SAYI 9 TEMEL B LG LER B LG SAYAR ÇALIfiMADI INDA B LG SAYARINIZ SORUN ÇIKARDI INDA NE YAPMALISINIZ? V RÜSLER V RÜS GERÇEKTE NED R, NASIL ÇALIfiIR? FONTLARI KULLANMAK B R MET NDE DE fi K HARFLER NASIL KULLANILIR? WINDOWS FARE AYARLARI FAREN Z KEND N ZE GÖRE AYARLAYIN. PENCERELER ARASINDA DOLAfiMAK PENCERELER ARASINDA HIZLI GEÇ fi YÖNTEMLER PROJELER PROGRAMLARIN OTOMAT K BAfiLATILMASI PROGRAMLARIN S STEMLE B RL KTE AÇILMASI INTERNET INTERNET ÜZER NDE MÜZ K MÜZ K TUTKUNLARI Ç N ÖZEL SAYFALAR. ICQ - NASIL KULLANILIR KURULUM VE KAYIT filemler. E-POSTA MESAJLARININ DÜZENLENMES E-POSTA LET fi M NDE D KKAT ED LMES GEREKENLER. MULTIMEDIA VE E LENCE MINIDISC - YEN KAYIT ORTAMINIZ FARKLI VE GEL fik N B R KAYIT ORTAMI 10. SAYIDA NELER VAR? TEMEL B LG LER V RÜSLERLE SAVAfiMAK NEREYE KAYDETMEL? HOPARLÖRLER WINDOWS NOTEPAD NASIL KULLANILIR? PAINT LE ÇALIfiMAK PROJELER B R S MGE OLUfiTURUYORUZ INTERNET INTERNET ÜZERINDE GEZ OUTLOOK EXPRESS: ADRES DEFTER FTP: HIZLI DOSYA ND RME MULTIMEDIA VE E LENCE B LG SAYARDA KAL TEL MÜZ K SÖZLÜK M-N HARFLER 27 Haziran da Bayilerde Kaç rmay n! S ZL K J-L JOYSTICK - LPT> B LG SAYAR TER MLER N N SÖZLÜK ANLAMLARI Bilgisayar n zla ilgili her türlü sorun için Herkes çin Bilgisayar Destek Telefonu 0 800 211 61 17 Saatleri: 9.30-11.00, 13.00-14.30 Abone Servisi 0 800 211 61 18 Herhangi bir say y kaç rd n zda, bunu abone bölümümüzden temin etmeniz ve Herkes çin Bilgisayar eksiksiz olarak biriktirmeniz mümkün. En temelden bafllayan bilgi düzeyi ileri düzeylere kadar yükselecek. Böylece Herkes çin Bilgisayar her düzeyden kullan c için eksiksiz bir baflvuru kayna olacak. Genel Yay n Yönetmeni: Gökhun Sungurtekin (Sorumlu), Yaz flleri Müdürü: Mahmut Karsl o lu, Editör: M. Berker Güngör, Grafik Tasar m: Murat Çelik, Reklam Koordinatörü: Gönül Morgül, Müflteri Temsilcisi: Yeliz Koyun, Pazarlama Müdürü: Güler Okumufl, Abone Sorumlusu: Nur Geçili, Da t m: Nebi Danac, Üretim: Turgay Tekatan, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Genel Müdürü: Hermann W. Paul, Genel Müdür Yard mc s : Beste Özerdem, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Ad na Sahibi: Gökhun Sungurtekin, Renk Ayr m -Film Ç k fl ve Bask : As r Matbaac l k Ltd. fiti., Da t m B RYAY A.fi., Vogel Ankara Temsilcisi: Dilek Özgen Vogel Yay nc l k Piyalepafla Bul. Zincirlikuyu Cad. Ün fl Merkezi No: 231/3 80380 Kas mpafla- STANBUL Tel: (212) 297 17 24 Faks: (212) 297 17 33 Ankara Büro Menevifl Sokak No: 26/4 06540 A. Ayranc -ANKARA Tel: (312) 467 03 50 Faks: (312) 466 27 66
B LG SAYAR ÇALIfiMADI INDA TEMEL B LG LER B LG SAYAR ÇALIfiMADI INDA Windows iflletim sistemini kullanan günümüz bilgisayarlar n sadece kasa üzerindeki dü meyi kullanarak kapatamazs n z. Önce iflletim sistemine kapanma emrini vermeniz gerekir, aksi taktirde baz sorunlarla karfl laflabilirsiniz. Windows iflletim sisteminin görev çubu- unda yeralan "Bafllat" tuflu size bilgisayar kapatman z için gereken komuta ulaflma imkan sunar. Buradan "Bilgisayar Kapat" seçene ine t klad n zda karfl n za ç kan alt menüden "Bilgisayar Kapat" komutunu vererek sistemin do ru biçimde kapanmas n sa layabilirsiniz. Ancak sistem tamamen kapand ktan sonra kasan n üzerindeki güç dü mesine basarak cihaz kapatabilirsiniz. Ço u modern bilgisayar Windows iflletim sistemi kapand nda otomatik olarak gücü kesecek flekilde tasarland klar ndan genellikle güç dü mesine ayr ca basman za gerek kalmaz. Baz durumlarda ise bilgisayar tamamen kapatmak yerine sadece yeniden bafllatman z gerekebilir, mesela yeni kurulan bir yaz l m çal flt rmadan önce sistemi tekrar bafllatman z gerekebilir. Bu gibi durumlarda yine "Bafllat" tuflundaki "Bilgisayar Kapat" menüsünden "Yeniden Bafllat" fl kk n seçmeniz ve onaylaman z yeterlidir, iflletim sistemi yeniden bafllat - lacakt r. Ancak unutmay n, bu ifllem temelde bilgisayar kapatmaktan fazla farkl de ildir, o esnada çal flan tüm programlar kapanacak ve kaydedilmemifl veriler kaybedilecektir. B LG SAYAR KOMUTLARINIZA TEPK VERMEY DURDURDU UNDA NE YAPMANIZ GEREK R? 1 Bazen bilgisayar n z komutlar n za tepki vermeyi durdurabilir, bu durumda öncelikle telafllanmadan k sa bir süre bekleyin. O an çal flt rmakta oldu unuz program ya da programlar sistemin fazla yüklenmesine neden olmufl olabilir, bu durumda bilgisayar n z n çal flma sürati bir miktar düflecektir; özellikle de birden fazla yaz l m ayn anda çal fl yorsa bu s k s k bafl n za gelebilir. Sistem baz ifllemleri otomatik olarak yapt ndan sizden komut almadan bir uygulamayla meflgul oluyor olabilir; mesela üzerinde çal flmakta oldu unuz dokümandaki verilerin sabit diske kaydedilmesi gibi. Bu gibi durumlarda sistem bir miktar yüklenecektir, özellikle bilgisayar n z n kapasitesi çok yüksek de ilse yap lmakta olan ifllemlerin tamamlanmas için bir miktar süreye ihtiyaç vard r. Bir süre beklerseniz sistem gereken ifllemleri yap p bitirdikten sonra tekrar normale dönecektir. Bu arada bilgisayar n z n kasas üzerinde bulunan sabit disk çal flma fl n kontrol ederek herfleyin yolunda olup olmad n kontrol edebilirsiniz. E er bu küçük fl k yan p sönüyorsa ve sabit diskinizden çal flma sesleri geliyorsa, o zaman sistem normal iflliyor demektir, biraz beklemeniz yeterli olacakt r. Bu süre içerisinde herhangi bir flekilde sistemin iflleyiflini durdurursan z bu baz hatalarla karfl laflman za sebep olabilir. * PUCU> "Görevi Sonland r" komutunu verdi inizde seçili uygulaman n tamamen kapanaca- n unutmay n, ilgili veriler kaybedilebilir ve ifllemi durdurmak mümkün de ildir. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 45
TEMEL B LG LER B LG SAYAR ÇALIfiMADI INDA 2 Baz durumlarda bir çal flma hatas yüzünden sistem kilitlenebilir, bu durumda beklemek bir çözüm olmayacakt r. Bunun olup olmad n kontrol etmenin en iyi yolu sistemin halen çal fl p çal flmad na dair baz iflaretlere bakmakt r. Öncelikle fareyi oynatt n zda, e er imleç ekranda düzgün bir biçimde geziniyor, grafiklerde de bozulmalar olmuyorsa bir sorun yok demektir. Ayn zamanda klavyeden Num Lock ya da Caps Lock tufllar na basarak fl klar n n yan p yanmad na da bakabilirsiniz. E er sistem bu hareketlerinize belirtilen biçimde tepki vermezse o zaman bilgisayar yeniden bafllatman z gerekebilir, bunu nas l yapaca n z dördüncü maddede anlat lacakt r. 3 E er bir önceki maddede anlat lanlar yap yorsan z ve bilgisayar n z düzgün bir flekilde tepki veriyorsa o zaman sistem kilitlenmemifl demektir. Ancak yine de çal flman n aksamas mümkündür, özellikle sabit disk lambas nda herhangi bir aktivite gözlenmiyorsa o zaman çal flmakta olan uygulamalardan birinde bir problem meydana gelmifl olabilir. Bazen! D KKAT> Özelikle korsan kopya olarak ço alt lan yaz l mlar n kullan m sisteminizde s k s k hatalar oluflmas na sebep olabilir. Ço u yaz l m kopyalanmaya karfl özel kodlamalara sahiptir ve korsanlar kopyas n ç karabilmek için bu kodlarda de ifliklik yaparlar. Ancak bu de ifliklikler ço u zaman program n bütünlü ünü bozabilmekte, sonuçta uygulamalar düzgün çal flamamaktad r. Ayr - ca korsan kopyalardan sisteminize çeflitli virüslerin bulaflabilmesi de kuvvetle muhtemeldir. Kapat lmak istenen program halen çal flmaktaysa o zaman yaklafl k yirmi saniye içinde bu mesaj karfl n za ç - kacakt r. bir uygulama çal flmaya devam eder, ancak çeflitli sebeplerden dolay gerekeni yapamayabilir. Bu gibi durumlarda program bir tür k s r döngüye girebilir ve sonuçsuz bir biçimde çal flmaya devam eder. Sistem kaynaklar n tüketece- i ve sistemi gereksiz yere meflgul edece inden böyle bir durum bilgisayar n z neredeyse durma noktas na gelene dek yavafllatabilir. Çal flmaya devam edebilmek için buna sebep olan uygulamay bulman z ve kapatman z gerekecektir. Yapman z gereken klavyenizdeki CTRL, ALT ve DEL tufllar - na ayn anda bir defa basmakt r, böylece "Program Kapat" adl diyalog penceresi ekrana gelecektir. Bu pencerede o an sisteminizde çal flmakta olan uygulamalar n bir listesi görüntülenecektir. Burada görece iniz isimlerden baz lar ilk baflta size tuhaf gelebilir, çünkü çal flt ndan haberdar olmad n z uygulamalar da burada görebilirsiniz. flletim sistemi baz uygulamalar ihtiyaç duyuldu unda otomatik olarak çal flt r r, ancak kullan c n n dikkatini da tmamak için bunlar do rudan ekrana yans tmaz. Bu listede dikkat etmeniz gereken unsur, uygulama isimlerinden herhangi birinin yan nda parantez içinde "Yan t vermiyor" uyar s n n bulunup bulunmad d r. Karars z bir konuma gelmifl olan ve sistemi yavafllatan uygulama büyük ihtimalle budur, kendili inden kapanmas mümkün olmayabilece inden sizin taraf n zdan sonland r lmas gerekebilir. Bunu yapmak için fare ile üzerine t klayarak uygulaman n ad n seçili hale getirdikten Bu uyar dan sonra uygulama sonland r l r. sonra "Görevi Sonland r" tufluna t klaman z gerekir. Bu komutu verdikten sonra e er uygulama hemen kapanmazsa biraz bekleyin, yaklafl k yirmi saniye içinde ikinci bir diyalog kutusu ekrana gelecektir. E er uygulama düzgün bir biçimde kapanm yorsa o zaman ekrana gelen bu ikinci pencereden onay vererek onu kesin olarak sonland rabilirsiniz. 4 Baz durumlarda çal flan uygulamalar kapatmak mümkün olmayabilir; ya da al nan sonuç kullan c n n hofluna gitmeyebilir. Bu durumda CTRL, ALT ve DEL tufl kombinasyonuna iki kez üst üste basarak bilgisayar yeniden bafllatabilirsiniz. Ancak baz hallerde bilgisayar n z bu yönteme de cevap vermeyebilir, tamamen tepkisiz bir flekilde komutlar - CTRL, ALT, DEL tufl kombi- n za uymayabilir. O zaman durum ciddi demektir; sistemin kilitlenmesine yolaçan hata her neyse normal yollardan düzeltilmesi pek mümkün olmayabilir. Bu durumda yapman z gereken; bilgisayar n z n kasas üzerinde bulunan "Reset" tufluna basarak sistemi yeniden bafllatmakt r. Baz kasa modellerinde bu dü me bulunmayabilir, bu durumda "Power" olarak iflaretlenmifl güç dü mesine basarak cihaz kapatmal, yaklafl k 20 saniye kadar bekleyip sonra tekrar çal flt rmal s n z. fiunu hat rlatal m ki bilgisayar n z mecbur kalmad kça anlat lan son yöntemi kullanarak kapatmaman z gerekir. Bu durum genel sistem iflleyifl kurallar n n d fl na ç k lmas anlam na gelir ve özellikle sistem dosyalar nda baz kal c hasarlar oluflmas na sebep olabilir. Bu yüzden mümkün oldu unca bu yöntemden uzak durulmal, ancak son çare olarak baflvurulmal d r. nasyonuyla bu diyalog penceresini açabilirsiniz. 46 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER
V RÜSLER TEMEL B LG LER V RÜSLER Bilgisayarlarla biraz olsun ilgilenen herkes, virüslerden bahsedildi ini duymufltur. Bu konudaki en büyük problem abart l hikayeler ve masallard r denebilir. Virüsler hakk nda anlat lan en abart l ve bizce komik hikayeler, onlar n nas l olup da sabit diskleri yedi i ya da monitörleri patlatt hakk nda olanlard r. Eminiz ki bu sayfalara bir göz att ktan sonra siz de bu tür hikayelerin ne denli saçma oldu unu farkedeceksiniz. Ancak tabii ki bu virüs konusunu hafife alman z gerekti i anlam na gelmiyor, ne var ki baz basit önlemler alarak her an karfl - n za ç kabilecek olan bu tehlikeyi kolayl kla savuflturabilirsiniz. V RÜS NED R? Bildi iniz gibi virüsler gerçekte insanlarda çok çeflitli hastal klara sebep olan mikro-organizmalard r. Bilgisayar dünyas nda da buna benzer bir durum mevcuttur, ancak burada söz konusu olan "virüsler" canl varl klar de il, bilgisayara zarar vermek amac yla haz rlanm fl küçük programlard r. Bir "virüsün" bilgisayar üzerindeki etkileri hemen hemen gerçek virüslerin insanlar üzerindeki etkilerine benzer. Bilgisayar normal çal flma düzenini sürdüremez, verilen komutlar uygulayamaz bir hale gelir. Virüsler kendilerini benzer programlar ve veri dosyalar aras nda bulaflt rarak yay l rlar, genellikle bir virüsten etkilenmifl olan herhangi bir uygulama çal flt r ld nda o virüs de çal flt - * PUCU> Virüs tehlikesini asla gözard etmemeli ve gereken önlemleri almal s n z. Muhtemel bir virüs sald r s çok de erli bilgilerinizin bir anda yokolmas na sebep olabilir. r lm fl olur. Harekete geçen virüs ço unlukla esas ifli olan sisteme zarar verme faaliyetini sürdürürken, bir yandan da olas l klar de erlendirip kendini baflka programlar n içine kopyalar. Böylece virüs gittikçe ço al r ve her defas nda daha fazla uygulamay etkiler, daha çok dosyaya bulafl r. Günümüzde ortaya ç kan virüslerin ço- u kendini gizleyecek ve sistemdeki basit savunmalar aflabilecek özelliklere sahiptirler. Internet gibi genifl kitlelere hitap eden iletiflim yollar n kullanarak h zl bir biçimde çok say da bilgisayar sistemini etkilemeyi baflarabilirler, özellikle de hiçbir savunma önlemi al nmam flsa çok etkili olabilirler. Bilgisayar virüsleri hakk nda unutulmamas gereken bir di- er önemli özellik de, etkiledikleri sistemlerin onlara karfl herhangi bir ba - fl kl k kazanmad d r. Yani e er bir sistem belli bir virüsten etkilenmifl ancak sonradan ar nd r lm flsa, bu o sistemin ileride tekrar ayn virüsten etkilenmeyece i anlam na gelmez, o yüzden güvenlik önlemlerinin al nmas ihmal edilmemelidir. V RÜSLER NEREDEN GEL R? Dünya üzerinde bilgisayar sistemlerini etkileyen onbinlerce farkl virüs tipi bulunmaktad r, ayr ca her geçen gün bunlara yenileri eklenmektedir. Peki bu virüslerin kayna nedir, nereden gelmektedirler? Virüslerin asl nda küçük bilgisayar programlar oldu unu söylemifltik, yani onlar yaratanlar bilgisayar programc lar d r. Bir insan n oturup virüs yazmas - n n arkas nda çok farkl sebepler bulunabilir. Mesela genç bir programc ne denli yetenekli oldu unu göstermek için oldukça geliflmifl bir virüs yazabilir, fakat maalesef bu kifliler genellikle yetenekli olduklar oranda sorumluluk sahibi de ildirler, bu yüzden yapt klar iflin di er insanlara ne denli çok zarar verebilece ini genellikle göz ard ederler. Baz lar ise virüsleri bir intikam arac olarak kullanmay seçerler. Bu kifliler genellikle sorunlu insanlard r, mesela eski çal flt klar firmay ya da belki tüm toplumu bafllar na gelenlerden ötürü sorumlu tutar ve intikam almak için virüslerden faydalanmaya kalkarlar. Ancak bafllang çtaki amaç ne olursa olsun, bir kez yay lmaya bafllayan bir virüsü kontrol etmenin imkan pek yoktur, bu yüzden genellikle dünyan n dört bir yan ndaki insanlar ayn flekilde etkilenebilirler. Bazen virüsleri gerçekte anti-virüs yaz l mlar haz rlayan firmalar n yaratt ve yayd söylenir. Ancak bu pek olas de ildir, çünkü bu tür yaz l mlar üreten firmalar genellikle böyle yasad fl bir ifl yapmaya cesaret edemeyecek kadar göz önündedirler. Ayr ca hemen hepsi kiflisel kullan c lara yönelik anti-virüs yaz l mlar - n Shareware ya da Freeware olarak piyasaya sürmekte, genellikle bundan pek fazla para kazanmamaktad rlar. Bu gibi firmalar n esas gelir kayna n bü- Norton Antivirus yaz l m nda kontrol edilecek sabit diskin seçilmesi. Seçilen sabit disk kontrol edilmektedir. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 47
TEMEL B LG LER V RÜSLER * PUCU> yi bir anti-virüs yaz l m kullan yor olsan z bile yine de önemli dosyalar n yede ini almay ihmal etmeyin. Çünkü bazen virüs bulaflm fl dosyalar "temizlenirken" içlerindeki veriler bozulabilir ya da kaybolabilir. yük kurulufllara sunduklar yaz l msal güvenlik hizmetleri oluflturmaktad r, o yüzden bu "komplo teorisi" pek ak lc de- ildir. V RÜS TÜRLER Daha önce de belirtti imiz gibi virüsler küçük programlard r ve girdikleri sisteme yap lar na uygun bir biçimde zarar vermeye çal fl rlar. Genel olarak bir virüsün ne yapt ve nas l bulaflt bilinirse ona göre önlem al nabilir. Virüsler ço- unlukla kendilerini çal flt r labilen bir program n ya da bir veri dosyas n n içine gizlerler, bu yüzden özel yaz l mlar kullan lmadan bulunmalar ve imha edilmeleri pek mümkün de ildir. Bunun d fl nda nas l sald r ya geçtikleri, ne gibi hasarlar verdikleri ya da kendilerini ne tür dosyalar n içine gizlemeyi tercih ettiklerini basit bir s n fland rmayla anlatmak pek mümkün de ildir, çünkü say lar ve çeflitleri gerçekten oldukça fazlad r. B R V RÜSÜN VARLI INI ANLAMAK Virüsler çok farkl yap lara sahip olduklar ndan bilgisayar n za bulaflt klar nda de iflik belirtiler gösterebilirler. Bu * PUCU> E er bilgisayar n zda virüs bulundu undan flüpheleniyorsan z hemen harekete geçin ve anti-virüs yaz l mlar kullanarak sistemi kontrol edin. E er beklerseniz virüsün daha da çok yay lmas ve hasar vermesi olas l artacakt r. TBAV adl bir baflka anti-virüs yaz l m. belirtileri her zaman anlaman z mümkün olmayabilir, çünkü baz virüsler harekete geçen kadar kendilerini gizlemeyi çok iyi baflar rlar. Mesela baz lar belirli bir tarihte harekete geçerken, bir baflka virüs tipi çal flmak için bilgisayar n birkaç kere yeniden bafllat lmas n ya da belirli bir uygulaman n birkaç defa çal flt r lmas n bekleyebilir. Bu gibi virüsleri onlar sald - r ya geçmeden tesbit etmek genellikle pek mümkün de ildir, ancak iyi bir antivirüs yaz l m kullan larak ortaya ç kar - labilirler. Baz virüsler ise çeflitli flekillerde varl klar n aç a ç karan ipuçlar verebilirler, mesela kendini yaymaya çal flan bir virüs sabit disk üzerindeki bofl alan n flüpheli bir biçimde azalmas na yolaçabilir. Baflka bir tür virüs ise bulaflt dosyalar n isimlerinde ya da büyüklüklerinde de ifliklik yaparak kendini belli edebilir. E er hiçbir yeni veri kaydetmedi iniz halde sabit disk alan gittikçe azal yorsa ya da günlük tutmak amac yla açt n z bir metin belgesinin boyutu flüpheli bir biçimde artm flsa, yolunda gitmeyen birfleyler oldu unu düflünme zaman gelmifl demektir. Virüsler verdikleri zarar aç s ndan da çok çeflitlidirler, baz virüsler bu aç dan oldukça masum say labilecek ifller yaparlar, mesela belirli bir olay n y ldönümünde ekranda bir mesaj göstermek gibi. Ancak hepsi bu kadar tehlikesiz de ildir, birço u program ve veri dosyalar n kurtar lamayacak flekilde bozarlar, hatta tüm sabit disk üzerindeki verinin bozulmas na sebep olarak bilgisayar n aç lmas n dahi imkans z hale getirebilirler. E er bilgisayar sadece oyun oynamak TBAV belirtilen sabit disklerde virüs taramas yapmakta. için kullan yorsan z bu büyük bir tehdit gibi gelmeyebilir, ama iflyerinizdeki bilgisayar aç p da tüm müflterilerinizin verilerini içeren dosyan n ortadan kayboldu- unu görmek oldukça can s k c bir deneyim olabilir. Baz virüsler çal fl rken bilgisayar n performans n oldukça yavafllatabilirler, ancak günümüzde kullan lan yüksek h zl bilgisayarlarda bunu farkedebilmek gerçekten güç olacakt r, o yüzden bu tek bafl na bir belirti olamaz. Çok s k bahsedilen ve korkulan olas l klardan biri de virüslerin bilgisayar parçalar na fiziksel hasar vermesi olas l d r. Ne var ki bu pek ciddi bir olas l k de ildir, henüz sabit disk motorunu yakan ya da monitörü patlatabilen bir virüse rastlanmam flt r, çünkü bir program n tek bafl na bunu yapabilmesi mümkün de ildir. Bilgisayar n anakart üzerindeki Bios chip inin içindeki program bozabilen bir virüsün varl iyi bilinmektedir, ancak burada da donan msal de il yaz l msal bir hasar söz konusudur ve chip yeniden programlanarak çal fl r hale getirilebilir. Sonuç olarak ne yaparlarsa yaps nlar virüsler pek faydal programlar de ildirler ve onlara karfl önlem al nmal d r. yi bir anti-virüs yaz l m kullanmak, kayna- flüpheli dosyalara dikkatli yaklaflmak ve önemli dosyalar n yedeklerini alarak bunlar güvenli bir ortamda korumak izlenecek en iyi yoldur. E er herfleye ra men virüs sald r s na u rarsan z o zaman bu konuda daha bilgili bir uzman n yard m n istemekten kaç nmay n. 48 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER
FONTLARI KULLANMAK TEMEL B LG LER FONTLARI KULLANMAK Windows alt nda herhangi bir kelime ifllem yaz l m ile çal fl rken ekranda ne görüyorsan z yaz c ç kt s nda da ayn s n bulabilirsiniz. Eski dönemlerde kelime ifllem yaz l mlar yla çal flmak bu denli kolay de ildi, kullan labilen tek harf tipi daktilo harfleriydi ve yaz c lar da pek yetenekli olmad ndan metin ka t üzerine bas ld nda ortaya ç kacak sonucu kestirmek pek mümkün olmazd. Bugün ise bir metin üzerinde farkl uygulamalar yapabilmek ve bunlar aynen ka t üzerine aktarabilmek mümkündür. Yaz c lar n daktilolar n yerini almas sadece daha h zl ve kolay bir çal flma sa lamakla kalmam fl, ayn zamanda iflin estetik yönünü de güçlendirmifltir. Bir metni düzenlerken farkl fontlar ve uygulamalar kullanarak anlatmak istediklerinizi daha iyi vurgulayabilir, çok daha derli toplu belgeler haz rlayabilirsiniz. Ayn flekilde size ulaflan bir belgenin düzenine ve haz rlan fl tarz na bakarak karfl n zdaki insan hakk nda belirli fikirler edinebilmeniz de mümkündür. Metin editörleri çok de iflik tiplerde yaz karakterlerini kullanc n n hizmetine sunarlar, bu karakterlere genel olarak "font" ad verilir. Her font tipinin bir ad vard r, mesela Times New Roman, Courier ya da Arial gibi. Genellikle bir döküman haz rlarken metnin tümünde ayn fontu kullanmak iyi sonuçlar verir, ancak istenirse tabii ki farkl fontlar ayn metin içinde kullan labilir. Ayr ca bu fontlar metine farkl flekillerde uygulamak da mümkündür, onlar e ik (italik), kal n ya da alt çizili olarak kullanabilirsiniz. METN VURGULAMAK Word kelime ifllem yaz l m yla çal fl rken farkl yöntemler kullanarak metin içinde bir bölümü dikkat çekici hale getirebilirsiniz. Çal - fl rken vurgulu bir biçimde yazmak istedi- inizde tüm yapman z gereken Word çal flma penceresinin üst k sm nda bulunan araç çubu undan uygun tufla basmakt r. K, T ve A simgeleriyle belirtilmifl olan bu tufllar s ras yla yaz - n n kal n, italik ya da alt çizili olarak yaz lmas - n sa larlar. E er önceden yaz lm fl olan bir metin parças n bu yöntemlerden birini kullanarak vurgulu hale getirmek isterseniz, o zaman tüm yapman z gereken o metin parças n blok halinde seçmek ve sonra da uygun tufla t klamakt r. Word metin editörü yaklafl k 70 tip font içerir. Burada araç çubu unu ve gereken tufllar görebilirsiniz. talik, kal n ve alt çizili tip yaz örnekleri görülmekte. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 49
TEMEL B LG LER FONTLARI KULLANMAK YABANCI D L DESTE Genellikle Windows iflletim sistemleri ve Word gibi Microsoft ürünü di- er ofis uygulamalar sat ld klar ülkelerin dilinde haz rlan rlar. Bu yüzden farkl alfabelerde bulunan karakter tipleri ve fontlar her Word sürümünde bulunmaz. Ancak Latin harfleri ve yaz tipleri hemen tüm Word sürümlerinde standart olarak bulunmaktad r, bu sayede farkl bir dilde, mesela ngilizce, yaz lm fl olan metinleri rahatça okuman z mümkündür. Buradan yaz tipi boyutunu ayarlayabilirsiniz. * PUCU > YAZI T P BOYUTU Harflerin ve font tiplerinin ekrandaki boyutlar "nokta" (Point) birimi temel al narak ölçülür. Bir "nokta" yaklafl k olarak 0.33 mm boyundad r, nokta ölçümü özellikle metinlerin bask ya haz rlanmas nda önemlidir ve bunun Modern bir metin editöründe farkl amaçlarla kullanabilece iniz pek çok farkl türde font mevcuttur: Times New Roman: Kolay okunabilen bir font oldu undan özellikle düz metinler için idealdir. Arial: Özellikle bafll klarda kullan lmaya elveriflli bir font türüdür. Fontlar d fl nda vurgulamalar da kullanarak metinlerinizi daha etkili olacak bir flekilde düzenleyebilirsiniz. boyutu araç çubu undan de ifltirilebilir. Nokta miktar n belirleyen kontrol tuflu font seçim penceresinin hemen sa taraf nda yer al r. Bir metin düzenlerken unutulmamas gereken unsur, harf boyutunun okunamayacak denli küçük olmamas na dikkat edilmesi gerekti idir. FONT ÇEfi TLER Yazarken kullanmak istedi iniz font türünü ekran n üst k sm ndaki pencereden seçebilirsiniz. Word ya da baflka herhangi bir metin editörü genellikle s radan bir kullan c n n iflini görecek say - da font içermektedir, ancak e er daha fazla çeflit font istiyorsan z bunlar ayr ca sisteme eklemeniz gerekir. Farkl tür fontlar Internet baflta olmak üzere pek çok kaynaktan sa layabilirsiniz, ancak unutmay n ki bunlar sabit disk üzerinde bir miktar yer iflgal edeceklerdir. MET NDE DÜZEN SA LAMAK Tabii ki bir metni düzenlerken istedi iniz kadar çok türde font kullanabilirsiniz, ancak her zaman oldu u gibi bu konuda da ölçülü olmak iyidir. Aksi takdirde çal flman z n sonuçlar göze hofl görünmeyebilir, hatta ortaya oldukça karmafl k ve anlams z görünen sonuçlar ç kabilir. E er metinde belirli k s mlar vurgulamak istiyorsan z o zaman farkl font türlerinden ziyade yukar da bahsedilen vurgulama yöntemlerini kullanman z tavsiye edilir, sonuçlar çok daha tatminkar olacakt r. Farkl fontlarla haz rlanm fl bir metin görülmekte. 50 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER
FARE AYARLARI WINDOWS FARE AYARLARI Windows iflletim sisteminde çal fl rken farenizi sizinle uyumlu olacak flekilde ayarlayabilirsiniz. Windows iflletim sistemi farenizi kullan rken rahat olabilmeniz için pek çok farkl ayar yapabilmenize imkan tan r. Bu ayarlar yapabilmek için öncelikle "Bafllat" tuflu menüsünde bulunan "Ayarlar" seçene i alt menüsüne girmeniz, oradan da "Denetim Masas " fl kk na t klaman z gerekmektedir. "Denetim Masas " penceresi aç ld nda orada pek çok farkl simgenin bulundu unu göreceksiniz, bunlar farkl donan m ve yaz l m ayarlar yapabilmenize imkan tan yan diyalog kutular n açmaya yararlar. fiimdilik bizim ilgilendi imiz simge "Fare" ad n tafl yan ve bir fare fleklinde oland r. Bu simgeye çift t klayarak "Fare Özellikleri" adl ilgili diyalog kutusunu aç n, burada üç temel bölüm bulunmaktad r. Bu bölümlerden herbiri farenin farkl ayarlar n yapabilmenize imkan tan r, farkl bölümlere geçebilmek için diyalog kutusunun üst k sm ndaki etiketlere t klaman z yeterlidir. "Fare Özellikleri" diyalog kutusundaki ilk seçenek "Dü meler" ad n tafl yan bölümdür. Buradan öncelikle fareyi sa ya da sol elinize göre ayarlayabilirsiniz, böylece sa ve sol fare tufllar n n görev de ifltirmesini sa layabilirsiniz. Bu k s mdaki bir di er ayar da fareyle yapt n z çift t klama ifllemlerinin h z n ayarlaman z sa lar. Ekrandaki kayd rma çubu u yard m yla iki t klama aras ndaki süreyi de ifltirebilirsiniz, süreyi test etmek için de "S nama alan " adl k s m kullanabilirsiniz. Bafllat tuflundan önce Ayarlar ve sonra da Denetim Masas seçene ine t klay n. Aç lan pencereden "Fare" simgesine çift t klay n. Dü meler k sm nda çift t klama h z n ayarlayabilir ve s nayabilirsiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 25
WINDOWS FARE AYARLARI flaretçiler k sm ndan imleç modellerini de- ifltirebilirsiniz. Fare Özellikleri diyalog kutusunun ikinci k sm " flaretçiler" ad yla belirlenmifltir, buradan Windows iflletim sisteminin çal flma esnas nda kulland çeflitli imleçleri farkl tipte olanlarla de ifltirebilirsiniz. Normal ayarlar geçerli oldu- unda standart Windows imleçleri kullan - lacakt r, ancak e er isterseniz çeflitli tipte imleç modellerini baflka kaynaklardan bulup yükleyebilirsiniz. Farkl imleç modelleri çal flma esnas nda bilgisayar n zla aran zda iletiflim kurulmas na yard mc olduklar ndan oldukça önemlidirler, bu yüzden nispeten kolay anlafl l r modeller seçmenizi tavsiye ederiz. "Fare Seçenekleri" diyalog kutusundaki üçüncü k s m "Hareket" ad n tafl r, buradan farenizin ekrandaki hareketlerini ayarlayabilirsiniz. Bu k s mda iki adet kayd rma çubu u fleklinde tasarlanm fl ayar bulunur. Bunlarda " flaretçi h z " adl ilk ayar çubu u fare imlecinin ekranda ne h zla hareket edece ini belirlemenize imkan tan r. Mesela nispeten küçük bir monitörle çal fl yorsan z imleç h z n yavafllatman z özellikle yüksek ekran çözünürlüklerinde daha kolay çal flman z sa layacakt r. E er monitörünüz büyükse ama çal flma masan - z n üzerinde fareyi hareket ettirecek alan darsa o zaman h z yükseltmek daha iyi bir seçimdir. Buradaki ikinci ayar ise " flaretçi izi" olarak belirtilmifltir, e er " flaretçi izlerini göster" seçene i iflaretlenmiflse o zaman imleç ekranda dolaflt r l rken arkas nda yavaflça kaybolan bir iz b rakacakt r. Kayd rma çubu u yard m yla da imlecin ard nda b rakt izin boyutunu ayarlayabilirsiniz. Bu özellik öncelikle baz LCD monitörlerde imlecin ekranda daha kolay takip edilebilmesini sa lar, e er kaliteli bir katot tüp tipi monitör kullan yorsan z o zaman bunu açman za pek gerek olmayacakt r. Burada anlat lan ayarlar Windows içinde bulunan standart fare ayarlar d r, ancak ne var ki e er fazladan özellikleri bulunan geliflmifl bir fare kullan yorsan z ve sürücülerini de do ru kurmuflsan z, o zaman bu pencereye baflka yeni seçenekler de eklenebilir. Mesela üzerinde fazladan tufllar ve kayd rma tekerleri bulunan bir farenin bu özelliklerini de ayarlayabilmenize imkan sa layacak yeni seçenekler sürücülerini kurdu unuzda "Fare Özellikleri" ekran na eklenebilir. Windows alt nda fareyle ilgili yapt n z ayarlar genellikle çal flt rd n z farkl uygulamalarda da etkinli ini korur, ancak baz yaz l mlar tamamen iflletim sisteminden ba ms z olarak farenizi ayarlayabilmenize imkan tan yabilirler. Buna en iyi örnek, bilgisayar oyunlar d r. Bu gibi etkileflimli uygulamalar genellikle farenizin uygulaman n özelliklerine uygun bir biçimde ayarlanabilmesine imkan tan rlar. Ancak bu ayarlar sadece o program için geçerli olaca ndan baflka uygulamalarda ya da iflletim sisteminde yapt n z fare ayarlar n de ifltirmeyeceklerdir. Hareket k sm ndan fare imlecinin ekrandaki h z n belirlemeniz mümkündür. SOLAKLAR Ç N FARE AYARLARI Piyasada sol elini kullananlar için özel olarak tasarlanm fl fareler sat lmaktad r, ancak yine de bunlar n do ru bir biçimde ayarlanmas gerekir, aksi takdirde Windows kendi bafl na farenin modeline karar veremez. Ancak e er bu tip farelerden bulamazsan z, o zaman flekil olarak sol elle kullan ma müsait olan bir fareyi de "Fare Seçenekleri" k sm ndan do ru bir biçimde ayarlayarak rahatl kla kullanabilirsiniz. 26 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS
PENCERELER ARASINDA DOLAfiMAK WINDOWS PENCERELER ARASINDA DOLAfiMAK Bazen birden fazla uygulama ile çal fl rken pencereler aras nda geçifller yapman z gerekebilir. Windows iflletim sistemi ayn anda birden fazla uygulamay çal flt rabilme kapasitesine sahip olan bir yap dad r. Genellikle masaüstünde birden fazla program çal fl yor olabilir ve sizin de zaman zaman bunlar aras nda geçifller yapman z gerekecektir. Fareyi kullanarak ekranda üst üste y lm fl gibi görünen program pencerelerinden herhangi birine geçebilmeniz mümkündür, ancak e er çok say da pencere aç ksa o zaman bu yöntem zaman alacak ve s k c olacakt r. Biz size burada ekrandaki pencereler aras nda h zl bir biçimde nas l gezinebilece inizi gösterece iz. 1-Öncelikle birkaç farkl uygulama bafllat n ve birkaç tane de klasör aç n. Ekranda bir sürü pencere belirecektir, bunlar n herbiri ekran n alt ndaki görev çubu u üzerinde de simgesel olarak yer al rlar. 2-fiimdi de ALT tufluna bas n ve onu bas l tutarak TAB tufluna bas n. Ekranda o an aç k olan pencerelerin listesini simgelerle gösteren küçük bir pencere belirecektir. 3-ALT tuflunu bas l tutmaya devam edin, flimdi tekrar TAB tufluna bir kez daha bas n. Listede o an kutu içinde görünen simge seçili olan uygulamaya aittir, Tab tufluna her bas fl n zda, seçim kutusu simgeler üzerinde sa a do ru hareket edecektir. Seçim kutusu aktif hale getirmek istedi iniz pencerenin üzerine geldi inde ALT tuflunu b - rakman z yeterlidir, böylece seçilen uygulama ekranda ön plana ç kacakt r. * PUCU> TAB tuflunu klavyenizin sol taraf nda bulabilirsiniz, bu tufl bazen çift ok simgesiyle de belirtilir. Uygulama pencereleri aras nda dolaflman n bir di er yolu da ekran n alt k sm nda bulunan görev çubu unu kullanmakt r. Görev çubu u o an çal flmakta olan tüm uygulamalar n ve aç k pencerelerin simgelerini gösterir, bu simgelerden bas l durumda olan o an aktif durumda demektir. Fare imleciyle istedi iniz simgenin üzerine bir kez t klayarak o pencereye geçebilirsiniz. Aktif pencerenin simgesine tekrar t klarsan z o zaman da pencere yeniden görev çubu u üzerinde simge durumuna küçültülür. HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 27
WINDOWS PENCERELER ARASINDA DOLAfiMAK TASKMAN Windows iflletim sistemi, pencereler aras nda dolaflmak ve onlar n baz özelliklerini ayarlamak amac yla haz rlanm fl özel bir uygulamaya da sahiptir. Taskman adl bu uygulamay Bafllat tuflundan çal flt rabilirsiniz, e er orada uygulaman n k sayol simgesi mevcut de ilse o zaman "Bul" seçene ini kullanarak yerini saptayabilir, ya da "Çal flt r..." seçene inden do rudan ad n girerek çal flt rabilirsiniz. TASKMAN NE fie YARAR? Taskman uygulamas sadece pencereler aras nda dolaflman za de il, ayn zamanda aç k olan pencerelerin pek çok ayarlar n de ifltirebilmenize de imkan tan r. Bu uygulama çal flt r ld nda kendi özel penceresi içinde harekete geçer ve komutlar - n z bekler. Pencerenin içinde o an çal flmakta olan uygulamalar n bir listesi görülür, bu listedeki seçeneklerden birine t klayarak o uygulamaya geçebilirsiniz. Üst k s mdaki seçeneklerden "Dosya" fl kk n kullanarak yeni bir uygulama çal flt rabilmeniz de mümkündür. Yine üst k s mda bulunan "Pencereler" seçene i ise size pek çok ifllem yapma imkan tan r. Buradan seçili uygulaman n kapat lmas n sa layabilir, ayr ca uygulaman n ekrandaki yerini ayarlayabilirsiniz. sterseniz uygulama penceresini açabilir ya da görev çubu unda bir simge haline dönüfltürebilirsiniz. Taskman ayr ca tüm bu seçenekleri ayn anda birden fazla uygulama için kullanabilmenize de imkan sa lar, tüm yapman z gereken penceredeki simgeleri fareyle t klayarak seçerken klavyeden CTRL tuflunu bas l tutmakt r. Bundan sonra verece iniz komutlar seçili durumdaki tüm uygulamalar etkileyecektir. Son olarak yine ekran n üst k sm nda bulunan "Seçenekler" menüsü baz özel ve faydal ayarlar yapabilmenizi sa lar. Mesela "Her zaman üstte" fl kk n seçerek o an seçili olan uygulaman n ekranda baflka pencereler taraf ndan asla kapat lmamas n sa layabilirsiniz. * PUCU> Taskman özellikle ayn anda pek çok uygulama penceresiyle çal fl rken bir hayli faydal olabilir. CTRL tufluna bas l tutarak birden fazla uygulamay seçebilmek ve bunlar n verilen komutlardan ayn anda etkilenmesini sa lamak oldukça iyi bir özelliktir. 28 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS
PROGRAMLARIN OTOMAT K BAfiLATILMASI PROJELER PROGRAMLARIN OTOMAT K BAfiLATILMASI Windows iflletim sistemi kullan c taraf ndan kendi özel ihtiyaçlar na göre ayarlanabilen esnek bir yaz l md r. Burada sizlere Windows istedi iniz özel koflullara uygun bir biçimde nas l çal flt r labilir onu gösterece iz. Burada Windows aç l rken nas l istedi iniz özel uygulamalar da çal flt r r onu anlataca z. Her ne kadar biz belirli uygulamalar örnek olarak kullanacak olsak da unutmay - n z ki genel kaideler ayn - d r. Yani buradaki yöntemi takip ederek istedi iniz farkl uygulamalar n bilgisayar çal flt r l rken haz r olarak bafllat lmas n sa layabilirsiniz. BAfiLANGIÇ KLASÖRÜ Windows iflletim sistemi aç l rken otomatik olarak bafllat lacak olan programlar n bir listesi "Bafllang ç" isimli klasörün içinde depolan r. "Bafllat" tuflu menüsünden "Programlar" ve "Bafllang ç" fl klar na girerek bu klasördeki uygulamalar n bir listesini görebilirsiniz. Burada ad görülen tüm uygulamalar Windows iflletim sistemi aç - l rken onunla beraber arka planda çal flmaya bafllayacaklard r. E er sistem aç l rken otomatik olarak çal flmas n istedi iniz bir uygulama varsa, o zaman tüm yapman z gereken "Bafllang ç" klasörü içine bu uygulaman n bir k sayolunu kaydetmektir. Bunu yapabilmek için öncelikle Windows Gezgini uygulamas n çal flt r n ve afla daki ad mlar takip edin. 1 Öncelikle Gezgin yard m yla "C:\Windows\Start Menu\Programlar\Donat lar" yolunu takip ederek "Hesap Makinesi" isimli k sayolu bulun. 2 Bu k sayolun üzerine sa tuflla t klay n ve aç - lan menüden "Kopyala" emrini verin. 3 fiimdi yine Gezgin i kullanarak "C:\Windows\Programlar\Bafllang ç" yolunu izleyerek uygun klasöre ulafl n. Burada klasörün içine sa tuflla t klay n ve aç lan menüden "Yap flt r" komutunu verin. Böylece "Hesap Makinesi" adl k sayolun bir kopyas n da buraya aktarm fl oluyorsunuz. * PUCU> Windows iflletim sisteminin farkl dil seçeneklerinde piyasaya sürüldü ünü unutmay n. Orijinal ngilizce sürümde "Bafllang ç" klasörünün ad "Start Up" olarak geçmektedir, özellikle ngilizce haz rlanm fl baz programlar hangi sürümü kulland n za dikkat etmeden yeni bir "Start Up" klasörü oluflturabilirler, ancak geçerli klasör sizin kulland n z sürümün diline uygun olarak adland r lm fl oland r. HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER 29
PROJELER PROGRAMLARIN OTOMAT K BAfiLATILMASI 4 "Hesap Makinesi" adl k sayolu "Bafllang ç" klasörü içine kopyalad ktan sonra üzerine tekrar sa tuflla t klayarak "Özellikler" menüsünü açabilirsiniz. Buradan k sayolun baz ayarlar n de ifltirebilir, farkl bir simgenin kullan lmas n sa layabilirsiniz. Ayr ca yine buradan uygulaman n h zl çal flt r lmas için bir k sayol tufl kombinasyonu da atayabilirsiniz. 5 "Özellikler" diyalog penceresinde "K sayol" etiketine t klayarak ilgili k s ma geçin. Burada uygulaman n çal flt r l rken "Simge durumuna küçültülmüfl" olarak bafllat lmas n seçin. E er "Normal pencere" fl kk n seçerseniz uygulama masaüstüne yay lm fl olarak çal flt r lacakt r, ancak tabii baz uygulamalar n boyutlar n ayarlamak mümkün de ildir. Buraya kadar olan ad mlar n e er do ru olarak yapt ysan z, Windows yeniden bafllat ld nda "Hesap Makinesi" uygulamas da bafllang çta otomatik olarak çal flacak ve görev çubu u üzerinde bir simge olarak emirlerinizi bekleyecektir. Ancak unutmaman z gereken birkaç detay var, öncelikle "Bafllang ç" klasörüne koyaca n z her uygulama iflletim sisteminin aç lmas için gereken süreyi bir miktar uzatacakt r. Ayr ca baz uygulamalar buraya yerlefltirmek hatalara sebep olabilir, mesela çal flmak için özel bi CD-ROM un sürücüye yerlefltirilmesini gerektiren bir oyunu "Bafllang ç" klasörüne yerlefltirmek iyi bir fikir de ildir. Bu yüzden bafllang çta çal flt r lmak üzere nispeten küçük ve gerekli uygulamalar seçmenizi tavsiye ederiz. * PUCU> E er seçti iniz uygulaman n bafllang çta tam ekran çal flt r lmas n istiyorsan z o zaman k sayol ayarlar nda "Normal Pnecere" fl kk n seçmeniz yeterlidir. Böylelikle uygulama tam ekran çal flacak ve derhal komutlar n z almaya haz r olacakt r. 30 HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER
INTERNET ÜZER NDE MÜZ K INTERNET INTERNET ÜZER NDE MÜZ K Bu kez sizler için Internet üzerindeki müzikle ilgili siteleri gözden geçirdik. Bu sitelerin bir k sm müzikseverler taraf ndan haz rlan r, bir k sm da çeflitli müzik gruplar n n kendi profesyonel sunumlar d r. Yahoo ve Altavista gibi arama motorlar size müzik konulu pek çok sitenin adresini sa layabilir. MTV Dünyada müzik yay n yapan en popüler televizyon kanal olarak bilinen MTV nin ayn zamanda web üzerinde de bir sitesi oldu unu biliyor muydunuz? www.mtv.com adresinde bulabilece iniz site t pk televizyon yay n nda oldu u gibi ziyaretçilere müzik dünyas ndaki geliflmelerle ilgili haberleri ulaflt rmak amac yla haz rlanm fl. Oldukça genifl bir haber içeri ine sahip olan site düzenli ve s k bir biçimde güncelleniyor, böylece ziyaretçilerin her zaman müzik dünyas ndan yeni haberler alabilmesine imkan tan yor. Haber d fl nda MTV de bulabilece iniz bir di er unsur da özellikle müzik konusunda arama yapan bir arama motoruna sahip olmas, bu sayede herhangi bir grup hakk nda veri toplamak kolaylafl - yor. Ayr ca bu arama motoru sayesinde video klipler ya da müzik kay tlar n bulmak da daha kolay olabiliyor. Bunlar n d fl nda tabii ki çeflitli sohbet ve al flverifl seçenekleri de sunan site büyük miktarda ziyaretçinin ilgisini çekiyor. QUEEN Bugün her ne kadar ço u insan için Queen art k yaflamayan bir grup olsa da, Internet üzerindeki sayfalar hâlâ canl ve pek çok ziyaretçinin ilgisini çekmeye devam ediyor. Düzenli olarak güncellenen sitede grup üyelerinin çeflitli resimlerini ve özgeçmifllerini bulmak mümkün. Müzik tarihinde önemli bir yere sahip olan grupla ilgili detayl bilgi bulmak istiyorsan z o zaman www.queenonline.com adresinden bu siteye ulaflabilirsiniz. Site ayn zamanda grupla ilgili olarak oluflturulmufl pek çok farkl siteye de ba lant lar içeriyor, ayr ca Queen fanlar n n tan flabilmesi ve sohbet edebilmesine de imkan sa layan seçenekler mevcut. Bunun haricinde grupla ilgili albümler ve çeflitli hediyelikler gibi fleyleri nerelerde bulabilece inizi de gösteren bir al flverifl rehberine sitede yer verilmifl. E er HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 49
INTERNET INTERNET ÜZER NDE MÜZ K Queen seviyorsan z kesinlikle bu siteyi ziyaret etmenizi tavsiye ederiz. U2 Dublin kökenli bir grup olan U2 için haz rlanm fl olan bu sitenin adresi de oldukça ilginç, ona www.wherethesitehasnoname.com adresinden ulaflabilirsiniz. Bu sitede grup hakk nda oldukça detayl bilgilere yer verilmifl, her eleman n resimleri ve özgeçmiflleri de unutulmam fl. Ayr ca grubun bugüne dek ç kard tüm albümleri ve parçalar n sözlerini ar yorsan z onlar da burada bulabilirsiniz. Çeflitli al flverifl rehberlerine ve sohbet seçeneklerine de yer verilen sitede ayr ca U2 konulu screensaver yaz l mlar gibi orijinal fleyleri de bulabilmek mümkün. Grup üyeleri oldukça farkl ve ilginç bir detay siteye eklemeyi de unutmam fllar, kendileri için önemli say lan yerleri gösteren detayl bir gezi haritas n burada bulabilirsiniz. Ayr ca yine grupla ilgili di er sitelere ve fanzinlere de ba lant lar içeren site en s k U2 hayran n bile tatmin edebilecek kadar iyi haz rlanm fl. YAHOO! VE MÜZ K Bu sayfa YAHOO! arama motoru sitesinin bir parças d r ve ziyaretçilerin hemen her türden müzikle ilgili bilgilere ulaflabilmesini sa lamak amac yla haz rlanm flt r. Buradan herhangi bir sanatç ya da müzik grubunu aratabilir, eserleri ve hayat hakk nda bilgi bulabilirsiniz. Ayr ca yine herhangi bir sanatç hakk nda yaz lm fl eserleri, makaleleri ve elefltirileri de buradan aratabilirsiniz. Yahoo! Music sitesinde, her zaman indirilecek bir albüm bulabilmek mümkündür, ayr ca e er gerekirse uygun çal c yaz l m da bulabilirsiniz. Bunun haricinde müzik dünyas yla ilgili genifl bilgi alabilece iniz, en son olaylar hakk ndaki haberleri bulabilece iniz bir bölüm de burada yer almaktad r. Yahoo! Music sayfalar na music.yahoo.com adresinden ulaflabilirsiniz. GLOBAL MUSIC NETWORK Internet üzerinde tabii ki sadece modern müzik türleri hakk nda bilgi bulunmaz, mesela bu sitede daha klasik türler ve özellikle jazz hakk nda pek çok veri depolanm flt r. www.gmn.com adresine ba land n zda klasikler ve jazz hakk nda pek çok haber alabilece inizi göreceksiniz. Ayr ca bu site indirebilece iniz pek çok müzik parças da içermektedir, e er isterseniz albümleri oldukça ucuza sat n alabilece iniz bir al flverifl k sm da mevcuttur. Ziyaretçiler aras nda s k s k çekilifller düzenlenmekte, hediye olarak da albümler da t lmaktad r. Tabii klasik ve jazz bestecileri hakk nda arama yapman za imkan tan yan özel arama motorunu da unutmamal y z. Bu tür müzikten hofllan yorsan z bu adrese u ramay ihmal etmeyin. MTV EUROPE En popüler müzik kanal olan MTV nin Avrupa versiyonu olan bu sayfay www.mtve.com adresinde bulabilirsiniz. Sitenin genel yap s Amerikan versiyonundan bir hayli de iflik, daha ziyade MTV de yay nlanan televizyon programlar konu al n yor. Çeflitli gruplar n video klipleri ve listelerdeki yerleri de iflleniyor. Ayr ca MTV de çal flan VJ ler ve hayatlar hakk nda bilgi almak istiyorsan z bunun için de bir bölümün ayr ld n bilmelisiniz. Bunlar n d fl nda di er ziyaretçilerle sohbet edebilece iniz bölümler, MTV yay n programlar ve müzikle ilgili pek çok baflka konuyu bu sitede bulabilirsiniz. 50 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET
ICQ NASIL KULLANILIR? INTERNET ICQ - NASIL KULLANILIR? ICQ yaz l m n bilgisayar n za kurmak ve sonra da kay tl bir kullan c haline gelmek son derece kolay bir ifllemdir. Program n kurulumu afla da ayr bir bölümde basitçe anlat lmaktad r. Kurulum tamamland ktan sonra ICQ ilk kez çal flt r ld nda e er Internet ba lant n z varsa ana sunucuya ba lanarak kay t ifllemini bafllatacakt r. Kay t ifllemi sadece size özel bir kimlik numaras alabilmenizi sa lar, bu sayede program gerekti i biçimde çal flabilecektir. Bu kay t ifllemi ücretsizdir, ayr ca oldukça da kolayd r, ancak biz yine de neler yap lmas gerekti ine bir bakaca z. Öncelikle program ilk kez çal flt rmadan önce Internet ba lant n z n yap lm fl oldu undan emin olun, çünkü kay t ifllemi esnas nda bilgisayar n z n ana ICQ sunucusuyla haberleflmesi gerekecektir. E er kay t ifllemini yapmazsan z o zaman ICQ yaz l - m n kullanman z mümkün olmayacakt r. fiimdi ilk ifl olarak Internet ya da baflka bir kaynaktan bilgisayar n za kopyalad n z ICQ program n n simgesine çift t klayarak kurulumu bafllat n. Kurulum k sa süre- cek olan bir ifllemdir ve tamamland nda sizden kay t olman z istenecektir. E er önceden kulland n z bir kay t numaran z yoksa o zaman "New User" seçene iyle yeni bir tane edinmeniz gerekir. lk pencere Internet e ne flekilde ba land n z sorar, bu modem ya da LAN arac l ile olabilir, sizde olan seçmelisiniz. Bugünlerde ev kullan c lar n n ço- u modem kullanmaktad r, büyük ihtimalle sizin de seçiminiz "Modem" fl kk olacakt r. ICQ program n n kurulumuna bafllad n zda önce bir Seçimi yapt ktan sonra "Welcome" ekran yla karfl laflacaks n z, ard nda al fl lm fl türden bir kurulum ekran gelecektir. Kurulum son "Next" tufluna basarak sonraki ad ma geçin. derece kolayd r, öncelikle program n sabit disk üzerinde nereye kurulaca n seçmeniz gerekiyor. Bundan Sonraki pencerede önemli sonra da baz sorular sorulacakt r, bu sorulardan biri bilgiler girmeniz gerekmektedir, ad n z, e-posta adresi- yaz l m n sistem aç l rken çal flt r lmas n isteyip istemedi iniz, di eri de yabanc dil destekli bir iflletim sistemine sahip olup olmad n z hakk ndad r. E er tam takma ad gibi detaylar buniz ve kullanmak istedi iniz olarak ne yapman z gerekti inden emin de ilseniz tavsiyemiz tüm seçenekleri oldu u gibi b rakman zd r, kurekli boflluklar doldurdukradan belirleyeceksiniz. Gerulum standart haliyle iyi bir biçimde tamamlanabilir tan sonra yine "Next" tufluna ve bir sorunla karfl laflmazs n z. t klay n. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 51
INTERNET ICQ NASIL KULLANILIR? bunu istemiyorsan z sadece izin verdi iniz kiflilerin sizinle görüflebilmesini de sa layabilirsiniz. Tüm bu verileri girdikten sonra ICQ program ana sunucuyla ba lant kuracak ve kay t ifllemini tamamlayacakt r. Karfl n za kay t iflleminin baflar yla tamamland n bildiren bir mesaj ç kacakt r, ayr ca size özel kullan c numaran z da burada bildirilecektir. Bu numaray bir yere not etmenizi öneririz, çünkü daha sonra herhangi bir sebeple gerekebilir, mesela bilgisayar n za yeniden ICQ kurmak zorunda kal rsan z bu numaray hat rlamak eski hesab n z aynen kullanabilmenize imkan tan yacakt r. ICQ kurulumu ve kay t ifllemi esnas nda verdi iniz bilgileri daha sonra isterseniz de ifltirebilirsiniz. Mesela e-posta adresinizi ya da adresinizi rahatl kla de ifltirebilmeniz mümkündür. En son pencere de kapand ktan sonra ICQ çal flma penceresi masaüstünde belirecektir, art k program - n z kullan ma haz rd r. * PUCU> ICQ kay t ifllemi esnas nda verdi iniz bilgiler ana sunucu üzerinde depolanacakt r. Bu bilgiler özellikle kiflili inize uygun sohbet arkadafllar bulabilmenize çok yard mc olabilir. Ayr ca siz de dostlar n zla ICQ üzerinde birbirinizi bulup haberleflebilmek için bu bilgilere ihtyiaç duyacaks n z. flin en iyi yan ise hangi bilgileri verip hangilerini vermeyece iniz karar n n tamamen size ait olmas d r. Üçüncü pencerede sizden baz özel bilgiler girmeniz istenecektir, bunlar e er isterseniz doldurmayabilirsiniz. Burada hobileriniz, yafl n z, kiflisel ilgi alanlar - n z ve benzeri konulara iliflkin sorular sorulur. Bu sorular n amac sizinle ilgili bilgileri kullanarak sizi arayanlar n daha kolay ulaflabilmesini sa lamakt r. Bundan sonraki pencerede ifliniz, aç k ad n z ve adresiniz, telefon numaran z gibi bilgiler sizden istenir. E er istemiyorsan z bunlar vermek zorunda de ilsiniz, e er verirseniz sizinle ba lant kuracak olan kiflilerin bu bilgileri rahatça görece ini unutmay n. E er bir sak ncas olmad düflünüyorsan z bu bölümde istenen bilgileri verdikten sonra yine "Next" tufluna basarak sonraki ad ma geçebilirsiniz. Karfl n za gelecek olan en son pencerede bir flifre girmeniz istenecektir. Seçti- iniz bu flifreyi ICQ ba lant s kurmak ve kendi özel bilgilerinizi daha sonra gerekirse de ifltirebilmek için kullanacaks - n z, o yüzden unutmamaya dikkat etmelisiniz. Ayr ca yine bu ekranda kimlerle görüflmek istedi inizi belirtebilirsiniz. E er isterseniz ICQ numaran z bilen herkes sizinle ba lant kurabilir, ancak 52 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET
E-POSTA MESAJLARININ DÜZENLENMES INTERNET E-POSTA MESAJLARININ DÜZENLENMES E-posta mesajlar yla çal fl rken s k s k problemlerle karfl laflmak istemiyorsan z baz önlemler alman z gereklidir. I INFO> E-postan n en büyük avantaj, bir bilgisayar ve Internet ba lant s olan herkesin rahatça bu hizmetten faydalanabilmesidir. Ne var ki bu hizmetten verimli bir biçimde faydalanabilmek için baz unsurlara dikkat etmek gerekir. E-posta al flveriflinde elektronik adresiniz büyük önem tafl r, o yüzden kolayca ak lda kalan mant kl bir adres seçmeniz çok mühimdir. kinci önemli unsur ise elektronik posta kutusudur. Size gelen ve sizden giden her mesaj bu posta kutusunda toplan r ve oradan da t l r. En büyük sorun bu posta kutusunun boyutlar n n yeterli olmay fl - d r. Her ne kadar günümüzde ço u servis sunucu eskisi gibi 1-2 MB ile yetinmeyip kullan c bafl na 10 MB civar nda bir posta kutusu alan ay rsa da, yine de bu yeterli olmayabilmektedir. Peki ama bir e-posta mesaj en fazla 20-30 KB civar nda yer kaplarken nas l olur da 10 MB yeterli gelmez? Unutmay n ki e-posta mesajlar sadece yaz l metinler içermezler, bunlara ses, görüntü kay tlar ve resimler de eklenerek gönderilebilmektedir. Bu da posta kutusunda sizin için ayr - lan yerin çabucak dolmas na sebep olacakt r, bu durumda yeni gelen mesajlar yer kalmad için do ruca gönderene geri gidecek, size ulaflmayacakt r. Bu sorunu çözmek için flu Unutmay n ki her e-posta kutusunun belli önlemleri alabilirsiniz; bir kapasitesi vard r, boflalt lmayan posta 1. Her zaman için en az iki farkl kutusu bir süre sonra dolaca ndan yeni e-posta adresi kullan n, bu iki posta kutusu demektir. Birini ifl gibi posta almak ve göndermek mümkün olmayacakt r. Bu yüzden ald n z önemli mesajlar ayr bir klasöre kaydetmeniz ve bundan önemli konular, di erini de günlük s radan haberleflmeler için kullanarak mesajlar dönmemesini ga- z tavsiye ederiz. sonra posta kutunuzu tamamen boflaltman - rantileyebilirsiniz. 2. Düzenli ve s k bir biçimde e- postan z kontrol edin. Okunan eski mesajlar silerek yerden tasarruf edin. 3. Özellikle beraberinde büyük dosyalarla gelen e-posta mesajlar n ald ktan sonra bunlar n sunucunuz üzerinde bulunan e-posta kutusundan silinmesini sa lay n. 4. Posta kutunuzda farkl klasörler oluflturarak gelen mesajlar n çeflitli unsurlara göre s n fland r lmas n sa lay n. Böylece gelen ve giden mesajlar n içeriklerine ya da kimden geldiklerine göre farkl klasörlere yerlefltirilmesini sa layabilirsiniz.! D KKAT> Gelen e-posta mesajlar n n eklerinde dosyalar varsa bunlara karfl çok dikkatli olun. Özellikle exe, com, ya da bat soyadl dosyalar kesinlikle hemen çal flt rmay n. Bunlar önce bilgisayar n zda bir klasöre kaydedin ve sonra da içeriklerine bir göz at n, hatta anti-virüs yaz l mlar yla kontrol edin. Böylece pek çok kötü sürprizden kurtulmufl olacaks n z. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 53
INTERNET E-POSTA MESAJLARININ DÜZENLENMES "Gelen Kutusu" üzerine sa fare tufluyla t klay n. Aç lan menüden "Yeni Klasör" fl kk n seçin ve t klay n. Ekrana gelen diyalog kutusunda bu yeni klasöre vermek istedi iniz ad girin. Art k Outlook Express program nda yeni gelen mesajlar de- iflik klasörler içinde depolayabilirsiniz. Ayn ifllemi "Giden Kutusu" ya da di er klasörlerde de yapabilirsiniz. * PUCU> "Gelen Kutusu" klasörünü çeflitli bölümlere ay rarak mesajlar n z daha düzenli bir biçimde görebilirsiniz. Baz geliflmifl e-posta yaz l mlar verdi iniz emirler do rultusunda gelen mesajlar içeriklerine göre s n fland rma iflini otomatik olarak yapabilirler. * PUCU> En çok posta alan n yan nda ekli dosyalarla gelen mesajlar kaplar. Bunlar için ayr bir klasör oluflturmak arad n z bulmak aç s ndan oldukça iyi bir fikirdir. 54 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET
MINIDISC YEN KAYIT ORTAMINIZ MULTIMEDIA VE E LENCE MINIDISC YEN KAYIT ORTAMINIZ Ülkemizde pek fazla bilinmemekle beraber, Minidisc tüm dünyada yayg n olarak kullan lan bir dijital kay t ortam d r. Minidisc denen kay t ortam n n geçmifli pek k sa olmakla beraber oldukça ilginçtir. Veri depolamak için yeni kay t ortamlar gelifltirmeye çal flan firmalar sonuçta ortaya oldukça farkl bir ürün ç karmay baflarm fllard r. Bir kasetten daha küçük oldu u halde CD kalitesinde veri depolayabilen Minidisc k sa sürede oldukça fazla ilgi çekmeyi baflarm flt r. Minidisc ve CD aras ndaki tek fark sadece boyutlardaki farkl l k da de ildir, klasik CD-ROM lar n aksine bir Minidisc üzerine veri yazmak ve silmek mümkündür. T pk kasetler gibi birden fazla kez kay t yap lmas na imkan veren Minidisc, kasetlerin aksine her kay tta ayn kalitede veri depolayabilir. Hi-Fi sistemler için gelifltirilmifl bir Minidisc çal c s. KISA B R TAR HÇE Minidisc adl bu kay t ortam n n gelifltirilmesine ilk defa SONY firmas taraf ndan 1990 y l nda bafllan ld. Amaç CD kalitesinde veri depolayabilen, yeniden yaz labilen ve boyutlar yeterince küçük olan yeni bir kay t ortam yaratmakt. Bunu izleyen bir y l içinde istenen özelliklere sahip yeni ortam haz rland ve ad da Minidisc olarak belirlendi. Ayn zaman zarf nda Phillips firmas da DCC (Digital Compact Casette) ad n verdikleri yeni ve gelifltirilmifl bir kaset türünü piyasaya sürdü. Ancak genel olarak Minidisc çok daha büyük ilgi ve kabul gördü. 1992 y l ndan bu yana da her seferinde biraz daha gelifltirilerek piyasaya sürülen Minidisc kay t ortam gittikçe daha fazla kullan lmaktad r. Günümüzde bu kay t ortam n n dördüncü nesil modelleri piyasaya sürülmektedir. lk bafllarda sadece müzik endüstrisinde ses kayd yap lmas amac yla gelifltirilen Minidisc zaman içinde farkl alanlarda da rahatl kla kullan labilece ini kan tlam flt r. Bu kay t ortam na tafl nabilir çal c lar, hi-fi müzik sistemleri ya da otomobil müzik sistemlerinde rahatl kla rastlanabilir. Bir Minidisc üzerine istedi- iniz gibi müzik kayd yapabilmeniz mümkündür, farkl parçalar kaydedebilir, bunlar istedi iniz flekilde s ralayabilir ve hatta parçalarla ilgili çeflitli bilgileri de beraberinde kaydedebilirsiniz. Peki bilgisayar alan nda Minidisc nerelerde karfl m za ç kabilir? Her ne kadar pek yayg n kullan lmasa da özellikle veri yedekleme iflleminde bu ortamdan oldukça faydalan lmaktad r. Ayr ca baz dijital kameralar çekilen resimleri saklamak için Minidisc kullan rlar, genifl kapasitesi sayesinde bir Minidisc yaklafl k 2000 civar nda resim depolayabilir. Bu kullan fll kay t ortam ilerleyen y llarda gittikçe daha fazla alanda karfl m za ç kacakt r. Piyasada tafl nabilir Minidisc çal c lar bulmak da mümkündür. I INFO> Minidisc öncelikli olarak müzik sistemlerinde kullan makla beraber, bilgisayar veri yedekleme birimlerinde ve dijital kameralarda da karfl m za ç kabilmektedir. HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE 17
MULTIMEDIA VE E LENCE MINIDISC YEN KAYIT ORTAMINIZ MINIDISC TEKN K VER LER Dijital veri kay t ortam, ses ve bilgi kaydedilebiliyor. Boyut olarak standart bir CD-ROM un yar s büyüklü ünde, yaklafl k çap 6,5 cm ya da 2,5 inç. Müzik depolama kapasitesi bir CD-ROM ile ayn, yaklafl k 74 dakikal k kay t yap labiliyor. I INFO> Minidisc ayn zamanda dijital kameralarda resimlerin depolanmas için de kullan lmaktad r. VER KAYIT ORTAMI NED R? Veri kay t ortam, üzerine çeflitli yöntemlerle veri depolanan nesnedir. Günümüzde en yayg n kullan lan veri kay t ortamlar CD- ROM, DVD-ROM, Floppy diskettir. Bu ortamlar n ortak özellikleri tafl nabilir olmalar d r. Baz lar na sadece bir defa kay t yap labilirken, baz lar tekrar yaz labilir niteliktedirler. 18 HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE
J-L HARFLER SÖZLÜK J-L: JOYSTICK Genellikle uçak kontrollerine benzer bir biçimde tasarlanan özel oyun kumanda ayg tlar - n n tümüne verilen isimdir. tar lm fl resimlerin dosyalanmas için tasarlanm fl bir resim dosyas format d r. Bu formattaki resimler di erlerine nazaran daha az yer kap- JUMPER Anakart, CD-ROM sürücü ya da sabit disk gibi cihazlar n üzerinde bulunan ve farkl ayarlar n yap labilmesine imkan sa layan küçük anahtarlara "jumper" denir. Bunlar genellikle küçük bir plastik k l f n içindeki metal parças ndan oluflurlar, oldukça küçük olduklar ndan kaybedilmeleri de son derece kolayd r. KERNEL Windows iflletim sisteminin en temel parças n oluflturan program koduna verilen isimdir. manlar n iyilefltirmek için bilgileri çevrimd fl okuyabilmek de mümkündür. Çok farkl tipte ve ifllevlere sahip olanlar n bulmak mümkündür, kullan mda ise bilgisayar n arkas ndaki özel ba lant noktas na (Game Port) ya da USB ba lant noktalar ndan birine tak larak çal flt - r l rlar. JPEG, JPG Özellikle dijital ortama ak- larlar, o yüzden herhangi bir formattaki resmi JPG format na dönüfltürmek mümkündür. Ne var ki bu dönüfltürme ifllemi esnas nda orijinal resim kalitesinden bir miktar ödün verilir. Bu yüzden bu format daha ziyade Internet gibi veri alan n n dar ve k ymetli oldu u ortamlarda kullan l r. KANALLAR S k kulland n z Web bölgelerinin içeri ini do rudan bilgisayar n za aktar r. Dosyalar yüklemek ve meflgul Web sunucular na eriflim kazanmak amac yla ba lant za- KAYIT TARAYICI Kay t sorunlar n bulan ve düzelten bir sistem bak m program d r. Bilgisayar n z her bafllatt n zda, Kay t Taray c tutars z veri yap lar için kay t defterini otomatik olarak tarar. HERKES Ç N B LG SAYAR SÖZLÜK 17