SÜT SIĞIRLARININ BESİN MADDE İHTİYAÇLARI

Sayı : 2003 / Rm 02a Sayfa : 11 16 SÜT SIĞIRLARININ BESİN MADDE İHTİYAÇLARI KONU : 2001 NRC- SÜT SIĞIRLARI İLGİ : RUMİNANT BESLEME KELİMELER : KMA (Kuru Madde Alımı) NE L (Net Enerji Laktasyon) DE (Sindirilebilir Enerji) Kaba Yemin(ot) Boyutu KAYNAKÇA : Tercüme: Seyfi Ay - Halit Çınar, İnterkim. NRC den Nutrient Requirements of Dairy Cattle. YAYININ KAPSAMI : Ürün tanıtımıdır Tercümedir Kişisel veya kurumsal değerlendirmedir Derlemedir ÖZET : İlk laktasyondaki ve ikinci yada sonraki laktasyonlardaki ineklerin KMA ları arasındaki farklar doğru olarak ayırt edilmelidir. KMA nın hesaplanması diyetin enerji seviyesinin ve rumende parçalanmayan proteinlerin doğru hesaplanması açısından önemlidir. Yemlerin enerji değerleri yaşama payının 3 katına karşılık olan bir yem tüketimine göre hesaplanmıştır,ki bu günümüzde birçok inek için geçerli değildir. SONUÇ : Ruminant rasyonlarının besin madde seviyelerinin ve süt ineklerinin ihtiyaçlarının hesaplanmasında kullanılan Kuru Madde Alımı ve Sindirilebilir Enerji gibi kavramlar 2001 NRC Süt Sığırları çalışmasında gözden geçirilmiş ve bazıları yenilenmiştir. Ruminantlara etkin rasyon hazırlanabilmesi için bu gelişmelerin göz önünde bulundurulması zorunlu görülmektedir. Ayda Bir Yayınlanır 11

Sağmal İnekler Katkı Servisin bu sayısında NRC nin(ulusal Araştırma Kurulu,ABD) 2001 de; birçok Amerikan Üniversitesi,Enstitü ve Firmasının ortak çalışmaları sonucu hazırladığı;sütçü sığırların beslenme gereksinimleri hakkında bilgileri ve kullanılan formülleri güncellediği,yayınının üç bölümünden ilkini sunacağız. Diğer iki bölüm de sonraki iki sayıda yer alacak. Kuru Madde Alımı NRC 1989(Ulusal Araştırma Konseyi-ABD) da KMA(Kuru Madde Alımı) ihtiyacı, hayvanın enerji ihtiyacının, kullanılacak diyetin varsayılan enerji yoğunluğuna bölünmesiyle hesaplanıyordu. Bu kavram, sağılan ineklerin enerji ihtiyaçlarını karşılayacak kadar yedikleri teorisi üzerine kurulmuştu. Laktasyonun büyük bir bölümünde sağılan inekler bu teoriye uymaktadırlar ama muhtemelen laktasyon başlangıcı ve sonunda istisnai durumlar oluşmaktadır. NRC 1989 ; laktasyon başlangıcında ineklerin, enerji alımına göre hesaplanandan %18 e kadar daha az yem tükettiğini ve enerji ihtiyaçlarını ağırlık kaybederek karşıladıklarını gösterdi. Laktasyonun sonlarında enerji alımı, ihtiyaçları aştığı zaman; yüksek lif-düşük enerji içeren diyetlerle beslemeden sağlanan dolgu etkisi, KMA yı sınırlandıran etken olabilmektedir. NRC 2001 laktasyondaki inekler için bir KMA tahmin denklemi içermektedir. Laktasyondaki inekler için bu denklem 17,000 civarında ineğin KMA dan geliştirilmiştir. Veri tabanı; yaklaşık olarak 1/3 oranında ilk laktasyonda, 2/3 oranında ikinci yada sonraki laktasyonlardaki inekleri ve geniş bir diyet içeriği ve beslenme yönetimi programı nizamını içermektedir. Geliştirilen denklem yayınlanmış iki denklemin bileşimidir(raybur ve Fox,1993 ; Roseler et al.,1997). Laktasyondaki ineklerin KMA nı tahmin etmek için aşağıdaki denklem evrenseldir, yani laktasyonun tüm evrelerinde ve ilk laktasyondan sonraki tüm ineklerde kullanılabilir. KMA(kg/gün) = (0,372 * %4 FCM + 0,0968 * CA,75 )*(1-e (-0,192*(LH+3,67)) ) %4 FCM = %4 yağa göre düzeltilmiş, süt verimi CA = Vücut ağırlığı(canlı Ağırlık) e = 2,71828 LH = Laktasyon haftası 1-e (-0,192*(LH+3,67)) terimi laktasyonun ilk dönemlerinde azalan KMA nı ayarlar. Bu terim laktasyon zamanına özellikle ilk 10 hafta boyunca çok duyarlıdır. Doğru CA ve %4 FCM kullanımı ile ilk laktasyondaki ve ikinci yada sonraki laktasyonlardaki ineklerin KMA ları arasındaki farklar doğru olarak ayırt edilecektir. CA daki 100kg lık bir fark KMA nı 1.5kg/gün değiştirmektedir. Denklemin kullanıcıları açısından değerlendiren grup yada inek sürüsü için doğru %4 FCM, CA ve LH nın girilmesi önemlidir. Laktasyondaki inekler için KMA denklemi KMA nın iyi bir tahminini sağlar, ancak fiili bilgilere olan ihtiyacın yada bunların kullanımının yerine geçmez. KMA hayvanın ihtiyaçları için bir model oluşturulması ve diyetlerin hayvanın ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde değerlendirilmesi için kritik bir bileşendir. Enerji değerlerinde ve rumende parçalanmayan proteinde düşme etkenleri, KMA nın modelle hesaplanan değerleri önemli derecede etkilediğine örnektir. KMA nın yüksek hesaplanması gerçekte diyetin içeriğinde olandan daha düşük bir enerji konsantrasyonu ve daha yüksek bir rumende parçalanmayan protein ile sonuçlanır; tersine KMA nın düşük tahmini diyetteki enerji konsantrasyonunu şişirip rumende parçalanmayan proteini de düşürür. 12

Denklemi geliştirmek için kullanılan KMA bilgisi, sağımdaki 48 ay boyunca ilk laktasyondaki inekler ve ikinci yada daha sonraki laktasyonlardaki inekler için çok farklı tablolar çizmiştir. İlk laktasyondaki ineklerin KMA artışları laktasyonun ilk evrelerinde yavaş ve süreklidir, 16 hafta civarında sabit kalır. Buna karşılık yaşlı inekler KMA nı ilk birkaç hafta hızla artırıp 5-6 haftalarda pik yaptırır ve sonra laktasyon ilerledikçe yavaşça düşürürler. Laktasyon boyunca KMA nın miktarında ve şeklindeki farklılıkların her ikisi de ilk laktasyondaki inekler ile ikinci veya sonraki laktasyonlardaki ineklerin gruplandırılmalarının ve beslenmelerinin önemini vurgulamaktadır. Enerji NRC 2001 de net enerji sistemi önceki nüshalarda olduğu gibi kullanılmıştır. Yemlerin enerji değerleri, diyet ve gereksinimler(yaşama,laktasyon,büyüme ve gebelik gereksinimleri) laktasyon net enerjisi birimi(ne L ) ile tarif edilmiştir. Bir yemin NE L ini elde etme yaklaşımında ilk aşama, yem muhteviyatı verisinden sindirilebilir enerjiyi(de digestible energy) belirlemektir. Yem ve Diyet Enerjisi, NRC 1989: bu nüshada çoğu yem için NE L değerleri deneysel olarak belirlenmiş TDN değerlerinden hesaplanmıştır. Bu yöntemi sınırlandıran etkenler şunlardır:. Bazı yemler diyetin tek içeriği olamayacaklarından TDN değerleri direk olarak belirlenemez. Bu yüzden yemdeki birçok içerikten birinin TDN sinin hesaplanmasında yemlerin ortak etkilerinden dolayı eksiklikler oluşabilir. Yıllar geçtikçe hammadde kompozisyonları değişmiş ama hammadde TDN değerleri değişmemiştir. Tüketim ve yemin içeriği, yemlerin sindirilebilirliğine tesir eder. Yemlerin enerji değerleri yaşama payının 3 katına karşılık olan bir yem tüketimine göre hesaplanmıştır,ki bu günümüzde birçok inek ve sığır için geçerli değildir. Yem ve Diyet Enerjisi, NRC 2001: Yemin NE L değerlerini elde etme yöntemi önce yem muhteviyatı verisinden sindirilebilir enerjiyi(de) değerlendirmek, sonra yaşama payı diyetinin TDN içeriği ve KMA üzerine kurulu olan azaltma etkenini hesaplayıp,azaltılmış DE yi metabolize edilebilir enerjiye sonrada NE L e dönüştürmek şeklindedir. Bu yaklaşım yemlerin ve diyetlerin enerjilerinin direk olarak muhteviyat verisinden hesaplanması nedeni ile önceki nüshalardan oldukça farklıdır. Bu yaklaşım aynı zamanda yemlerin enerji değerlerinin sabit olacağı anlamına gelmektedir. Çoğu yem için yaşama payındaki DE nin değerlendirilmesinde kullanılan denklem aşağıda gösterilmiştir. Yemde gerçekten sindirilebilir besin bileşenleri yemin muhteviyatından hesaplanıp bileşenin yanma ısısı ile çarpılır ve son olarak yaşama payındaki DE nin hesaplanması için toplanır. Yem Fraksiyonu-Sindirlebilir Denklem 1a Ham Protein Kaynakları(kaba yem) [(HP*exp (-0,012*ADICP/CP) )]*(5.6 ** /100) 1b Ham Protein Konsantreleri [(1-(,04* ADICP /HP))*HP]*(5,6 ** /100) 2 Lifsiz karbonhidratlar [(,98*(100-[(NDLif- NDIHP)+HP+EE+Kül]))*PAF]*(4,2 ** /100) 3a Yağ Asitleri FA*(9,4 ** /100) 3b Eter ile Ekstrakte (EE-1)*(9,4 ** /100) 4 Nötr Deterjan Lifler [0,75*((NDLif-NDICP)-Lignin)*(1-(Lignin/(NDLif- NDIHP)) 0,667 ]*(4,2 ** /100) DE, Mcal/kg [1a yada 1b] + [2] + [3a yada 3b] + [4] 0,3 PAF:işlenme düzeltme faktörü; NDICP:çözünmeyen nötral deterjan nitrojen*6,25; ADICP:çözünmeyen asit deterjan nitrojen*6,25; ** Çeşitli içeriklerin yanma ısıları. 13

Aşağıdaki denklemler yaşama payındaki DE yi üretim DE P,ME P ve NE Lp lerine çevirmek için kullanılır. DE p, Mcal/kg = DE * Azaltma Etkeni ME p, Mcal/kg = (1.01 * DE p 0.45) + (0.0046*(EE-3)) NE Lp,Mcal/kg = (0.703*ME p -0.19) + {[(0.097*ME p +0.19)/0.97]*(EE-3)} Enerji İndirgeme Faktörü : KMA arttıkça diyetlerin sindirilebilirliği ve enerji konsantrasyonu azalmaktadır. NRC 1989 daki enerji değerlerine uygulanan standart azalma yaşama payı üstündeki KMA toplamı başına yaşama payı enerjisinden %4 azalmaydı. 1989 NRC deki hemen bütün yem tabloları ve diyetler; yaşama payının üç katı KMA nı enerji değeri olarak kullanırken, yaşama payı enerji değerinin %8 gerisinde kalıyordu. NRC 2001 de TDN 1X ve KMA baz alınarak,diyetin DE sine değişken indirimler uygulanmıştır. İndirim formulü TDN 1X in hesaplanmasını basitleştirici bir yaklaşım kullanır. TDN 1X in hesaplanmasında kullanılan temel denklem yaşama payında DE nin hesaplanması için kullanılanın aynısıdır ama hesaplanan sindirilebilir besin içerikleri bunların yanma ısılarıyla çarpılmamaktadır. TDN 1X (%) = (tdncf + tdcp + tdee + tdndf) 7 tdncf = sindirilebilir lifsiz karbonhidrat tdcp = sindirilebilir ham protein tdee = sindirilebilir eter ekstratı tdndf = sindirlebilir nötr deterjan fiber 7 = metabolik fekal TDN değeri Sindirilebilir besin fraksiyonlarının hesaplanması için denklemler NRC 2001 baskısının ikinci bölümünde bulunabilir. Yapısal karbonhidratlar olmadığından ve yağ eklerinden dolayı yukarıdaki TDN 1X denkleminde düzeltmeler yapılmıştır. İndirim = (TDN 1X -[((0,18 * TDN 1X ) 10,3) * Tüketim] / TDN 1X Tüketim(KMA) = Yaşama payının üzerindeki tüketimler yaşama payının katları olarak ifade edilmiştir. Örneğin 21kg günlük KMA sı olan ve yaşama payı 7kg olan bir inek 3*yaşama payı kadar yem tüketiyordur(21kg/7kg). Yaşama payının üzeri tüketim 2 dir(3*yp-1*yp). Eğer yaşama payı TDN si(tdn 1X ) %75 ise, üretim DE p sini hesaplamak için yaşama payı DE sine 0.915 indirim uygulanır. %60 yada altındaki TDN 1X lere indirim uygulanmaz ve herhangi bir diyet için maksimum indirim %60 dır. İşlenme İçin Düzeltme Faktörü(PAF): Yemin nişastasının kullanılabilirliği fiziksel yada kimyasal işlemlerden etkilenebildiğinden, nişasta sindirilebilirliğindeki farkları ve buradan yemin enerji değerini hesaplamak için PAF geliştirilmiştir. PAF invivo nişasta sindirilebilirliğinin 0.9 a bölünmesi üzerine kurulmuş deneysel bir faktördür. Öğütülmüş mısır, invivo nişasta sindirilebilirliği %90 civarında bulunduğundan genellikle standart olarak kabul edilmiştir; bu nedenle mısırın PAF ı 1 dir. Nişastanın daha az sindirilebilir olacağı kırılmış kuru mısır için PAF 0.95 ve mısırdan daha yüksek nişasta sindirilebilirliği olan istimlenip pullandırılmış mısır için PAF 1.04 tür. PAF düzeltmesi sindirilebilir NFC denkleminden(tdnfc) sadece lifsiz karbonhidratlar fraksiyonuna uygulanır. 14

Yemin Enerji Değerleri : NRC 2001 de yemlerin NE L değerleri önceki nüshalarda bulunan 3*YP dan ortalama %2 düşüktür. Enerji değerleri en fazla düşen yemler otlar, özelliklede düşük kaliteli otlardır. Yüksek proteinli yemlerin genellikle enerji değerleri artarken çoğu tahılın(nişasta kaynağı) NRC 1989 a benzer enerji değerleri bulundu. Aşağıdaki tabloda NRC 1989 dan NRC 2001 e bilindik bazı yemlerin enerji değerlerindeki değişimler gösterilmiştir. Yem 1989 2001 1989 un %si Yem 1989 2001 1989 un %si Yonca<%40 0,68 0,62 91,2 Buğday 0,71 0,76 107,0 Yonca>%46 0,59 0,51 86,4 Kan Unu 0,68 1,06 155,9 Mısır Silajı 0,73 0,71 97,3 Soya Küspesi-44 0,88 0,96 109,1 Arpa 0,88 0,84 95,5 Soya Fasulyesi 0,99 1,23 124,2 Mısır (tane) 0,89 0,91 102,2 Yağlar Mısır (pullu) 0,93 0,95 102,2 Kalsiyum Sabunu 2,28 Mısır Gluteni 0,87 0,78 89,7 İç Yağı Mısır Lapası 0,91 0,92 101,1 Hidrolize 2,65 2,45 92,5 Fırın Yan ürünü 0,94 1,00 106,4 Kısmen Hid 1,35 Pamuk tohumu 1,01 0,88 87,1 Bitkisel Yağ 2,65 2,56 96,6 Pancar Melası 0,78 0,81 103,8 Enerji Gereksinimleri : Yaşama payı için enerji gereksinimleri 1989 NRC dekinin aynısıdır (Yaşama Payı NE L (Mkal/gün) = 0.08 * CA.75 ). 2001 NRC de süt proteini ve süt laktoz bileşenleri, 1989 NRC de düşünüldüğü gibi, laktasyon gereksinimleri tanımlanırken yağa ek olarak, göz önünde bulundurulmuştur. Ortalama %3.5 yağ ve %3.0 protein bileşenleriyle çoğu Hollstein için laktasyon gereksinimlerinde görülebilir bir fark yoktur. Protein ve laktozun eklenmesi ile yüksek içerikli süt üreten inekler için laktasyon gereksinimleri artmıştır. Yaşama payı NE L si aktivite için %10 artış içerir. Bu ;özellikle otlatılmayan, bağlı ahırda barındırılan inekler için tatminkar olmalıdır. Ancak otlatılan inekler, serbest ahırlardaki inekler yada yem yemek ve sağım salonuna gitmek için kayda değer mesafeler yürüyen inekler için yaşama payı ve laktasyonun üzerinde ek enerji ihtiyacı oluşacaktır. NE L birimi ile yürünen her kilometre için gereken aktivite enerjisi 0.00045 Mcal/kg CA olarak belirlenmiştir. Günde 2 km yürüyen 600 kg lık bir inek günde 0.54 Mcal ek enerji yada yaşama payı gereksiniminde %5.5 kadar artışa ihtiyaç duyar. Gebelik ihtiyacının yaşama payının %30 unda sabitlendiği NRC 1989 un aksine, NRC 2001 de gebelik uzunluğuna bağlı olarak gebelik için enerji gereksinimi artar. 190 günün öncesinde gebelik için yaşama payının üzerinde ek bir enerji gerekmez. Gebeliğin 190 ile 279 günleri arasında ortalama bir Holstein ineğin gebelik gereksinimi 2.5 ile 3.7 Mcal/gün civarında artmaktadır. 279 günü aşan gebeliklerin gereksinimleri 279.güne göre artmaz. Karbonhidratlar Aşağıdaki tabloda laktasyondaki inek diyetlerinde lifli ve lifsiz karbonhidratlar(nfc) için tavsiyelerde bulunulmuştur. Toplam NDF, kaba yem kaynaklı NDF ve asit deterjan fiberleri (ADF) tavsiyeleri minimum seviyeleriyken NFC maksimumudur. Sütçü diyetlerindeki NFC ve lif miktarı için birkaç Saha Tavsiyesi bulunmasına rağmen, diyetlerdeki lif ve NRC üzerine yayınlanmış araştırma verileri karmaşıktır ve spesifik, kantitatif tavsiyeler için kesin veriler sunmamaktadır. Nişastanın rumende yararlanılabilirliğinin; tahılın kaynağı,işleme şekline göre değişmesi, diyetlerdeki nişasta içeriği için spesifik tavsiyelerde bulunulmasını zorlaştırmaktadır. 15

Sahada kaba yemin boyutuyla ilgili tavsiyeler ve etkili lif tavsiyeleri verilmektedir ancak, onaylanmış ölçülerin ve bu ölçüleri gereksinimlerle ilişkilendiren yayınların eksikliği, NRC 2001 in diyetteki parametrelerle ilgili bu tavsiyeleri onaylamasına engel olmuştur. Birkaç araştırma; iyi bir rumen ph sının sağlanması, yeterli ruminasyon aktivitesi ve süt yağı yüzdesi üzerindeki baskının engellenmesi için, minimum 3mm lik bir kaba yem(ot) uzunluğuna ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir(allen,1997;beauchemin et al.,1994;grant et al. 1990). Penn State kutusunun kaba yemlerin parçacık ebadının ölçülmesi için kullanılması mükemmel bir saha aracıdır ama, parçacık boyutunun ölçümü,çiğneme aktivitesi,rumen sağlığı ve süt yağı yüzdesi hakkında daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır. Diyet KM sinde minimum % Diyet KM sinde maksimum % Kaba Yem NDF Toplam NDF ADF NFC ** 19 25 17 44 18 27 18 42 17 29 19 40 16 31 20 38 15 33 21 36 16