Süne Mücadelesinde Zamanlamanın Önemi Dr. Erhan KOÇAK Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Ülkemizde tahılın en önemli zararlısı olan Süne (Eurygaster spp., Hemiptera, Scutelleridae) ilk defa 1927-1929 yıllarında Güney Anadolu ve 1939-1941 yıllarında da Güneydoğu Anadolu da salgın yapmıştır. Zararlıya karşı ilk kez 1955 yılında Güneydoğu Anadolu bölgesinde başlayan kimyasal mücadele, 1987 de Trakya ve 1988 den itibaren de Orta Anadolu ve Ege bölgelerini de içine almış olup halen devam etmektedir. Güneydoğu Anadolu bölgesinde 246.600 da alanın ilaçlanmasıyla başlayan kimyasal mücadele 1984 te yaklaşık 6 milyon da a ve son 10 yılda her yıl için yaklaşık ortalama 13 milyon da alana kadar yükselmiştir. Ülkemizde başlangıcından itibaren zararlının nimf ve yeni nesil ergin dönemlerine karşı ağırlıklı olarak uçakla yapılan kimyasal mücadele, 2001 yılından itibaren Trakya ve daha sonra sırasıyla Ege, Orta Anadolu ve 2005 yılından itibaren de Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde (O yıl için Siverek-Şanlıurfa hariç) sona ermiş ve sadece yer aletleri ile mücadeleye başlanmıştır. Mücadele eşiği olarak 10 nimf/m 2 kullanılmakta, zarar eşiği olarak ise buğday danelerindeki %5 emgili dane oranı baz alınmaktadır. Fakat serbest piyasa koşullarında ekmeklik buğday için emgi oranı %2 olarak belirlenmiştir. Bu da ilaçlanacak alanların artacağına işaret etmektedir. Bu alanlar daha fazla artmadan, Süne erken ilkbaharda ovada hububatın en geç sapa kalkma evresinde Kışlamış ergin (KE) döneminde iken kontrol edilebilir mi? Kışlamış Ergin (KE) Zararı Ülkemizde özellikle Güneydoğu Anadolu bölgesinde zararlıyı sınırlayacak olan yumurta parazitoidi ve predatörlerin yoğunluğu düşük iken bölgedeki iklim koşulları zararlı için daha uygundur. Bu nedenle bölgedeki süne yoğunluğu diğer bölgelere oranla oldukça yüksek seyretmektedir. Dolayısıyla zararlının yoğun olarak hububatın kardeşlenme döneminden itibaren ovalara göçüyle beraber erken dönemde hububatta zararları da ortaya çıkmaktadır. Ayrıca yüksek yoğunluklarda mücadele anına kadar danelerde az da olsa emgi meydana gelmektedir. Bu durum diğer bölgelerde de iklime ve süne yoğunluğuna bağlı olarak kendini gösterebilmektedir. Süne nin KE döneminin neden olduğu zararlar konusunda geçmiş yıllarda Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bazı çalışmalar yürütülmüştür. Bu çalışmalarda, KE lerin kardeşlenme döneminde neden olduğu Kurtboğazı adı verilen zarar ile başaklanma döneminde meydana getirdikleri Akbaşak adı verilen zararların ürüne yansımalarının ortalama %10-15 civarında olduğu; 1 buğdayın kardeşlenme döneminde 2.0 ve 6 KE/m 2 olduğunda zarar oranının sırasıyla %18 ve %32 olduğu; 2 0.4 KE/m 2 yoğunluğunda kurtboğazı zararının % 5.7 ve akbaşak zararının ise % 1.1 iken; 2.1 KE/m 2 yoğunluğunda bu kayıpların sırasıyla % 13.7 ve %6.6 olduğunu dolayısıyla saptaki toplam zararın % 20.3 olduğu belirlenmiştir. 3 Rusya da, 0.5 KE/m 2 yoğunlukta ürün kaybının 1.5-4 kg/da, kardeşlenme döneminde 1 KE/m 2 yoğunlukta 3 kg/da ve sapa kalkma döneminde bu yoğunlukta 8 kg/da ürün kaybı olduğu 4 ve arpadaki yoğunluğun 4 KE/m 2 üzerinde olduğunda ciddi anlamda kurtboğazı zararı meydana geldiği belirlenmiştir. 5 İran da kuvvetli salgın olan yer ve yıllarda bu zararların % 30 a kadar ulaştığı bildirilmiştir. 1 1
Mücadele Eşiği Süne sorunu olan ülkelerde önceki yıllarda KE mücadelesi yapılmış ve mücadele eşikleri Bulgaristan da 2 KE/m 2 ; 6 Romanya da 2-5 KE/m 2, 7 5 KE/m 2 ; 8 Ukrayna da 2.7 KE/m 2 ; 5 Rusya da kışlık buğdayda 1 KE/m 2 ve yazlık buğdayda ise 0.5 KE/m 2, 9 2 KE/m 2, 4 sapa kalkma döneminde 1-2 KE/m 2, 10 1-2 KE / m 2 11; 12 olarak belirlenmiştir. Ülkemizde geçmiş yıllarda zirai mücadele teknik talimatlarında yer almakla birlikte, KE döneminin erken ilkbaharda tek bir kimyasal uygulamayla kontrol edilememesi ve bu dönemde yapılacak olan mücadelenin, sünenin yumurta parazitoitlerine zarar vereceği düşünülerek bugüne kadar bu yönde herhangi bir uygulama yapılmamıştır. Mücadele Olanakları KE lerin neden olduğu kayıplara rağmen, ilkbaharda sünenin kışlaktan ovalara olan inişinin 1-1.5 aya kadar uzaması ve ovaya inen kışlamış erginlere (KE) karşı, şimdiye kadar denenmiş insektisitlerin etki sürelerinin kısa olması ve de yumurta parazitoitlerine yan etkilerinin olduğu gerekçeleriyle KE lere karşı mücadele yapılmamaktadır. Fakat KE mücadelesine yönelik araştırmalar son yıllarda özellikle İran ve Türkiye de devam etmektedir. İran da granül formülasyonlu ilaçlardan fenithrothion, chlorpyrifos ve diazinon un EC formülasyonlara göre daha uzun süreli etkili oldukları ve bu sürenin 22 güne kadar ulaştığı fakat granül formülasyonların uygulama zorluğu ve çevre açısından sakıncalarının olması nedeniyle uygulamada kullanılamamaktadırlar. 13 KE mücadelesine yönelik olarak yapılan bir başka çalışmada, uygulanan ilaçlardan (Fenithrothion EC, trichlorphon EC, diazinon EC, esfenvelerate EC, primicarb WP, fenvelerate EC, lambda-cyhalothrin EC, deltamethrin EC ve phosalone EC) hiç birinin zararlıyı tek uygulama ile kontrol edemediği saptanmıştır. 14 Araştırmacılar bunun nedeni olarak, havanın yağışlı oluşu, kışlaktan kademeli iniş ve ovada KE lerin yer değiştirmeleri olduğunu, ilaçlamadan belli bir süre sonra ilacın etkisinin azalması sonucunda bu alanlara yeniden bulaşma olduğunu ve nihayetinde KE ve nimf yoğunluğunun ilaçlama eşiğinin üzerinde olduğunu bildirmektedirler. Yapılan diğer çalışmalarda da etki uzunluğu yönünden beklenen sonuçlar elde edilemese de yapılan biyolojik etkinlik çalışmaları sonucu, belli mücadele eşiklerinin üzerinde uygulamalar yapılmıştır. Bulgaristan da yapılan çalışmalarda çok sayıda insektisit Süne nin KE lerine karşı denenmiş fakat çalışma yapılan sahalarda bulaşmanın engellenememesi nedeniyle bu şekilde bir mücadelenin uygun olmadığına karar verilmiştir. 15 Yine Bulgaristan da 1973 yılında 2 KE/m 2 ve üzerinde yoğunluğa sahip 27.500 da saha trichlorphon (Wotexit 150 g/da ve Flibol 300 g/da) ve methyl-parathion (Wofatox, 50-120 g/da) ile ilaçlanmış olup trichlorphon un %88-93 ve methyl-parathion un %86-95 oranında başarılı oldukları belirlenmiştir. 6 Kornilov, E. integriceps Put. in 1-2 KE/m 2 eşiğini aşması durumunda methyl-parathion (metaphos) 1-2 kg/ha veya trichlorphon (chlorophos) ile 2 kg/ha dozlarında müdahale edilmesi gerekliliğini belirtmektedir. 11 Romanya da Eurygaster integriceps in KE ve nimflerine karşı 1981-86 yılları arasında Dursban 4 [chlorpyrifos] 960 g/ha, Marshal 25 [carbosulfan] 250 g, Fastac 10 [alphacypermethrin] 15 g, Decis [deltamethrin] ve Karate 25 [lambda-cyhalothrin] 10 g, Cybolt [flucythrinate] 50 g, Sumicombi 32 [fenitrothion ve fenvalerate karışımı] 225 g ve Ekalux S 32 [quinalphos] 400 g/ha dozlarında yapılan biyolojik etkinlik çalışmaları sonucunda Dursban 4 sadece KE için ruhsat alırken diğer bileşiklerin tümü her iki dönemin kontrolü için de ruhsatlandırılmıştır. 16 Ülkemizde KE mücadelesine yönelik olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yürütülen çalışmalarda; Parathion lu ilaçlar ve Chlortion un etkili olduğu ama etki sürelerinin yaklaşık olarak iki gün sürdüğü, Malathion un ise etkisiz olduğu; 1 Lebaycid %3 toz ve Dipterex %5 toz ile yapılan çalışmada etkinin çok düşük olduğu ve etkinin 5 gün sonra 2
ortadan kalktığı saptanmıştır. 3 Ayrıca, herbisit uygulaması ile KE lere karşı insektisit uygulamalarını birleştirmek amacıyla yapılan çalışmada, yabancı ot fenolojisi ile süne biyolojisinin bu uygulama için çakışmaması nedeniyle istisnalar dışında mümkün olmadığı kanaatine varılmıştır. 17 Tüm bu etkenlerin yanında, ülkemizde süne mücadelesinde uçakla ilaçlamanın kaldırılması sonucu çiftçilerin yeraletleri uygulamasında isteksiz davranacakları ve akabinde de bilinçsiz şekilde erken dönemde KE mücadelesine yönelebilecekleri de düşünülerek, bu konuda Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Eurygaster integriceps in kışlamış ergin dönemine farklı insektisitlerin biyolojik etkinliklerini tarla koşullarında belirlemek amacıyla bazı ön çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar, KE yoğunluğunun hem yüksek olduğu hem de uzun süren kademeli inişlerden yoğun olarak etkilendiği Şanlıurfa ili Siverek ilçesinde hububatın sapa kalkma döneminde gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla kontak etkili insektisitlerden chlorpyrifos-ethyl (EC), lambda-cyhalothrin (CS), monocrotophos (SC) ve zeta-cypermethrin (EC) ile sistemik etkili insektisitlerden acetamiprid (SL) ve thiacloprid (SC) ile 2004 yılı Nisan ayının ilk haftasında henüz yumurtlama başlamadan önce arpa tarlasında 18 ve ikinci haftada yumurtlamanın başlamasından sonra buğday tarlasında 19 yapılan uygulamalar sonucunda, lambda-cyhalothrin (CS Kapsül süspansiyon) in ilkbahar yağışlarından da etkilenmeksizin ilk 24 gün yaklaşık %100 e ulaşan bir etkinlikle, uygulamadan sonraki bir ay süresince, parselinde tek bir canlı nimf meydana gelmesine de izin vermediği, diğer insektisitlerin uygulandığı parsellerde ise ilaçlama eşiğinin oldukça üzerinde nimf meydana geldiği belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, ülkemizde hububatın bir başka önemli zararlısı olan Kımıl a karşı ruhsatlı olan, lambda-cyhalothrin (CS) den elde edilen bu veriler, erken dönemde tek ilaçlamayla KE mücadelesinin mümkün olduğunu ve süne mücadelesinde kullanılan metodu yeniden gözden geçirmemize işaret etmektedir. Bu ve benzeri kontak etkili ilaçlarla, yumurta parazitoitlerine yan etki ile farklı dozlardaki biyolojik etkilerin daha detaylı olarak farklı coğrafik bölgelerde çalışılması önem arz etmektedir. Kapsül süspansiyona (CS) sahip formülasyonlarda, mikrokapsül çapı 1µm 1mm arasında değişmektedir. Etkili maddeyi kuşatan kapsül materyali değişik oranlarda parçalanarak ilacın yavaş yavaş serbest kalmasını sağlayarak ilacın etki süresini uzatmaktadır. Uygulamadan sonra kapsülün çevresindeki su buharlaşarak, kapsül içindeki aktif madde kapsül duvarına difüze olmakta ve dış yüzeyde ince, konsantre bir film tabakası oluşmaktadır. En dış yüzeydeki pestisit tabakası parçalandığında, duvardan difüzyon yolu ile ilave aktif madde gelerek onun yerini almaktadır. Bu yavaş salınım sonucu, hedef zararlıya etkili olabilecek düzeyde süreklilik gösteren ilaçlı bir ortam oluşturulmaktadır. Ayrıca kapsül çekirdeğinde bir emilim olması sonucu, ultraviyole ışınlara karşı dayanıklılığı da artmış olmaktadır. Pestisit kullanımında insan ve çevre sağlığı yönünden, solvent içeren pestisitlerden uzaklaşıp, su bazlı veya organik olarak parçalanabilen solvent içerenlere doğru bir eğilimin olması da bu formülasyonların gelecekte kullanım şanslarını arttırmaktadır. Aktif maddenin polimer bir yapı ile kaplanmış olması, çevreyi de direkt temastan korumaktadır. 20 Kışlaktan ovaya göçün başlamasından sonra kışlakların yaklaşık %30-40 ının boşaldığı ilk 10-15 gün içinde mücadeleye başlanılmalıdır. Çünkü Süne ovaya indiği bu periyot içerisinde beslenmekte ve takiben çiftleşmekte olduğundan bulunduğu alanları terk etmemektedir. Daha sonra kışlaktan bu alanlara iniş yapan erginler, bu alanlardaki popülasyon yoğunluğunun artmasından dolayı bulaşık olmayan diğer hububat sahalarına doğru yayılış göstermektedirler. Sadece mahalli kışlaklardan etkilenen hububat sahalarında, beklenmeksizin mücadeleye başlanılabilir. KE mücadelesi özellikle parazitlenmenin olmadığı veya çok düşük olduğu bilinen alanlardan başlamak üzere yapılmalı ve mücadele eşikleri de bu alanlara göre belirlenmelidir. Özellikle erken ilkbaharı kurak, sıcak ve güneşli geçen yıllarda ilaçlama eşikleri daha da aşağı düşebilir. Çünkü böyle dönemlerde kışlamış erginlerin çoğalma 3
kapasiteleri (Fekondite) oldukça artış gösterirken yumurta parazitoitlerinin etkinlikleri ise azalmaktadır. Kimyasal Mücadelenin Yumurta Parazitoitlerine Olası Etkileri Erken ilkbaharda KE lere yapılacak olan kimyasal mücadelenin süne yumurta parazitoitlerini etkileme durumu, zararlı ile parazitoit arasındaki ilişkiye ve ekolojiye bağlı olarak değişebilmektedir. Süne yumurta parazitoitlerinin Güneydoğu Anadolu ve Trakya Bölgesinde, sünenin yumurtlamaya başlamasını takiben hububat sahalarına geldikleri bildirilmektedir. 21; 22 İran da parazitoitlerin hava sıcaklığının 20 C ye ulaşmasıyla çevredeki ağaçlık alanlarda beslendikleri ve bir süre sonra da hububat tarlalarına geçtikleri saptanmıştır. 23 Benzer bir sonuç Rusya da elde edilmiştir. Araştırmacılar, parazitoitlerin erken ilkbaharda yıllık yabancıotlarda ve sürülmemiş tarım arazilerinde toplandıklarını, sünenin yumurtlama döneminde hububat tarlalarına geçtiklerini ortaya koymuşlardır. 24 Bu durumda sünenin kışlaklardan ovaya göçünden itibaren ilaçlamaya başlamak için en erken yaklaşık 10-15 günlük bir sürenin olması nedeniyle, süneye karşı yapılacak olan kimyasal mücadelenin, parazitoitlere herhangi bir yan etkisinin olmasından bahsetmek olası görünmemektedir. Ayrıca, insektisidin aktif maddesinin kapsülden salınmasının, uygulamadan sonraki birkaç saatte başlaması nedeniyle, hedef ve hedef dışı organizmalara etkilerin de bu zaman süresi içerisinde düşük olacağı bilinmektedir. 20 Ayrıca laboratuvar koşullarında lambda-cyhalothrin (EC) in sünenin en etkili doğal düşmanı olan yumurta parazitoidi Trissolcus türlerine karşı repellent etki gösterdiği belirlenmiştir. 25 Tüm bu bildirimlere rağmen, farklı ekolojilerde süne-yumurta parazitoidi ilişkileri ortaya konularak ilaçlama zamanı için ekolojik selektiviteden yararlanılmalıdır. Ayrıca bu kapsamda, insektisitlerin parazitoitlere yan etkilerinin belirlenmesi de büyük önem taşımaktadır. Sonuç ve Öneriler Tüm bu bilgiler ışığında KE mücadelesi yapılması sonucunda aşağıdaki hedeflere ulaşmak olası görünmektedir; 1- Sünede KE mücadelesi sonucu emgisiz buğday elde edileceğinden, başta ekmek olmak üzere, buğday ürünlerinde katkı maddeleri kullanılmayıp insan sağlığına ve ekonomiye katkı sağlanmış olacaktır. Süneden kaynaklanan kalite problemi ortadan kalkacak ve kaliteli buğday ithalatı son bulacaktır. 2- Çiftçilerin ürünlerini satarken Süne emgisinden dolayı yaşanan fiyat indirimleriyle karşılaşmaları söz konusu olmayacaktır. 3- KE mücadelesi hububatın kardeşlenme ve sapa kalkma dönemlerinde yapıldığından mücadele esnasında traktör tekerlek izinden kaynaklanan bir ürün kaybı söz konusu olmamaktadır. 4- Mevcut nimf mücadele sisteminde, özellikle hububatın sapa kalkma dönemlerinde sıcak ve kurak geçen yıllarda thrips, ılıman ve yağışlı geçen alanlarda yaprakbiti ile özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesinde hububat hortumlu böceği gibi diğer zararlıların neden olduğu kayıplar; mücadele yapılıncaya kadar KE ler tarafından meydana getirilen kurtboğazı ve akbaşak zararları ile yoğun popülasyonlarda ve serin geçen yıllarda KE ve nimflerin mücadele yapılıncaya kadar başakta yaptıkları emgiler nedeniyle oluşan kayıplar ve yer aletleriyle mücadelede traktör tekerlek izinden meydana gelen tüm kayıplar minimum %10 olmaktadır. Yıllık ortalama 10 milyon da alanda henüz nimf mücadelesi yapılmadan meydana gelen bu doğrudan kaybın ekonomik karşılığı, ortalama 250 kg/da verim ve ortalama 25 4
ykr/kg (0,2$) fiyat baz alındığında, minimum 50 milyon $ lık bir ürün kaybı ortaya çıkmaktadır. KE mücadelesinin yapılmasıyla bu kayıp önlenmiş olacaktır. 5- Sünenin kışlaktan ovaya inerek bir süre beslendikten ve bazen de çiftleştikten sonra dağılarak geniş alanlara yayılması engellenecektir. Böylelikle daha dar alanlarda mücadele yapılması sonucu, ilaçlanmayan alanlardaki doğal dengenin yeniden kurulması desteklenmiş olacaktır. Zamanla süne epidemisinin ortadan kalkması sağlanarak zararlı doğal denge içinde yerini alacaktır. 6- Uçakla ilaçlamanın kalkması sonucu başta Trakya olmak üzere çiftçiler bilinçsiz şekilde KE mücadelesine geniş alanlarda başlamış olup kontrolsüz şekilde yüksek dozlarda ve birden fazla ilaçlama yaparak hem ekonomik açıdan hem de çevre açısından daha olumsuz bir sürece yol açmaktadırlar. Bu tip uygulamaların zararlılarda direnç oluşumuna yol açabileceği de unutulmamalıdır. Son olarak 2005 yılında Diyarbakır da 1 milyon da dan daha geniş bir hububat sahasında çiftçilerin tavsiye dışı olmasına rağmen bu şekilde uygulama yaptıkları yerinde tespit edilmiştir. Bu alanların tümüne yakınında ilaçlama eşliği üzerinde nimf yoğunluğu belirlendiğinden daha sonra yine mücadelesi kapsamına alınarak uygulama yapılmıştır. 7- Ülkemizde süne mücadelesi devlet tarafından organize ve finanse edilmekte olup mevcut sistemde sürvey ve ilaçlamayla beraber yaklaşık 3 ay aktif olarak arazide devam etmektedir. Oysaki erken dönemde KE için yapılması düşünülen bu yöntem ile bu sürenin 1 aydan fazla olması mümkün görünmemektedir. Bu da hem zaman kaybı hem de maddi kayıpların önlenmesi demektir. 8- Çiftçilerin Süne nin erginini daha kolay tanımaları nedeniyle de bu yönde eğitimleri daha kolay olacaktır. Böylece, mücadelenin tamamen çiftçilere bırakılması çok daha kolay olacaktır. 9- Aynı alanda sadece buğday sahaları değil arpa ve diğer hububat sahaları da mutlaka ilaçlanmalıdır. 10- Bu uygulamanın gerçekleşmesi durumunda, Süne epidemileri önlenerek bir süre sonra da sıradan bir hububat zararlısı konumuna gelecektir. 11- Uçakla mücadelenin kalkmasından sonra şu anda çiftçilere yer aletleri ile nimf döneminde uygulama yapılmasına yönelik olarak ilaç yardımı şeklinde devam ettirilen Süne Mücadelesinin, bu aşamada devam ettirilmesi, tavsiye dışı yapılan KE mücadelesinin önlenmesi için tedbirlerin alınması ve gerekli çalışmaların yapılması önem arz etmektedir. 5
KAYNAKLAR 1- Lodos, N. 1961. Türkiye, Irak, İran ve Suriye de Süne (Eurygaster integriceps Put.) Problemi Üzerinde İncelemeler. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No.51, 115 pp. 2- Yüksel, M. 1968. Güney ve Güneydoğu Anadolu da Süne Eurygaster integriceps Put. un Yayılışı, Biyolojisi, Ekolojisi, Epidemiyolojisi ve Zararı Üzerinde Araştırmalar. Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü Yayınları, No.46, 255pp. 3- Kılıç, A.U., A. Çatalpınar, N.Adıgüzel, Y.Dörtbudak, S.Ergül, S.Çavdaroğlu, B.Onay, A.Kavgacı, A.Saral, H.Kavut ve K.Yelboğa. 1969. Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Süne biyolojisi, ekolojisi ve epidemiyolojisi ile daha uygun kimyevi mücadele metotlarının araştırılması. Proje Nihai Raporu. Proje No:106602. Diyarbakır Bölge Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü. 4- Tanskii, V.I. and K.V. Novozhilov. 1979. The harmfulness of overwintered adults of the sunn pest. Proceedings of the All-Union Research Institute for Plant Protection. Injuriousness of insect pests and diseases of agricultural crops. 5-19. 5- Krut, V.A.. 1990. Injury to spring barley caused by overwintered adults of the sunn pest. Zashchita-Rastenii-Kiev, 37: 13-17. 6- Nakova, N. and G. Urukov. 1976. The control of Eurygaster integriceps in the Pleven district. Rastitelna-Zashchita. 24: 2, 17-19. 7- Baicu,T and M. Nadejde. 1973. Effectiveness of some insecticides of the ultra-low-volume type in the control of cereal bugs (Eurygaster sp.). Analele-Institutului-de- Cercetari-pentru-Protectia-Plantelor. 1973, publ. 1976, 11: 211-219. 8- Popov, C., D. Mustetea and I. Vonica. 1981. Cereal bugs: forecasting and control meauseres in the year 1981.Cereale-si-Plante-Tehnice. 33:4, 10-14. 9- Radchenko, Y. D. 1978. Some particulars of the control of the noxious pentatomid. Zashchita-Rastenii. No.12, 22. 10- Areshnikov, B.A. and S.P. Starostin. 1986. Taking account of economic thresholds. Zashchita-Rastenii. No.2, 14-16. 11- Kornilov. A.V. 1977. The protection of cereals - unremitting attention. Zashchita- Rastenii. 1977, No. 3, 8-9. 12- Emel'-yanov, N.A and A.V. Golubev. 1989. Ecological and economic grounds for insecticide applications against Eurygaster integriceps. Zashchita-Rastenii-Moskva. No. 12, 12-15. 13- Esmaili, M., A. H. Shenas and K.Talebi. 1999. Comparison of several insecticide formulations for controlling cereal sunn pest. Iranian-Journal-of-Agricultural- Sciences. 30:1, 85-92. 14- Gardjan, A.S., A. Mohammadipour, G. Radjabi and G. Sabahi. 2004. Timing as a tactic of ecological selectivity for chemical control of sunn pest, Eurygaster integriceps Puton. Second International Conference on Sunn Pest, 25. Icarda-Aleppo, Syria, 19-22 July, 2004. 15- Lazarov, A., S. Grigorov, V. Popov, D. Abaciev, H. Kontev, H. Kaytazov, H. Gospodinov, H. Fitonov and D. Duçevski, 1969. Bulgaristan da buğdaygillerde zarar yapan Scutelleridae ve pentatomidae (Hemiptera) familyalarına bağlı türlerin biyo-ekolojisi ve mücadelesi üzerinde çalışmalar. 144s. Çeviren: Musa Altay. Academy of Agricultural Sciences, Institute of Plant Protection, Kostonbrod- Bulgaria. 6
16- Popov, C., D Enica, E Banita and V. Tanase. 1987. Effectiveness of some insecticides in the control of cereal bugs (Eurygaster integriceps Put.). Probleme-de-Protectia- Plantelor. 1987, 15: 3, 227-232. 17- Kılıç, A.U., M.Zel ve S.Çavdaroğlu. 1971. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Hububatta zararlı Süne (E. integriceps Put.) haşeresi ile yabancı otlara karşı kombine mücadele imkanlarının araştırılması. Proje Nihai Raporu. Proje No:E-110.461. Diyarbakır Bölge Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü. 18- Koçak, E. 2005. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Süne (Euygaster integriceps Put.) nin Kışlamış Ergin Dönemine Karşı Kimyasal Mücadele Olanakları. IV: GAP Tarım Kongresi, 21-23 Eylül 2005, Şanlıurfa, 316-323. 19- Koçak, E. and N. Babaroğlu. 2006. Evaluating Insecticides for the Control of Overwintered Adults of Eurygaster integriceps under Field Conditions in Turkey. Phytoparasitica, in press. 20- Perrin, B. 2000. Improving insecticides through encapsulation. Pesticide Outlook, 68-71. 21- Şimşek, Z., T. Yılmaz and N. Yaşarakıncı. 1994. Güneydoğu Anadolu bölgesinde Süne (Eurygaster integriceps Put.) ve yumurta parazitoidi Trissolcus semistriatus Nees un popülasyon gelişimi üzerinde araştırmalar. Türkiye III. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 25-28 Ocak, 1994, İzmir, 165-174. 22- Kıvan, M. 1998. Eurygaster integriceps Put. (Hemiptera, Scutelleridae) nin yumurta parazitoiti Trissolcus semistriatus Nees. (Hymenoptera, Scelionidae) un biyolojisi üzerinde araştırmalar. Türk. Entomol. Derg., 22(4): 243-257. 23- Martin, H.E., M. Javahery and G. Radjabi. 1969. Note sur la punaise des cereales (Eurygaster integriceps Put.) et de ses parasites du genera. Entomogie Phytopath. Appl., 28:38-46. 24- Zatyamina, V.V., E.R. Klechovskii and V.I. Burakova.1976. Ecology of the egg parasites of Pentatomid bugs in Vorozneh region. R.A.E. 69 (8): Abst., 4410. 25- Gardjan, A.S., A. Mohammadipour, B.M. Amirmaafi and S. Asgari. 2004. The influence of insecticide residues on the foraging behavior of the sunn pest egg parasitoid (Trissolcus grandis) in the laboratory. Second International Conference on Sunn Pest, 27. Icarda-Aleppo, Syria, 19-22 July, 2004. 7