RİYAD TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ Mart 2010 Riyad SUUDİ ARABİSTAN KANATLI ET ÜLKE RAPORU
İÇİNDEKİLER 1-Genel Ekonomik Gelişmeler 2 2- Türkiye ile Ticari İlişkiler 6 3- Kanatlı Et Sektörü 9 4- Mevzuat 12 5-Değerlendirme ve SWOT Analizi 13 1
1- GENEL EKONOMİK GELİŞMELER Tablo 1: GSMH Verileri 2006 2007 2008 2009* Gsyih (Milyon Usd) (Cari Fiyatlarla) 356.2 384.7 475,1 369,2 Gsyih Artış Hızı (%) (Reel) 3.2 3.4 4.5 0,2 Fert Başına Gsyih (USD) (Cari Fiyatlarla) 15.041 15.814 18.849 14.414 Gsyih nın Sektörel Dağılımı (%) Tarım 2,9 2,8 2,3 3,0 Maden 50,0 51,0 57,3 42,6 Sanayi 9,3 9,3 8,3 10,6 Hizmetler 31,4 31,2 27,3 26,3 Tüketici Fiyatları Yıllık Artışı (%) 2.4 4.0 9.9 4,4 Kaynak: Suudi Arabistan Ekonomi ve Planlama Bakanlığı, İstatistik ve Enformasyon Ana Dpt. * Ön Tahminler. Dünyanın en önemli petrol ekonomisi olan ve bugün sahip olduğu rezervler ile 90 yıl süre ile petrol gelirlerini sürdüreceği tahmin edilen Suudi Arabistan petrol fiyatlarının uluslar arası piyasalarda gösterdiği iniş ve çıkışlardan doğrudan etkilenmektedir. Ham petrol üretimi, petrole dayalı sanayilerin ekonomi içerisindeki ağırlığı yanında toplam ihracat ve kamu gelirlerinin %90 ının petrol ve ilgili sektörlerden oluşması petrol fiyatlarının ve bu fiyatları etkileyen faktörlerin yakından takip edilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu yapısı ile Suudi Arabistan, 2008 yılında, günlük ortalama 9 milyon varil petrol ihracatı gerçekleştiren ve toplam üretim kapasitesini günlük 12 milyon varile çıkaran SA petrol fiyatlarındaki her 10 Dolar lık artıştan artırmaktadır. petrol gelirlerini yaklaşık 36 milyar dolar Bu kapsamda, 2008 yılında ortalama 93,4$ olan ortalama petrol fiyatları 2009 yılında uluslarası piyaslarda ortaya çıkan kriz ve buna bağlı ekonomik daralma sonucunda enerji talebinin düşmesi ile yılın ilk aylarında 36$ lara kadar gerilemiştir. 2009 yılının ilk çeyreğinde ortalama 40$ olan ham petrol fiyatları üçüncü çeyrekte ekonomik krizin atlatılmaya başladığı ve enerji talebinin tekrar artacağı beklentileri ile yükselişe geçmiş ve ortalama 67$ çıkmıştır. Bu gelişmeler sonucunda petrol fiyatlarının 2009 yılında 2008 yılına göre %35 düşüşle ortalama 60,5 dolara gerilemiştir. Suudi Arabistan GSMH sı cari fiyatlarla 2009 yılında 2008 yılına göre %22,3 oranında gerileyerek 369,2 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Diğer taraftan hükümet harcamalarının 2009 yılında dünya ekonomisinde ortaya çıkan ekonomik krize rağmen devam etmesi petroldışı sektörlerde GSMH nin bu yıl içerisinde %5,5 oranında büyüme kaydetmesini 2
sağlamıştır. Bu kapsamda, 2009 yılında özel sektör cari olarak %2,9 luk bir büyüme kaydetmiştir. Bu gelişmeler ışığında, ilk verilere göre 2009 yılında GSMH nın reel olarak %0,15 büyüme kaydetmiştir. Bu büyüme içerisinde petrol-dışı sektörlerin reel olarak %3, kamu kesiminin %4 ve özel sektörün %2,5 lik reel büyümeler kaydettiği görülmektedir. GSMH nın tüm alt sektörlerine bakıldığında sadece petrol sektöründe %7,5 lik negatif büyüme görülmektedir. Sanayi sektörü bu yıl içerisinde %1,7 oranında büyüme kaydederken inşaat sektöründe %3,9 luk bir reel büyüme ortaya çıkmıştır. Bunun yanında, elektrik, gaz ve su sektorleri %3,4, ulaşım ve iletişim sektörü %6, toptan ve perakende, lokanta ve hotel sektörü %2 ve finans, sigorta ve emlak sektörü %1,8 reel büyüme kaydetmişlerdir. 2008 yılında enflasyon baskısı SA ekonomisi üzerinde etkili olmuştur. 2007 yılında %4 civarında olan tüketici fiyatları 2008 yılının haziran ayında %11,1 e yükselmiştir. Özellikle gıda fiyatları ve ABD dolarındaki değer kaybı enflasyon baskısını hissettirmiştir. Ancak, 2008 yılının son çeyreğinden itibaren gerek ABD doları gerekse gıda fiyatlarındaki olumlu gelişmeler enflasyon baskısını azaltarak yılı %9,9 civarında bitirmesini sağlamıştır. 2009 yılında ise azalan fiyatlar nedeniyle enflasyon %5,1 oranına gerilemiştir. Ancak, SA Riyalinin ABD dolarına sabitlenmiş olması ve doların uluslar arası piyasalarda değer kaybetmeye başlaması önemli tüketim malı ithalatçısı olan SA için ileriki dönemlerde enflasyon baskısının hissedilmesine neden olabilecektir. 2009 yılında Suudi Arabistan ın ihracatı petrol fiyatlarındaki düşüşler neticesinde %41 oranında gerileyerek 184,5 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Ayrıca, toplam ihracatının yaklaşık %15 ini oluşturan petrol dışı ihracatı da bu dönemde %16,4 oranında gerileyerek 27,1 milyar ABD doları olmuştur. Diğer taraftan, 2009 yılında Suudi Arabistan ın ithalatı %21 gerileyerek 80,4 milyar ABD dolarına düşmüştür. Böylece dış ticaret dengesi yaklaşık 104 milyar dolar fazla vermiştir. Cari işlemler dengesi ise aynı dönemde 20,5 milyar dolar fazla vererek GSMH nın yaklaşık %5,5 ine gerilemiştir. 2003-2008 yılları arasında yakalanan yılık ortalama %4,4 lük büyüme oranının gerisinde kalsada 2010 yılında Suudi Arabistan ekonomisinin dünya ekonomisinin kriz etkisinden kurtulması ile beraber petrol fiyatlarında ve üretiminde ortaya çıkacak artış ile %3 oranında büyüme kaydedeceği beklenmektedir. Ayrıca, bu yıl içerisinde kamu harcamalarını 2009 yılına göre %14 oranında artış ile 144 milyar dolar olarak planlanması ekonominin devlet destekli dinamik yapısını sürdüreeği beklentisini güçlendirmektedir. Suudi Arabistan ın geçtiğimiz yıllarda bütçesinde planlanandan daha fazla harcama yaptığı gerçeği ile bu tutarın 3
üzerine çıkılabileceği düşünülmektedir. Bütçe harcamalarının yaklaşık 69 milyar dolarının altyapı harcamaları ağırlıklı olmak üzere yatırım harcaması olması dikkat çekicidir. Petrol dışı sektörlerin 2010 yılında kamu harcamalarındaki artış, sübvansiyonlu krediler ve kamu sektörü kontratlarının etkisiyle %3 büyüyeceği beklenmektedir. Özel tüketim harcamalarının artan nüfus ve kamu harcamaları genişlemesine bağlı olarak artışını 2010 yılında sürdüreceği tahmin edilmektedir. Bu nedenle ithalatında sürmekte olan projelere ve tüketim harcamaları genişlemesine bağlı olarak 2009 yılındaki seviyesini geçeceği beklenmektedir. İhracatın petrol fiyatlarına gore performans göstereceği beklentisi ile 2010 yılında Suudi Arabistan ın cari işlemler fazlası vermeye devam edeceği ön görülmektedir. Suudi Arabistan Tarım Ürünleri İthalatı Suudi Arabistan arap yarımadasında tarım, balıkçılık ve orman ürünlerinde en fazla ithalat gerçekleştiren ülke konumundadır. Ülke genelinde ekilebilen alanların yüzölçümünün %2 sini oluşturması yüksek ve hızla artan nüfusun gıda ihtiyacını büyük ölçüde ithalat ile karşılamasını zorunlu kılmaktadır. Bu çerçevede, Suudi Arabistan ın tarım ürünleri ithalatı 2007 yılında 12,4 milyar ABD doları iken 2008 yılında yaklaşık %30 artışla 16,5 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Suudi Arabistan ın ithalatında ağırlığı olan tarım ürünlerine bakıldığında gıda ürünlerinin ağırlığa sahip olduğu görülmektedir. Tablo 2: Suudi Arabistan nın Tarım Ürünleri İthalatı- (Milyon ABD$) 2005 2006 2007 TARIMSAL ÜRÜNLERİ 9.119 9.830 12.422 i - Gıda maddeleri 7.744 8.356 10.597 Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri 7.744 8.356 10.597 Canlı hayvanlar 714 617 616 Hububat ve mamulleri 209 2.271 3.618 Meyve, sebze ve mamulleri 105 1.122 1.345 Tabii bal, şeker ve mamulleri 332 518 496 Yem 232 249 317 Diğer Gıda Maddeleri 3.325 3.580 4.207 İçkiler, tütün ve mamulleri 546 570 617 Hayvansal ve bitkisel yağlar ve mumlar 361 402 531 Yağlı tohumlar ve meyvalar 47 40 60 ii - Tarımsal Ham maddeler 421 463 617 Deri, kösele ve ham postlar 1 1 1 Tabii, sentetik ve rejenere kauçuk 28 44 47 Tabii mantar ve yuvarlak ağaçlar 216 211 311 Odun hamuru ve kağıt döküntüleri 32 54 63 Dokunmaya elverişli lifler ve döküntüleri 61 54 66 Bitkisel ve hayvansal diğer ham maddeler 83 99 130 2007 yılında canlı hayvan ithalatı 616 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Canlı hayvanlarda en önemli tedarikçi ülkeler büyükbaş hayvanlarda ABD, koyun, kuzu ağırlıkta 4
olmak üzere küçük baş hayvanlarda Suriye, Cibuti, Avusturalya ve Sudan dır. Canlı tavukta ise AB ülkelerinin ağırlığı görülmektedir. Suudi Arabistan 2007 yılında yaklaşık 1,2 milyar ABD doları et ithal etmiştir. Kırmızı et ithalatında dana etinin büyük bir çoğunluğu Brezilya dan gelirken, kuzu etinde Avusturalya, Yeni Zellanda ve Hindistanın öne çıktığı görülmektedir. Diğer taraftan, Tavuk ürünlerinde en çok ithalat yapan ilk on ülke içerisinde olan Suudi Arabistan 2007 yılında 727 milyon ABD doları tavuk eti ithalatının %80 i Brezilyadan, yaklaşık %17 si Fransa dan gerçekleştirmiştir. Hububat ve mamulleri ithalatı 2007 yılında, 3,6 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu ürün grubu ithalatında pirinç 2,1 milyar dolarlık değer ile dikkat çekerken, pirinci mısır ve hububat mamulleri takip etmektedir. Bu ürün grubunda en fazla ithalat gerçekleştirilen ülke Hindistan, ABD, Ukrayna, Almanya, Arjantin ve Avusturalya dır. Bitkisel yağlar ithalatında özellkle palm yağı öne çıkmaktadır. Endonezya, BAE bu ürünlerde öne çıkarken, Ülkemizin de potansiyeli olan zeytinyağında Suudi Arabistan ın ithalatı diğer yağlara göre düşüktür. Zeytinyağında, ispanya, İtalya ve Suriye önemli ihracatçı ülkelerdir. Suudi Arabistan ın Türkiye den tarım ürünleri ithalatının payı Ülkemizden gerçekleşen toplam ithalatının %11,5 nu oluşturmaktadır. Tarım ürünlerinin %90 ı gıda ürünlerinden oluşurken hubabat, meyve sebzeler öne çıkan mal gruplarıdır. Suudi Arabistan ın Türkiye den tarım ürünleri ithalatı toplam tarım ürünleri ithalatının yaklaşık %2,4 ünü oluşturmaktadır. Suudi Arabistan önemli gıda ithalatçısı ülkelerden biri olarak Ülkemiz tarım ürünleri açısından önemli bir ihraç pazarı konumundadır. Özellikle, tavuk etinde istikrarlı bir pazar olan Suudi Arabistan a ihracatımıza konan yasağın kalkması bu ürünlerin ihracatının artmasını sağlayacaktır. Bunun yanında, Ülkemiz potansiyeli olan zeytinyağı, domates, salça, yaş ve kuru meyve ürünlerinde potansiyel bir pazar durumundadır. 5
2-TÜRKİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLER A- Mevcut Durum Tablo 3: Suudi Arabistan la Dış Ticaretimizin Gelişimi (Milyon ABD$) Yıl İhracat İthalat Hacim Denge 2000 387 962 1.348,2-575 2001 501 730 1.230-229 2002 555 794 1.348,4-239 2003 741 969 1.711-228 2004 769 1.232 2.000-463 2005 962 1.889 2.851-927 2006 983 2.252 3.235-1.269 2007 1.487 2.440 3.927-953 2008 2,202 3,322 5,524-1,121 2009 1,771 1,692 3,463 79 Kaynak: Türkiye resmi Verileri Türkiye nin enerji konusunda ithalatçı, diğer taraftan, SA nın enerji ihracatçısı olmaları iki ekonominin birbirini tamamlayıcı bir niteliğe sahip olmasını sağlamaktadır. Türkiye ekonomisi 2008 yılında ulaştığı yaklaşık 740 Milyar ABD doları GSMH sı ile Ortadoğu bölgesinin en gelişmiş ekonomisi haline gelirken, Suudi Arabistan ın aynı yılda ulaştığı 467 Milyar ABD doları ile bölgede yer alan ikinci önemli ekonomi olmuştur. Ayrıca, iki ekonominin birbirine yakınlığı özellikle 2004 yılından sonra ekonomik ve ticari ilişkinlerde dinamik bir trend ortaya çıkarmıştır. Nitekim, 2002 yılında 1,3 milyar Dolar olan Türkiye- Suudi Arabistan ticaret hacmi 2008 yılında 5,5 milyar ABD Dolar düzeyine ulaşarak 2002-2008 arasında yıllık ortalama %26 oranında artarak iki ekonominin büyüklükleri ile orantılı düzeylere yaklaşmaya başlamıştır. SA dan gerçekleştirilen ithalatın ağırlıklı olarak petrol ve petro-kimyasallardan oluşması ithalatımızın gelişiminin de hidro-karbon fiyatlarındaki değişime bağlı bir trend göstermesine neden olmaktadır. 2009 yılında ise dünya ekonomisinde ortaya çıkan ve azalan dünya ticareti iki ülke arasındaki ticaret hacminin gerilemesine yol açmıştır. Bu meyanda, 2008 yılında 2,2 milyar dolar olan ihracatımız 2009 yılında %19,6 oranında gerileyerek 1,77 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Diğer taratan, ithalatımızda özellikle emtia fiyatlarındaki hızlı düşüşlere paralel olarak 3,5 milyar dolardan %49,1 oranında azalışla 1,7 milyar dolara gerilemiştir. SA a ihracatımızın sektörel yapısına bakıldığında otomotiv, giyim, tekstil, demir ve çelik, sebze, meyve ve mamullerinin ön plana çıktığı gözlenmektedir. 2009 yılında sanayi ürünleri ihracatında %25 oranında artış kaydedilerek 323 milyon dolar ihracat yapılmıştır. 6
Tablo 4: Türkiye nin Suudi Arabistan a İhracatının Sektörel Dağılımı 2007 2008 2009 %Pay 1- TARIMSAL ÜRÜNLER 235 259 323 18.3 Hububat ve mamulleri 78 55 73 4.1 Meyva, sebze ve mamulleri 95 109 149 8.4 Diger Gida Maddeleri 49 64 61 3.4 İçkiler, tütün ve mamulleri 2 20 22 1.2 2- MADENCİLİK ÜRÜNLERİ 207 213 139 7.8 Petrol ve ürünleri 192 197 128 7.2 3- SANAYİ 1,037 1,685 1,257 70.9 i-demir ve çelik 213 714 373 21.1 ii-kimyasallar 42 65 70 3.9 iii-diğer yarı mamuller 138 180 185 10.4 Kauçuk mamulleri 27 36 31 1.7 Alçı, çimento vb. inşaat malz. 21 46 48 2.7 Metal eşya 72 74 81 4.6 iv- Makinalar ve ulaşım araçları 375 420 311 17.5 Otomotiv sanayii ürünleri 55 64 40 2.2 Elektriksiz makinalar 86 114 96 5.4 Elektrikli makina ve cihazlar 225 224 156 8.8 Diğerleri 8 19 19 1.1 v- Dokumacılık ürünleri 166 185 198 11.2 vi- Hazır giyim 50 56 55 3.1 vii - Diğer tüketim malları 53 66 66 3.7 Mobilyalar 22 28 23 1.3 Ayakkabı 18 22 22 1.2 Diğerleri 13 16 21 1.2 TOPLAM 1,487 2,202 1,771 100.0 Türkiye nin SA na ihracatı çeşitlilik arz etmektedir. SA a yapılan ihracatın %71 sanayi ürünlerinden oluşurken tarım ürünlerini payı %18,3 seviyesindedir. Tarım ürünlerinin neredeyse yarısını meyve ve sebzeler oluşturmaktadır. Sanayi ürünleri içerisinde ise demirçelik ürünleri önemli bir paya sahiptir. 2009 yılında demir-çelik ürünleri ihracatımız %47 oranında azalarak 373 milyon dolara gerilemiştir. Sanayi ürünleri içerisinde demir-çelikten sonra elektrikli makineler öne çıkmaktadır. 2008 yılında 224 milyon dolar ihracatımız 2009 yılında 156 milyon dolara düşmüştür 7
Tablo 5: Maddelere Göre Türkiye nin Suudi Arabistan a İhracatında İlk 20 Ürün (Milyon$) DÖRTLÜ Dörtlü Adı 2007 2008 2009 1 7207 Demir/alasimsiz çelikten yari mamuller 156.3 439.5 154.4 2 2710 Petrol yaglari ve bitümenli minerallerden elde edilen yaglar 191.8 197.0 128.0 3 5702 Dokunmus halilar, yer kaplamalari (kilim, sumak, karaman vb) 21.1 88.1 116.7 4 7214 Demir/çelik çubuklar (sicak haddeli, dövülmüs, burulmus, çekilmis) 5.9 166.9 84.7 5 7216 Demir/alasimsiz çelikten profil 36.5 60.5 82.0 6 8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, endüktörler 111.3 123.6 71.4 7 8544 Izole edilmis tel, kablo; diger izole edilmis elektrik iletkenleri;vb. 63.3 68.0 60.1 8 0805 Turunçgiller (taze/kurutulmus) 35.0 38.3 55.6 9 8710 Tanklar ve diger zirhli savas tasitlari (motorlu) 7.8 44.6 52.0 10 6802 Yontulmaya, insaata elverisli islenmis taslar (kayagan hariç) 20.6 43.1 42.2 11 7308 Demir/çelikten insaat ve aksami 38.5 38.5 39.8 12 1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. Ile bos ilaç kapsülü mühür güllaci vs. 33.0 32.9 31.4 13 7213 Demir/çelik filmasin (sicak haddelenmis, rulo halinde) 2.8 25.8 30.9 14 0406 Peynir ve lor 19.4 25.3 27.8 15 0713 Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrilmis) 9.7 11.3 26.7 16 4011 Kauçuktan yeni dis lastikler 24.2 31.7 26.6 17 2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden ve sigaralar 1.4 19.1 21.1 18 1003 Arpa 33.6 0.0 21.0 19 5705 Diger hali ve yer kaplamalari (dokumaya elverisli diger maddelerden) 20.6 16.7 18.6 20 8702 Toplu halde yolcu tasimaga mahsus motorlu tasitlar 30.6 32.8 18.2 Tablo 6: Türkiye nin Suudi Arabistan dan İthalatı nın Sektörel Dağılımı 2007 2008 2009 %Pay 1- TARIMSAL ÜRÜNLER 8.2 5.0 5.7 0.3 2- MADENCİLİK ÜRÜNLERİ 1,779.2 2,447.0 1,048.1 61.9 Mineral yakıtlar ve mineral yağlar 1,777.2 2,445.9 1,047.7 61.9 3- SANAYİ 652.6 870.4 632.8 37.4 Kimyasallar 603.9 811.1 608.5 36.0 Plastikler 456.8 574.9 461.0 27.2 Diğer kimyasallar 146.6 234.7 146.6 8.7 Diğer yarı mamuller 24.7 14.1 5.3 0.3 Dokumacılık ürünleri 21.8 33.1 11.1 0.7 TOPLAM 2,440.0 3,322.4 1,692.0 100.0 Ülkemizin SA dan ithalatı sektörel olarak incelendiğinde karşımıza iki yoğun sektör çıkmaktadır. Toplam ithalatımızın yaklaşık %62 sini mineral yakıtlar oluşturmaktadır. 2009 yılında SA dan yaklaşık 1 milyar dolarlık mineral yakıt ve yağ ithalatı gerçekleştirilmiştir. Diğer önemli ithal mal grubu ise kimyasal ürünlerdir. Kimyasal ürünler SA dan ithalatımızın %36 sını oluşturmaktadır. Bu mal grubu içerisinde plastikler toplam kimyasal ürünlerin %76 sını oluştururken toplam 461 milyon dolarlık ithalat yapılmıştır. 8
Tablo 7: Maddelere Göre Türkiye nin Suudi Arabistan dan İthalatında İlk 10 Ürün (Milyon$) DÖRTLÜ DÖRTLÜ ADI 2007 2008 2009 1 2709 Ham petrol 1,704.3 2,413.5 911.0 2 3902 Propılen ve dıger olefınlerın polımerlerı (ılk sekıllerde) 175.6 247.6 222.0 3 3901 Etılen polımerlerı (ılk sekıllerde) 239.2 290.3 218.4 4 2710 Petrol yagları ve bıtümenlı mınerallerden elde edılen yaglar 0.9 16.8 134.5 5 2905 Asıklık alkoller vb. Halojenlenmıs, sülfolanmıs, 71.2 104.0 60.7 6 2909 Eterler, eter-alkoller, eter fenoller, fenoller, peroksıtler vb. 1.4 56.5 36.5 7 3206 Dıger boyayıcı maddeler 14.4 12.0 11.6 8 3907 Polıasetaller, dıger polıeterler, epoksıt-alkıd reçıneler vb 16.0 18.1 11.6 9 2902 Sıklık hıdrokarbonlar 0.0 4.8 11.1 10 5603 Dokunmamıs mensucat (emdırılmıs) 17.4 28.2 8.2 Türkiye nin SA dan ithalatında öne çıkan ürünlere bakıldığında 2009 yılında ham petrolün toplam ithalatın %54 ünü, polimer ve propilenler %13,1 ini oluşturduğu gözlenmektedir. 3- Kanatlı Et Sektörü (HS-0207) Kanatlı et sektörü içerisinde özellikle piliç etinin öne çıktığı Suudi Arabistan(SA) FAO verilerine göre yıllık kişi başı yaklaşık 35,1 kg kanatlı et tüketimi ile ciddi potansiyeller barındıran bir pazar durumundadır. Kanatlı etler içerisinde tüketimin ve üretimin neredeyse tamamı tavuk ürünlerinden oluşmaktadır. Tablo 8: SA Tavuk/Piliç Üretimi ve Sayısı (adet) 2005 2006 2007 2008 Toplam Piliç Üretimi 521,127,381 515,472,763 490,404,817 427,227,528 Toplam Tavuk Sayısı 535,981,789 531,875,811 506,268,656 443,820,863 SA nın kanatlı et ürün tüketimi 1992-1999 yılları arasında yıllık ortalama %6 artarken 1999-2009 yılları arasında %3 artış göstermiştir. Ülke içerisinde kanatlı et sektörü içerisinde özellikle tavukçuluk sektörü ciddi destekler almakta ve bu kapsamda üretimi artırıcı projeler gerçekleştirilmektedir. Buna rağmen, SA halen kanatlı et ihtiyacının ancak yarısını iç üretim ile karşılayabilmektedir. Üretim ve tüketim arasındaki bu açığını ise ithalat ile karşılayabilen SA bugün dünyanın en fazla dondurulmuş tüm tavuk(hs020712) ithal eden ülkesi konumundadır. 9
Tablo 9: SA Kanatlı Et İthalatı (Bin$) HS Kod Ürün 2004 2005 2006 2007 2008 '020712 Horoz ve tavukların parçalanmamış etler (dondurulmuş) 402.090 565.828 489.605 647.847 711.706 '020714 Horoz ve tavukların parçalanmış et ve sakatatı (dondurulmuş) 18.399 35.345 54.266 18.368 204.776 '020727 Hindilerin parçalanmış et ve sakatatı (dondurulmuş) 7.014 9.801 13.626 54.843 4.778 '020725 Hindilerin parçalanmamış etleri (dondurulmuş) 3.010 5.773 543 698 662 '020733 Ördek, kaz ve beç tavuklarının eti; parçalanmamış (dondurulmuş) 206 271 101 177 271 '020734 Ördek, kaz ve beç tavuklarının yağlı karaciğeri (taze/soğutulmuş) 17 35 29 50 50 '020713 Horoz ve tavukların parçalanmamış etler (taze/soğutulmuş) 3.396 7.579 3.564 2.043 32 '020736 Diğer kümes hayvanlarının etleri (dondurulmuş) 716 1.100 1.505 1.373 25 '020735 Diğer kümes hayvanlarının etleri (taze/soğutulmuş) 61 9 1 3 22 '020724 Hindilerin parçalanmamış etleri (taze/soğutulmuş) 221 247 158 153 18 '020726 Hindilerin parçalanmış et ve sakatatı (taze/soğutulmuş) 146 131 248 678 '020732 Ördek, kaz ve beç tavuklarının eti; parçalanmamış (taze/soğutulmuş) 649 8 88 109 '020711 Horoz ve tavukların parçalanmış etler (taze/soğutulmuş) 8.522 563 570 645 Kaynak: Trademap TOPLAM 444.447 626.690 564.304 726.987 922.340 SA ithalatı incelendiğinde toplam kanatlı et ithalatının hemen hemen tamamını tavuk oluştururken dondurulmuş bütün tavukların ağırlığa sahip olduğu görülmektedir. Bu ürünler içerisinde 900-1200gr ağırlığında piliçler ithalatın büyük kısmını oluşturmaktadır. Tablo 10: SA Dondurulmuş Tavuk İthalatı (HS-020712) Değer Miktar Fiyat (FOB) Milyon $ bin ton kg/$ 2003 341.7 395.2 0.86 2004 338.4 381.8 0.89 2005 466.0 427.0 1.09 2006 356.9 355.9 1.00 2007 519.5 411.5 1.26 2008 711.7 425.6 1.67 2009 672.5 494.2 1.36 Kaynak: Trade map, uncomtrade (FOB fiyat) Trade map verilerine göre dondurulmuş bütün tavuk eti ithalatı 2009 yılında 494 milyon dolara ulaşmıştır. 2008 yılında dünya gıda fiyatlarında artışa paralel birim maliyeti kg başına %32 artarak 1,67 ABD doları olarak gerçekleşirken 2009 yılında azalan fiyatların etkisi ile %18,6 oranında düşerek 1,36 ABD dolarına gerilemiştir. SA ithalat maliyetleri bu açıdan 10
dünya yem fiyatlarından doğrudan etkilenmekte olup ithalat maliyeti üzerinde yem maliyetlerinin önemi dikkat çekicidir. Tablo 11: SA nın 2008 Yılında Ülkeler Göre Dondurulmuş Tavuk İthalatı Miktar Ton (HS-020712) Değer Bin $ Fiyat (CİF) Pay % Kg/$ Brezilya 320.266 694.630 2,17 76,1 Fransa 92.374 195.461 2,12 21,4 Arjantin 8.238 17.389 2,11 1,9 ABD 1.825 4.150 2,27 0,5 El Salvador 150 366 2,44 0,04 Diğer 367 586 1,60 0,06 TOPLAM 423.220 912.583 2,16 100,00 Kaynak: SA İstatistik Kurumu SA tavuk ithalatının önemli bir kısmını Brezilya ve Fransa dan temin etmektedir. 2008 yılı SA istatistik Kurumu verilerine göre Brezilya yaklaşık %76 lık paya sahip iken Fransa nın payı %21 civarındadır. Ülkeler bazlı ithalat fiyatlarına bakıldığında cif fiyatlarında diğer ülkelerin avantaja sahip olduğu görülmektedir. Ancak, Brezilya ve Fransa gibi ciddi üreticiler pazarı devamlı besleme kabiliyetinde olmaları nedeniyle tavuk ürünleri konusunda pazarın neredeyse tamamına hakim durumdadırlar. SA kanatlı et ithalatçılarının en çok üzerinde durduğu sürekli ve büyük miktarlarda taleplerinin karşılanması isteği bu ülkelerin tedarik güçlerinden dolayı dikkate alınması gereken bir durumdur. Grakik 1: Brezilya nın Suudi Arabistan a İhraç Birim Fiyatı (FOB) (Kg/$) 11
Piyasanın en önemli aktörü olan Brezilyanın kendi verilerinden alınan fiyatlara göre aşağıda grafikte 2009 yılında ilk çeyrekte 1,15 ABD doları ile ciddi bir fiyat avantajı olan Brezilya nın 2009 yılının son çeyreğinde 1,45 ABD doları fiyat ile ihracat gerçekleştirildiği görülmektedir. 4-Mevzuat Suudi Arabistan kanatlı et ürünleri ithalatında ürünlerin helal kesim şartlarına sahip olması gerekliliği yanında gıda kontrol laboratuvarlarından onay alması gerekmektedir. Tablo 12: Kanatlı Et Ürünlerine Uygulanan Gümrük Vergisi Oranı HS Kod HS Tanım Gümrük Vergisi 020711 Horoz ve tavukların parçalanmış etler (taze/soğutulmuş) 5% 020712 Horoz ve tavukların parçalanmamış etler (dondurulmuş) 5% 020713 Horoz ve tavukların parçalanmamış etler (taze/soğutulmuş) 5% 020714 Horoz ve tavukların parçalanmış et ve sakatatı (dondurulmuş) 5% 020724 Hindilerin parçalanmamış etleri (taze/soğutulmuş) 5% 020725 Hindilerin parçalanmamış etleri (dondurulmuş) 5% 020726 Hindilerin parçalanmış et ve sakatatı (taze/soğutulmuş) 5% 020727 Hindilerin parçalanmış et ve sakatatı (dondurulmuş) 5% 020732 Ördek, kaz ve beç tavuklarının eti; parçalanmamış (taze/soğutulmuş) 5% 020733 Ördek, kaz ve beç tavuklarının eti; parçalanmamış (dondurulmuş) 5% 020734 Ördek, kaz ve beç tavuklarının yağlı karaciğeri (taze/soğutulmuş) 5% 020735 Diğer kümes hayvanlarının etleri (taze/soğutulmuş) 5% 020736 Diğer kümes hayvanlarının etleri (dondurulmuş) 5% Halen Suudi Arabistan tarafından Ülkemize kuş gribi dolayısıyla parça ve bütün tavuk ürünlerinde yasak uygulanmaktadır. Bu yasağın kalkması için Suudi Arabistan mevzuatına göre Ülkemizde Suudi yetkililerden oluşacak bir heyetin üretim ve kesim tesislerinde yerinde inceleme yapması gerekmektedir. Söz konusu heyetin hazırlayacağı olumlu rapor doğrultusunda söz konusu yasak kalkabilecektir. 12
5-Değerlendirme ve SWOT Analizi Ülkemiz Açısından Suudi Arabistan Kanatlı Et Sektörü Market SWOT Analizi Güçlü Yanlar Rakip ülkelere göre Pazara olan yakınlık Kalite Helal kesim avantajı Yüzbin civarındaki yerleşik Türk nüfusu Türk ürünlerine olan güven Zayıf Yanlar SA pazarında düşük dünya fiyatları ile rekabet etme zorunluluğu SA piyasasında yerleşmiş markaların varlığı Fırsatlar Yaklaşık 25,5 milyonluk Suudi Arabistan nufüsü için temel besinlerden birisidir. Hızla artan nüfus SA İç üretiminin yeterli olmaması İstikrarlı bir gelire sahip alım gücü yüksek orta kesim Suudi Arabistan pazarı tavuk ürünleri açısından ciddi potansiyeller barındıran bir pazar durumundadır. Yaklaşık 25 milyon civarında nufüs ve bu nufusun temel besinlerinden birisinin tavuk etinin olması yanında iç üretim açısından kendine yeter bir pazar olmaması bu sektör için fırsatlar olarak değerlendirilmektedir. Ülke içerisinde bugün ihtiyacın yarısı iç üretim ile sağlanmaktadır. Üretim sürecinde gerekli olan özellikle enerji, yem vb.. girdiler için sağlanan destekler ile üreticiler fiyat rekabeti yapabilmektedir. Özellikle, sıcak iklimin varlığı nedeniyle tavukların ve yemlerin sağlıklı olabilmesi için özel soğutmalı sistemlerin kurulmasını gerekli kılmakta bu durum devlet desteği olmadan yapılacak üretimin ekonomik olmasını engellemektedir. Bu nedenle sağlanan devlet teşvikleri ile iç talebi karşılayacak boyutta üretim yapılamamakta kalan talep açığı ithalat ile karşılanmaktadır. Ülkemiz açısından değerlendirildiğinde bu pazardan pay almak için dünya fiyatları ile rekabet edecek ve kalitemiz ile pazarda pay almaya çalışmak doğru bir strateji olarak gözükmektedir. Swot analizi kapsamında SA pazarında Ülkemizin sahip olduğu güçlü yanlar pazara yakınlık yanında, kalite ve islami usüllerde kesim yönteminin Ülkemizde yaygın olması nedeniyle helal kesim koşullarına uyulması konusunda şüphelerin olmaması avantajlarımız arasındadır. Bunun yanında, Brezilya gibi sektörde dünya lideri olan ve bir takım devlet destekleri ile teşvik alan üreticilere sahip ülkeler ile fiyat rekabeti sağlamak konusunda ciddi sıkıntılar vardır. Bunun dışında, söz konusu ülkelerin SA pazarında yıllarca bulunmuş olmaları piyasada oturmuş bir dağıtım sistemi ve markaya sahip olmaları Ülkemiz açısından bu ürünlerde piyasada rekabet etme konusunda ciddi sıkıntılar yaratacaktır. 13