Konsinye Satışlar İhracat ve Muhasebe İşlemleri Konsinye; bir malın alıcıya mülkiyeti devir edilmeksizin, tanıtılarak satışının yapılması amacıyla gönderilmesidir. Alıcı malı kabul etmesi (benimsemesi) halinde malın alıcıya kesin satışı yapılır. Yurt içi ve yurt dışı mal satış işlemlerinde uygulanan satış ve ödeme yöntemidir. Özellikle ihracatçı işletmelerimizin, malı yurt dışına gönderdikten sonra konsinyatör aracılığı ile alıcı (ithalatçı) firmaya tanıtması, kullandırması ve satılması işlemine dayanan satış ve uluslararası ödeme şeklidir. Genelde yeni üretilen ve tanıtım ihtiyacı duyulan ürünlerin dış pazarlarda satışına imkan veren ihracat, satış ve ödeme yöntemi özelliği taşır. Ülkemizde konsinye satış ve ihracat konusunda mükelleflerimiz yeterli bilgiye sahip değildir. Gelişmiş ülkelerin ihracat tutarları içinde konsinye ihracatın payı oldukça yüksektir. Vergi yasalarımız, gümrük mevzuatı ve belge düzeni yönünde gerekli itina ve özen arz eden bu satış ve ticaret işleminin yaygınlaştırılmasında yarar vardır. Aşağıda yurtiçi, yurtdışı konsinye satış, belge düzeni, vergi ve gümrük mevzuatı açısından açıklamalara yer verilmiş olup, ayrıca örmek muhasebe uygulaması yapılmıştır. a) Yurtiçi Konsinye Satış, Belge Düzeni ve KDV; Yurt içinde konsinye satış işleminde, malın komisyoncuya ya da diğer aracılara gönderilmesi halinde gönderen tarafından irsaliyeye bağlanması, irsaliye üzerine malın konsinye satış şeklinde gönderildiğine ilişkin şerh-in yazılması gerekir. (V.U.K.230-5) Yurt içi konsinye satışta bu aşamada malın satışı yapılmış değildir. Bu bir sevktir. Mal konsinyatör (aracı) tarafından teslim alındıktan sonra alıcıya satışı halinde satış gerçekleşmiş olur. Kesin satış faturası bu aşamada düzenlenir. Şayet teslim bu aşamada irsaliye ile yapılıyor ise konsinye satış faturasının yedi (7) gün içinde düzenlenmesi gerekir. (V.U.K.231) Malın alıcıya teslimi ile satış faturası düzenlenir. Mal ve hizmetin teslimi halinde katma değer vergisi (KDV) doğar. (KDV. Kn. Md. 1) Fakat konsinye teslimde mal önce sevk edilerek, aracıya (konsinyatöre) teslim edilmekte ve alıcıya satışı daha sonra yapılmaktadır. Bu nedenle komisyoncular vasıtasıyla veya konsinye suretiyle yapılan satışlarda malın alıcıya teslimi halinde kesin satış faturası düzenlenir ve KDV bu aşamada doğar. (KDV. Kn. Md. 10- d) KDV beyanı; kesin satış tesliminin yapıldığı, irsaliye ya da faturanın düzenlendiği aydaki KDV dönemi beyannamesinde yapılır. İrsaliye düzenlendikten sonraki yedi (7) gün içinde faturanın düzenlenme tarihi devam eden aya sarkması halinde irsaliyenin düzenlendiği KDV dönemi esas alınır.
b) Yurtdışı Konsinye Satış, İhracat, Belge Düzeni ve KDV; Konsinye ihracat, malın kesin satışı daha sonra yapılmak üzere yurt dışındaki alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube veya temsilciliklerine gönderilmesidir. İhracatçı konsinye satış için bağlı bulunduğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinden izin alır. (İhr. Ynt. Md. 4) İhracatçı tarafından konsinye satış faturası düzenlenir. Bu fatura kesin satış faturası değildir. Fatura üzerine ödeme şekli Konsinye İhracattır yazılır. Gümrük Beyannamesine ödeme şekli mal mukabili işlenir. Yine gümrük beyannamesinin 44 no lu kutucuğuna Konsinye İhracattır ibaresi yazılır. Gümrük beyannamesi tescil için İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği onayına gönderilir. Birlik tarafından gümrük beyannamesi üzerine Konsinye İhracat şerh-i işlenir. Gümrük beyannamesi otuz (30) gün içinde gümrük idaresine sunulur. Gümrük müşaviri tarafından gümrük işlemleri tamamlanır. Mal yurt dışı edilir. Bu aşamada mal yurt dışı edilmiş olmakla birlikte ihracat gerçekleşmiş değildir. Mal yurt dışına konsinye satış için sevk edilmiştir. Mal yurt dışında konsinyatör (aracı) tarafından yurt dışı alıcıya satışı yapıldığında kesin satış faturası düzenlenir. İhracat bu aşamada gerçekleşmiş olur. Bu kesin satış faturasının bir örneği ve diğer belgeler otuz (30) gün içinde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine ve aracı bankaya ibraz edilir. (İhr. Ynt. Md. 9) Konsinye olarak yurt dışına gönderilen (sevk edilen) malların bir (1) yıl içinde satışının yapılması gerekir. Bir yıl içinde satılamayan ya da kalan konsinye mallar yurda geri getirilir. Bir yıllık süre İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine ibraz edilecek mücbir sebeplere dayanarak iki (2) yıl daha uzatılabilir. İhracat amacıyla mal teslimleri KDV den istisnadır. (KDV Kn. Md. 11-a) Konsinye satış ve ödeme şekli ile ihracatta da KDV istisnası geçerlidir. Teslimin ihracat sayılması için yurt dışı alıcıya yapılması gerekir. (KDV Kn. Md. 12-a) Konsinye satış şekliyle ihracatta mal yurt dışı edildiğinde konsinyatöre (aracıya) sevk edilmiştir. Bu aşamada ihracat gerçekleşmemiş olup, konsinye mal alıcıya teslim edildiğinde ve kesin fatura düzenlendiğinde fiili ihracat gerçekleşmektedir. KDV beyanı kesin faturanın düzenlendiği aya ait KDV döneminde yapılır. KDV iade talebi söz konusu olması halinde ise malın yurt dışı edildiği dönem değil, kesin konsinye satış faturasının düzenlendiği KDV döneminde iade talep edilir. c) Konsinye Mal Satışı Örnek Uygulama; ÖRNEK: Dolap imalatı ve ticareti ile uğraşan Ege Anonim Şirketi konsinye ihracat ile ilgili tüm yasal işlemleri tamamlamış, konsinye ihracat yapma iznini almıştır. Maliyeti 650.- lira, satış fiyatı 1.000.- lira olan 100 adet dolaplar, yurt dışında satılmak kaydıyla, yurtdışında yerleşik konsinyatör Expo Almanya firmasına 01.08.201x tarihinde gönderilmiştir. Konsinyatör Expo Almanya firması 19.08.201x tarihinde dolaplardan 20 adedini alıcı Magnum Almanya firmasına satıldığını ihracatçı Ege Anonim Şirketine bildirmiştir. d) Konsinye Malın Yurt Dışına Sevk Edilişi; Konsinye satışta malın mülkiyeti, nihai alıcı tarafından satın alınana kadar satıcının üzerinde kalır. Burada satıcının emtiaya ait mülkiyeti devam etse bile, mal fiziken satıcının stoklarında yer almaz. Bu nedenle konsinye olarak gönderilen malların, stoktaki diğer stoklardan ayrılması gerekir. Konsinyatöre sevk edilen stok, 152. Mamüller veya 153. Ticari Mallar hesabı altında açılacak bir alt hesapta izlenebir.
Satıcı Ege Anonim Şirketi tarafından malların, konsinyatöre (Expo Almanya) sevk edilmesi işlemi aşağıdaki şekilde kaydedilir. 52 01.08.201x BORÇ ALACAK 152. MAMULLER HS. 65.000.- 152.10.09.Yurt Dışına Konsinye Gön. Mamuller Expo -Almanya (100. Adet x 650.-) 152.MAMÜLLER HS. 152.10.01.Stoktaki Mamuller Dolap İ.Birlikleri izni ile konsinyatöre sevk edilen konsinye mallarının kaydı. İ. Dos. No: 065 NOT: Bu kayıt yurt içi konsinye satışlar için de geçerlidir. Üretim işletmesi olması halinde 152 Mamuller hesabı, ticaret işletmesi olması halinde ise 153 Ticari Mallar hesabı tercih edilebilir. e) Konsinye Satış Yapılan Malların Satışı Kaydı; Malların konsinyatör tarafından nihai alıcıya (Magnum Almanya) satışı gerçekleştiğinde ihracatçı Ege A. Ş. malın kesin satış faturasını düzenler. Konsinye ihracatta satış faturası tarihi aynı zamanda fiili ihracat tarihidir. Satışın düzenlendiği tarihteki T.C Merkez Bankası döviz alış kuru dikkate alınarak yevmiye kaydı yapılır. Örneğimizde konsinye mallar 19.08.200x tarihinde satılmıştır. Satış tarihindeki T.C Merkez Bankası döviz alış kuru 1 Euro- = 2,5000 liradır. Konsinye malların satışı aşağıdaki şekilde kaydedilir. 65.000.- 53 19.08.201x BORÇ ALACAK 120.A L I C I L A R HS. 120.02.02.08.Konsinye Magnum Almanya (8.000.-Euro x 2,5000) veya (20.Adet x 1.000.-) 601. YURTDIŞI SATIŞLAR HS. 601.04.01. Konsinye Mal Satışı Yurt Dışı Edilen Konsinye Mallardan 20 adedinin Satış Kaydı. İhracat Dos. No: 065
NOT: Bu kayıt yurt içi konsinye satış olması halinde 601 Yurt Dışı Satışlar Hesabı yerine, 600 Yurt İçi Satışlar hesabı tercih edilebilir. f) İhraç Edilen (Satılan) Malın Stok Hesaplarından Çıkarılması; Konsinyatör tarafından satılan mamuller (ticari mallar) maliyet hesabına devir edilerek, Yurt Dışı Konsinyatöre Gönderilen Mamuller hesabından çıkarılır. Böylece konsinye satış stoklarında kalan mallar kolayca takip edilir. Satılan konsinye malların, Satılan Mamuller Maliyetine devri aşağıdaki şekilde kaydedilir. 54 19.08.201x BORÇ ALACAK 620.SAT. MAMÜLLER MALİYETİ HS. 13.000.- 620.10.01. Sat.Y. Dışı Konsinye Mamul Maliyeti 152. MAMULLER HS. 152.10.02.Y.Dışı. Kons.Gön. Mamuler Expo Almanya (20. Adet x 650.-) Satılan Konsinye mamullerin, S. Mamuller maliyeti hesaplarına devri kaydı. İhr. Dosya No: 065 g) Konsinyatörden İhracat Bedelinin Tahsil Edilmesi, Konsinye ihracat mal bedeli 30.09.201x tarihinde banka hesabına geldiğinde aşağıdaki şekilde kaydedilir. İşlem günü 1 = 2,6000 liradır. 13.000.- 55 30.09.201x BORÇ ALACAK 102.B A N K A L A R HS. 20.800.- 102.02.02.02. Xx. Bnk. Euro Hs. (8.000.-Euro x 2,6000) 120.A L I C I L A R HS. 120.02.02.08.Konsinye Magnum - Almanya (8.000.- x 2,5000) veya (20. Adet x 1000.-) 800.- 601. YURT DIŞI SATIŞLAR HS. 601.09.02.01. İhracat Kur Farkı Gelirleri [(8.000.-Euro) x (2,6000 2,5000 ) Konsinye ihracat bedelinin tahsili ve banka hesabına kaydı. İhr. Dos.No: 065 NOT:
İhracat bedeli cari dönem içinde tahsil edilirse olumlu kur farkı 601 Yurt Dışı Satışlar hesabına alacak, olumsuz kur farkı 612 Diğer İndirimler (-) hesabına borç işlenir. Cari dönem içindeki değerleme işlemleri için de aynı hesaplar geçerlidir. Cari dönemden (31.12.201x tarihinden) sonra tahsil edilmesi ve değerleme yapılması halinde olumlu kur farkları 646 Kambiyo Karları hesabına alacak, olumsuz kur farkları ise 656 Kambiyo Zararları (-) hesabına borç kaydedilmek suretiyle kambiyo hesaplarında izlenir. (T.M.S.21) İhracattan doğan kur farklarında KDV istisnası vardır. ŞAYET; Yurt içi konsinye satış nedeniyle oluşan cari hesap bedelinin (tutarının) tahsil edildiği tarihte; kur farkı, vade farkı ya da fiyat farkı oluşması halinde, fark tutarına KDV uygulanır. (KDV Kn. Md. 24-c) Öğr. Gör. Yaser GÜRSOY T.C Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Bölüm Başkanı. ygursoy@uludag.edu.tr Kaynak; Gürsoy Yaser; Dış Ticaret Muhasebesi 9.Baskı. 2012 Ekin Yayınevi. www.lebibyalkın.com.tr. www.gib.gov.tr