NAFIA VEKİLİ SÜLEYMAN SIRRI BEY SAMSUN DA BAKİ SARISAKAL
NAFIA VEKİLİ SÜLEYMAN SIRRI BEY SAMSUN DA Süleyman Sırrı Bey Samsun ve Havalisindeki Teftişatı Neticesini ve Anadolu Hattının Ne Suretle İştira Edileceğini Bir Muhabirimize Anlatıyor. Samsun ve havalisinde inşaat nafıayı teftiş eylemek üzere Samsun a geçmiş olan Nafıa Nazırı Süleyman Sırrı Bey İstanbul a avdet eylemiştir. Süleyman Sırrı Bey dün sabah Nafıa Nezaretine giderek orada İstanbul un emvar nafıası hakkında İstanbul Nafıa Ser Mühendisi Fehmi Bey le görüşmüştür. Dün Süleyman Sırrı Bey Samsun ve havalisindeki netice-i teftişi hakkında bize şu beyanatta bulunmuştur: -Teftişim Samsun-Sivas hattında inşasını tesriye ait olan bazı tedbiri mahallinde tetkik etmek ve Çarşamba, Havza, Bafra havalisindeki yolların inşasını gözden geçirmek maksadına mebni idi. Samsun hattının başından elli kilometresi çok arızalıdır. Bu kısmın yalnız 23. Kilometresinde 18 tünel ve 8-10 büyük köprü vardır. Hattın inşasına başladığımız zaman tünel kısımlarını henüz inşasına başlanmış bir halde bir halde bulduk. Hâlbuki tüneller arızanın en fena kısmıdır. Burada fazla amele işlemekle vakit Nafıa Vekili Süleyman Sırrı Bey kazanmak kabil değildir. Biz gece amelesiyle işin tasrihi esasını takibe karar verdik. Samsun- Sivas hattının inşasında dikkate şayan bazı noktalar vardır. Gazeteciler bu hattın süratle inşasını şimdiden gidip görmelidirler. Burada zikre şayan olan, bütün imar fenniyenin Türk mühendisleri tarafından deruhte edilmesidir. Şimdiye kadar mühendislerimizin vücuda getirmiş oldukları eserler bizde ecnebi mütahassıs getirmeksizin şimendifer hatlarını yapabileceğimiz kanaatini husule getirmiştir. Yalnız mühendis haddini doldurmak üzere sıra mühendisi olarak Avrupa dan mühendis celp ettik ve edeceğiz. Nitekim şimdilik 20 Macar, bir İtalyan ve birde Rus mühendis istihdam ediyoruz ve daha da celp edeceğiz. Havza
Teftişim esnasında Havza ve Çarşamba ya kadar giderek yolları gördüm ve Bafra yollarını da teftiş ettim. Burada bilhassa halk ile temas ettim. Bu sene mahsulün çok olmaması dolayısıyla ihtiyaçlar pek çoktur ve vaziyetleri de pek müşküldür. Vilayet Ser Mühendisi işleri muayyen bir program altında sürdürmektedir. O civarlarda bulunan mıntıka mühendislerinden onunu celp ederek her vilayetin ihtiyacını ve bunların temini için tesadüf etmekte oldukları müşkülatı beş saat devam eden bir celse de dinledim ve esbabı izalesini temin ettim. Samsun Nafıa Ser Mühendisliği, Samsun- Sivas yolunda kendisine ait olan kısmı yapmıştır ve lazım gelen tedbiri ittihaz etmiştir. Amasya vilayetinin bütün varidatını başka yerlere karşılık olaraj gösterilmiş ve yola sarf edecek parası kalmamış olduğundan buraya yeniden tahsisat gönderilerek yolların tamiri esbabı temin edilmiştir. Bu havalideki mahsulât daha bir müddet bu yollar ile sevk edileceklerdir. Nakliyatın kolay ve ucuz olması için daha bazı tedbir ittihaz edilmiştir. Bafra Çarşamba ahalisinin en büyük ihtiyaçlarından birini Yeşilırmak üzerinde yeniden bir köprü yapılması teşkil ediyordu. Bu köprünün inşası için lazım gelen masrafın vilayet bütçesinden itası gayrı kabil idi. Ancak köprünün hükümete daha ucuz olmasını temin için Samsun dan Çarşamba ya- Terme ye kadar yapılacak demiryolu için aynı köprünün inşasını kararlaştırdık. Bir de o civarda bulunan bir bataklığın kurutulması için tetkikat icrasına başlanmıştır. Bu iş için büyük bir tasarrufa ihtiyaç göstermez ise bu sene yapılacaktır. 1 Nafıa Vekili Süleyman Sırrı Bey refakatinde Nafıa Vekâleti erkânından bazı zevat bulunduğu halde ahiren Samsun a muvasalat etti. Samsun-Sivas şimendifer hattının inşaatıyla Samsun havalisinde, Amasya, Bafra ve Çarşamba istikametine yapılmakta olan şoselerdeki çalışmaları tetkik ettikten sonra bu havali Ser Mühendisleri ile görüştükten sonra avdet etti. 1 Vatan 18 Temmuz 1924
Süleyman Sırrı Bey in seyahati en ziyade Samsun- Sivas hattının inşaatı ile alakadar idi. Bu hattın inşasına üç ay evvel başlanmıştı. Bu gün Samsun dan on beş kilometre dahilde Mert Irmağı nın dolaştığı dalgalarda halen medeniyetin akisleri işitilmektedir. Burada barut ile dalgalar karışmakta, yalçın kayalar devrilmektedir. Bütün bu muazzam çalışmanın başında hep azimkâr Türk mühendisleri görülmektedir. Hattın en çetin kısmı Samsun dan itibaren ilk yirmi kilometrelik sahadadır. Bu kısım üzerinde yedi adet büyük demir köprü ve on beş tünel vardır. Bu köprülerin kargir ayakları vaktiyle hattın ilk inşaatına başlandığı zaman yapılmış ve hat cümlesini ikmal etmek kabil olamamış idi. Halen bunların ikmali için çalışıldığı gibi köprülerin demir aksamı da bilhassa (Maks Bahan) kumpanyasına ihale edilmiştir. Kumpanya demirlerin ihzarına başlamıştır. Samsun Sivas Keşif Hattı Tünellerden ilk dokuz Mühendis Süreyya Sami Bey adedi vaktiyle delinmiş ve ortaya yerleştirilmiş ise de halen bunlar üzerinde çalışılmaya başlanmıştır. Bu inşaat pek yakında ikmal edilmiş olacaktır. Bu tünellerin tulü 15-18 metre arasındadır. Tünellerin en çetini Şahinkaya mevkiinde olup hattın 24. kilometresindedir. Burada sert ve kayalıklı bir dağı bir buçuk kilometre üzerinde beş defa tüneli kat etmek mecburiyeti hâsıl olmuştur. Bu tünellerin ilk ikisi delinmeye başlanmıştır. Birde 15. kilometrede gayet sarp ve yüksek bir dağ parçası vardır ki bu kısım yüz otuz metre tulünde bir yarma ile yarılıp atılmaktadır. Bu çalışma basit görülmemelidir. İnşallah 1.500 amele ve on dört mühendis ile hattın on altı yerinde devam edilmektedir. İnşaatın bu günkü hali şimdilik fazla amele çalıştırmaya müsait değildir. Bu izah ettiğim inşaattan sonra 67. kilometrede Karadağ ı biri beş yüz, diğeri üç yüz metre tulünde iki tünel ile aşmak lazım gelecektir. Bu tünellerin inşaatından sonra Samsun- Sivas hattının inşaatı çalışması biraz hafiflemiş olacaktır. Halen on yedi kalem tünel ile büyük, küçük köprüleri bu sene ikmal ederek gelecek sene Ekim inde Havza kazasına dâhil olmak ve bu havali mahsulâtını şimendifer ile
nakledebilmek için sarfı mesai edilmektedir. Havza malum olduğu üzere Samsun-Sivas yolunun ilk mühim noktasıdır. Samsun dan 93 kilometre mesafede ve memleketin en muhim bir yolu olan Samsun-Sivas şosesi üzerindedir. Süleyman Sırrı Bey seyahati esnasında bu yolun vaziyetini ve tamir edilmekte olan aksamı teftiş ederek Havza ya kadar gitmiş ve bir gecede orada kalmıştır. Bu yol halen kalabalıktır. Samsun dan Havza ya kadar yolun üzerinde üç beygirli sağlam arabalar, kamyonlar, deve kolları, zahire ve saire nakletmekle meşguldürler. Etraftaki ovalar kâmilen sürülmüş ve biçilmiştir. Havza nın kükürtlü, çelikli, karbonatlı ve yüksek derece-i hararette suları, hamamları, hattın inşasıyla beraber esasen zengin ve güzel bir kasaba olan Havza ya daha fazla bir ehemmiyet verdirecektir. Samsun Yolun Samsun vilayetine ait ilk altmış üç kilometresinin tamiri için taş ve saire istihzaratı yapılmış ve kısım kısım ihale edilecektir. Bu yolun Amasya vilayetine ait olan kısmı da tamire muhtaç olduğundan Süleyman Sırrı Bey bu hususta Amasya Ser Mühendisini Samsun a davet ederek yolun kışa kadar tamir ve ikmali için lazım gelen talimatı vermiştir. Süleyman Sırrı Bey Samsun da dört gün kalmış ve bu yollardan maada Samsun-Bafra, Samsun-Çarşamba yollarını teftiş etmiştir. Bu yolların tamiratı için her türlü istihzarat ikmal edileceğinden kışa kadar tamiratın ikmali mükerrerdir. Samsun ile Çarşamba arasında Yeşilırmak ve Abdal ırmak nehirlerinin husule getirdiği delta üzerinde Çarşamba Ovası namıyla maruf bir ova vardır. Burada suların cereyanı tanzim edilecek olursa buranın tezayit edecek ve bu arazi büyük bir kıymet kesp edecektir. Aldığımız habere göre bunun husulü için üç milyon liraya ihtiyaç vardır. Nafıa Vekâleti için ikmali zaruri olan ve birinci derecede addolunan umuru nafıa ile meşgul olduğundan bu paranın sarfına imkan yoktur. Ancak bu sene zarfında Yeşilırmak Nehrinin, Çarşamba kazasının pek yakınından taşarak husule getirdiği bataklığın önüne geçmek için icap eden setlerin inşası tekerrür etmiştir.
Bu işin kırk-elli bin liralık bir masrafı mucip olacağı anlaşılmış ise de Süleyman Sırrı Bey esaslı surette icrasını Samsun Baş Mühendisliğine havale etmiştir. Evvelce Çarşamba ovası hakkında yapılmış olan büyük projenin bu kısma ait çalışmasının Ankara Heyeti Fenniyesine havale edilmiştir. Çarşamba Ovasının kuveyi intibaiyesi hakkında size bir fikir vermek için şunu ilave edelim ki bu sene her tarafa yağan şiddetli yağmurlardan Çarşamba ya gelen seller ova mahsulatını külliyen alıp götürmüş ise de ahali yeniden ziraat yapmakla meşguldür. Bu sayede bu sene iki defa mahsul olmak kabil olacaktır. İki seneden beri Çarşamba da muvaffak bir surette tütün ziraatı yapılmakta ve pamuk ziraatı içinde tecrübeler yapılmaktadır. Şimdiye kadar yapılan tecrübelere nazaran biraz esmer renkte olmak üzere pamuk ziraatı yapılabileceği anlaşılmıştır. Samsun Geçen sene imtiyazı Nemlizade mahdumlarına verilmiş olan Samsun-Çarşamba-Terme şimendifer hattının inkişafına memur edilmiş olan mühendis Naki ve Abdülkadir Beyler hattın Çarşamba ya kadar olan kısmını bitirmişler ve mukavele mucibince Ağustos un altısında Nafıa Vekâletine takdime mecbur oldukları projeyi ihzar eylemişlerdir. Samsun-Sivas Hattında İşleyen İlk Lokomotif
Projenin Nafıa Vekâleti tarafından tasdikine müteakip hattın inşası için ihzaratta bulunmaya başlayacaktır. Nafıa Vekili Süleyman Sırrı Bey Samsun da bulunduğu müddet zarfında Sivas, Tokat, Amasya, Çorum, Sinop, Rize, Ordu, Trabzon Nafıa Baş Mühendislerini Samsun a celp ederek kendileriyle uzun müddet müzakeratta bulunmuştur. Bu müzakerede tamir edilmekte olan yolların vaziyeti ve tamiratın süratle ikmali için lazım gelen tedbir ittihaz edilmiştir. Bu yolların kışa kadar ikmali mükerrerdir. Hulasa bu havalinin yol ve şimendifer ihtiyacının temini için büyük bir faaliyetle çalışılmaktadır. Şimendifer inşaatında henüz toprak ameliyesinden ve ray furuşatından bahsetmedim. Terme Samsun Burada çalışan mühendislerimiz bu çalışmayı oyuncak ve eğlence kabilinden addederek bütün azim ve faaliyetleriyle kocaman dağları yarma ve nehirleri aşmaya çalışıyorlar. Her noktasına kadar hinterlandı olan Sivas, şimendifer inşasıyla beraber pek büyük bir ehemmiyet kesp edecektir. Samsun- Sivas hattının birde Ankara tarafından inşasına başlanılmak üzeredir. Nafıa Vekâleti nin mesaisi bu tarzda devam ettiği takdirde dört buçuk sene zarfında bu hattın inşası ikmal edilmiş olacak ve bu memleket nokta-i nazarından büyük bir muvaffakiyet addolunacaktır. 2 2 Vatan 19 Temmuz 1924