma ortamı için teşekkürlerimi sunmak istiyorum. Eserin jandarma ve polis mensupları ile tüm hukukçulara yararlı olması en büyük dileğimdir. Ankara, Haziran, 2002 Cihan KOÇ 6

BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ Günümüzde insan hak ve hürriyetlerinin yaşama geçirildiği ve güvence altına alındığı devlet biçimi "demokratik hukuk devleti"dir. Hukuk devleti insan haklarının gerçekleştirilmesi, adaletin ve güvenliğin sağlanması temelleri üzerine kuruludur. Demokratik rejim hukuk devletinin gerçekleştirilmesi için ön şarttır. Demokratik düzen ise kamu düzeninin korunması, güvenliğin ve esenliğin sağlanması ile muhafaza edilebilir. Zaten devletin temel görevlerinden biri ve belki de en önemlisi kamu düzenini sağlamaktır. Kamu düzenini sağlama görevi ise genel olarak polis ve jandarmadan oluşan Devletin kolluk gücü ile yürütülmektedir. Emniyet ve asayiş ile kamu düzenini koruyan, toplumsal düzeni sağlayan, bozulduğunda düzelten, suç işlenmesini önleyen, kanunların ve diğer düzenleyici işlemlerin verdiği görevleri yapan, suç işlendikten sonra failleri ele geçirmek görev ve yetkilerine sahip olan görevlilere kolluk, bu görevi yerine getiren kuruluşa da kolluk teşkilatı adı verilir. Bugün, yurdumuzda gerek önleyici, gerekse adli kolluk hizmetlerini yürütecek devlet gücü genel kolluk olarak da adlandırılan polis ve jandarmadır. Kolluğun genel emniyetle ilgili görevleri idari ve adli olmak üzere ikiye ayrılır. Suç işlenmesinden sonra suçlunun tespiti ve yakalanması için kolluğun yaptığı faaliyetler adli görevler olarak adlandırılır. Kolluk makam ve memurları, suçları araştırmak; suçun haber alınmasından veya öğrenilmesinden sonra ise suçu aydınlatmak için gereken bütün acele önlemleri almakla yükümlüdür. Kolluğun adli görevlerini düzenleyen hukuk kurallarının mevzuatımızda dağınık bir şekilde düzenlenmesi ve bireylerin kolluk işlemleri konusunda ileri sürebilecekleri hakları konusunda yeterli bilgi donanımına ve davranış özelliklerine sahip olmamaları dolayısıyla çalışma konusu olarak Kolluğun Adli Görevleri incelenmiştir. Kolluğun (Jandarma ve Polisin) Adli Görevleri adlı bu eser yüksek lisans tezi olarak hazırlanmış, daha sonra Anayasa ve ilgili kanunlarda yapılan değişiklikler doğrultusunda gözden geçirilerek genişletilmiş, ilgili Yargıtay kararlarıyla zenginleştirilmiştir. Bu çalışma süresince yazar başarılı çalışmalar sergilemiş ve öğretideki görüşlerden yararlanmış, sonuçta iyi bir ürün ortaya çıkmıştır. Eser, bilimsel yanı dışında gerek jandarma, gerekse de polisin uygulamada karşılaştığı bir çok probleme ışık tutmuş ve el kitabı niteliğini kazanmıştır. Eserin sahibi Cihan KOÇ u kutlar, eserin jandarma ve polis mensupları ile tüm hukukçulara yararlı olmasını dilerim. Ankara, Haziran, 2002 Prof.Dr. Zeki HAFIZOĞULLARI 7

İÇİNDEKİLER SEKİZİNCİ BASIYA ÖNSÖZ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 5 İÇİNDEKİLER-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9 KISALTMALAR-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------39 GİRİŞ -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------41 BİRİNCİ KİTAP KOLLUK BİRİNCİ BÖLÜM KOLLUK KAVRAMI VE KOLLUK TEŞKİLATI I. KOLLUK (ZABITA) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------45 II. KOLLUK TEŞKİLATI----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------46 A. GENEL KOLLUK---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------46 1. Polis -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------47 2. Jandarma ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------48 3. Çarşı ve Mahalle Bekçileri---------------------------------------------------------------------------------------------------50 B. GENEL KOLLUK İÇİNDE YER ALAN ÖZEL KOLLUK KURULUŞLARI ---------------------------------------------50 1. Polis Çevik Kuvvet Birimleri ve Özel Timler ----------------------------------------------------------------------------50 2. Jandarma Komando Birlikleri ----------------------------------------------------------------------------------------------51 a. Mülkî Teşkilata Tabi Olan Jandarma Komando Birlikleri -----------------------------------------------------51 b. Mülkî Teşkilata Tabi Olmayan Jandarma Komando Birlikleri------------------------------------------------51 3. Jandarma Koruma Birlikleri ------------------------------------------------------------------------------------------------52 4. Trafik Kolluğu (Trafik Polisi-Trafik Jandarması) ----------------------------------------------------------------------52 a. Trafik Polisi ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------53 b. Trafik Jandarması -------------------------------------------------------------------------------------------------------53 C. ÖZEL KOLLUK ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------53 1. Sınır Kolluğu (Sınır Birlikleri) -----------------------------------------------------------------------------------------------54 2. Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) ----------------------------------------------------------------------------------------------55 3. Köy Korucuları -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------56 4. Çiftçi Mallarını Koruma Kolluğu -------------------------------------------------------------------------------------------58 5. Orman Kolluğu -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------58 6. Özel Güvenlik ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------59 7. Gümrük Kolluğu ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------60 8. Sahil Kolluğu (Sahil Güvenlik Komutanlığı) ----------------------------------------------------------------------------61 9. Ordu Kolluğu -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------63 10. Belediye Kolluğu --------------------------------------------------------------------------------------------------------------63 11. Av Kolluğu -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------63 12. Cezaevi Kolluğu ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------64 D. KOLLUK YETKİSİ KULLANAN KAMU GÖREVLİLERİ ------------------------------------------------------------------64 1. Gemi Kaptanları ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------64 2. Köy Muhtarları -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------65 3. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Teşkilatında ve Bakanlığa Bağlı Su Ürünleri İle İlgili Teşekküllerde Su Ürünlerinin, Deniz ve İçsuların Koruma ve Kontrolü İle Görevlendirilen Personel ----------------66 4. Olağanüstü Hâllerde Kolluk Yetkisi Kullanan Sujeler ---------------------------------------------------------------67 a. Emniyet Teşkilat Kanunu ve İl İdaresi Kanununa Göre Yardım İstenen Askerî Birlikler ---------67 b. OHAL Bölgesinde Görevli Askerî Birlikler ------------------------------------------------------------------------68 c. Sıkıyönetimde Görevli Askerî Birlikler -----------------------------------------------------------------------------71 9

10 İÇİNDEKİLER İKİNCİ BÖLÜM POLİS JANDARMA VE GENEL ÖZEL KOLLUK İLİŞKİSİ I. POLİS JANDARMA İLİŞKİSİ --------------------------------------------------------------------------------------------------------73 A. EMNİYET VE ASAYİŞİN SAĞLANMASI İLE İLGİLİ ESASLAR -------------------------------------------------------74 B. EMNİYET VE ASAYİŞ HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ -------------------------------------------------------------75 1. Asayiş Saati --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------75 2. Polis ve Jandarmanın Birbirlerinin Bölgelerinde Görevlendirilmeleri -------------------------------------------76 3. Merkezden Görevlendirme -------------------------------------------------------------------------------------------------77 4. Yazı İşlerinin Yürütülmesi ---------------------------------------------------------------------------------------------------78 5. Jandarma ve Polisin İşbirliği Konusunda İçişleri Bakanlığı Genelgesi -----------------------------------------78 II. GENEL-ÖZEL KOLLUK İLİŞKİSİ ----------------------------------------------------------------------------------------------------81 A. GENEL OLARAK -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------81 1. Polis Vazife ve Salahiyetleri Kanunundaki Düzenleme ------------------------------------------------------------82 2. Jandarma Teşkilat Görev ve Yetkileri Yönetmeliğindeki Düzenleme ------------------------------------------82 B. GENEL KOLLUK İLE ÖZEL KOLLUK ARASINDAKİ FARKLAR ------------------------------------------------------83 1. Görev Alanları ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------83 2. Yetkileri --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------83 3. Bağlı Oldukları Makam ------------------------------------------------------------------------------------------------------83 III. KOLLUĞUN GENEL OLARAK GÖREVLERİ -------------------------------------------------------------------------------------83 İKİNCİ KİTAP KOLLUĞUN ÖNLEYİCİ (MÜLKÎ, İDARÎ) GÖREVLERİ BİRİNCİ BÖLÜM ÖNLEYİCİ (MÜLKÎ, İDARÎ) GÖREVLER VE ÖNLEYİCİ KOLLUK I. KOLLUĞUN (POLİS VE JANDARMANIN) ÖNLEYİCİ GÖREVLERİ ------------------------------------------------------87 A. GENEL GÜVENLİK (EMNİYET) VE ESENLİĞİ (ASAYİŞİ), TASARRUF GÜVENLİĞİNİ KORUMAK -----88 B. KONUT DOKUNULMAZLIĞINI KORUMAK ---------------------------------------------------------------------------------89 C. HALKIN IRZ, CAN VE MALININ KORUNMASI ----------------------------------------------------------------------------90 D. KAMUNUN İSTİRAHATİNİ SAĞLAMA GÖREVİ --------------------------------------------------------------------------91 E. YARDIM GEREKENLERE KARŞI GÖREVLER ---------------------------------------------------------------------------97 II. ÖNLEYİCİ KOLLUK --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------100 A. GÜVENLİK --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------101 B. DİRLİK VE ESENLİK ------------------------------------------------------------------------------------------------------------101 C. SAĞLIK ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------102 D. GENEL AHLAK --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------102 III. ÖNLEYİCİ KOLLUK HİZMETLERİNİN ÖZELLİKLERİ -----------------------------------------------------------------------103 IV. ÖNLEYİCİ VE ADLÎ KOLLUĞUN KARŞILAŞTIRILMASI -------------------------------------------------------------------105 İKİNCİ BÖLÜM ÖNLEYİCİ KOLLUK YETKİLERİ I. ÖNLEYİCİ KOLLUK YETKİLERİNİN YASAL DAYANAKLARI -------------------------------------------------------------109 A. ANAYASA ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------109 B. 2559 SAYILI POLİS VAZİFE VE SELAHİYETLERİ KANUNU -------------------------------------------------------109 C. 3152 SAYILI İÇİŞLERİ BAKANLIĞI TEŞKİLÂT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN ---------------------------109 D. 5952 SAYILI KAMU DÜZENİ VE GÜVENLİĞİ MÜSTEŞARLIĞININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN -------------------------------------------------------------------------------------------110 E. 3201 SAYILI EMNİYET TEŞKİLÂT KANUNU ----------------------------------------------------------------------------110

İÇİNDEKİLER F. 5442 SAYILI İL İDARESİ KANUNU ------------------------------------------------------------------------------------------111 G. 2803 SAYILI JANDARMA TEŞKİLÂT GÖREV VE YETKİLERİ KANUNU ---------------------------------------112 II. ÖNLEYİCİ KOLLUK YETKİLERİ ---------------------------------------------------------------------------------------------------113 A. KAMU DÜZENİNİ (EMNİYET VE ASAYİŞİ) SAĞLAMA YETKİSİ --------------------------------------------------113 1. Genel Esaslar ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------113 2. Kamu Düzeninin Sağlanması Bakımından Acil ve Özel Durumlar --------------------------------------------115 B. DURDURMA VE KİMLİK SORMA YETKİSİ -------------------------------------------------------------------------------117 1. Genel Açıklama --------------------------------------------------------------------------------------------------------------117 2. Durdurma ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------121 3. Kimlik Sorma -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------123 C. PARMAK İZİ VE FOTOĞRAF ALMA YETKİSİ ---------------------------------------------------------------------------126 1. Genel Esaslar ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------126 2. Parmak İzi ve Fotoğrafı Alınabilecek Olanlar -----------------------------------------------------------------------127 a. Gönüllü Olanlar (PVSK md. 5/1-a) -------------------------------------------------------------------------------127 b. İdari Bir İşlem İçin Yetkili Makama Başvuran veya Bazı İdari İşlemlere Muhatap Olanlar -------128 c. Gözaltına Alınanlar (PVSK md. 5/1-e) --------------------------------------------------------------------------128 d. Nüfusa Kayıtlı Olmadığı İçin Kimliği Tespit Edilemeyen Kişiler (PVSK md 4/a-11). -------------129 3. Parmak İzi ve Fotoğraf Alınması Gereken Kişinin Rıza Göstermemesi -------------------------------------129 D. DENETİM (KONTROL) YETKİSİ ---------------------------------------------------------------------------------------------130 1. Genel Esaslar ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------130 2. Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerleri ----------------------------------------------------------------------------131 3. Kolluğa Denetim Yetkisi Veren Diğer Mevzuat ---------------------------------------------------------------------132 E. KAPATMA VE FAALİYETTEN MEN ETME YETKİLERİ --------------------------------------------------------------133 1. Kapatma Yetkisi -------------------------------------------------------------------------------------------------------------133 a. Genel Esaslar ----------------------------------------------------------------------------------------------------------133 b. Ruhsat Verme ve Denetim -----------------------------------------------------------------------------------------134 c. Kapatma -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------135 2. Faaliyetten Men Etme Yetkisi -------------------------------------------------------------------------------------------135 a. Genel Esaslar ----------------------------------------------------------------------------------------------------------135 b. Faaliyetten Men Etme Yetkisinin Uygulama Koşulları ------------------------------------------------------136 (1) Kesin Delil Elde Edilmesi -------------------------------------------------------------------------------------136 (2) Umuma Açık Yer veya Benzeri Nitelikte Bir İşletme Olması ----------------------------------------136 (3) PVSK nın Düzenleme Alanı ----------------------------------------------------------------------------------137 (a) Kumar Oynanan Umumî ve Umuma Açık Yerler ile Her Çeşit Özel ve Resmi Kurum ve Kuruluşlara Ait Lokaller ----------------------------------------------------------137 (b) Mevzuata Aykırı Bir Şekilde Uyuşturucu Madde İmal Edilen, Satılan, Kullanılan, Bulundurulan Yerler -----------------------------------------------------------------------138 (c) Mevzuata Aykırı Faaliyet Gösteren Genelevler, Birleşme Yerleri ve Fuhuş Yapılan Evler ve Yerler -------------------------------------------------------------------------138 (d) Devletin Ülkesi ve Milletiyle Bölünmez Bütünlüğüne, Anayasal Düzenine, Genel Güvenliğe ve Genel Ahlâka Zararı Dokunacak Oyun Oynatılan, Temsil Verilen, Film veya Video Bant Gösterilen Yerler İle İnternet Üzerinden Yapılan Yayınlara İzin Verilen Yerler ----------------------------------------------------------------139 (e) Derneklere, Sendikalara, Loca ve Kulüplere, Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları ile Benzeri Kurum ve Kuruluşlara Ait ve Yalnız Üyelerinin Yararlanması İçin Açılan Lokaller ------------------------------------------------------141 (f) Her Türlü Denize Elverişli Araçlarla Günübirlik Tur Düzenleyen veya Her Türlü Mal ve Hizmet Satanlardan, Müşteriye Faaliyetlerini Duyururken veya Müşteri Kabul Ederken Çevreyi veya Müşteriyi Rahatsız Edecek Yöntemler Kullananlar ---------------------------141 c. Yetkili Makamlar -------------------------------------------------------------------------------------------------------141 11

12 İÇİNDEKİLER F. ÖNLEYİCİ ARAMA YETKİSİ --------------------------------------------------------------------------------------------------142 1. Tarihçe -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------142 2. Önleme Araması (İdarî Arama) ve Kapalı Yerlere Girme --------------------------------------------------------143 a. Önleme Araması ------------------------------------------------------------------------------------------------------143 b. Önleme Aramasının Amacı ----------------------------------------------------------------------------------------144 c. Önleme Araması Kararı ---------------------------------------------------------------------------------------------146 d. Önleme Aramasının Yapılabileceği Yerler ---------------------------------------------------------------------148 e. Hâkimden Önleme Arama Kararı Alınması Gerekmeyen Haller -----------------------------------------149 f. Denetim Yapılacak Haller -------------------------------------------------------------------------------------------150 g. Durdurma ve Arama --------------------------------------------------------------------------------------------------152 h. Spor Müsabakaları İle İlgili Aramalar ----------------------------------------------------------------------------154 ı. Önleme Aramalarında Elde Edilen Bilgi ve Bulgular İle Yakalanan Şüpheliler Hakkında Yapılacak İşlemler ----------------------------------------------------------------------------------------------------154 i. Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü nün Önleyici Arama Yönünden Avukatların Diğer Kanunlarda Yer Alan Genel Düzenlemelere Tabi Olduklarını Belirtir Yazısı --------154 3. Aramaya İlişkin Diğer Mevzuat Hükümleri ---------------------------------------------------------------------------155 a. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu -----------------------------------------------------------------------------------155 b. Olağanüstü Hâl Kanunu ---------------------------------------------------------------------------------------------156 c. Sıkıyönetim Kanunu --------------------------------------------------------------------------------------------------156 d. Askerî Mahkemeler Kuruluş ve Yargılama Usulü Kanunu ------------------------------------------------157 e. İl İdaresi Kanunu ------------------------------------------------------------------------------------------------------159 f. Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanmaları Hakkında Kanun ----------------------------159 g. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük --------------------------------------------------------160 h. Vergi Usul Kanunu ----------------------------------------------------------------------------------------------------162 G. ÖNLEYİCİ (İDARÎ) ELKOYMA YETKİSİ -----------------------------------------------------------------------------------182 H. KAPALI YERLERE GİRME YETKİSİ ----------------------------------------------------------------------------------------184 I. UYARIDA BULUNMA VE EMİR VERME YETKİSİ ----------------------------------------------------------------------185 İ. YASAKLAMA YETKİSİ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------186 J. ÖNLEYİCİ YAKALAMA YETKİSİ ---------------------------------------------------------------------------------------------189 1. Genel Olarak -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------189 2. Kolluğun PVSK dan Kaynaklanan Yakalama Yetkisi -------------------------------------------------------------189 3. Kimliğini İspat Edemeyenlerin Gözaltına Alınması ----------------------------------------------------------------192 4. Yakalananların Sağlık Durumlarının Tespiti -------------------------------------------------------------------------193 5. Önleme Yakalanmasında Yakalanan Şahsın C. Başsavcılığına Bildirilip Bildirilmeyeceği Sorunu --194 6. Özel Kanun Hükümlerinden Doğan Yakalama Yetkisi -----------------------------------------------------------194 K. ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİLERİ ----------------------------------------------------------------------------------197 1. Genel Olarak -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------197 2. Zor Kullanma -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------197 a. Zor Kullanmanın Şekli ve Derecesi ------------------------------------------------------------------------------200 b. Zor Kullanmanın Unsurları ------------------------------------------------------------------------------------------201 (1) Yasaya Uygun Olma -------------------------------------------------------------------------------------------201 (2) Zorunlu Olma -----------------------------------------------------------------------------------------------------201 (3) Dengeli Olma -----------------------------------------------------------------------------------------------------201 3. Silah Kullanma ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------202 a. Silahın Kapsamı ve Silah Kullanma Sırası ---------------------------------------------------------------------202 (1) Silahın Kapsamı -------------------------------------------------------------------------------------------------203 (2) Silah Kullanma Sırası ------------------------------------------------------------------------------------------204

İÇİNDEKİLER b. Silah Kullanmamadan Doğan Sorumluluk ---------------------------------------------------------------------205 c. Tutanak Tanzimi -------------------------------------------------------------------------------------------------------205 4. Kolluğun PVSK dan ve JTGYK dan Kaynaklanan Silah Kullanma Yetkisi ----------------------------------205 a. Meşru Savunma (Nefsi Müdafaa) Hakkının Kullanılması Kapsamında Silah Kullanma (PVSK md. 16/7-a; TCK md.25/1) --------------------------------------------------------------------------------206 (1) Meşru Savunma -------------------------------------------------------------------------------------------------206 (a) Saldırıya İlişkin Koşullar ---------------------------------------------------------------------------------207 (ı) Saldırı Haksız Olmalıdır ---------------------------------------------------------------------------207 (ıı) Saldırı, Gerek Kendisine ve Gerek Başkasına Ait Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır -------207 (ııı) Gerçekleşen, Gerçekleşmesi veya Tekrarı Muhakkak Olan Haksız Bir Saldırı Sözkonusu Olmalıdır ---------------------------------------------------------------------208 (b) Savunmaya İlişkin Koşullar -----------------------------------------------------------------------------208 (ı) Savunmada Zorunluluk Bulunması Koşulu --------------------------------------------------208 (ıı) Saldırı İle Savunma Arasında Oran Bulunması (O Andaki Hâl ve Koşullara Göre) -------208 (2) Zorunluluk Hâli ---------------------------------------------------------------------------------------------------209 (a) Tehlikeye İlişkin Koşullar --------------------------------------------------------------------------------209 (ı) Ağır ve Muhakkak Bir Tehlikenin Varlığı ------------------------------------------------------209 (ıı) Tehlikenin Gerek Kendisine, Gerek Başkasına Ait Bir Hakka Yönelik Olması -----209 (ııı) Tehlikenin Doğumuna Bilerek Neden Olmamak --------------------------------------------210 (ıv) Fiilin, Tehlikeden Kurtulmak veya Başkasını Kurtarmak Zorunluluğu İle İşlenmesi -----210 (b) Korunmaya İlişkin Koşullar -----------------------------------------------------------------------------210 (ı) Başka Türlü Korunma Olanağının Bulunmaması ------------------------------------------210 (ıı) Tehlikeden Korunmada Orantının Bulunması -----------------------------------------------210 b. Bedenî Kuvvet ve Maddî Güç Kullanarak Etkisiz Hale Getiremediği Direniş Karşısında, Bu Direnişi Kırmak Amacıyla ve Kıracak Ölçüde Silah Kullanma (PVSK md. 16/7-b) ------------211 (1) Kolluğun Bedenî Kuvvet ve Maddî Güç Kullanarak Etkisiz Hale Getiremediği Bir Direnişin Sözkonusu Olması Gerekir -----------------------------------------------------------------211 (2) Direnişi Kırmak Amacıyla ve Kıracak Ölçüde Silah Kullanılmalıdır -------------------------------211 c. Hakkında Tutuklama, Gözaltına Alma, Zorla Getirme Kararı veya Yakalama Emri Verilmiş Olan Kişilerin ya da Suçüstü Halinde Şüphelinin Yakalanmasını Sağlamak Amacıyla ve Sağlayacak Ölçüde Silah Kullanma (PVSK md. 16/7-c) ---------------------------------211 (1) Hakkında Tutuklama, Gözaltına Alma, Zorla Getirme Kararı veya Yakalama Emri Verilmiş Olan Kişiler ya da Suçüstü Halinde Bulunan Şüpheli Bir Şahıs Bulunmalıdır -----------212 (2) Kişiye Duyabileceği Şekilde Dur Çağrısında Bulunulmalıdır --------------------------------------213 (3) Kişi, Bu Çağrıya Uymayarak Kaçmaya Devam Etmelidir --------------------------------------------214 (4) Önce Uyarı Amacıyla Ateş Edilmelidir --------------------------------------------------------------------214 (5) Buna Rağmen Kaçmakta Israr Etmesi Dolayısıyla Ele Geçirilmesi Mümkün Olmamalıdır ------214 (6) Kişinin Yakalanmasını Sağlamak Amacıyla ve Sağlayacak Ölçüde Silahla Ateş Edilmelidir -----214 d. Kolluğa Karşı Silahla Saldırıya Teşebbüs Edilmesi Halinde Silah Kullanma -------------------------214 (1) PVSK md. 16/7- (b) ve (c) de yer alan durumların (direnişi kırma ve yakalama amaçlı zor ve silah kullanma) söz konusu olması gerekir. --------------------------------------------------------------214 (2) Kolluğa Karşı Silahla Saldırıya Teşebbüs Edilmelidir -------------------------------------------------214 (3) Silahla Saldırıya Teşebbüs Eden Kişiye Karşı Saldırı Tehlikesini Etkisiz Kılacak Ölçüde Duraksamadan Silahla Ateş Edilmelidir --------------------------------------------------------215 5. Özel Kanunlardan Doğan Silah Kullanma Yetkisi -----------------------------------------------------------------215 a. 1402 Sayılı Sıkıyönetim Kanunu ----------------------------------------------------------------------------------215 (1) Güvenlik Kuvvetlerinin Teslim Ol Emrine İtaat Edilmemesi -----------------------------------------216 (2) Silahla Karşılık Vermeye Yeltenilmesi ---------------------------------------------------------------------216 (3) Güvenlik Kuvvetlerinin Meşru Savunma Durumuna Düşmeleri ------------------------------------216 13

İÇİNDEKİLER b. 2935 Sayılı Olağanüstü Hâl Kanunu -----------------------------------------------------------------------------216 c. 1481 Sayılı Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi Hakkında Kanun ------------------------------217 d. 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu -------------------------------------------------------------------218 e. 1721 Sayılı Hapishane ve Tevkifevlerinin İdaresi Hakkında Kanun ------------------------------------218 f. 211 Sayılı İç Hizmet Kanunu ---------------------------------------------------------------------------------------220 (1) Silah Kullanılmasını Gerektiren Haller --------------------------------------------------------------------220 (2) Silah Kullanma Derecesi --------------------------------------------------------------------------------------221 (3) Silah Kullanma Tarzı -------------------------------------------------------------------------------------------221 (4) Ateş Emri ve Kendiliğinden Ateş Etmek ------------------------------------------------------------------221 (5) Ateş Emri Vermeye Yetkili Makamlar ----------------------------------------------------------------------222 (6) Silah Kullanan Askerî Personel Hakkında Yapılacak Soruşturma --------------------------------222 g. Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ------------------------------------------------------------------------222 h. Orman Kanunu ---------------------------------------------------------------------------------------------------------222 ı. Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu -----------------------------------------------------------------------------222 i. Köy Kanunu -------------------------------------------------------------------------------------------------------------223 j. Çiftçi Mallarını Koruma Kanunu -----------------------------------------------------------------------------------223 k. Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ------------------------------------------------------------------------------223 l. Terörle Mücadele Kanunu ------------------------------------------------------------------------------------------223 6. Silah Kullanan Kolluk Personeli Hakkında Yapılacak Soruşturma --------------------------------------------230 7. J.Yzb.Ali Kılıç ın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Göre Silâh Kullanma Yetkisi Konulu Makalesi ---230 L. ÇAĞRI VE BİLGİ İSTEME YETKİSİ -----------------------------------------------------------------------------------------271 M. İKAMETGÂHTAN AYRILMAMAYI İSTEME YETKİSİ ------------------------------------------------------------------272 N. MERKEZDEN GÖREVLENDİRME YETKİSİ -----------------------------------------------------------------------------272 O. TELEKOMÜNİKASYON YOLUYLA YAPILAN İLETİŞİMİN ÖNLEME VEYA İSTİHBARİ AMAÇLI TESPİT EDİLMESİ, DİNLENMESİ, SİNYAL BİLGİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE KAYDA ALINMASI YETKİSİ ---------------------------------------------------------------------------------------------------273 1. Genel Olarak -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------273 2. Dinlemeye Karar Verme Yetkisi -----------------------------------------------------------------------------------------273 3. Önleme Amaçlı Dinleme Yapılabilecek Hâller ----------------------------------------------------------------------274 4. Kararda veya Yazılı Emirde Bulunacak Hususlar ve Kararın Süresi -----------------------------------------274 5. Karar veya Yazılı Emrin Uygulanması --------------------------------------------------------------------------------275 6. Kayıtların Yok Edilmesi ----------------------------------------------------------------------------------------------------275 7. Dinlemelerin Yapılacağı Yer ---------------------------------------------------------------------------------------------275 8. Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı --------------------------------------------------------------------------------276 a. Kuruluşu -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------276 b. Görevleri -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------276 Ö. CEZA VE TUTUKEVLERİNİN DIŞ KORUMASI, TUTUKLU VE HÜKÜMLÜLERİN SEVK VE NAKİLLERİ ---278 1. Ceza ve Tutukevlerine İlişkin Görevlerin Niteliği -------------------------------------------------------------------278 2. Ceza ve Tutukevlerinin Dış Koruması ---------------------------------------------------------------------------------282 3. Tutuklu ve Hükümlülerin Sevk ve Nakilleri ---------------------------------------------------------------------------283 P. TRAFİĞİ DENETLEME VE DÜZENLEME YETKİSİ --------------------------------------------------------------------285 1. Trafik Kolluğunun Yetkisi -------------------------------------------------------------------------------------------------285 2. Genel Kolluğun Yetkisi ----------------------------------------------------------------------------------------------------285 a. Polis -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------285 b. Jandarma ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------286 R. İDARİ PARA CEZASI UYGULAMA (UYGULANACAK İDARİ PARA CEZASININ HAZIRLIK VE TEKLİF İŞLEMLERİNİ YAPMA) YETKİSİ ----------------------------------------------------------------------------------288 14

İÇİNDEKİLER ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KABAHATLER KANUNU VE KOLLUĞUN GÖREVLERİ I. KANUNÎLİK İLKESİ İLE ZAMAN VE YER BAKIMINDAN UYGULAMA -------------------------------------------------291 II. İDARÎ YAPTIRIM KARARI UYGULANABİLECEK KİŞİLER ----------------------------------------------------------------292 III. KAST VEYA TAKSİR, HATA, SORUMLULUK VE HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ İLE KUSURLULUĞU ORTADAN KALDIRAN NEDENLER ----------------------------------------------------------------------293 A. KAST VEYA TAKSİR ------------------------------------------------------------------------------------------------------------293 B. HATA ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------293 C. SORUMLULUK --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------295 D. HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ İLE KUSURLULUĞU ORTADAN KALDIRAN NEDENLER --------------295 IV. TEŞEBBÜS, İŞTİRAK, İÇTİMA -----------------------------------------------------------------------------------------------------296 A. TEŞEBBÜS -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------296 B. İŞTİRAK -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------296 C. İÇTİMA -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------296 V. YAPTIRIM TÜRLERİ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------297 A. İDARÎ PARA CEZASI -----------------------------------------------------------------------------------------------------------297 B. MÜLKÎYETİN KAMUYA GEÇİRİLMESİ ------------------------------------------------------------------------------------298 C. DİĞER İDARÎ TEDBİRLER ----------------------------------------------------------------------------------------------------299 VI. ZAMANAŞIMI ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------299 A. SORUŞTURMA ZAMANAŞIMI -----------------------------------------------------------------------------------------------299 B. YERİNE GETİRME ZAMANAŞIMI -------------------------------------------------------------------------------------------300 VII. İDARÎ YAPTIRIM KARARI VERME YETKİSİ -----------------------------------------------------------------------------------300 VIII. İDARÎ YAPTIRIM KARARINA İLİŞKİN TUTANAKTA BULUNACAK HUSUSLAR ----------------------------------301 IX. KARARLARIN TEBLİĞİ VE BAŞVURU YOLU ---------------------------------------------------------------------------------301 X. ÇEŞİTLİ KABAHATLER --------------------------------------------------------------------------------------------------------------302 A. EMRE AYKIRI DAVRANMA ---------------------------------------------------------------------------------------------------302 B. DİLENCİLİK YAPMAK -----------------------------------------------------------------------------------------------------------311 C. KUMAR OYNAMAK --------------------------------------------------------------------------------------------------------------312 D. SARHOŞLUK ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------313 E. GÜRÜLTÜ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------314 F. RAHATSIZ ETME -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------318 G. İŞGAL --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------319 H. TÜTÜN MAMULLERİNİN TÜKETİLMESİ ----------------------------------------------------------------------------------319 1. Kamu Hizmet Binalarının Kapalı Alanlarında Tütün Mamulü Tüketme --------------------------------------319 2. Toplu Taşıma Araçlarında Tütün Mamulü Tüketme ---------------------------------------------------------------320 3. Özel Hukuk Kişilerine Ait Olan ve Herkesin Girebileceği Binaların Kapalı Alanlarında Tütün Mamulü Tüketme ---------------------------------------------------------------------------------------------------320 I. KİMLİĞİ BİLDİRMEME ----------------------------------------------------------------------------------------------------------320 İ. ÇEVREYİ KİRLETME -----------------------------------------------------------------------------------------------------------321 J. AFİŞ ASMA -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------323 K. SİLAH TAŞIMA --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------323 L. TÜZEL KİŞİLERİN BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ YERİNE GETİRMEMESİ ----------------------------------326 XI. KABAHATLERDE YAKALAMA -----------------------------------------------------------------------------------------------------326 XII. KOLLUĞUN GÖREV VE YETKİLERİ ---------------------------------------------------------------------------------------------327 XIII. KABAHATLER KANUNU GENELGESİ ------------------------------------------------------------------------------------------328 XIV. MALİYE BAKANLIĞININ 442 NOLU TAHSİLÂT GENEL TEBLİĞİ (RG.: 12.5.2007-26520) -------------------339 15

16 İÇİNDEKİLER DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 5188 SAYILI ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİNE DAİR KANUN I. KANUNUN AMACI VE KAPSAMI --------------------------------------------------------------------------------------------------357 II. ÖZEL GÜVENLİK İZNİ VE ÖZEL GÜVENLİK KOMİSYONU---------------------------------------------------------------359 A. KİŞİLERİN SİLAHLI PERSONEL TARAFINDAN KORUNMASI ----------------------------------------------------359 B. KURUM VE KURULUŞLAR BÜNYESİNDE ÖZEL GÜVENLİK BİRİMİ KURULMASI ------------------------359 C. GÜVENLİK HİZMETİNİN ŞİRKETLERE GÖRDÜRÜLMESİ ---------------------------------------------------------359 III. ÖZEL GÜVENLİK ŞİRKETLERİ ----------------------------------------------------------------------------------------------------360 IV. EK ÖNLEMLER -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------361 V. ÖZEL GÜVENLİK GÖREVLİLERİNİN YETKİLERİ ---------------------------------------------------------------------------361 A. DUYARLI KAPIDAN VE BENZERİ GÜVENLİK SİSTEMLERİNDEN GEÇİRME, DEDEKTÖRLE ARAMA VE KİMLİK SORMA. -------------------------------------------------------------------------------------------------362 B. CEZA MUHAKEMESİ KANUNUNUN 90 INCI MADDESİNE GÖRE YAKALAMA (md. 7/c). ------------------363 C. GÖREV ALANINDA, HAKLARINDA YAKALAMA EMRİ VEYA MAHKÛMİYET KARARI BULUNAN KİŞİLERİ YAKALAMA VE ARAMA (md. 7/d). ----------------------------------------------------------------------------364 D. YANGIN, DEPREM GİBİ TABİÎ AFET DURUMLARINDA VE İMDAT İSTENMESİ HALİNDE GÖREV ALANINDAKİ İŞYERİ VE KONUTLARA GİRME (md. 7/e). ----------------------------------------------364 E. HAVA MEYDANI, LİMAN, GAR, İSTASYON VE TERMİNAL GİBİ TOPLU ULAŞIM TESİSLERİNDE KİMLİK SORMA, DUYARLI KAPIDAN GEÇİRME, BU KİŞİLERİN ÜSTLERİNİ DEDEKTÖRLE ARAMA, EŞYALARI X-RAY CİHAZINDAN VEYA BENZERİ GÜVENLİK SİSTEMLERİNDEN GEÇİRME (md. 7/f). --------------------------------------------------------------------------------------------------------------365 F. GENEL KOLLUK KUVVETLERİNE DERHAL BİLDİRMEK ŞARTIYLA, ARAMALAR SIRASINDA SUÇ TEŞKİL EDEN VEYA DELİL OLABİLECEK YA DA SUÇ TEŞKİL ETMEMEKLE BİRLİKTE TEHLİKE DOĞURABİLECEK EŞYAYI EMANETE ALMA (md. 7/g). ----------------------------------366 G. TERK EDİLMİŞ VE BULUNMUŞ EŞYAYI EMANETE ALMA (md. 7/h). ------------------------------------------366 H. KİŞİNİN VÜCUDU VEYA SAĞLIĞI BAKIMINDAN MEVCUT BİR TEHLİKEDEN KORUNMASI AMACIYLA YAKALAMA (md. 7/ı). -------------------------------------------------------------------------------------------367 I. OLAY YERİNİ VE DELİLLERİ KORUMA, BU AMAÇLA CEZA MUHAKEMESİ KANUNUNUN 168 İNCİ MADDESİNE GÖRE YAKALAMA (md. 7/j). ------------------------------------------------------------------367 İ. TÜRK MEDENİ KANUNUNUN 981 İNCİ MADDESİNE, BORÇLAR KANUNUNUN 52 NCİ MADDESİNE, TÜRK CEZA KANUNUNUN 24 VE 25 İNCİ MADDELERİNE GÖRE ZOR KULLANMA (md. 7/k). -----------------------------------------------------------------------------------------------------------368 1. Her Türlü Gasp veya Saldırıyı Kuvvet Kullanarak Defetme (Medeni Kanun md. 981) ------------------------368 2. Meşru Müdafaa, Iztırar ve Kendi Hakkını Vikaye İçin Kuvvet Kullanma (Borçlar Kanunu md. 52) ----------368 3. Kanunun Hükmünü Yerine Getirme ve Yetkili Bir Merciden Verilip, Yerine Getirilmesi Görev Gereği Zorunlu Olan Bir Emri Uygulama (TCK md. 24/1-2) ---------------------------------------------------369 4. Meşru Savunma - Gerek Kendisine ve Gerek Başkasına Ait Bir Hakka Yönelmiş, Gerçekleşen, Gerçekleşmesi veya Tekrarı Muhakkak Olan Haksız Bir Saldırıyı O Anda Hâl ve Koşullara Göre Saldırı İle Orantılı Biçimde Defetme (TCK md. 25/1) --------------370 VI. SİLAH BULUNDURMA VE TAŞIMA YETKİSİ ----------------------------------------------------------------------------------371 A. SİLAHLI OLARAK ÖZEL GÜVENLİK GÖREVLİSİ ÇALIŞTIRILMASINA İZİN VERİLMEYECEK YERLER ---372 B. ÖZEL GÜVENLİK GÖREVLİLERİNİN SİLAHLI OLARAK GÖREV YAPAMAYACAĞI FAALİYET VE ETKİNLİKLER ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------373 VII. GÖREV ALANI --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------373 VIII. ÖZEL GÜVENLİK GÖREVLİLERİNDE ARANACAK ŞARTLAR, EĞİTİM VE ÇALIŞMA İZNİ -------------------------374 IX. KİMLİK VE KIYAFET ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------375

İÇİNDEKİLER X. TAZMİNAT --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------376 XI. GÖREV DIŞINDA ÇALIŞTIRMA YASAĞI ---------------------------------------------------------------------------------------376 XII. GREV VE GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA YASAĞI --------------------------------------------------------------------------377 XIII. SUÇ/KABAHAT OLUŞTURAN EYLEMLER VE KOLLUĞUN GÖREV VE YETKİLERİ ----------------------------377 A. SUÇ OLUŞTURAN EYLEMLER ----------------------------------------------------------------------------------------------377 B. KABAHAT OLUŞTURAN EYLEMLER --------------------------------------------------------------------------------------378 C. KOLLUĞUN GÖREV VE YETKİLERİ ---------------------------------------------------------------------------------------378 XIV. ÖZEL GÜVENLİK MALÎ SORUMLULUK SİGORTASI -----------------------------------------------------------------------378 XV. DENETİM ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------379 XVI. CEZA UYGULAMASI ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------380 XVII. İSTİSNALAR -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------380 BEŞİNCİ BÖLÜM ÖNLEYİCİ GÖREVLERDEN DOĞAN SORUMLULUK I. GENEL -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------385 II. İDARENİN İŞLEM VE EYLEMLERİNDEN KAYNAKLANAN SORUMLULUK ---------------------------------------------385 A. KUSURLU SORUMLULUK ----------------------------------------------------------------------------------------------------386 1. Hizmet Kusuru ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------386 2. Kişisel Kusur ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------386 a. Suç Niteliği Taşıyan Kusur -----------------------------------------------------------------------------------------386 b. Yargı Kararlarına Uymama -----------------------------------------------------------------------------------------386 c. Kamu Görevlilerinin Kötü Niyetli Davranması -----------------------------------------------------------------387 d. Ağır Kusur ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------387 B. KUSURSUZ SORUMLULUK --------------------------------------------------------------------------------------------------388 1. Tehlike İlkesi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------388 2. Fedakârlığın Denkleştirilmesi İlkesi (Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi) ----------------------------388 III. KOLLUK GÖREVLİLERİNİN ÖNLEYİCİ GÖREVLERİ YERİNE GETİRİRKEN İŞLEDİKLERİ SUÇLAR ----------393 A. 4483 SAYILI KANUNUN KAPSAMI -----------------------------------------------------------------------------------------393 B. SORUŞTURMA İZNİ VERMEYE YETKİLİ MAKAMLAR --------------------------------------------------------------396 C. ÖN İNCELEME --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------397 D. KOLLUK AMİR VE MEMURLARI HAKKINDA MEMURLARIN VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI HAKKINDA KANUNUN UYGULANMAYACAĞI SUÇLAR ---------------398 ÜÇÜNCÜ KİTAP KOLLUĞUN ADLİ GÖREVLERİ BİRİNCİ BÖLÜM ADLÎ GÖREVLER VE ADLÎ KOLLUK I. GENEL OLARAK -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------407 II. KOLLUĞUN (POLİS VE JANDARMANIN) ADLÎ GÖREVLERİ ------------------------------------------------------------408 III. ADLÎ KOLLUK ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------412 A. ADLÎ KOLLUK AMİRLİĞİ -------------------------------------------------------------------------------------------------------415 17

18 İÇİNDEKİLER B. İÇİŞLERİ BAKANLIĞININ ADLÎ KOLLUK GENELGESİ ---------------------------------------------------------------419 C. JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞININ ADLÎ KOLLUK YÖNETMELİĞİ UYGULAMA ESASLARI EMRİ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------433 D. EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NÜN EMNİYET TEŞKİLATINDA ADLÎ KOLLUK GÖREVLİLERİ VE SORUMLULARI KONULU EMRİ ------------------------------------------------------------------436 E. HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU NUN ADLİ KOLLUĞUN GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI KONULU 7 NOLU GENELGESİ-----------------------------------------------------------------438 F. HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU NUN EN ÜST DERECELİ KOLLUK AMİRLERİ HAKKINDAKİ ARAŞTIRMA, İNCELEME VE SORUŞTURMA İŞLEMLERİ KONULU 17 NOLU GENELGESİ-----------------------------------------------------------------------------------------------------------450 İKİNCİ BÖLÜM ADLÎ GÖREVLER YÖNÜNDEN KOLLUĞUN İLİŞKİDE OLDUĞU MAKAMLAR VE KOLLUK GÖREVLİLERİ HAKKINDA YAPILACAK SORUŞTURMALAR I. KOLLUK-SAVCI İLİŞKİSİ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------455 A. SAVCILIK KURUMU, HUKUKİ STATÜSÜ VE GÖREVLERİ ---------------------------------------------------------455 1. Savcılık Kurumu -------------------------------------------------------------------------------------------------------------455 2. Hukuki Statüsü ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------456 3. Savcıların Görevleri --------------------------------------------------------------------------------------------------------458 a. Adlî Görevleri -----------------------------------------------------------------------------------------------------------458 (1) Araştırma ve Kovuşturma Görevi (Kamu Davasının Hazırlanması) ------------------------------458 (2) Kamu Davasını Açma ve Yürütme -------------------------------------------------------------------------458 (3) Yargılama Önlemlerine Başvurabilme ---------------------------------------------------------------------459 (4) Kanun Yoluna Başvurma -------------------------------------------------------------------------------------459 (5) Bazı Hukuk Davalarını Açma ve Yürütme ----------------------------------------------------------------459 b. İdarî Görevleri ----------------------------------------------------------------------------------------------------------459 (1) Cezaların İnfazı --------------------------------------------------------------------------------------------------459 (2) Diğer İdarî Görevleri --------------------------------------------------------------------------------------------459 c. Denetleme Görevleri -------------------------------------------------------------------------------------------------459 d. Mali Görevleri ----------------------------------------------------------------------------------------------------------459 4. Savcıların Yetkisi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------459 B. KOLLUĞUN CUMHURİYET SAVCILIĞI İLE İLİŞKİSİ -----------------------------------------------------------------460 C. ADALET BAKANLIĞI CEZA İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN İL EMNİYET MÜDÜRÜ VE İL JANDARMA KOMUTANI HAKKINDA ADLÎ KOLLUK SORUMLULARI DEĞERLENDİRME RAPORU DÜZENLENİP DÜZENLENEMEYECEĞİ KONULU YAZISI (13.05.2008 TARİH VE SAYI: B.03.0.CİG.0.00.00. 05-659-97-2006/27678) ----------------------------------------------------------------------464 D. ADALET BAKANLIĞI CEZA İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN İL JANDARMA KOMUTANI HAKKINDA ADLÎ KOLLUK SORUMLULARI DEĞERLENDİRME RAPORU DÜZENLENİP DÜZENLENEMEYECEĞİ KONULU YAZISI (13.05.2008 TARİH VE SAYI: B.03.0.CİG. 0.00.00. 05-659-97-2006/27680) ---------------------------------------------------------------------------------------------471 E. ADLÎ KOLLUK TARTIŞMALARI ----------------------------------------------------------------------------------------------476 1. Ayrı, Farklı ve Genel Kolluktan Bağımsız ve Yalnızca Savcının Yönetiminde Adalet Bakanlığına Bağlı Alternatif Bir Adlî Kolluk Sistemi ------------------------------------------------------477 2. Genel Kolluk İçinde, İçişleri Bakanlığına Bağlı Adlî Görevle Yükümlendirilmiş Ayrı Bir Adlî Kolluk Sistemi -----------------------------------------------------------------------------------------------478 3. Adlî Kolluk Görevinin İdarî Kolluk Görevini Yapan Kuruluş Tarafından Yapılması Sistemi ------------480 4. Ceza Muhakemesi Kanununda Adlî Kolluk --------------------------------------------------------------------------481

İÇİNDEKİLER II. KOLLUĞUN CEZA YARGILAMASI MAKAMLARIYLA (MAHKEME VE HÂKİMLİK MAKAMLARI) İLİŞKİSİ ----482 A. GENEL CEZA YARGILAMA MAKAMLARI --------------------------------------------------------------------------------482 1. Esas Mahkemeler -----------------------------------------------------------------------------------------------------------482 a. Sulh Ceza Mahkemeleri ---------------------------------------------------------------------------------------------483 b. Asliye Ceza Mahkemeleri -------------------------------------------------------------------------------------------483 c. Ağır Ceza Mahkemeleri ---------------------------------------------------------------------------------------------483 2. Bölge Adlîye Mahkemeleri ------------------------------------------------------------------------------------------------483 3. Yargıtay ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------483 B. ÖZEL CEZA YARGILAMA MAKAMLARI ----------------------------------------------------------------------------------484 1. Anayasa Mahkemesi -------------------------------------------------------------------------------------------------------484 2. TMK nın 10 ncu Maddesi Gereğince Adalet Bakanlığının Teklifi Üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca Yargı Çevresi Birden Çok İli Kapsayacak Şekilde Belirlenecek İllerde Görevlendirilecek Ağır Ceza Mahkemeleri -----------------------------------------------------------------484 3. Çocuk Mahkemeleri ile Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri ----------------------------------------------------------486 4. Sıkıyönetim Mahkemeleri -------------------------------------------------------------------------------------------------486 5. Askerî Mahkemeler ---------------------------------------------------------------------------------------------------------487 6. Disiplin Mahkemeleri -------------------------------------------------------------------------------------------------------487 C. KOLLUĞUN CEZA YARGILAMA MAKAMLARI İLE İLİŞKİSİ --------------------------------------------------------487 III. KOLLUĞUN İCRA MEMURLARIYLA İLİŞKİSİ ---------------------------------------------------------------------------------488 A. ZOR KULLANMAYA İLİŞKİN GÖREVLER --------------------------------------------------------------------------------488 B. ADRES TESPİTİNE İLİŞKİN GÖREVLER --------------------------------------------------------------------------------490 C. 6100 SAYILI HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNUN 393 NCÜ MADDESİNDE YAZILI OLAN GÖREVLER -----------------------------------------------------------------------------------------------------490 D. ARAÇ YAKALANMASINA İLİŞKİN GÖREVLER -------------------------------------------------------------------------491 E. ADALET BAKANLIĞI, HUKUK İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN İCRA MÜDÜRLÜKLERİNİN ADRES TESPİTİ İSTEKLERİNİN ZABITA TARAFINDAN YERİNE GETİRİLMESİ GEREKTİĞİ KONULU GENELGESİ (11.6.1993-24552) --------------------------------------------------------------------------------491 IV. KOLLUĞUN ASKERÎ YARGI MAKAMLARIYLA İLİŞKİSİ -------------------------------------------------------------------493 V. KOLLUK GÖREVLİLERİ HAKKINDA YAPILACAK SORUŞTURMALAR ----------------------------------------------494 A. GÖREVLE İLGİLİ SUÇ SORUŞTURMALARI ----------------------------------------------------------------------------494 1. Genel Olarak -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------494 2. Adlî Görevle İlgili Suçlar Hakkında Yapılacak Soruşturmalar --------------------------------------------------504 3. İdarî Görevle İlgili Suçlar Hakkında Yapılacak Soruşturmalar -------------------------------------------------514 4. Askerî Yargıya Tabi Olan Suçlarda Yapılacak Soruşturmalar -------------------------------------------------514 5. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar -------------------------------------------------------------------------------------516 a. Kaçakçılığın Men ve Takibi İle Sınır Koruma Görevi --------------------------------------------------------516 b. İdari (Önleyici), Adlî ve Askerî Görev Ayrımı ------------------------------------------------------------------518 B. KİŞİSEL SUÇ SORUŞTURMALARI -----------------------------------------------------------------------------------------537 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KOLLUĞUN ADLÎ GÖREVLERİ I. SUÇ, CEZA, SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA KAVRAMLARI -------------------------------------------------------540 A. SUÇUN TANIMI VE GENEL UNSURLARI --------------------------------------------------------------------------------540 1. Suç ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------540 2. Suçun Genel Unsurları ----------------------------------------------------------------------------------------------------541 a. Kanuni Unsur -----------------------------------------------------------------------------------------------------------541 19

20 İÇİNDEKİLER b. Maddi Unsur ------------------------------------------------------------------------------------------------------------541 c. Hukuka Aykırılık -------------------------------------------------------------------------------------------------------541 d. Manevi Unsur ----------------------------------------------------------------------------------------------------------542 B. CEZA ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------542 C. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA ----------------------------------------------------------------------------------------542 II. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA YÖNÜNDEN SUÇLAR --------------------------------------------------------------542 A. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA YÖNÜNDEN SUÇLARIN AYIRIMI -----------------------------------------543 1. Doğrudan Doğruya (Re sen) Soruşturulan ve Kovuşturulan Suçlar. -----------------------------------------543 2. Soruşturulması ve Kovuşturulması Şarta Bağlı Olan Suçlar. ---------------------------------------------------543 B. KAMU DAVASI VE ÖZELLİKLERİ -------------------------------------------------------------------------------------------543 1. Kamu Davası -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------543 2. Kamu Davasının Özellikleri ----------------------------------------------------------------------------------------------543 a. Kamu Davasının Mecburiliği: --------------------------------------------------------------------------------------543 b. Kamu Davasının Kendiliğindenliği (Resen-Doğrudan Olması) -------------------------------------------544 c. Kamu Davasının Devamlılığı --------------------------------------------------------------------------------------544 C. DOĞRUDAN DOĞRUYA (RES EN) SORUŞTURULAN VE KOVUŞTURULAN SUÇLAR --------------------544 D. SORUŞTURULMASI VE KOVUŞTURULMASI ŞARTA BAĞLI OLAN SUÇLAR --------------------------------------545 1. Soruşturulması ve Kovuşturulması İzne Bağlı Olan Suçlar -----------------------------------------------------545 2. Kovuşturulması Talebe Bağlı Olan Suçlar ---------------------------------------------------------------------------547 3. Kovuşturulması Yasama veya Bakanlık Dokunulmazlığının Kalkmasına Bağlı Olan Suçlar ----------548 a. Yasama Dokunulmazlığı --------------------------------------------------------------------------------------------548 b. Geçici Dokunulmazlık ------------------------------------------------------------------------------------------------549 c. Adalet Bakanlığı (Ceza İşleri Genel Müdürlüğü nün) Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması İle İlgili İşlemler Konulu 100 Nolu Genelgesi -------------------------------------------------550 4. Kovuşturulması Şikayete Bağlı Olan Suçlar -------------------------------------------------------------------------552 a. Şikayet -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------552 b. Şikayet Suçtan Zarar Gören Kişiye Tanınmış Bir Haktır ---------------------------------------------------552 c. Şikayetin Bölünmezliği -----------------------------------------------------------------------------------------------557 d. Şikayetin Süresi ve Yapılacağı Yerler ---------------------------------------------------------------------------558 e. Şikayetin Şekli ---------------------------------------------------------------------------------------------------------559 f. Şikayetten Vazgeçme ------------------------------------------------------------------------------------------------560 g. Takibi Şikayete Bağlı Suçlar ---------------------------------------------------------------------------------------560 (1) TCK da Düzenlenen Takibi Şikayete Bağlı Suçlar -----------------------------------------------------560 (2) Özel Ceza Kanunlarında Düzenlenen Takibi Şikayete Bağlı Suçlar ------------------------------564 h. Takibi Şikayete Bağlı Suçlarda Kolluğun Hareket Tarzı ---------------------------------------------------564 ı. Uzlaşma -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------565 5. Kovuşturulması Diplomasi Dokunulmazlığının Kalkmasına Bağlı Olan Suçlar -------------------------566 6. Kovuşturulması Seçim Dokunulmazlığının Kalkmasına Bağlı Olan Suçlar --------------------------------------566 III. SUÇUN KOLLUK TARAFINDAN ÖĞRENİLMESİ VE ORTAYA ÇIKARILMASI YÖNTEMLERİ VE ACELE ÖNLEMLER -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------567 A. SUÇUN VE SUÇLUNUN ORTAYA ÇIKARILMASI GÖREVİ ---------------------------------------------------------567 B. KOLLUĞUN SUÇLARDAN HABER ALMA YOLLARI ------------------------------------------------------------------567 1. Önleyici Kolluk Hizmetleri (İdarî Görevler) Sırasında -------------------------------------------------------------567 2. Gizli Haber Alma Yollarını Kullanarak ---------------------------------------------------------------------------------568 3. Çevre İle İyi İlişkiler Kurarak ---------------------------------------------------------------------------------------------568 4. Tahrikçi (Kışkırtıcı Ajan) Kullanma -------------------------------------------------------------------------------------568