İstanbul Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçılar Birliği nin iki günlük Bağlantı Elemanları, Kilit ve El Aletleri Çalıştayı (BAKİEL) ile 2023 te 500 milyar dolar yüksek katma değerli ihracat hedefi için sektörün gerçekleştirilebileceği azami ihracatın yol haritası, ortak akılla belirlendi. Geniş katılımın olduğu çalıştayda sanayinin tüm kesimlerini ilgilendiren çözüm önerileri ortaya konuldu. Enerji, hammadde temini, markalaşma, eğitim gibi konularda görüş ve önerilerin paylaşıldığı toplantının moderatörlüğünü Yönetim Danışmanı Tınaz Titiz üstlendi. Sektörün sorunlarını ortaya koyan, 10 soru, bağlantı elemanları, kilit ve el aletleri sektörünün temsilcileri, Ekonomi Bakanlığı yetkilileri ve akademisyenlerden oluşan 128 katılımcının yarattığı beyin fırtınasıyla cevaplandı. Çalıştaya, İDDMİB Yönetim Kurulu Başkanı Tahsin Öztiryaki ve yönetim kurulu üyeleri katıldı. DERNEK KURMAK ISTEYEN BAKİEL E İDDMİB TEN TAM DESTEK Çalıştay da konuşma yapan İDDMİB Yönetim Kurulu Başkanı Tahsin Öztiryaki, sektörün bir araya gelerek dernek kurma fikrine ellerinden gelen tüm desteği vereceklerini söyledi. Çalıştay da sektörün sorunlarını yüz yüze tartışma imkanı bulduklarını dile getiren Öztiryaki, sözlerini şöyle sürdürdü: İDDMİB olarak sektör temsilcilerini bir araya getirecek çalışmaları, tasarımlarla 20
İ S T A N B U L D E M İ R V E D E M İ R D I Ş I M E T A L L E R İ H R A C A T Ç I L A R I B İ R L İ Ğ İ A Y L I K Y A Y I N I E K İ M 2 0 1 3 S A Y I : 2 3 ilgili çalışmaları, üniversite ve sanayi işbirliği ile ilgili çalışmaları yapıyoruz. Ancak BAKİEL de yer alan firmalar bugüne kadar hiç biraraya gelmemiş. Herkes kendi başına bir şeyler yapmış ve 1,2 milyar dolarlık ihracatı gerçekleştirmiş. İDDMİB in 25 milyar dolarlık 2023 yılı ihracat hedefi içinde sizin de sektör olarak 5 milyar dolarlık borcunuz var. Unutmayın. Haksız ithalat ile ilgili yaşadığınız sıkıntıları eğer birliğimize iletirseniz biz sizler adına bunun takipçisi oluruz. Yüksek katma değerli ürün için istediğiniz laboratuvarları biz kurabiliriz. Hatta çeşitli birlikler bünyesinde kurulu laboratuvarlardan yararlanmanızı sağlayabiliriz. Enerjinin Türkiye nin en önemli cari açık kalemi olduğunu ancak bunun çözümünün şu an için olmadığını dile getiren Öztiryaki, bunu tartışmak yerine nasıl daha az enerji tüketilebileceğinin yollarının bulunmasını istedi. Daha az enerjiyle daha çok iş yapılması için katma değeri yüksek ürünler üretilmesini isteyen Öztiryaki, Bugün 160 milyar dolarlık ihracatımızı 500 milyar dolara getirmek için 3 kere büyümemiz lazım. Bu mümkün değil. Bunu sadece fiyatlarımızı artırarak bir yere getirebiliriz. Bunun yolu da hepinizin bildiği gibi tasarım, AR-GE ve inovasyondan geçiyor diye konuştu. Öztiryaki, bu yıl ikinci kez düzenlenen Metalik Fikirler Proje Pazarı nda önümüzdeki yıl BAKİEL için de bir kategori açılacağı müjdesini verdi. 21
SEKTÖRÜN POTANSIYELI BÜYÜK İDDMİB Yönetim Kurulu Üyesi Çetin Tecdelioğlu ise BAKİEL ihracatının son 10 yıllık süreçte 150 milyon dolardan, 1,2 milyar dolara yükseldiğini hatırlattı. İDDMİB in ihracat rakamları ile ilgili de bilgi veren Tecdelioğlu, son 10 yılda 0,9 milyar dolardan, 6,5 milyar dolara ulaştıklarını söyledi. 2013 yılı için 7 milyar dolar ihracat hedeflendiğini ve buna ulaşacaklarını dile getiren Tecdelioğlu, şöyle devam etti: Son 5 yıllık ihracatımız yüzde 50 ye yakın artış gösterdi. Türkiye ihracatından daha fazla büyüme gerçekleştirdik. İDDMİB son on yılda yüzde 617 oranında büyüdü. Türkiye ihracatı ise yüzde 322 oranında arttı. Bağlantı elemanları sektörü 2002-2012 yılları arasında 68 milyon dolardan 521 milyon dolara, kilit sektörü 58 milyon dolardan 533 milyon dolara, el aletleri sektörü ise 21 milyon dolardan 150 milyon dolara ulaştı. Son 10 yılda ihracatı en çok artan sektör yüzde 714 ile bağlantı elemanları sektörü oldu. En hızlı büyüyen pazarlar ise sırasıyla Almanya, Irak, İtalya, Fransa, İngiltere, Bulgaristan, Rusya, Azerbaycan, Romanya oldu. Bu çalıştayda kendimize hedef ülkeler seçeceğiz. Hangi ülkelerde hangi fırsatları yakalayacağımız ile ilgili çalışma yapacağız ve yol haritası çizeceğiz. BAKİEL in 141 milyar dolarlık dünya işlem hacmi içinde yüzde 1 in altında pay sahibi olduğunu vurgulayan Tecdelioğlu, Ancak BAKİEL son 10 yılda 148 milyon dolardan 1,1 milyar dolara ulaşan ihracat başarısı ile üzerinde çalışılması gereken bir sektör. Rakamlar daha yukarılara taşınabilir. Sektörü büyütmek için beyin fırtınaları yapmalıyız diye konuştu. UNVAN VE KRAVATLARI BIR KENARA BIRAKIN Çalıştayın moderatörü Yönetim Danışmanı Tınaz Titiz ise herkesten eşit katkı almak istediklerini söyledi. Bu nedenle konuşmaların başına ya da sonuna unvan koymadan konuşulmasını isteyen Titiz, Lütfen kravatlarınızı da çıkarın. Çünkü insanlar üzerinde etkisi oluyor. Profesör olarak konuştuğunu bildiğiniz kişiden etkileniyorsunuz. Ama amacımız herkesin aklından yararlanmak diye konuştu. Vizyon 2023 ün hedefinin 500 milyar dolar ihracat olmadığını, 500 milyar dolar yüksek katma değerli ihracat olduğuna vurgu yapan Titiz, çalıştayın amacı ve nasıl işleyeceği ile ilgili kısa bir bilgi vererek, şunları söyledi: Amacımız bu hedef doğrultusunda, bağlantı elemanları, kilit ve el aletleri sektörünün yüksek rekabet gücüne erişebilmesi için stratejik yol haritasının çerçeve çizgilerini belirlemek istiyoruz. Hikayenin özü budur. Önemli kararlar ortak akılla belirlenir. Böyle olmazsa, iş hayatı, aile hayatı, siyaset ve demokrasi işleyemez. Bu toplantı, bağlantı elemanları, kilitler ve el aletleri sektörünün büyük resmi ile ilgili. Sizlerin ortak aklı bu nedenle gerekiyor. SORUNUN ÇÖZÜMÜ IÇIN 10 SORU BELIRLENDI Çalıştayda belirlenen sorunun çözümü için 10 soruya cevap verilmesi istendi. Bu 10 sorunun yarısı BAKİEL yönetim kurulu ve moderatör işbirliği ile belirlenirken, geri kalan yarısı ise katılımcıların beyin fırtınası yoluyla üretecekleri sorular olması öngörüldü. Her bir soruyu cevaplamaya yardımcı olmak, çalışma gruplarının verecekleri cevap ipuçlarını derleyip kendi görüşlerini katarak az sayıda değerli ipucu üretmek adına 10 soru için 10 soru sorumlusu (host) belirlendi. Hostlar, çalışma gruplarını sırayla ziyaret ederek, katılımcılardan ipuçları topladı. Hostlar, bu ipuçlarını derleyerek tüm katılımcılara, yaklaşık 10 ar dakikalık sunumlar halinde ve sonra da 5 er dakika kadar katılımcıların nihai görüşleri alınarak sunulabilecek hale getirdiler. Çalıştayda ayrıca Yeminli Mali Müşavir Kubilay Bolkol, 2023 İhracat Hedefine Giderken Yabancı Sermayenin Rolü, Kariha Danışmanlık tan Yard. Doç. Dr.Ayşenur Topçuoğlu, Bağlantı Elemanları, Kilitler ve El Aletleri URGE Projesi İhtiyaç Analizi Süreci, NRW.INVEST Türkiye den Dr. Adem Akkaya, Eximbank tan Özlem Coşkun ve Esin Yertutanol Güven, Eximbank kredileri ve Atılım Üniversitesi nden Prof. Dr. Bilgin Kaftanoğlu, Atılım Üniversitesi Metal Şekillendirme Mükemmeliyet Merkezi ile ilgili sunum yaptı. Soru 1 Sıkı rekabet nedeniyle katma değerlerin marjinal olabildiği ürünlerin dışına çıkabilecek rekabet gücüne erişildiğinde katma değer üzerindeki baskılar da azalacak ve fiyatlar daha serbestçe belirlenebilecektir. Bu, bileşenlerin çeşitlenmesi ve bilginin bileşenler içinde önemli bir yer tutmasıyla mümkündür. O halde, çeşitli girdilerden oluşan ve özellikle de bilgi katma değeri yüksek bileşik ürünlere yönelmek gerekir. Bunun için sektörler ya da firmalar arası işbirlikleri yoluyla bileşik ürünler üretmek mümkün olabilir. Bu işbirliklerini sağlayabilecek etkili ve gerçekçi önlemler nelerdir? Cevap 1 Farklı alanda iştigal eden firmaların bir araya gelerek kümeler oluşturulması ve kümelenen firmaların dernek çatısı altında toplanması sağlanabilir. Dernek, kaliteli yüksek katma değerli bileşik ürünler için gereken iş kültürü ve iş ahlakını geliştirecek eğitimler verebilir. Sosyoloji bölümü güçlü bir üniversitede, kültürümüzün ortaklığa pirim vermeyen özelliğinin nedenleri araştırılabilir. Küçük kuruluşların kendi kimliklerini kaybetmeksizin birleşmelerini mümkün kılabilecek bir mevzuat taslağının oluşturulması ve hukuk sistemimizin birleşmeler için yeterli güveni sağlayıp sağlamadığını tespit edecek çalışma grubu oluşturulabilir. Küçük olsun benim olsun anlayışına sahip kuruluşlar arasında BAKIEL IN BUGÜNE KADAR HIÇ BIRARAYA GELMEDIĞI HALDE 1,1 MILYAR DOLARLIK IHRACAT GERÇEKLEŞTIRMESININ ÖNEMINE DEĞINEN TAHSIN ÖZTIRYAKI, SEKTÖRÜN DERNEK KURMA ÇALIŞMALARINA IDDMIB OLARAK ELLERINDEN GELEN HER TÜRLÜ DESTEĞI VERECEKLERINI SÖYLEDI. 22
İ S T A N B U L D E M İ R V E D E M İ R D I Ş I M E T A L L E R İ H R A C A T Ç I L A R I B İ R L İ Ğ İ A Y L I K Y A Y I N I E K İ M 2 0 1 3 S A Y I : 2 3 derinlemesine araştırma yapılarak, bu anlayışa yol açan nedenler daha iyi anlaşılabilir. Dış ülke örnekleri incelenebilir. Bütün bunlar sonunda bir iletişim kampanyası düzenlenerek, birleşmenin getirebileceği avantajlar tanıtılabilir. Hemen her sorun alanında geçerli olan nedenlerini sorgulamadan çözüm üretmek yaklaşımı, harcanan kıt kaynakların amacına erişmesine engel oluyor. İşbirliği kavramıyla tam olarak ne kastediliyor?, işbirliğinin düzeyini ve kalitesini ölçebilecek metrikler nelerdir?, işbirliğini yüksek düzeyde ve kalitede gerçekleştirebilmiş dünya örneklerinde bulunup da bizde bulunmayan nelerdir? sorularını cevaplamak için, yerli ve yabancı katılımcıları dikkatle seçilen bir haftalık çalışma önerilir. Kümelenme, bileşik ürün konsepti için uygun bir ortam yaratacaktır. Bileşik ürünün yüksek katma değer sağlaması nitelikli ve pazara uygun tasarıma sahip olmasına bağlıdır. Soru 2 Haksız ithalattan doğan rekabetin önüne geçilmesi, sektör temsilcilerinin danışmanlığı yoluyla, sektörü tehdit eden ürünlerin tespit edilip, gerekli önlemlerin alınmasını sağlayabilecek ve zaman içindeki değişimlere uyum sağlayabilecek bir sistem için birkaç değerli ipucu neler olabilir? Cevap 2 Tek yanlı etik güvenceler beyan etmek, haksız ithalattan dolayı rekabete uğrayan GTİP li ürünlerin, doğru GTİP kodları ile ithalatını, kalitesinin Türkiye ve dünya standartlarına uygun olup olmadığının saptanmasını ve hatta ithalatçının sattığı maldan tüketici kanunları çerçevesinde sorumluluğunun artırılması için özel denetleme biriminin kurulması, bu birimin gümrüklerle koordineli çalışması sağlanabilir. Bu konuda Ekonomi Bakanlığı na bağlı Piyasa Gözetim ve Denetim Müdürlüğü veya TSE den destek alınarak altyapısı oluşturulabilir. Dışa bağımlılığı azaltmak için üretimde kullandığımız ürün ve teçhizatın temin edilebilmesini sağlayacak girişimler desteklenebilir. Yeni bir birim kurulmaksızın, söz konusu suiistimallerin boyutunun ne olduğu ve mevcut denetimlerin niçin yetersiz kaldığı incelenmelidir. Soru 3 Sürekli cari açık yaratan bir ihracat modeline yol açan en önemli 2 neden ve giderilebilmesi için birkaç değerli ipucu neler olabilir? Cevap 3 Hammadde, yarı mamul madde ve enerjide 23
dışa bağımlılık cari açığın en önemli nedenleridir. Çözüm Yüksek katma değerli ürünler imal edip, ihracat yapmalıyız. Bunun için ortak AR-GE merkezleri kurarak kısıtlı imkanları birleştirip daha verimli olabiliriz. İthal ürün listesi oluşturup bunlara uygulanacak tedbirler belirleyerek, emek yoğun ürünlerden, teknoloji yoğun üretim tarzına geçiş için firma analizleri yapıp, ithalat ürünlerinin yurt içinde sektör tarafından üretilmesini özendireceğiz. Ülke toplam talebini sektörel analizi yaparak, ürün arzının hangi seviyede olduğunu tespit edip, üretimi yönlendireceğiz. Cevherden hammaddeye gidiş yolunun paydaş katılımlı olarak belirlenmesini sağlayıp, bunu diğer hammadde kaynakları için uygulayacağız. Bilinçli tüketici için tanıtım faaliyetleri düzenleyerek israfı önleme politikaları oluşturacağız ve enerjiyi daha verimli kullanarak katma değerli üretim nasıl yapılabilir, bunun analizini yaparak sektöre uygulayacağız. Verimliliği artırıcı çalışmalar yaparak, sektör firmalarına eğitimler vereceğiz. Sektörün ihtiyaç duyduğu makine ve teknolojiler tespit edilecek ve bunların ithal edilmesinin yerine, kurulacak ortak firma tarafından üretilmesinin mümkün olup olmadığı araştırılacak. Tüm bu yukarıdakileri uygulayabilmemiz için bir örgüt ya da birlik kuracağız. Böylelikle, birbirimizi daha iyi tanıyacak, diğer birliklerle iş birliği yapacak, baskı grubu oluşturacak, sektör standartlarını tespit edip ilan edeceğiz. Ayrıca, GTIP alt gruplarını oluşturup, sektör ayırımını yapıp, hedeflere ulaşmada ortak bir ruh oluşturacağız. Yukarıda açıklanan katılımcı yaklaşımları mükemmel olarak nitelenmelidir. Sunumu, bir mal ve hizmetin ithal ve ihracında gözetilmesi gereken olmazsa olmaz ı açıklıyor. Buna göre, her iki halde de mal ve hizmet mal ve hizmet ne tarafa doğru hareket ederse etsin, değer akımının yönü, ithal ya da ihracı yapana doğru yönelmiş olmalıdır. Yani, ithalat ya da ihracat tek amaçla yapılmalıdır: Değer ithal etmek! Diğer bir deyişle, ihracat, ihraç edilen mal ve hizmetin pazardaki cari değerinden daha yüksek değer elde etmek için yapılmalıdır. Gerek ithalat gerekse ihracat süreçlerinde değer açısından kazançlı olmanın ancak yaratıcılık temelli katma değer yaratmakla mümkün olabileceği, bu yapılamadığında, ihracatın cari açık ithali demek olduğu görülüyor. Enerjide dışa bağımlılık cari açık için bir neden sayılmamalıdır. İster iç üretim ister ithalat yoluyla olsun enerjinin bir maliyeti vardır ve içeride enerji üretmek bu maliyeti son tahlilde azaltmaz. Enerji maliyetleri yer çekimi gibi dikkatten uzak tutulamayacak bir girdidir. Ayrıca, her şeyin, enerjinin türevi olduğu dikkate alındığında, cari açığı enerji giderleriyle açıklamanın doğru olmayacağı görülecektir. Soruna nereden yaklaşılırsa yaklaşılsın çözüm yüksek katma değer üretmekten geçiyor. Soru 4 Endüstriyel tasarımın, görsel güzelleştirme düzeyinden öteye geçebilmesi, insan kaynağımızın yetişmesi sırasında tasarım kavramının yaşamının ayrılmaz bir parçası haline getirilmesine bağlıdır. Okul-ailetoplum yoluyla sağlanan eğitim ise bunu gerçekleştiremiyor. Bunun en önemli 3 nedeni ile bunların giderilebilmesi için en önemli birer önlem neler olmalıdır? Cevap 4 Özgür düşünce, fikir üretme, yaratıcılık aile-okul ve toplumda yeterince desteklenmemesi önemli bir sorun. Yaratıcı tasarım fikirleri, yaratıcı düşünceler sosyal hayatı güçlü bireylerde oluşabiliyor. Türkiye de bireylerin sosyalleşmesine yönelik destek yok veya çok az ve eğitim sistemi ezberci. Çözüm Aile, okul ve toplum bireyleri yeteneklerine göre yönlendirilmeli, serbest, yaratıcı düşünceyi teşvik etmeli. İtaat eden çocuklar değil sorgulayan, merak eden çocuklar yetiştirilmeli. Eğitim sisteminin içine ilkokuldan itibaren tasarım dersleri programa alınmalı. Tasarımların patent yoluyla koruma altına alınması kolaylaştırılmalı. Bu şekilde tasarımcılar 24
İ S T A N B U L D E M İ R V E D E M İ R D I Ş I M E T A L L E R İ H R A C A T Ç I L A R I B İ R L İ Ğ İ A Y L I K Y A Y I N I E K İ M 2 0 1 3 S A Y I : 2 3 fikirlerinin çalınmayacağını, koruma altında olduğunu bilerek daha motive ve etkin çalışacaklardır. Gençler arasında farkındalık yaratıcı çalışmalarla, öğrenci kulüpleriyle, proje pazarlarıyla destek vererek, endüstriyel tasarım konusunda düşünmeye teşvik edilmeli. Bu çalışmalar sivil toplum kuruluşları, üniversiteler tarafından yapılmalı, özel sektörde bu çalışmalara gereken ilgiyi göstermeli, firma içi birimlerde tasarıma yönelik network oluşturulmalı. Belli dönemlerde bir araya gelerek, beyin fırtınası yaparak yaratıcı fikirler oluşturulmalı. Firmalar kendi içlerinde daha çok öneri gelmesini teşvik etmeli, yaratıcı fikirleri desteklemeli, ödüllendirmeli. Değer Mühendisliği meslek olarak topluma tanıtılmalı. Tasarımın görsel güzelleştirmenin çok ötesinde, işlevsellik ve maliyet azaltma aracı olduğu firmalara anlatılabilmeli. Orta öğretim kurumlarında önceleri 6-7-8 inci sınıflarda bulunan Teknoloji ve Tasarım dersleri şimdilerde 7 ve 8 inci sınıflarda okutuluyor. Bu bağlamda; derslerin tekrar 6 ncı sınıflara da konulması, bu dersin temelini oluşturan sorgulama ve yaratıcılık öğelerinin, diğer derslerin dokuları içine yerleştirecek girişimlerde bulunulması gereklidir. Yarının yaratıcı genç insanları ancak bugünün çocuklarına bu alanda uygun ortam yaratmakla sağlanabilir. Fikri mülkiyetin yeterince korunamayışının önemli nedeni, konunun hırsızlık olarak algılanmayışı SEKTÖRÜN SORUNLARINI ORTAYA KOYAN, 10 SORU, BAĞLANTI ELEMANLARI, KILIT VE EL ALETLERI SEKTÖRÜNÜN TEMSILCILERI, EKONOMI BAKANLIĞI YETKILILERI VE AKADEMISYENLERDEN OLUŞAN 114 KATILIMCININ YARATTIĞI BEYIN FIRTINASIYLA CEVAPLANDI. ve ahlaki yaptırım araçları yerine daima yasal yaptırımların tek araç olarak kullanılmasıdır. Bu algılama yanlışının kökleri okul çağlarında başlar ve sınavlarda çekilen kopyanın toleransla karşılanıp bir tür yaramazlık olarak kabul edilmesiyle perçinlenir. Soru 5 Demir ve demir dışı metaller sektörünün 2023 te 25 milyar dolar hedefi, muhakkak ki bir dizi varsayıma bağlıdır. Bu varsayımlarda bugün için değişiklikler olmuş mudur? Olmuşsa, ne kadar ve niçin olmuştur? Bundan sonrası için ne yönde değişimler beklenmelidir? Bu değişimler karşısında 25 milyar dolar hedefinde değişiklik beklenmeli midir? BAKİEL in 2012 deki 1,1 milyar dolar ihracatının 2023 te ne olması hedeflenmelidir? Cevap 5 Varsayımlar açısından, hedefler konulduğunda 2008 krizi henüz gerçekleşmemişti. Bölgemizde bulunan ve ihracatımızın yoğun olduğu ülkelerdeki karışıklıklar henüz yoktu, Çin den ithal ettiğimiz mamul, yarı mamul ve hammadde fiyatları, şimdiki fiyatlara kıyasla daha düşüktü ve devletin bu ürünlere uyguladığı gözetim vergisi gibi vergiler henüz bu seviyelerde değildi. İDDMİB in bünyesinde, şu anda kendi başlarına birer sivil toplum kuruluşu olan başka sektörler de bulunmaktaydı. Bu olumsuz gelişmelere rağmen: Sektörel büyüme son on yılda, yıllık ortalama yüzde 19,3 olmuştur. (Hedefe varmak için gereken yıllık ortalama büyüme yüzde 13,9 dur.) İhracat yaptığımız bölgelerdeki krizler ve karışıklıklar durulduğunda, büyüme rakamlarımızın teoride daha da büyüyeceği şüphesizdir. Hali hazırda ihracat yapan firmaların kapasiteleri, ürün kalite ve fiyatları ve firmaların pazarları bellidir. Eğer bugün gerçekleştirdiğimiz ihracatın 4 katını 10 yıl içerisinde yapmayı hedefliyorsak, bu ihracat rakamını yakalayabilmek için gereken üretim kapasiteleri, ürün fiyatları ve yeni pazarları şimdiden planlamak ve ivedilikle hayata geçirmek gerekmektedir. Sektör, kendi içinde birbirinden çok da haberi olmayan irili ufaklı birçok firmadan oluşuyor. Öncelikle firmaların birbirini tanıyabileceği ortak ve çalışan bir platform oluşturulmalı, maliyet bileşenlerine gelebilecek olağanüstü fiyat artışlarının önüne geçilmesi için devlet destekli koruma politikaları hayata geçirilmeli, ihracata yönelik üretim kapasitelerinin artırılması için gerekli olan yatırımlar planlamalı, bu yönde büyümek isteyen firmalara verilecek olan devlet teşviklerinin oluşturulması gerekmektedir. Bu teşviklerin, şu anda olduğu gibi bölgesel teşvikler olduğu kadar aynı zamanda birçok ülkede olduğu gibi sektörel bazda da yapılması gerekmektedir. İnovatif, katma değeri yüksek ürünler üretilmelidir. Firmaların, yönetim kadrosundan başlayarak tüm fonksiyonlarında profesyonelleşmeleri, kurumsallaşmaları ve özellikle ihracat departmanlarının, pazarlama altyapıları ile desteklenerek güçlendirilmesi gerekmektedir. Firmalarımız makine parkurlarını yenileyerek ve otomasyona geçerek üretimlerini artırmalıdır. Sanayimizin rekabet gücü açısından bugünkü zafiyetinin önemli bir nedeni, serbest rekabet ortamı içinde sürekli korunarak bugünlere gelen, ne ölçeği ne de rekabet gücünün diğer bileşenleri açısından yeterli düzeyde bulunmayan firma profilinin yaygınlığıdır. Özellikle ihracat gibi, ülkelerin tüm kozlarını seferber ettiği bir alanda, kendimize özgü rekabet avantajlarına ve devletin desteklerine sahip olmaksızın yüksek rekabet gücüne erişmek neredeyse imkansızdır. Ancak devlet destekleri birer harekete geçirici olarak kullanıldığı takdirde yararlıdır. Aksi takdirde, yapısal rekabet gücü dezavantajı bulunan alanlardaki eksikleri telafi etmek amacıyla kullanılmaya başlandığında sürdürülebilir olamaz. 25
MODERATÖR TINAZ TITIZ, BAKİEL SEKTÖRLERININ REKABET GÜCÜNÜN GELIŞTIRILMESINI IRDELEYEN BU RAPORUN ASLINDA TÜM SANAYI YAPIMIZIN RAPORU SAYILABILECEĞINI BELIRTEREK, ÖNLEMLERIN BÜYÜK BÖLÜMÜNÜ, BIRÇOK SEKTÖRE UYGULANABILIR DIYE KONUŞTU. Soru 6 Gelişen sektöre paralel olarak eleman ve özellikle de ara eleman sorunu nasıl çözülebilir? Cevap 6 Sivil toplum kuruluşları birlik ve kuruluşların bu konuda çalışmaları, fabrika içi eğitimlerin verilmesi, yenileme eğitimi olarak, gelişen teknoloji ve tezgahlar hakkında bilgilendirme, 8 inci sınıftan sonra zorunlu stajların denetlenmesi, daha sıkı ve iyi değerlendirilmeler, sertifika programlarının denetlenip, sertifikaların hak edenlere verilmesi. Eleman niteliği konusundaki mevcut sorunların daha iyi tanımlanmasına ihtiyaç vardır. Buna göre, Her eğitim ve öğrenim düzeyindeki çalışanın niteliklerinin rekabet ettiğimiz ülkelerin benzer düzeydeki elemanlarına göre yetersiz oluşunun, üretip ihraç ettiğimiz ürünlerimize de olumsuz yansımaları tanımı mevcut sorunları daha kavrayıcı görünüyor. Sorun, eğitimi yetersiz kesim ile yüksek bilgi ve beceriye sahip kesim arasındaki ara elemanların niteliklerinin yetersiz oluşu değildir. Öyle olsaydı sorunun çözümü, daha çok meslek okulu, daha çok sertifika programı gibi önlemler olabilirdi. Sorun, her düzeydeki insanımıza konumlarının gerektirdiği bilgi, beceri, tutum ve davranışların kazandırılamayışı. Ayrıca, sürekli değişen teknolojilerin gerektirdiği yeni bilgi becerilerin insanımızca öğrenilmesindeki yetersizliğin bileşimidir. Dünya bu sorunu öğretme paradigması yerine öğrenme paradigmasını koyarak çözmeye giderken, eğitim sistemimiz onlarca yıldır sürdürdüğü sorgulanamazlığa dayalı öğretme yaklaşımını ısrarla korumaya çalışıyor. Çözüm, her bilinmesi gerekenin birileri tarafından öğretilmesi geleneğini terk edip, kendi kendine öğrenme geleneğini başlatmaktır. Soru 7 Uluslararası pazarlarda rekabet gücümüzü artırmak amacıyla birleşmeler rekabet öncesi işbirlikleri ve kümelenme nasıl sağlanabilir? Cevap 7 Daha önceki kümelenme modelleri örneğin; Tayvan, Güney Kore gibi incelenebilir. Kapasitenin ortaya çıkarılıp, sanayicilerin birbirini tanınmasının sağlanmalı. Örneğin Ortak Satın Alma Organizasyonu gibi kuruluşlar, ortak sorunların tespitini yaparak çözümler bulabilir. İhtisas mahkemeleri kurulmalı, birlik üyelerinin hakları korunmalı. Ben yerine biz bilinci oturtulmalı. Birlikte daha iyiye, daha güzele ulaşmak için rakiplerin kaybetmes değil, kazanması sağlanmalı ve bunlardan ders alınmalı. Soru 1 için verilen katkılar bu soru için de geçerlidir. Ayrıca, satın alma ve birleşmeler de dahil her türlü işbirliğini caydırabilen bir neden de güvensizliktir. Toplumda yaygın olan birbirine güvenmeme olgusu, küçük ve güçsüz olanın haklarını koruyamama gibi oldukça haklı bir korkuya, dolayısıyla da ticari işbirliklerinden uzak durmaya yol açıyor. Buna göre bir çözüm, bu konuda mevcut mevzuatı gözden geçirip, gereken düzenlemeleri hükümete önerebilecek bir çalışma grubunun kurulmasıdır. Soru 8 Yüksek katma değerli ürünler için kamu, üniversite ve meslek kuruluşları arasında işbirliği nasıl yaratılabilir? Cevap Kamu, üniversite ve meslek odaları farklı mevzuatlarla yönetiliyor. Bu farklılığı giderip kaynakları birleştirerek ortak kullanmamız gerekiyor. Her biri farklı mevzuata tabi kuruluşların işbirliği yapmaları ayrı bir kültürü gerektirdiği kadar, mevzuat farklılıklarının caydırıcılığını da aşabilmeli. Ancak bu, mevzuat farklılıklarının giderilmesi yoluyla yapılamaz; çünkü her kurumun mevzuatı belirli zorunluklardan doğmaktadır. Bu durumda, farklı bir çözüm modeli bulunması gerekiyor. Modelin esası, her paydaşın kendi mevzuat sınırlarını aşmaksızın, ortak alanı bulunan paydaşlarla işbirliği yapması dır. Bu ortak alanlar, ilk bakışta tahmin edilebilecek olandan çok daha geniştir. Gerçekte işbirliğini engelleyen mevzuat farklılıkları değil, her kurumun kendi mevzuatını bahane ederek, işbirliğinden kaçınmasıdır. 26
İ S T A N B U L D E M İ R V E D E M İ R D I Ş I M E T A L L E R İ H R A C A T Ç I L A R I B İ R L İ Ğ İ A Y L I K Y A Y I N I E K İ M 2 0 1 3 S A Y I : 2 3 Soru 9 BAKİEL hangi alanlara yönelerek yüksek katma değerli ürünler üretmelidir? BAKİEL in bu bağlamda vizyonu ne olabilir? Sektörün stratejik yol haritası buna göre nasıl olmalıdır? Cevap Yüksek katma değerli ürün mü? Daha fazla milli katma değer yaratacak ürün mü? Hammadde ve ara mamulünde daha fazla yerli sermaye barındıran ürünler daha fazla milli katma değer yaratacaktır. Hedef Pazar konusunda doğru tespitlerin yapılması önemlidir. Yapılacak pazar araştırmaları ile büyümekte olan bakir pazarların belirlenmesi faydalı olacaktır. Gelişmekte olan lokomotif sektörler ve ürünleri belirlememiz gerekir. Örneğin: Otomotiv, uçak sanayi, uzay sanayi, implant üretimi, elektronik kilit üretimi, enerji sektörü için güneş, rüzgar panelleri ile nükleer santrallerdeki bağlantı elemanları üretimi yapılabilir. Öncelikle bir noktanın altı çizilerek açıklığa kavuşturulmalıdır. Daha fazla yerli sermaye barındıran, yüksek katma değerli ürünler! İhracatçısına yüksek kâr sağlayabilen, fakat içeriğinin büyük bölümü ithal girdilerden oluşan ürünler uygun pazar bulunup satılabilse dahi, milli ekonomi açısından cari açık artışına yol açacaktır. Milli ekonomiye zarar, ama ihracatçısına yarar sağlayan böylesi bir yaklaşım benimsenmemelidir. Dikkat edilmesi gereken ikinci nokta, ancak devlet desteği ile katma değer yaratabilen ihraç ürünlerinden zaman içinde vazgeçilmesi gereğidir. Sürdürülebilir rekabet gücü ise temel bilim araştırmalarına dayalı olmalıdır. Buna göre BAKİEL, İDDMİB, TİM yönetimlerinin, ilgili devlet kurumlarının da desteği ile bu tür araştırmaları yapabilecek kapasitedeki üniversitelerle protokoller yapması önerilir. Buna göre:bakiel, İDDMİB, TİM in bir araştırma destekleyerek, yurt içi ve dışındaki üniversitelerdeki lisansüstü çalışmalardan bir bölümünü OEM alanına yöneltebilir. Soru 10 Uluslararası pazarlarda sürdürülebilir rekabet avantajı yaratacak pazar odaklı markalaşma stratejileri neler olmalıdır? Cevap Pazar hedeflerini içeren markalaşmanın sağlanabilmesi için bölgede yaşayan, bölgenin özelliklerini bilen, personelin istihdam edilmesi gereklidir. Güncel web sayfaları oluşturulmalı. Katalog ve fuarlara önem verilmeli, nasıl marka olunmalı konusunda profesyonel destek alınmalıdır. Markanın isim ve telif haklarının alınması da gerekmektedir. Ürüne güven için gerekli marka olan firmaların marka oluş stratejilerini incelemek gerekir. Hedef pazarlardaki ülkelerde satış ve satış sonrası hizmet şirketleri kurarak tedarikçi konumundan çıkarak müşteriye yakın olunmalı. Marka hakkındaki maksimler daima göz önünde tutulmalıdır. Bunların estetik bir poster haline getirilerek mesela Markanın 5 Emri gibi tüm firmalara dağıtılabilir. Marka konusunda BAKİEL eğitimler düzenleyebilir. Bağlantı Elemanları, Kilitler ve El Aletleri sektörleri için ayrı ayrı ya da BAKİEL için toplu olarak bir web portalı oluşturulabilir. SONUÇ BAKİEL sektörlerinin rekabet gücünün geliştirilmesini irdeleyen bu rapor aslında tüm sanayi yapımızın raporu sayılabilir. Burada geçen önlemlerin tamamı değilse de çok büyük bölümü, herhangi bir mal veya hizmet ürününün üretim ve ticareti ile meşgul sektörlere uygulanabilir. Düzenlenmesi mükemmel bir çalıştayın katılımcılarının seçimi de böylesi geniş bir konunun önemine paraleldi. Bundan sonraki ortak akıl çalışmalarında belki biraz daha ağırlık verilmesi gereken yön, özellikle de üniversite sanayi işbirliğinin aracı durumundaki teknopark ve TEKMER yöneticilerinin daha fazla sayıda katılımlarının teminidir. Benzer şekilde üst düzey kamu ve siyaset yöneticilerinin de katılımcılar arasında bulunması önerilir. 27